Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 36, 3 September 1925 — Page 1

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii

Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau

BUKE LXIV-HELU 36 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, SEPATEMABA 3, 1925. NA HELU APAU, 6376

WEHE HOU IA KA HOIKEIKI FEA TERITORE I KEIA PULE

Piha Mau ka Paka Hoikeike i ka Poe Makaikai i na la Apau me ka Mahaloia o na Hoikeike o na Ano Like Ole i Keia Makahiki

E HAHANA MAI ANA KA PAIO
KALAIAINA MA KAUAIOMANO

Nui na Moho i Loheloheia ae no ka Holo Ku-e

Ana i na Luna Oihana Kahiko e Paa Mai

Nei i na Kulana Oihana Lehulehu

Pakele Mai na
Ole Ekolu ma
Na Ulia Laki

Kahuli ke Kaa Otomobile o
Kekahi Poe Kanaka Opio
ma na Huli Koolau

HOOKAHI O LAKOU

I NUI KONA POINO

Hoihoiia Mai Lakou Apau no

ka Lapaauia Aku ma ka

Halema'i o na Ulia

Ma na ulia pomaikai wale no, i
hoopakeleia mai ai ke ola o kekahi I
poe keiki opio ekolu, mai lilo i moe-
puu na ka make, ma ka po o ka
Poaono aku nei i hala, i ka mana-
wa i kahuli ai ko lakou kaa oto-
mobile, ma kahi e kokoke ana
Kaaawa, ma ka huli Koolau aku nei
o keia mokupuni, eia nae o ke kaa
o lakou ka i pau i ka nahaha me
ka nui o na poino.

O na inoa o kela poe kanaka opio I
no lakou na ola i pakele mai ka
make mai, oia o A. N. Campbell,
Robert Shingle. Jr., ame Robert Lu-
cas; ua hoihoiia mai lakou apau no
ka halawai o na poino ulia, no ka
lapaauia aku, ma kela po no e Wal-
ter Fernandez i ka manawa o ka
hoea ana mai o kona kaa no kahi e
waiho ana na kanaka opio poino.

Ma na mea nae i hoomaopopoia, hookahi wale no o kela poe i loaa i ta eha kukonukonu, oia o A. N. Campbell, ka mea nana e hookele ana i ke kaa, aka no kona mau hoa ilio, aolo he mau pilikia iki i oaa ia laua; aka nae ma ke ano nui ke olelo ae, ua pakele mai ko la-kou mau ola apau.

Ma ka moolelo e pili ana i ka ulia poino i lona i kela poe keiki opio, ua holo ka lakou nolalo o Punaluu, no ka homo kuaaina o Robert Shingle, me kekahi poe e ae ma ke kakahiaka o kela Poaono, a ma ka hora eiwa o ka po ana iho, i hooholo nui ai, e kau lakou maluna o ke kaa otomobile o A. N. Campbell, a holo mai no Honolulu nei.

Oiai e holo mai ana ma ke alanui, me ka maikai, mahope iho o ka haalele ana aku i ka hale, a oiai e kokoke mai ana i Kaaawa, ua hu aku la ke kaa ma kapa o ke alanui, me ka haule ana ilalo o kekahi auwaha ma ka aoao o ke alanui, ma kahi o eono kapuai ke kiekie.

Ua kahuli maoli kela kaa me ka walawala ana ahiki i ke ku pololei ana maluna o na huila eha, o ka mea kupaianaha nae, aole i haule kela poe ekolu mailuna aku o ke kaa, aka iloko no lakou kahi i noho ai.

Ma ka hoakaka nae a A. N. Campbell, ka mea nana e hookele ana i kela kaa, hookahi ka kumu o ka [oaa ana o kela ulia poino, o ia no ka maikai ole o ka malamalama o na kukui o kona kaa, no kela ano, i hiki ole ai iaia ke ike pono aku i ke alanui, pela i kahuli ai ke kaa.

He mau ulia e ae no kekahi i loaa ma kela Poaono, mai na kaa otomobile mai, a ma kela mau ulia nae apau, aole he hookahi ola i poino.

HOPUIA KA MOKU HEIHEI PI-
VER, E NA KANAKA FEDERALA.

Ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala ka hopuia ana ae o ka moku heihei Eloise o $50,000 ka waiwaiio, e ka Luna Kukeawa Mrs. Jeannette A. Hyde no ka lawe ana mai o ke Kapena John C. Piver o ia moku, ke komodoa a o ka ona hoi o ia moku he 80 mau omole waiona i bona ia i Honolulu nei mai Tahiti mai, me kekahi palapala ae ole no ia mau waiwai. Ma ka oleloia aohe laikini i loaa i ke Kapena Piver i mea e hiki ai iaia ke lawe mai i ka waiona.

