| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXIV-HELU 35 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, AUGATE 27, 1925. NA HELU APAU, 6375 | |
| | | |
| | | Hookohuia Mai o Ned Crabbe ma Kahi o J. Wise I oaa ka Akena Hookapu Waiona Hou no Hawaii Nei ma ka Hookiekieia Ana ae o Crabbe Kekahi o na Akena Kahiko | | |
| | | Paa Elima Koa Paahao
Holo Mahuka i ka Hopuia Nokeia Lakou i ke Alualu e na Makai Maluna o ke Kaa Otomobile me ke Kiia Ana o ka Pu Ahiki i ka Haawipio Ana | | |
| | | Makemake ia Mau Kanaka Hawaii e Ike i ko Laua Ohana | | |
| | | |
| | | Ke Kii Keia o na Hawaii o ka Loaa Ana Aku ia G. P. Wilder ma na Mokupuni o ka Hema aku Nei. E Hoomaka ana mai ka Hema Aku, o Joe Kaui o Niolopa, Nuuanu, Aia Oia ma Haapai e Noho Mai la ma ka Paeaina Tonga. Ma ka Akau ae o William Kanoa o Kikihale Mamua Ame Kana Kaikamahine: Aia Laua ma Raratonga kahi i Noho ai. Makemake Keia Mau Hawaii Ina he Mau Ohana Kekahi o Laua e Ola nei, e Kakau Aku i Leka ia Laua. i | | |
| | | Piha ke Kanaha
Makahiki o ke
Kaawale Ana Halawai pu Laua me G. P. Wilder ma na Mokupuni o ka Hema Aku Nei HU KO LAUA ALOHA NO KA AINA HANAU Hookaheia na Waimaka i ka Lohe Hou Ana i ka Laua Olelo Makuahine Ma ka huakai aumoana aku nei a Mr. ame Mrs. G. P. Wilder (Waila) no na mokupuni o ka Hema, i halawai ai oia me kekahi mau kanaka Hawaii, e noho mai la ma kekahi o kela mau mokupuni, a ua makemake nui kela mau kanaka Hawaii, e lohe, ina paha he mau ohana no kekahi o laua e ola nei ma Honolulu nei i keia manawa. O na kanaka Hawaii o ka loaa ana aku nei ia Mr. Wilder ma kela mau mokupuni o ka Hema, oia o William Kanoa ame Joe Kaui, ua elemakule maoli laua, no ka mea ua piha ke kanaha makahiki o ka noho ana ma kela mau mokupuni, ua mare i na wahine inalaila, a ua loaa he ohana. Ma ka moolelo i kamailioia mai ia Mr. G. P. Wilder e William Kanoa, he elua laua o ka haalele ana iho ia Honolulu nei, iloko o ko laua mau la opio, oia ame Henry Alapai; ua holo mahuka laua maluna o kekahi mokupe'a mai Honolulu aku nei. O Kikihale ko William Kanoa wa-hi e noho ana me kona ohana kela manawa o kona holo mahuka ana, o kana mea hoomanao wale no iloko o kona ohana, he kaikuahine kona e ola ana ia wa, o Mary Kanoa ka inoa; a ua makemake loa oia e lohe, ina paha he ohana kekahi ona e ola nei i keia manawa, no ke kakau ana aku i kekahi leka iaia. Ua noho like o Kanoa ame Alapai ma ka Mokupuni Rorotoga, a na mare like no laua i na wahine Manihiki; ua make no nae ka laua mau wahine, aka ua hanau mai nae he elua mau keikikane a Alapai; ua ulu ae laua a lilo i mau kauaka makua, a komo aku iloko o ka oihana koa o Pelekane, ua komo iloko | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | v - ke pani ana ae, ma kahi o ka
--na Hookapu Waiona John H.
' «r, i waiho mai i kela kulana,
v -i o ka malana aku la o Iulai
hala; i loaa mai ai ka hoike
Honolulu nei, ma ka Poa-
: . aku nei i hala, no ka hoo-
ui;! ana mai o E. C. S. Crabbe,
.- ia wahi, e hoomaka aku ai kona
lawelawe ana i kona kulana hou,
ka la 1 o ka mahina ae nei o
Sepatemaba.
