| | HOOLE KA AHA KIEKIE I KA
HOOHALAHALA A JAMES
AWANA. Mahope iho o ka waiho ana aku
i kana hoopii hoohalahala iloko o
ka aha kiekie o ke teritore, e ku-e
ana i ka olelo hooholo, a ka aha
kiure o ka aha hookolokolo a ka
Lunakanawai Kaapuni Banks, ma
ka la 10 o Novemaba o ka maka-
hiki aku nei i hala, no ka pili i ka
hewa, lawe kolohe i na waiwai i
waihoia aku nana e maIama, i hoo-
puka mai ai kela aha, i kana olelo
hooholo, e apono ana i ka hoopa'i
i kauia mai maluna o James Awana,
ke kakauolelo mua oloko o ka oiha-
na wai. o ke ahewaia ana, a hoo-
pa'iia mai e ka aha.
Elike me D. S. Pahu ame Sam
Oneha, i ahewaia ai e ka aha no
ia pili o ka hewa lawe kolohe i na
dala o ke aupuni, a hoohana no ko
laua pono iho, pela no ka hewa i
ikeia no James Awana; a o ka hoo-
pa'i a ka aha i kau mai ai maluna
ona, mahope iho o kona ahewaia ana,
o ia no kona noho maloko o ka hale-
paahao, aole e emi iho malalo o na
makahiki elima, a aole hoi e oi
aku mamua o na makahiki he umi.
No kela olelo hooholo ame keia
hoopa'i, ke kumu i hookomo ae ai
o James Awana i kana hoohalahala,
eia nae ua kaikoo mai la ka aha
kiekie, i ka olelo hooholo a na kiure,
a ua apono hoi i ka hoopa'i elike
me ia a ka aha kaapuni i kau mai
ai maluna ona. KUHALAHALA KO KAIMUKI
POE NO KE ANO O KE
ALANUI. Ua pau ka hanaia ana o na alanui ma ka apana o Kaimuki, malalo o ka aelike i keia manawa, eia nae he nui na hoohalahala i hoikeia ae e kekahi poe e noho nei, ma kela apa-na, no ka maikai ole, o ka hanaia ana o kela mau alanui ma kekahi mau wahi, pela hoi me na alanui kau-aoao. No ka hui pu ana aku nae me ka hui lawe aelike, nana i hana i kela mau alanui, pela hoi me ka papa o na lunakiai, i noho ae ai ke Kalapu Hooholomua o Kaimuki ma ka halawai o ka po o ka Poakolu o ka pule aku la i hala, a koho me ka kekahi ia Kapena George H. Piltz, oia ke komite, ma ka aoao o na makaainana o Kaimuki, no ka hoolohe ana i na hoohalahala apau mai na makaainana aku o kela apana, a e hooholo i na mea apau e hoopauia ai kela mau hoohalahala. Mawaho ae o ke koho ana a ke kalapu o Kaimuki ia Kapena Piltz, i komite, ua hooholo pu ia e uku aku ke kalapu i hookahi haneri dala, no na hoolilo ma na hana a ke komite hui e lawelawe aku ai. Ma kela halawai a ke kalapu hooholomua o Kaimuki o ka malama ana ae ua hui na kumu hoohalahala waihoia ae e kekahi poe, no ka mai-kai ole o na alanui i hanaia ai, pela me na alanui kauaoao; a i wahi nae e hoopokoleia mai ai na nana, me ka hoopau ole ia o na manawa wai-wai nui, pela iho la i kohoia ai i komite o ekolu lala. E HOLO LUNAKIAI HOU ANA
NO O JAMES AKO. E Mr. Lunahooponopono o ka Nu-pepa Kuokoa, Aloha kaua a nui loa: — E oluolu hoi oe, ina he wahi kowa kaawale iki kekahi, e oluolu oe no'u hoi ia kowa. O Kimo Ako, oia ka Lunakiai o makou o Kona Akau nei; a mamuli o ko makou ui ana aku iaia, e holo lunakiai hou ana no oe. Ae. Ina e holo lunakiai hou ana no oia, ua maopopo loa e aha'i hou ana no oia i ka lanakila hanohano o ka no io lunakiai no ka Apana o Kona Akau aei. No na kumu a'u i hoomaopopo ai. 1. He ekolu wale no mile i koe a oi paha, a emi mai paha, a o ka hui no ia o ke alanui aila o Kona Akau nei me Kona Hema. He nani nai hoi kau. Uwese lali oe. Ua ike iho la au ma ka Nupepa Kuokoa he $50,000 mai ke poo alanui i koe, mai Holualoa mai ahiki i ke poo aila ma Kealakekua. Kimo Ako, hoohana koke ia aku ia mau dala mamua o na la koho baloka e hiki mai ana; i kauwaikanana ai na keiki koho baloka o ka Apana o Kona Akau. 2. A i makemake oe e holo i ka akau ma ke alanui holopuni, auweehene eha oe ia'u, i kau a mea o ka nani; a hoomanao ae la ka meakakau i keia mau wahi Ialani mele: Lawe a ka oto lilo maua. ke alanui aila Kimo Ako, Alawa iho oe ma ka aoao, Kohu pawehe no Niihau. O ka hele no ia o ke kaa oto a kapalulu ana i Hu'ehu'e. He loa keia mai ka palena mai o Kona Hema. 3. O ke alanui keia o Kulaipau; he kani ke o i ka ihona pali. Aohe hana a ke kalaiwa he hooni wale no i ke kuau o ka hoe; no ka mea he ihona pali, o ia kakae no o ka oto ahiki ana i ke alanui hele i ka uwapo o Kailua. Auhea ka lunakiai o Hawaii Komohana nei, i hooponopono i kona mau alanui, ahiki i ka uwapo pili waapa. No ka-le, A no kuu ike o Kimo Ako ka helu ekahi o na lunakiai o Hawaii Komohana nei, pela au e ualo e aku nei ia oukou, eia iho no o Kimo Ako i ko alo e ka apana o Kona Akau. O ka ike a | KAPAE KA MAKAI NUI TRASK
ELUA MAU MAKAI. No ka hooko ana aku, i ka ma-
nao o ke komisina makai, o ia hoi,
e waiho mai oia i kekahi mau ku-
mu hoohalahala maopopo loa, e ku-e
ana i na makai i ikeia ka epa ame
ke kolohe ma ka lakou mau hana,
pela iho la ka Makai Nui D. K.