Aohe kumu hoopii maopopo a ke aupuni federala i hookomo ae i ka aha federala no ke kapena, aka nae, ma ka hora 4 o ia auwina la i hoomaluia ai ka mokukuna, a hoonoho ia aku he kiai no 24 hora maluna o ia moku, me ke kauohaia aku o na makai o ka hale kukeawa e ka luna kukeawa e kiai me ka makaala loa ia moku I ole ia e holo aku mai ka Uwapo 3 aku kahi ona i hoopiliia ae ai.

No ka manawa wale no ia moku e hoomalu ia ai, me ka laweia o na omole waiona apau mailuna mai o ia moku, koe wale no ina ua loaa

POHO NA MANAOLANA NO KA HOEA MAI O KA MOKULELE

Kali Makehewa ko ke Kulanakauhale Nei Poe
no ke Kapahulu Mai o ka Mokulele Pili-
kua ma ka Poalua Iho Nei

Kulike Ole na Manao Kanawai No ka Oihana

Hoole ke Keena ma Wakine-
kona no ka Hiki i na Hoa
Ahaolelo ka Paa Elua Hana

UA HIKI MA KA MANAO
O KA LOIO PARSONS

Pili Keia Mau Manoa Kana-
wai no ka Hiki ia Low ke
Lilo i Akena Waiona

No ka hiki i kekahi hoa o ka ahaolelo kuloko, ke paa i kekahi kulana oihana malalo o ke aupuni federala, aia he elua mau manao kanawai e ku nei i keia manawa, i kaokoa kekahi manao kanawai mai kekahi mai.

Ma kekahi manawa ae nei i hala, ua makemake o Ned Crabbe, ka akena hookapu waiona hou o Hawaii nei, e hookohu aku i ka Lunamakaainana E. P. Low, i akena hookapu waiona no Hawaii, aka nae aole i maopopo inia ka hiki ame ka hiki ole ia Low ke paa i kela mau oihana a elua i ka manawa hookahi, no kela kumu, ua waiho aku la oia he ninau imua o ke keena o ka loio Amerika maanei nei, no ka hoakaka mai i kona manao kanawai no kela ninau.

Ma ka manao kanawai o ka Loio Amerika Parson, e hoakaka ana ia, ua hiki no i kekahi mea e paa ana he kulana iloko o ka ahaolelo kuloko aku nei i pau, elike me ka Lunamakaainana Low, ke paa i ke kulana akena hookapu waiona, maalo o ke aupuni federala.

Ma ka Poaono aku la nae i hala, oiai e nana ana i kekahi mau pala-pala pili oihana maloko o ka hale waiho buke o ke aupuni, i loaa aku ai kekahi palapala pili oihana i kakauia mai e ke keena o ka loio kulina ma Amerika ia Kiaaina Pink-ham, a ua waiho Ioa ia ae kela palapala imua o Kiaaina Frrington.

Ma ka manao o kela palapala, e hoakaka ana ia, no ka hiki ole i kekahi hoa oloko o ka ahaolelo kuloko, ke paa i kekahi kulana oihana, malalo o ke aupuni federala.

Ma na mea i kohoia aku, me he mea la, ua waihoia aku kekahi ni nu i ke keena kalaiaina ma Wakinekona e Kiaaina Pinkham, ina pa ha ua hiki iaia ke hookohu ia D. E Metzger, i kakauolelo no ke te ritore, oiai no oia e paa ana i ke kulana senatoa, a o kela ae la ka pane i loaa mai, e hoole mai ana ka hiki ana i kekahi mea ke paa i elua kulana oihana maloko o ke teritore a malalo o ke aupuni federala.