Trask, i kapae aku ai mai ka oiha-
na makai aku, i na Makai Joseph
Keola ame John Peters, a hoouna
mai la i na kumu hoohalahala e ku-e
ana i keia mau makai, pela hoi me
na olelo hoohiki, e kakoo ana ia
mau kumu hoopii, imua o ke komi-
sina makai, ma o ke kakauolelo la
a kela komisina.
Ma ka la 8 o ka mahina o Augate
nei, i kapaeia aku ai ka Makai Jo-
seph Keola mai ka oihana aku, e ka
Makai Nui Trast, eia nae ma ka
noho ana o ka halawai a ke komi-
sina makai, ma ka po o ka Poalima
aku nei i hala, ua hoopau wale ia
kela hihia, no ke kumu, aole he hoo-
pii maopopo i waihoia mai, e ku-e
ana i ka makai, a ua kauohaia aku
ka Makai Nui Trask, e hoihoi hou
a Keola i ka oihana makai, a e uku-
ia aku oia no na la i kapaeia ai
oia mai ka oihana makai aku.
I kulike ai nae me na hoakaka a
ke komisina makai, ua hooko mai
la ka makai nui, ma ka waiho maoli
ana mai i ke kumu hoopii, e hoa-
kaka ana, no ke koi ana aku o ka
Makai Keola i kekahi Kepani, e
ukuia aku i iwakalua-kumamalima
dala iaia, ma ke ano ki-pe, i ole ai
e hopuia aku kela Kepani no ka ma-
lama i ka waiona.
O ka elua o na makai i waihoia
ae ai he hoopii hoohalahala imua
o ke komisina makai, oia o John
Peters. O kona hihia, i kulike ai
me na palapala hoohiki a kekahi mau
Kepani o ka waiho ana mai me ka
hoopiiia ka makai nui, o ia no ko-
na lawe ana he umi-kumamalima
galani okolehao mailoko aku o ka
hale o kekahi o kela mau Kepani,
e ku nei ma ke alanui Waialae me
Kapahulu, iluna o ke kaa otomobile,
a lawe aku la me ke kuleana ole.
Ma ka olelo hoohiki a kekahi mau
Kepani elua, e hoakaka ana laua,
no ka hoea ana aku o kekahi mau
mea elua maluna o ke kaa otomo-
bile, a hoikeike aku la o Peters, i
kona pihi makai, me ka olelo ana
aku ka, ua pololi oia, me ke noi
ana aku e haawiia mai inia kekahi
meaai.
Ua hookoia mai la ka kela make-
make ona, alaila noi aku la e haa-
wiia aku iaia kekahi okolehao, a
oiai he Kepani okoa aku ka ka mea
nona ka okolehao, ua hooleia aku la
kela noi, a ia wa i lalau okoa aku
ai o Peters, i na galani okolehao he
umi-kumamalima, a hookau aku la
iluna o kona kaa; o kona kokoolua
o ka hoea ana aku, he hapa-Pake. ka maka hopu ou mau lima e Kona
Akau, ia Kimo Ako; ka apana kau-
lana loa, apuni ke ao holookoa, nona
keia mau mamalaolelo; " Liona o
Kona Akau." "Kukehao e Kona
Akau." A pehea, e hoohaahaa nei
oe i kela mau mamalaolelo maluna
ae.
A ike iho la ka hoi kakou i ka
nani o ke alanui holopuni, ame ke
alanui holo i ka uwapo, i heaha
ka hana pono ia kakou i ka la
koho baloka! Eia. E koho i ka
mea e mau ai ka hanohano o ka
Apana o Kona Akau. Go ahead old
man koho ia Kimo Ako.
Auhea oe e Puuanahulu, aole no e
loihi ana na la i koe, kapalulu ke
alanui aila i na ipuka hale ou. Aole
keia he mau olelo pelo wale aku
no, a ano haakei; aka, e hanaia ka
olelo me ka oiaio, i mea no ka lehu-
lehu e ike ai, aia no imua o ko alo
na hana holomua i hanaia. Aia no
a loaa ia'u na mea oiaio, kakau
hou aku no au.
Owau no,
HOOMAU I KA HANOHANO O
KONA AKAU,
Kona Akau, Hawaii. TOKIO Aug. 27— He umi-kumama-
walu poe i make ma lapana nei ma-
muli o ka wai halana o ka la i nehi
nei ame ko keia la, O na poho ma
na waiwai aole i kohoia aka nae na
manaoia aole no e oi nui aku ana
mamua o na poho i maa mauia. He
umi-kumamalua o ka poe i make a
mamuli o lia hiolo ana mai o ka pali
maloko o na kulanakauhale o Yamu-
-a ame Yamanashi. He elua pu
make maloko o Tokio. Aohe mau
lahui e ae i make a i eha, o na
Kepani wale no. TOKIO Aug. 27.— Ua oi aku ma
luna o 300,000 mau home i uhiia
e ka wai mahope iho o ka ua ana
me ke koikoi loa no 86 mau hora
maluna o keia kulanakauhale ma ka
po Poalua, ka oi loa aku o ka wa
halana i ike ole ia maloko o na ma
kahiki he umi. He mau kaukani
na kanaka i moe ma ia po ma na
wahi kiekie, a o na poho i koho wale
ia aia ma kahi o na miliona dala
Lehulehu ka poe i eha a i make
hoikeia mai i keia kulanakauhale
aka nae, o ka heluna nui oiaio aohe
i loaa mai. Ua hoopaneeia ka holo
ana o na kaa uwila ma na alanui
a o na kukui uwila ame kelepona
ua hoopanee pu ia ka hoohana ana
maloko o ke kulanakauhale o Hondo
a o ka hapa makai loa o ke kulana
kauhale, na wahi haahaa na uhi p
ia e ka wai, aka nae, ke emi loa
aku la ka wai me ka malie loa. | LAWAI'A MAHIAI AME KALE- PA HOOKAHI NO IA KINO.
(Hoomauia mai.) Kakauia e J. K. Mokumaia Nolaila e ka lahui, e nana mai
kakou i keia pilikia nui o keia mau
wai e kahe uei iloko o na aekai i
hoike ia ae la; ina e ku ana he hale-
hana kini halakahiki ma Waialae a
i ole ma Maunalua e hai aku au
imua ou e ka mea heluhelu, e pau
ana na i'a i ka make elike me ko
Kalihi mau aekai; ina e ku ana he
hale hana kini halakahiki maluna
o Pupukea, Waialua, a hookahe ia
kela wai akika halakahiki iloko o
ke kai, e olelo aku au ia oe e kuu
mea heluhelu, ma na aekai mai ka
lae aku o Kaena ahiki aku i na
Laie elua, a komo ina aku iloko o
Kahana, e ku ana ka pilau ma na
aekai oia mau kaha, no ka mea o
ke ko ana a ke au ke kumu e lawe-
ia ai ka wai akika, a e kaahele mau
ana, a loaa ae Ia ka mea a keia
makapeni e kakau nei ma kuu ae
kai aloha oia o Moanalua i hui ia
me Mokuaeo he mea i ike ole ia
mai mua mai ka make o ka wana
ame ka ula ame ka iana mai o ka
uhu ula i kaha one, a keia wahi
makai Pukiki e naua ole nei i keia
mau pilikia ana i hele mai ai e noo-
kui i ka mea kakaa no ka mea e
pili ana i ka hahalalu me ko ia ololo
mai ua ike ka oia ia hoaloha a olelo
mai la aole ka he pololei o ia mau
hoolaha oiai, he nui ka i'a hahalalu
i ka makeke. Eia ka he ike koia
wahi makai Pukiki i ka heluhelu
Hawaii, a ina he lohe olelo mai
kona alaila o ka Hawaii i heluhelu
ai aole paha oia i hoomaopopo i na
hopunaolelo i hoopuka ia e ka mea
kakau nei nolaila, i ka manawa mua
o ka nui ana mai o ka leo o ua wahi
makai Pukiki noi oiai e. holo ana
ho kona kaa, aole au i nana aku
iaia, a i ole ninau aku paha iaia
oiai be kulana hana ko'u ia mana-
wa oiai na ohua e hele mai ana e
kau iluna o ka'u kaa ame ka ninau
ana mai o kekahi lede ia'u, ke ka-
hea mai la kela mea ia oe e Mo-
kumaia, a ko ku mai la kona kaa,
o ka'u wale no i olelo aku ai i ka
lede maikai o ka makai Pukiki hoi
kela e nana nei i ka poe lawai'a.
Auwe oia ka kela ea, e Mokumaia.
Ua hele no hoi keia a luahine ko'u
noho ana ma ko'u aina a kani moo-
puna eia ka e ana ia mai ana kou
lawai'a opihi ana amo ka hora e
hele ai elima paona opihi ekolu hora
e lawai'a ai.