	I kulike ai me kekahi meahou o ka hoounaia ana mai no Honolulu nei mai Lihue, Kauai mai, me he mea la, ma na hiona maopopo loa, o ka nee ana o ke au o ka manawa, e komo aku ana ke kalana o Kauai, iloko o kekahi hakoko kalaiaina ha- hana iloko o keia kau noho baloka, e hookokoke mai nei o na luna oiha- na o kela kalana; a ke kakali mai la na makaainana koho baloka, o ka ike i'o aku i ka pu-ko ae o ka uwahi kalaiaina iwaho. He elua ka pule aku nei i hala, aohe wahi mea a lohelohe iki ia, no kekahi mau kulana oihana, aka iloko o keia mau la mai nei, akahi no a ike maoli ia aku, ka aleale o ka wai, e hoike mai ana, ua poha ke au ke pii nei ka lena hookahi hana i koe, o ke ku okoa ae imua o ke kahua mokomoko, no ka paio ana me ka hoa paio. Me na hoailona nae no ka hoea mai o kekahi paio hahana iwaena o na luna oihana o kela kalana, aole no ka ia he kumu no kekahi poe e paa nei i ka lakou mau oihana e pihoihoi, ai; aka nae, ua konoia aku lakou, e ku maluna o ko lakou mau wawae, a e oni aku imua, ma ka hele ana e hooikaika baloka, i ole ai e loaa he mihi ana ia lakou ma- hope aku, ke kaa ka lanakila ma ka aoao o ko lakou mau hoa paomoni: Walu o ka hoakaka ma kela mea- hou, he elua ka mau mea i kii i mau palapala noi holo moho no laua, i maopopo ole ka laua mau kulana e alualu aku ana, oia o W. K. Hussey ame Henry Van Gieson. Ua hoole ae laua no ko laua alu- alu aku i kekahi mau kulana oihana ma keia kau koho baloka no na luna oihana o kela kalana, aka ma ka manao nae o kekahi poe, me he mea la, e hoao ana o W. K. Hussey, e alualu i ke kulana kakauolelo kala- na, a e alualu ana hoi o Van Gie- son, i ke kulana lunahooia. Hoike o Waiau i Kona Holo Moho Oiai ke hookokoke loa mai nei i ke kau koho wae moho, ua oili okoa ae nei o Henry Waiau a ku iwaho, ma ke ano he moho oia e alualu ana i ke kulana lunahooia, e ku-e ana ia K. M. Ahana, ka mea e paa nei i ke kulana lunahooia i keia manawa. He hope lunahooia o Henry Waiau, i ka manawa e paa ana o Henry Blake i ke kulana lunahooia no ke kalana o Kauai, no na makahiki eha, aka i ke kohoia ana o Ahana	ma kela wahi, a haule o Blake ua waiho aku oia i kona kulana; no keia kau nae, ke holo okoa nei oia no ke ku-e ana ia Ahana, me ke kau aku o kona mau manaolana ma- luna o kona mau hoaloha lehulehu no ka haawi mai i ka lakou mau kakoo ana iaia e loaa ka lanakila maluna o kona hoa paio. No ke kulana lunahoomalu o ka papa o na lunakiai, ua manaoia i kinohi, ua malaelae ke alahele no H. D. Wishard, aka iloko nae o keia mau la e nee nei, ua oili hou ae ka inoa o Chris Holt, ma ke ano, oia kekahi e holo mai ana he moho no kela kulana. He elua makahiki i hala ae nei ua holo ku-e no o Chris Holt ia Wishard, me ka loaa ole nae iaia o ka waeia, aole nae ia he kumu nona e hoopau ai i kona alualu ana i kela kulana, no ka mea ua manaoio oia e ukaliia ana kana hooikaika ana i keia kau, me ka holomua loa. No ke kulana lunakiai no ka apa- na o Koloa, e paaia nei e James K. Kula, ua lona he hoa paio nona i keia kau, oia o John Viveros; me kela kulana paonioni nae, aole he kanalua iki o na hoaloha o Kula, no kona ahai hou i ka lanakila i keia kau, no ke kumu ua nui kona mahaloia, no na makahiki elua ana i paa ai i kela kulana. No ke kulana lunakiai hoi ao kai apana o Waimea, e paaia nei e Eric Knudsen, he ekolu mau moho e ako mai ana e lilo aku kela kulana i kekahi o lakou, oia o J. Gomes ama August Kruse, ma ka aoao Repu- balika, a o Louis Kilauano ma ka aoao Demokarata. j.v ka apana o Kawaihau, aole he kanalua no ka holo hou o Manuel Aguiar, Jr., he Demokarata no kela kulana, a ma ka aoao Repubalika hoi ua koho wale ia aku, he elua moho e holo mai ana, oia o John Kealoha ame Fred Mendes. No Hanalei hoi, he elua ao mau moho maopopo loa e alualu mai ano i ka noho lunakiai no kela apana, oia o Henry Peters ame Alfred Me- nefoglio. Aole he mau mea i lohelohe hoa ia ae no ke kulana holo moho o W. K. Peters e ku-e ana i ka Ma- kai Nui Rico, me he mea la nae, ke haha mai la no oia i kona kulana ikaika, a iloko o ka wa pono, e hoo- kahaha mai ai i ko Kauai poe, no ka hiki iaia ke wawahi i kekahi pali pohaku paa, a weluwelu liilii.