He nui no paha ke kupanaha o
keia maa hana a ua ike au i ka'u
mau hoolaha ua nui ko'u piha hau-
oli i ko'u hui ana me oe. Mai hea
mai oe. Mai Kohala mai au, ae
maikai maoli, o ka elua iho la keia
o na mea i olelo mai ai keia nu-
hou maikai, he mau kanaka no Ko-
hala no i hele i ka lawai'a opihi,
mea aku la ka makai elima paona
wale no ka mea i ae ia ai ka helo
ana ka o ua mau kanaka nei i ka
lamalama Ua olelo ia aku ua kapu ia
ano lawai'a, nolaila ea he mau moho
konakoa ame lunamakaainana ka ou-
kou e Kohala i hoouna mai ai, a
imua no o ko lakou maka a hanaia
iho la ia kanawai, nolaila ea, o ka
mea i nui mai nei ka leo ,o Leia
wahi makai ea, ua loaa pono paha
i lou ai ka iwi aoao, aia hoi a hui
aku me ia.
O ke aloha no kou me ka mahalo
a nui no keia hui ana o kaua.
Ia'u i hoi mai ai a ku i ko'u
kahua ua ike au aia ola iloko o ka
makeke, i ko'u hele ana aku ua ike
aku la au iaia e ku ana ma kekahi
pakaukau, a maalo iho la au mo ko'u
nana ole aku iaia; oiai au e hele
ana aia au ke leha la iaia, a i kuu
ku ana mamua o kekahi pakaukau
e waiho ana ka pua paaa, hahalalu,
aia au ke nana la ina i'a a ninau
aku la au i ka Pake no kekahi u-u
ke aku la au i kona hele ana mai
kohu Sa o Rusia a ku ana ma ko'u
aoao no ka mea na maopopo ia'u
kona manao, no ka ninau ana mai
no ia no ka pua hahalalu, nolaila, e
ka mea heluhelu, e nana mai me ke
akahele, a o kou pono keia ame kou
pono a ke kanawai i haawi mai ai
ua noa ia oe na mea apau ma ke
ano he kupa Hawaii hanau ia ma
Hawaii nei a i lilo i kupa Amerika
oiai, e pono ka mea heluhelu e ike
pono i na manao i kakauia i lilo ai
na mea oiaio i mea maikai. He
mau. mea kuia no kekahi i ko'u hui
ana me ia o kana i olelo mai ai o
kuu hoolaha aole he pololei oiai, he
nui no ka hahalalu e kuai ia ana
i ka makeke ua olelo aku au i ua
wahi makai Pukiki nei ua ike no
anei oe i kau mea e olelo mai
nei ia'u. O ua ike au i ka'u mea
e kamailio aku nei imua ou e Mo-
kumaia.
E nana mai ka lehulehu ua lilo ke
kauaka o ua uina e i mea nana e
ao mai i kekahi o na kanaka i ha
nau maluna o kona aina ponoi i
mea e ao mai ai i ke ano o ia o kona
aina hanau ana i olelo mai ai he
hahalalu keia a olola aku au iaia ua
kuhihewa oe ame kou poe nana
haiia keia kanawai no ka mea ua
lilo kau olelo i mea e laweia ai e
noonoo a o ka makou olelo aole e
hooloheia mai. Makemake au e
ao aku ia oe o ka hahalalu he kino
okoa kona, o keia i'a he pua paaa
akule keia o ka pua hahalalu he
liilii oia ekolu iniha kona loihi Ma
hea kou ike ana i ke ano o na i'a
o keia mau kai. Ua lilo oe i mea
hoopilikia i ka lahui Hawaii ma
muli o kou lawe i na olelo aole he
pololei, pela me ka manini, eia ka
ua ai ae nei oukou ame na Haole
i ka manini, ua wikiwiki ua wahi
makai Pukiki nei i ka haalele ma
ia'u oiai na Pake kuai i'a e nana
mai ana i ka nui o kou leo e kuhi
ana nana i hana keia mau hana,
a bele oia me ka pau ole o ko'u
manao iaia.
Aka e ka lehulehu o keia ninau
ia be ninau nui ke noonoo iho oiai
o ka poe a kakou i koho ai aole
lakou i olelo mai e hele ana lakou
e bana i kanawai e pili ana i ka
upena ame ke ano o ka i'a e kapu
ana, nolaila, i lawe mai ai au a
hoakaka i ko'u manao maluna o keia
mau i'a i kapu iho nei ma o ka ma-
na a keia ame keia e hoike ai i
kona manao ahewa i na ua kupono
maluna o ka manao e ahewa ana
i ka poe na lakou i kokua i holo | i keia kanawai kupanaha nolaila
keia kukulu manao i hoopukaia ai
na ke Kuokoa nei he mea i ike ia,
a ua paiia a lilo i kanawai a ua
kukuluia i keena oihana no ia haua
ame kona poo hoohana nui oia hoi,
ua kapa ia he Polopeka ma ka nana
ana i ka i'a amo kona hanau ana.
Ma ke kakahiaka o ka Poaha i
hala aku, la 27 o Augate i hui mai
ai kekahi o na keiki hanau o ka
aina a he kakaolelo kaulana i keia
mau la e nee nei i ike i na mea
apau maluna o keia mau mokupuni
oia ka mea Hanohano i mahalo ia
Hou. Lorrin A. Kakina oiai, ua
hoopii aku kekahi o na lala o ke
komisina i'a i kuu hoolaha ana ma
ke Kuokoa i ka i'a hahalalu oiai
ke kuaiia nei no ia i'a ma ka
makeke nolaila, i makemake ai oia
e hui me au ae ninau pono ina paha
ua pololei kuu hoolaha ana oiai aka-
hi no a maopopo iaia ua loihi ko'u
hoolaha ana i keia mea ke pua i'a.
Ua ae aku au ua loihi no keia ku-
kulu manao i hoopukaia ai ma ke
Kuokoa oiai ua maopopo ia'u ka
mea nana i ahiahi oia uo kahi ma-
kai Pukiki i lilo kana mau olelo
i mea hilinaiia. I ka ninau ana
mai o Kakina ia'u no ka i'a haha-
lalu i kona nui ame kona loihi ua
olelo aku au iaia elua ano hahalalu.
E ka lehulehu e heluhelu mo ko
akahele a e loaa no ka mea oiaio;
ua kunana oia ame kona olelo ana
mai ia'u aole anei o ia no ka haha-
lalu aole o ka hahalalu e olelo ia
nei, he pua paaa akule i'a.
O ka pua hahalalu he elua a me
ekolu iniha kona loihi o ka pua
paaa hahalalu akule elima eono ini-
ha kona loihi alaila loaa mui la ke
akule ehiku ame ewalu iniha a oi
aku kona loihi nolaila mai ka nuku
ahiki i ka pewa hiu keia mau iniha
e maopopo ai, ua kamaaina au i keia
mau i'a, a ua aoia mai i ku mea e
haiia ai ame ke ano o ka inoa o keia
ia e kapa ia nei he hahalalu. Ua
nui kona kahaha ame kona ololo
mai ia'u e kakau au i na inoa o
keia mau i'a ame ko lakou ano mai
ka hoomaka ana mai ahiki i ka nu-
nui ana nolaila, i ko'u ike ana ua
loaa iaia ka mea oiaio, ua olelo aku
au ia Kakina o kau e hoolaha nei
aolo i pololei loa, o kana i ninau
mai ai ia'u o kahi hea la ka i po-
lolei ole, ua pane aku au iaia i ko'u
kukula ana i ka manao ina i'a ku-
loko o ia manao e hai aku au ia oe
e Kakina he uuku loa ka poe i ike
a i ole aole no i maopopo i ka poe
o Honolulu nei ia pilikia e ike oe
e Kakina, ua kamaaina oe i keia
mau aekai ho one keokeo wale no
kau mea ike mai Kakaako ahiki
uku i Waikiki a hoea loa aku i Wai-
alae amo Maunalua, ke nana mai oe
he keokeo wale no, ke hele aku oe
he one kau mea ike a e ike ana
oe i ka holo mai o ka i'a, a ma ka
papa alualua e noho mai ana ka ma-
nini oiai ua nui ka lua e noho ai o
ka i'a. I keia mauawa e ha'i aku
au ia oe e Kakina, o ka mea e nele
nei i ka i'a o keia mau aekai o ia
no ka lepo e lawe ia nei e kiola ma-
waho ae o Kalia, oia lepo e lawe
hele ia ana e ke au a pae hou mai
la ma keia mau lihi kai; o kau
mea ike i keia manawa ia ka piha
ana o na alualua papa i ka lepo
mai Moanalua a hiki aku i Mauna-
lua no ka mea, ke ku uei ka hoike
oiaio, ina oe e hele aku ma keia mau
aekai i keia manawa elua kapua:
mua iho oe i ke ano oia lepo ua
liki loa ia oe e Kakina ke ike iho
he lepo mai he kao aku i laweia a
kiola mawaho ae o Kalia nolaila,
ua pau ka laha hou ana o ka ula
ame na ia like ole a i kamaaina ma
nei mau aekai. Akahi no o Kakina
a maopopo i keia mea hoopilikia ua
nui kona olelo mai ina e lu ia iho
ka lepo e lawe ia ana i ka moana
kai uli a i ka maopopo ana i ka nui
o ka lepo ma keia mau aekai akahi
no oia a olelo mai, e Mokumaia ma-
kemake au ia oe e kakau mai ia'u
o ka'u pane laia e ae oluolu ma
oe i ko'u mau manao e hoopukaia
ma ke Kuokoa. Ua ae mai oia me
ka oluolu, makemake au ia oe e
Mokumaia e kakau mau i na manao
oiaio ame ka maikai, o kau pane
iaia o na mea apau na Solomon Ha-
nohano e hooponopono i ko'u mau
manao hooponopono i ko'u mau ma-
nao ua haawi mai oia i ka mahalo
a ua olelo hou aku au iaia ua hana
ia he kanawai aole e nini i ka laau
make i meu e make ai ka i'a a pela
me ko kiana pauda ana o ka mea
apiki e Kakina, o ka wai akika
mai na halo hana kini halekahiki
mai ua nui ka make o ka i'a mai
Kalihi aku ahiki i Moanalua, nola-
ila, e ike mai oe e Kakina i keia
pilikia ua oi loa aku ka pilikia o
keia wai akika mamua o ke kiana
pauda, no ka mea he mea lawe hele
ia e ke kai pii ame ke kai make.