	Me na pukuniahi he iwakalua-ku- mamakahi i kiia ma ke kakahiaka . ;.a Poakahi aku la i hala, pela hoi hukiia ana o ka hae Amerika :.-ia o ka pahuhae, me kona mau - - "tuxahana na waihooluu like ole, • kilepalepa ana i ka welelau ma- kani, i weheia ae ai ka hoikeike fea nui o ke teritore, no keia ma- kahiki, imua o na luna oihana kie- kie o ke teritore, ame ke kulana- kauhale, pela hoi na luna oihana o ke aupuni federala, na aliikoa kie- kie o ka oihana kaua ame ka oihana k .1 o Amerika, ame ka lehulehu o na makaainana o na lahui like ole, i hoea kino ae iloko o ka paka ma Waikiki, no ka ike ana no lakou iho, i kekahi o na hiona, i malihini i ko lakou mau maka. Ma ka hora umi ponoi o ke ka- kahiaka o kela Poakahi, i hoea ae ai o Kiaaina Farrington ame kona mau ukali no ka paka, pela hoi na aliikoa kiekie, a iloko o ia manawa hookahi, i kiia ai na pukuniahi he iwakalua-kumamakahi, no ke kukala ana ae imua o ke akea, ua weheia ka hoikeike fea o ka 1925. Me na bana puhiohe e paani mai ana i na leo hoohauoli i ka lehulehu, i komo aku ai na mea apau noloko o kela paka hoikeike fea, e makai- kai ana ma kela ame keia wahi o na hana hoikeike, i hookaawaleia ai, hookahi mea i halawai mai me ka ike a ko lakou mau maka, o ia no ke ku o na mea hoikeike apau i ka nani me he mea la, ua oi ae i ko ka hoikeike o ka makahiki aku nei i hala. Ua hoohala nui ia kekahi hapa o ke kakahiaka ma kela la e ka lehu- lehu n.. ka makaikai ana maloko o na hale, i hookaawaleia no na meu hoikeike, me he mea la, o kela ka manawa mua loa a kekahi poe i ike ai i kekahi mau mea hoikeike, oiai EO nae eia no ma Hawaii nei; a mai ka waha mai o kela ame keia mea, e loheia aku ana na olelo, no ka nui o na mahalo i ka nani ame ka maikai o na hoikeike i paneeia mai imua o ka lehulehu. Oiai e nee ae ana ka manawa imua, na hooi loa ia mai la ka piha	oloko o ka paka i na kanaka; aka o ka oi loa aku nae o ka piha ma na hora o ke ahiahi ana iho, me ka loaa ole nae o kekahi mau ulia: O na hana ma kela ahiahi, o ia no na mea hoohauoli noonoo, na ho- ikeike o kela ame keia ano, i kama- aina iloko o na hana hoikeike apau i malama mau ia ma Honolulu nei, i na makahiki aku nei i hala. Me na kukui uwila i hooleleia ae ai na ahikao, o na waihooluu like ole, ka mea nana i hooi ae i ka nani o na hiona o ka lewa. Ma ka olelo ana ae ma ke ano nui, ua umeia aku ka noonoo o na mea apau noloko o ka paka hoikeike fea, me ka hele o na kaa a piha i ka poe makaikai, a ua hele no hoi a na hora o ke aumoe, hookuu na hana ma kela po, me ka pau ole no o na hoomanao ana, no na mea a lakou i ike ai. Hookahi Pule e Malamaia ai Hookahi pule holookoa e malama- ia ai ka hoikeike fea i keia maka- hiki, me ka loli mau o ka papa hoonohonoho o na hana hoopihoihoi noonoo i kela ame keia la; pela hoi me na hana hoikeike, e malamaia ana ma na hora o na auwina la, a ma na hora o ka po ana iho. No na hoolele ahikao nae, e hana mau ia ana ia i kela ame keia po, me ka hoolele mau ia o na kukui uwila iluna o ka lewa. Ua hoihoiia mai ka hoikeike fea i keia makahiki a ka pule «mua o keia mahina i loaa ai he manawa no na kanaka o ke aumokukaua o Amerika, e huli hoi mai ai mai Au- seteralia mai, e ike ai i na hana hoikeike, a e komo pu mai ai no hoi iloko o na hoohauoli ana no la- kou iho, me ko Hawaii nei poe. Ma ka la 9 o keia mahina e hoea mai ai ka hoikeike fea i kona ho- pena, a hooliloia aku kekahi mau mea hoikeike i ka poe e makemake mai ana, pela hoi ka hoihoiia ana aku o kekahi mau mea hoikeike, no ko lakou mau wahi i laweia mai ai, no ke kakali ana, a hoea hou mai i keia makahiki ae, ka manawa e waiho hou ia mai ai ia mau mea no ka hoikeike ana imua o ka lehu- lehu.