Ua nui kona kaluha i ka'u nana
aku nolaila e ike mai oe e hoolaha-
ia ana keia mau mea e pono ai e
huna aku oe elike me ka moa au
i ike ai he pololei. Ua haawi aku
au i ko'u mahalo iaia no kona ae
oluolu ana mai oiai ua ano ku nana
au, o kona mau manao ame ko'u
mau manao aole loa i kulike, a i
kona ae oluolu ana mai ame kona
olelo mai o kou manao he manao
laula, a e kakoo ana ina mea mai-
kai a e ku-e ana i ka poe hana
kolohe nolaila, e kuu mea heluhelu
e nana wai i ka manao o ke kanaka
i piha me ka hohonu a e imi ana
e loaa ku mea pololei, a i ka loaa
ana alaila loaa iho la ka mea e
paio ia ai.
I ka hoihoi hou ana ae i kou ku-
kulu manao maluna o ka laina oiaio
makemake au e hoike hou aku i ka
mea a ko'u maka i ike ai ame ko'u
ku maoli ana iho a noonoo i ke
kupanaha o keia kanawai, e papa
ia kou Iawe ana mai o kuai ae a-e ia
hoi ka lahui e e imi waiwai i mea
nona e waiwai ai ma ka uwapo
helu 16. Ua ike iho la au i kekahi
Upena makika nona ka loihi 100 ka-
puai kona loa, ke ku la au a nana
i ka humuhumu ame ke pohopoho
o na Kepani a ninau aku la au ia
lakou, keia upena kapu no hana-
hana i'a, eia ka lakou olelo mai o
kela upena kii e hoopuni i ka nehu
ame ka iao, i mea maunu aku ame
kokahi mau i'a nunui e ae. E kuu
lahui apuni nei teritore e nana mai
i keia mea kupanaha; kapu mai la
kou kaulai ana a maloo a piha na
eke mauu loaa na dala, eha a i ole
elima, aeia aku la nae i mea maunu
na ke Kepani ka mea a lakou e lawe
olelo nei pau loa ka i'a i ka lahui
Kepani ame ka Pilipino; o ka mea
apiki a-e ia aku la i mea maunu
loaa mai ua i'a nunui, i ke kau
ana mai i ke pakaukau loaa pono
mai la oe i ke kalo paa he pai ma-
hanahana uo ka mea aole e loaa hou
ia oe kahi pa liilii i piha me kahi
nehu maloo, he hapaumi, nunui na | HE WAIMAKA HE ALOHA NO
KUU WAHINE, MRS. BEKE
G. K. KAUIMAKAOLE Mr. Sol. Hanohano, ke kapena o
ka mokuahi S. S. Kuokoa ame kou
mau aliimoku ame na sela; anoai
wale kaua: — Oluolu mai kou ahonui
ina he wahi kaawale kekahi o kou
moku a na ka mokuahi S. S. Kuo-
koa o lawe palanehe aku i ka lono
hoolelehauli ma na ale ahiu o ka
moana ahiki aku i ka puka ana a
ka la ma Kumukahi, a ka welo ana
a ka la i Lehua, i ike mai ai na
kini ame ka ohana ame na hoaloha.
Ua hala, ua nalo, ua pau ka ike
hou ana i ka nani o ke kaona, a hoi
aku Ia oia i kahi hoomaha o ka poe
apau.
Ua hanauia o Mrs. Beke G. K.
Kauimakaole, ma ka wai ulailiahi,
Waimea, Kauai, mai ka puhaka mai
o Mrs. Melieka ame kana kane J.
W. K. Nawai, ma ka la 11 o Aperila,
M. H. 1867, na piha na makahiki
he ,58 me 3 mahina ame na la keu
o kona hanu ana i na ea hu'ihu'i o
keia ola ana ahiki i kona haalele
ana mai la ia'u i kana kane, a hoo-
koia ka olelo a ka Buke Nui, Nana
no i haawi mai, a Nana no i lawe
aku.
Ua mareia maua ine kuu wahine
heleloa, e ko kahunapule Waiamau,
ma Pauoa i ka mahina o Aperila 18,
1885 ahiki iho la i ka la 3 o Aug.
M. H. 1925, auwina la Poalua, hora
2 p, m., a haalele mai la oia ia'u
i kana kane ame ka ohana e paia-
uma aku nona, a moku iho la ke
kaula gula.
Ua piha ia maua he 40 M. H. ame
3 mahina o ko maua noho ana iloko
o ka berita maemae o ka mare, a
hala wale aku la no oia.
He 6 ko lakou nui i hanauia mai
ai, mai ia J. W. K. Nawai ame Mrs.
Melieka Nawai, he 4 wahine a he
2 kane, o na wahine, ua haalele mai
lakou apau i keia ola ana, o ko la-
kou kaikunane hookahi oia o H. M,
Nawai, oia wale no koe e ola nei
ma Waimea, Kauai. Oia no ko la-
kou hanaumua.
Kaumaha, luuluu wale kuu wahine
hoomanawanui, kuu hoapili hoi o ka
wai ulailiahi o ia wai kaulana a ka
malihini.
Kuu wahine i ka huikaulua o ke
kaona, kuu wahine hoi i ka nani
o Kapuukolo, kahi hoi a maua i noho
ai no 18 M. H., hookahi a maua
keikikane i hanau ai ma Kapuukolo,
ua piha no hoi iaia 3 M. H., a oi,
a laweia aku e ka mea nana i haawi
mai, a nana no i lawe aku, a imi
aku la no kona mama i ka meheu
o kana keiki.
Aloha no ia wahi a kaua i pili
ai, o ka la welawela o ke kaona,
i ka i'a mili lima o Ulakoheo.
Auwe kuu hoomanao ia oe e poina
ole ai, ulu ae la ka manao o kuu
wahine heleloa, e holo maua e ike
i ka aina kaulana o Maui, oiai o
ko'u aina hanau ia, ua ae aku la
no au i kona manao, he nui makou
i hele pu ai; o maua elua, kuu
hanaumua Sam K. Kauimakaole ame
kana wahine a kau aku la maluna
o ka moku S. S. Claudine, no Ka-
hului ke awa, a hui aku la me ka
makou papa i hala mua ame ko
maua mau hanaumua P. K. Kaui-
makaole, G. P. Kauimakaole, no Pau-
wela ka pahuhope, kahi o ko makou
pokii kaikuahine, Mrs. Apikaka Ke-
anini.
Ua hooaumoe ma ia home, a kamoe
aku la no Wailuku. Pau ia ike ana
i ka nani o Wailuku, ua hele loa
aku la makou maluna o na lio no
Maui hikina no Hana i ka Ua Lani
Haahaa.
Hooaumoe ma Kanaio, Kula, a ma
kekahi la ae i hoea aku ai no Ma-
kaalae, Hana, kahi hoi o'u i hanau-
ia ai, ua pane mai la kuu wahine
ia'u, he oiaio anei he haahaa io no
ka ua o keia aina. Ua ae aku
au ina he ua liilii, o ke kakahiaka
miki poi i kau mea o ka ono a
keia poe naauao i hoohemahema ai
i keia pono nui ou e ka lahui Ha-
waii a na kenakoa i ike ai i ka
mua o keia kanawai i laweia mai
ai e ka Mea Hanohano mai Maui
mai Senatoa H. Rice. Pehea la ka
makua kahunapule i ike ole ai i keia
pilikia no ka mea ma ka nana aku
ua lilo maoli no ka noonoo o keia
poe naauao i na paina hoolauloa
ame ka poe e ake e loaa ka uku
hoomau a o ka pilikia o ka lahui
aole iho la he nanaia, a o ka hoo-
piipii uku hana ka mea nui ,e nana
ai, a o ka pono laula o ka lahui
kapaeia ae la, nolaila, loaa iho la
he puu nui na ia mau mea i kapa
ia lakou he poe Polopeka makou
i puka mai na kula kiekie mai a
ka mea hanohano mai Kona mai i
ike ole ai i keia mau hoopilikia hou
i ka lahui a hoopii hou i ka au-
hau a nele iho la ka poe nana i hoo-
hanohano aku ia lakou, a ke ku
nei kau kaena ua oi aku ka hoo-
loheia o na ololo polopeka ame ake
akamai mamua o ka poe i hooika-
ika a i ike maoli i na mea e ola
ai ka lahui; e nana aku i na hana
polopeka i laweia mai ai ka i'a
makika ma kahi o kona ai aku i ka
makika e ai aku ana ua i'a nei i na
i'a liilii e ae ua pau ko'u ike ana
i ka pua topu nakea ame okuhe-
kuhe, oopu, i'a ulaula, opae, a nana
aku oe ma na aekai i ko kolili mai,
manao, aku oe he pua amaama eia
ka o ua i'a nei, a ka poe naauao
o ka mea loaa aku ia oe oia kau
mea la i ike e kau mea hanohano
o na Koma ame hoa hanohano o ka
apana elima i ike ole iho ai i ka
meakakau nei a ui mai hoi e no
kela ninau upena, aia no a make
make i baloka, alaila hele mai e
hui a lululima aka e hoi aku au ia
oe e ka mea koho baloka e nana
me ka wiwo ole a o makaala i ke
kanaka kuokoa a makau ole, i hiki
ai e hele e hana no ka pono laula
o ka lahui, aole hoi no ka mea hoo-
kahi.
(Aole i pau.) | ka wa e oili ae ai ka la maluna
o ka ilikai, o ia kou wa e ike ai he
oiaio no, ua ike pono, a ua mao-
popo iaia.
Ua pane mai oia ia'u, aole he po-
lolei, no ke olinolino o ka la aole
ikeia ka ua maluna, a malalo iho
e ikeia ai, o ka pakaua, ke hooma-
nao ae la au i na olelo a kuu wahine
aloha; auwe kuu aloha ia oe a.
Ua pau kou ike hou ana ia aina
baniana o Maui, no ka Oi.
He elua manawa o kuu wahine i
hele ai i Mahukona i kahi o kana
moopuna ohana, Miss Emela Kale-
hua o ka pau ana iho la ia o kona
ike ana i na mokupuni, a hoi aku
la i ka opu ana ole o ka honua, kahi
o ka poe apau.
Auwe kuu wahine kuu hoa pili hoi
Iloko o na m. h., he 40 a oi, o ka
noho ana i keia kulanakauhale Ke
hoonana ae nei au i kuu aloha a ke
hapapa hewa ae nei au, eia la oe
ihea i niau palanehe aku nei. Au-
we kuu aloha poina ole ia oe a!
Ua hemahema au, ua hala aku la
no oe ka mea nana e hoomaopopo
mai ia'u, he wahine oluolu no oia,
he heahea a he hookipa i ka poe
apau e hiki aku ana i kona home.