	Me na manaolana e loaa ana ka ike i ko ke kulanakauhale nei poe i kekahi o na mokulele ekolu, o ka lele ana mai Kapalakiko mai no Honolulu nei; ma ka Poalua aku la i hala; ua hookahahaia nae ua mea apau, no ka hooko ole ia ana o ia iini, no ka mea aole he mokulele i hoea mai ma kela la, me ka hoopi- hoihoiia nae o ka noonoo, no ka halawai ana o ka mokulele me ke- kahi ulia poino ma ka moana. Me na hoike e hoouna mau ia mai ana i Honolulu nei, ma ke keleka- lapa uwea ole, ma ke kakahiaka o kela Poalua, no ka holopono o ka lele ana mai a kekahi o na moku- lele, o ia ka mokulele PN-Iwa Helu 1, malalo o ke pailaka ana a ko Ka- pena John Rodgers, ua hele ko ke kulanakauhale nei poe a piha me na manao pihoihoi, me ka hoolala ana i ka lakou mau wahi e hele ai ma kela la, i ka wa e haawiia ae ai ka hoailona, no ke kokoke loa ana mai o ua mokulele nei. Elua Moku- lele i lele mai ma keia huakai loa no Hawaii nei, eia nae, ma kahi he elua haneri mile a oi ka mamao mai Kapalakiko mai, i haule ai ka elua o na mokulele iloko o ke kai, a huli hoi hou no Kapalakiko, a hoomau mai la no ka lele ana o ka elua o na mokulele no Hawaii nei. Ma ka hora elua a oi o ka auwina la o ka Poakahi iho nei, i haalele aku ai na mokulele PN-Iwa Helu 3 ame PN-Iwa Helu 1 i ke Kaikuono o San Pedro, me ke kaa ana o ke alakai i ka mokulele Helu 3, a ukali mai ka elua o na mokulele mahope. Ma ka hora elima me kanaha minuke o ke ahiahi o kela la, i kaalo mua ae ai ka mokulele Helu 3, no ka moku kiai mua loa, mai Ka- palakiko mai, aka mahope mai o kela manawa, aole he mea i lohe hou ia no kela mokulele, a aole no hoi i hoea mai no kahi o ka elua o na moku kiai i kukuluia ai i ka moana. Ma ka hora ekolu nae a oi o ka wanaao o kela Poakahi, i loaa mai ai ka hoike ma ke kelekalapa uwea ole, no ka hookuu ana o kela moku- lele iloko o ka moana, ma kahi he ekolu haneri mile ka mamao mai Kapalakiko mai, a o ka hoike o ka loaa hou ana mai, ma ka Poalua ae, o ia no ka huli hoi hou o kela mo- kulele no Kapalakiko. No ka elua hoi o na mokulele o ia ka PN-Iwa Helu 1, ua hoomau mai la ia i ka lele ana no Hawaii nei, me ka loaa mau mai o ka hoike	ma ke kelekalapa uwea ole no ka maikai o na mea apau. Mai kela po mai ahiki wale no i ke ao ana ae ma ka Poalua nei, e loaa mau mai ana na hoike ma ke kelekalapa, no ka nui o na mile i hala hope i kela mokulele, ame ka nui o na mile i koe alaila hoea mai no Hawaii nei. Nui Ka Pihoihoi Me na hoike e loaa mau mai ana i kela ame keia manawa i keia ku- lanakauhale, ua hoopihoihoi maoli ia aku ka noonoo o na kanaka, a ua holomoku aku kekhi heluna nui o ka poe makaikai maluna o na kaa oto- mobile nolalo o Puuloa, no ke ake e ike kumaka, i ka hoea ana mai o ka mokulele pilikua malaila; ua no- ke nae lakou i ke kakali ahiki i ka po ana, aolo he wahi hoailona iki no ka ikeia o kela mokulele, a huli hoi okoa mai la me na manaolana poho no ke taona nei. Oiai e nee ana ka manawa imua ma ke kakahiaka o kela Poalua, ua loaa mai la kekahi hoike, e hoakaka ana, aia ka mokulele, ma kahi he ehiku haneri mile ka mamao mai Kahului aku; a he manawa pokole mahope mai, ua loaa hou mai la ke- kahi hoike, he ekolu haneri mile wale "no ka mamao o ua mokulele nei ma Lahaina aku. Me kela mama lele, a koonei poe e koho aku ana, ua manaoia, e ka- palulu mai ana kela mokulele, ma- waena o ka hora umi-kumamalua ame ka hora ekahi o kela auwina la, eia ka auanei, he mau manaolana poho ia, no ka mea mahope o ka hoike hope o ka loaa ana mai, i hoo- kuu iho ai ua mokulele nei iluna o ka moana a pau ka lohe hou ia ana o kekahi hoike e pili ana nona Ma ka hoike hope loa nae o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale o hoakaka ana ia, no ka pokole o kela mokulele i ka aila ea. Hoomaka Ka Huli Ana Me ka hoike no ka pilikia i kaa i ka mokulele, i hoomaka ai na moku kiai elua . i hoonohoia ma kahi e kokoke mai ana i Hawaii nei, e huli i kela mokulele, ma ka hoomala- malama ana i ka moana akea, me na kukui uwila, mai kela po mai o ka Poalua ahiki wale i ke ao ana ae ma ka Poakolu nei, aole no he mea i loheia no ka hopena o kela mokulele, a no kela kumu, i hoo- unaia aku ai he mau mokulele lehu- lehu mai ka aina aku nei, me na moku hahai topido ame na moku- kaua holo mama, no ka huli ana no i kela moku poino.

HE HIOHIONA O KA MAKAALA
OLE IA O NA ALANUI.

Mahope o ko ka Meia Wilson holo kaapuni ana i ka mokupuni o Oahu ma ka Poaono o ka pule aku la i hala no ka nana ana i na alanui hou i hanaia ma kela huli Koolau, ma Kailua a ma Waimanalo, a hoi ma ma Waialua ua hoike ae oia i ka malama oleia me ke kupono o ke kahi mau alanui o ka mokupuni, he hana hoopalaleha a kupono ole ma ka aoao o ke komite alanui a ka papa e hoomau loa ia aku ai aka e hoopau koke ia na wahi o na ala nui i ikeia ka inoino ame ka hoo haiki i kahi a na kaa e holo ai. . Me ka" lunakiai o ke Kalana o Ka uai, a hoa mua hoi o ka ahaolelo Manuel R. Aguiar, ka Meia Wilson o ka holo pu ana e nana i na ala nui hou i hanaia ma Kailua a ma Waimanalo i ailaia ame ko alanui ma Waimalu, a i ka pau ana o ka laua makaikai ana ia mau wahi ua hoomau loa aku ka laua holo ana no Kahuku ame Waialua.

Wahi a ka Meia o ka hoike ana ae, no ke koikoi o na kuaua o ka haule ana iho ma ka Poakahi aku ma na apana o Waialua a ma ke kahawai o Kipapa i lilo ai na alanui ma kekahi wahi o Waialua, o ka oi aku ma ke kahawai o Kipapa, i mau wahi hoopilikia a hoohaiki i ka holo ana o na kaa. Ma ke kahawai o Kipapa ua hiolo mai kekahi mau pohaku nunui mai ka pali mai a aneane loa e panikuia ke alanui Ma ka aoao Leilehua o ke alanui pa li he pohaku nui o na haneri paona ke kaumaha ke waiho ana iwaena konu o ke alanui me kekahi heluna nui o na pohaku nunui e waiho an

HAAWI KA AHA I KA PONO MA
KA AOAO O KE AUPUNI.

Ma ka hihia a Joseph Paiko Jr., e noi ana no ka hoopukaia mai o ka palapala sila iaia no ka aina holookoa o Kuliouou I mai ke kai a ke kuahiwi, nona ka heluna nui o na eka 775 eka, ua kaa ka lanakila ma ka aoao o ke Teritore ma kana koi ana nona ka 155 eka o ka aina kua-hiwi o Kuliouou ma na kualono o Waimanalo, mamuli o ka hoopuka ana mai o ka Lunakanawai O'Brien o ka aha hookolokolo aina i kana olelo hooholo ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, a ua hookoeia me Paiko 620 eka, a ua hoopuka pu mai ka aha e hoopukaia mai ka palapala aila no ia mau eka ia Joseph Paiko Jr., a o na eka 155 iloko I ke Ahupuaa o Kuliouou I e hooloeia ia no ke Teritore.

O kela apana aina o Kuliouou e hoomaka ana ia mai ke kai mai aneane 120 eka iloko o kekahi lokoi'a i paia, a ma ka aoao mauka ia lokoi'a ke alanui aupuni, a o li lokoi'a ua lilo loa mai la ia Paiko.

Ma ka palapala noi a Paiko no a hooliloia mai iaia o ka ahupuaa holookoa o Kuliouou I, ua kueia mai K koi ana e ke aupuni ma o ka r po loio kuhina la Harry B. He-witt a e koi ana o ka 155 eka ma a kualono pili kuahiwi no ke Teritore ia wahi. O ka waiwaiio o I ia aina i auhauia ia Paiko he ).-',v>0 i ka makahiki.

Me na la mua o keia makahiki hoolohe muaia ai keia luhia aina tan-.ua o ka Lunakanawai O'Brien, ua paio ikaika ia keia hihia e na I ]n ma na aoao a elua, a no kekahi I-a pule lehulehu ka hoolohe ana o Li aha i keia hihia me ka hooliloia kekahi mau la lehulehu e ka aha a ka hele ana e nana i ka waiho I-a o ka aina i hoopaapaaia. O ka V.ps makai loa o kela aina ua piha I hihipea i na kumulaau kiawe, ke ' -u. ka lanatana ame na kumu pa-i ni. a me ka hana nui ka aloalo na o ka poe hele ai e nana. Iloko o ka mahina o Augate 1,

ka mana ia moku mai ke aupuni makua mai e lawe ai i na waiwai ku-e kanawai o ia ano.