Ua loihi no kona kaa ana i ka
ma'i, ua huli aku au i ke ola nona,
aole i loaa mai ka oluolu, a haalele
mai la oia ia'u ame ka ohana pu.
Ua hoihoiia aku kona kino ma ka
auwina la Poalima hora 3:30 Auga-
te 3, no ka hoomaemae ana i ka
hale waiho kino o Mr. M. E. Silva,
a hoaumoe pu makou ma ia po me
ka oihana ahiki i kona hoolewaia ana
no ka ilina o Pauoa, i ka hora 4
p. m., o ka Poakolu ae, a ike aku
la au i ka huli papu mai o ke Awa-
wa o Kupanihi, kahi hoi a maua i
pili ai he mea ole wale no ia kua-
hiwi ia maua ka hao iho a ka ua
liilii, he mea ole wale no ia i kuu
wahine heleloa.
Auwe kuu wahine hoomanawanui,
kuu aloha pau ole ia oe a! .
Na ke kahu o Kaumakapili i ma-
lama kona anaina hoolewa hope,
Henry Poepoe, ame Mr. Kaaiaka-
manu, ma ka hale kupapau o M. E
Silva ame na kalokalo ana ae i ko
kakou makua ma ka lani, no ka
hoomanao hope loa no kuu wahine
heleloa ma ka hora 3 p. m., a ma
ka hora 4 p. m., i hoomaka aku
ai ka huakai hoolewa no ka ilina
kupapau o Pauoa mo ke komo pu
ana mai o na kahu a elua i ka hua-
kai hoolewa, no ka hoomanao hou
ana, no ka hoomaikai hou ana i ke
kino wailua ma ka lua kupapa 'u,
ka home mau o kuu wahine heleloa,
o ka hookoia aha iho la ia o ka
olelo a ka Buke Nui, no ka lepo mai
ke kanaka, a e hoi aku no i ka lepo
ka home o ka poe apau.
Ke haawi aku nei au i na hoo-
maikai ana he nui, ia olua e na
kahu o ka Ekalesia o Kaumakapili,
i ko olua kokua ana mai ia'u, ma
keia hana, ame ko olua oluolu i
ka'u noi ana aku ia oe e kuu kahu
hoomanawanui, Henry Poepoe ame
Mr. Kaaiakamanu, no ka hiki kino
ana mai o olua no ka hoomaikai
ana i kuu mea aloha he wahine,
a pela pu no au e hoomaikai aka
nei i kuu hoaloha oiaio J. K. Moku-
maia i kou komo pu ana mai i ka
hoolewa o ka wahine heleloa a kaua,
ame kou haawi wale ana mai i kou
kaa ame kau makana pua, a pela
pu no hoi me na makamaka ame
na hoaloha i lawe mai i na makana
pua me ke aloha oiaio.
Ke hoomaikai pu aku nei au ia
oe e Mr. Solomon Hanohano, J. K.
Nakila ame na keiki oniuhv o kou
papapa'i no kou ae oluolu ana mai
no ka hookomo ana iho i na manao
aIoha no kuu wahine heleloa, Mrs.
Beke Kauimakaole, e kala mai oe
ia'u, ua nui Ioa paha keia ukana
Iuuluu a ka mokuahi S. S. Kuokoa
e lawe aku ai ma na aekai ou e
Hawaii.
Ke hooki nei au maanei, me ke
aloha kaumaha luuluu wale.
Owau iho no ke kane i hooneleia
i ka wahine,
G. K. KAUIMAKAOLE,
Honolulu, Aug. 18, 1925. HAINA NANE. Mr, S. Hanohano, Aloha maikai
oe:— E maliu mai oe no'u kekahi
kowa o ka hiwahiwa a ka lahui aa
ka lua o ka manawa ao ka huli ana
aku o ke keiki o ke ehukai o Puaena
no ka nane a kuu hoaloha * ka pali
kapu e Keoua, malia hoi i keia
haina hoi a'u, e kaula 'iia ae ai ka
inoa o ka nioi wela a ua hoaloha
nei.
He elua mahele o ka inoa o ua
keiki nei.
Mahela 1. He inoa au no kekahi
holoholona, ma na aina e nohoia ana
e na kanaka.
Mahele 3. E loaa au ia oukou i
ka pau iluna, ame ka paa ilalo nei.
O ka mea apiki nae, ina e huiia
ka mahele 1, me ka mahele 2, pau
loa ka ike ana o ka mokupuni o
Hawaii ia'u, mokupuni o Maui, ahi-
ki loa i Niihau, ka palena pau o ke
aloha. Oki loa aku na mokupuni
apuni ke ao nei; ma ka mokupuni
wale no o Oahu au e loaa ai
Ninau. Owai au i ka mahele 1
Haina. O IO kou inoa ma ia ma-
hele. Helu akahi.
Owai au i ka mahele 2. Haina
O LANI e ia i ka paa iluna, o Hale
iwa i ka paa ilalo nei.
Ina a huiia keia mau mahele ame
2, pau loa io no ka ikena o na
mokupuni mawaho ae o Oahu, a
hala loa aku ma na aina mamao;
ma ka mokupuni wale no o Oahu oe
e loaa ai. | |