No ka hora a oi o Frank Thropp o ke kukakuka ana me ka Loio Amerika Parsons ma ka mea e pili ana i ka hoopii e hookomoia ae al i ka aha no ke Kapena Piver ame kona moku, eia nae, ma ia kukakuka ana aohe mea maopoopo i hoike ia ae.

No ka hoopiiia ae o ke kapena ame ka hoomalu ia o ka moku, aia ia mana hana iloko o na lima o ka Lolo Amerika Parsons.

O keia moku i hoomaluia ai o kekahi ia o na moku heihei i hookuku heihei ai maluna o ka Moana Pakipika mai Kapalakiko mai ahiki i Tahiti, a o ka eha no hoi o na moku i lilo ai ka helu eha ma kela heihei ana. O ka moku mua loa i hiki i ka pahuhopu o ia ka Mariner, O ka Eloise ka moku o ka Papa A, i hoea i Papaete, Tahiti, a o ka moku lawehae hoi o ke Kalapu heihei moku ma Kapalakiko.

Maloko o ka pa kapilimoku George Lawley ma Bokekona i kapiliia ai keia kuna a he laweleka kana hana i holoholo mau ai mawaena o Kapalakiko ame Alaseka no kekahi mau makahiki.

No ke Komodoa Piver, aole oia he kanaka malihini ia Honolulu nei, ianei no ka oia i ka 1899 a no elua

makahiki kona noho ana maanei. He

ona oia no kekahi mau nupepa kalepa, o kekahi o ia mau nupepa "Ke Shipping Register" maloko o

Kapalakiko.

O ka poe e uku ana i ko lakou

mau auhau wai malalo o ke ana

mita, i loaa ole aku ko lakou mau

bila kikoo, no ka hapaha e pau

ana ma ka la hope o ka mahina aka

la o Augate i hala, he mea pono

no ia lakou ke hele kino ae no ke

keena wai no ka. uku ana i ko la-

kou auhau, mamua o ke okiia ana

o ko Iakou wai no ka hala o ka

manawa hookaa.

HAAWAIA KA AELIKE I KA
HAWAIIAN CONSTRUCTING CO.

No ka hooloihi ana aku i ke ala-

nui Young a kaa maluna o ke ka-

hawai o Makiki ame ka hana ana

i i alahaka maluna aku o ia kaha-

wai, ua haawiia aku i ka Hawaiian

Constructing Company, ka aelike no

ka hana ana ia alanui mamuli o kana

koho he $12,181, elike me ia o ka

hoikeia ana ne ma ka Poakahi nei,

mahope iho o ko ka Meia Wilson

kakau ana i kona inoa maluna o

ka olelo hooholo i aponoia ai e ka

papa o na lunakiai ma kekahi ma-

nawa koke aku nei i hala.

No ka hana hou ana i ke alanui Wyllie mawaena o na alanui Nuuanu ame Liliha, ua haawiia aku ia L. L. McCandless ka aelike no ka hana ana ia alanui no $23,480 ma ka manawa o ke kakau ana o ka Meia Wilson i kona inoa maluna o ka olelo hooholo i like me ko kela

ae la maluna a i apono pu ia ai

e ka papa o na lunakiai ma kekahi manawa koke aku nei i hala, a e kauoha ana hoi i ka enekinia kulanakauhale ame kalana e hoomakaukau i kekahi palapala aina pololei. Na ka hope loio kalana i hoomakaukau i ka mea e pili ana i ka hana ana e lilo mai ai kekahi hapa o ka aina no ka pono o ke alanui.

Ua kakau inoa pu ia e ka Meia na olelo hooholo e hoolako ana i $100 no ka hoopaa ana i na wahi kulu o na paia o ka luapao auwai ma Palolo ame ka $350.42 no ka ukupanee no na bila kikoo dala I hoopaaia.

Oiai ne la kulaia ka Poakahi te nei, ua hoopaneeia ka halawai kumau a ka Ahahui Kaahumanu, a ka hora ekolu o ka auwina la, o ka Poalua aku, ka la 8 o keia mahina o Sept. 1925, elike me ka hoolaha •• puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa.

KA NINAU I'A MA HAWAII NEI

Oi ae ka Pii o ke Kumukuai Mamua o na Wahi e ae. Na Kulana Ano-e ame ka Noho Naaupo na Kumu. O ka Hoonaauao ke Kumu e Hoopakeleia ai.

(Manao Hoakaka Eha.

Kakauia e Lorrin A. Kakina
( Unuhiia no ke Kuokoa)

Ka Palekana o na Ula

Aole he loaa o na "Ula" maoli o na Kapakai Akelanika ma Hawaii nei; aka o ko lakou mau hoahanau, ke Crawfish ka mea loaa. Aole he nunui o kp lakou mau niho elike me ko ka ula maoli, aka ua kulike no nae ma kekahi mau ano e ae me na ula maoli, a ua ikeia ma ia ano maanei nei.

Ahiki mamua koke aku nei he nui ka ula ma ka makeke o Honolulu nei, a e kuai liilii ia ana ma ke 35 keneka pakahi.

Ke loaa nei no na ula ma kekahi mau apana kuaaina o ke kahi mau mokupuni e ae; aka ma Oahu nei kakaikahi loa lakou me ka ike ole ia ma ka makeke. O na ula kakaikahi e loaa ae aha ua haoia apau e na haleaina o ka papa kiekie ame na hokele, me ka pipii maoli o ke kumukuai—he dala a oi aku paha no kekahi ula palanaiki o kahi kino. Pau na Ula Maanei Nei Ma Ke Ano Meaai

No ka pono holooko o ka lehulehu, ua pau ka lilo ana o na ula maanei nei i mahele no na meaai.

O ke kumu no keia nele he moakaka loa ia, elike me ka ihu, i ke kau mai ma ka helehelena o ke kanaka—o ia hoi no ka mea aole he palekana i haawiia aku ia lakou.

Iloko o Iune, Iulai ame Augate e hanau hua ai na ula; aka
aole he kanawai i hanaia e ake'ake'a ana i ko lakou hopuia i
keia mau mahina. Nolaila ua hopuia lakou a ua aiia iloko
o kela manawa, elike no me na mahina e ae iloko o ka ma-
kahiki.

Nolaila ua hopuia na ula o na ano like ole mai ke nui mai
ahiki i ka liilii kohu opae.
Poho Wale Ka Hooikaika Ana i Kanawai Hoopakele

Iloko o ke kau ahaolelo o 1923, ua hoao ka Lunamakaainana

Gerrit Wilder e loaa he kanawai hoopakele ula maloko o ka

ahaolelo, Ua hoopaheneheneia aku oia, ku-eia, a ua hoohokaia

kana mau hooikaika ana e ka poe kalaiaina, ka poe i paa ma

(E Nana Ma Ka Aoao Elua

ilalo loa o ke kahawai, a he lehu lehu o na pohaku liilii iho e mokaki ana ma kela a ma keia wahi o ke alanui, a i mea e palekana ai ia mau alanui pali mai ka hiolo hou ia ana mai e na pohaku he mea po no e hoohi-o ia aku ihope ka eli ana i ka pali ma kela alanui, wahi a ka meia.

O ka hapa ino loa ka a ku i ka hooweliweli o ke alanui holopuni Kamehameha, elike me ka hoakaka a ka poe e holo mau ana na kaa oto mawaena o Honolulu ame Haleiwa, o ia kela ahua ma Waialua, o ia hoi kela wahi malalo aku o kahi i hanaia me ke konakalika, a i hana hou ia ai malalo aku o kahi huli pokole loa o ke alanui.

He alanui kahiko no ma ia wahi, he nani i ka wa malie, aka i ka wa e pulu ai i ka ua me he mea la ma kahi o ka hookuina o na alanui e holo ai i Haleiwa ame ke alanui e holo ana i ka hale wiliko ua hamoia i ka aila ka pakika e t-^le ole ai ke kahuli o ke kaa ke holonui ma ia wahi.

O na auwaha ma kela ame keia ao-ao o ia wahi o ke alanui ua hoopihaia me ka lepo ulaula no ka pono o na kaa kalaka nunui o ka oihana koa, na Ho ame na hoki, i ka wa ua ua lilo ia he wahi pakika a he kakaikahi na kaa e holo ana malaila me ka palekana.

O kekahi wahi i makemakeia e hoololi oia kahi o ke kihi alanui e hull ai no ka holo ana i Haleiwa. He kihi huinaha hou keia. Ma Haleiwa ponoi ka kekahi wahi i kupono e hoololiia, oia hoi e hoopioia ke kihi o ke alanui mamua mai o ka hokele e hoemiia ke alanui ma ka aoao ihope ahiki i ke alahaka a e hoakeaia ae ke alanui e moe ana mai ke alahaka ahiki i ka halepule Hawaii me ka haliua i ke konakalika.

1923 ka Paiko hookomo ana ae i kana palapala noi no ka hoopukaia mai o ka palapala sila, a ma ka la 15 mai o Dekemaba o ka 1924, i hookomo ae ai ke aupuni i kana pane e koi an ahe kuleana kona mauka loa o ia aina nona ka nui o 155 eka. O ka ninau wale no i waiho ia ae imua o ka aha oia ka hooholo ana i kahi o na palena aina a ke komisina haawi aina i waiho ai.