Mahope iho o ka loaa ana mai o
--'I lono i Honolulu nei, no ka noo-
-uia ana mai o Mr. Crabbe i
-p na hooko i ke kanawai hookapu
waiona i hoakaka ae ai oia i kona
-_ nap. no kona hoopau aku i na
-e akena apau e noho mai nei ma
~î mokupuni like ole, a hoonoho
_•• i poe hou ma ko lakou mau V Î. O kela mau akena e hoopauia aku
-~ i. oia o H. L. Holstein ko Maui;
omon Anakalea ame Theodore
\ • 'ici'/buTg ko Hawaii ame Thomas
kett ko Kauai; aka no na ake-
--•< ma Honolulu nei, e paa ana no
i :a lakou, a hala kekahi mana-
- , ina paha no ko lakou hoomau
- : ia aku, a hoopauia aku paha.
He elua nae mau mea hou ana e
-konu aku ana ma kona manawa
- ~TC ae ai i kela kulana hou, no
Honolulu nei, oia ka Lukanela Lono
". '«"Vilnm ame W. S. Bourne, ma | ke ano i poo kekahi no ka puali ho-
puhopu i ka poe kuai waiona, a i
hope kekahi nona.
Aole o Mr. Crabbe he mea mali-
hini iloko o ke keena o ka akena
hookapu waiona maanei nei, no ka
mea ua noho hana mua oia, malalo
o ka Akena John F. Colburn, me
kona hoonohoia ana ma Maui, a ma
ka manawa i pii ae ai o John H.
Wise, i poo no ke keena hookapu
waiona ma Hawaii nei, i kikooia aku
ai oia ma Maui, a hoihoiia mai no
Honolulu nei.
Oiai nae e kakali ana, o ka hoo-
kohuia mai o ke pani ma kahi o
Mr. Wise, o Mrs. Marion D. Parrott,
ka mea i hookohuia mai no ka ma-
nawa, a malalo o ke alakai ana a
keia wahine, i komoia ae ai kekahi
mau hokele e hopu, na hokele i
komo mua ole ia e na kanaka hopu-
hopu waiona.
Mahope koke iho o ka loaa ana
mai ia Crabbe o ka hoike, no kona
hookohuia ana i poo no ke keena
hookapu waiona maanei nei, i hele
ae ai oia e hui pu me Kiaaina Far-
rington, no ke kukakuka ana maluna
o na ninau apau i pili i ke kulana
o ka waiona maanei nei, a e hoo-
hala nui ana no hoi oia i kekahi
manawa ma ke kamailio ana me ka
Loio Amerika Parsons, mamua o
kona hana ana aku i na hoololiloli
pili oihana ana i manao ai no kona
keena. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | Mahope o ka hoohanaia ana o na
pu panapana, ma ka aoao o na ma-
kai, mahope iho o ke kani ana o ka
hora ekahi, o ka po o ka Poakahi
aku la i hala, i paa ae ai he elima
mau koa paahao mahuka i ka hopuia,
malalo o Kailua, a hoihoiia mai la-
kou apau, no ka hoopaaia maloko o
ka halepaahao, no ka noii pono ia
aka o ke ano o ko lakou holo mahuka
ana mai na kiai aku ma ka papu
o Kahauiki ae nei.
He poe haole koa kela i hookauia
mai ka hoopa'i maluna o lakou, no
kekahi mau hewa ko'iko'i a lakou
i hana ai, a e kakali wale ia ana
no ko lakou hoihoi loa ia aku ma
Amerika, no ka noho hana ana i ko
lakou hoopa'i, i ke ku mai o kekahi
moku lawekoa.
Ma ka auwina la o kela Poakahi,
oiai kela poe koa paahao e hana
ana malalo o ke kiai ana a kekahi
mau koa elua, ua lele aku la kela poe
paahao maluna o na koa kiai, me ka
pepehi ana ia laua, a kaili mai la i
ka laua mau pu; a mahope o ko la-
kou pepehi ana i na koa kiai a eha
loa, ua holo aku la lakou nouka
o ke awawa o Kalihi, no ka pee
ana, i ole ai lakou e loaa i ka poe
huli e hoounaia aku ana e ka oihana
koa.
Ua ikeia ka holo mahuka ana o
kela poe koa elima mahope mai, a
hoounaia na koa, no ka huli ana ia
lakou, aole nae he wahi mea a loaa
iki, oiai ua pee ua poe koa nei,
ma kekahi wahi e loaa ole ai lakou
i ka poe huli.
Oiai nae e kakali ana o ka uhi
mai o ka poeleele o ka po, ka ma-
nawa, a kela poe koa, i manao ai o
kela ka wa maikai loa no lakou e
haalele aku ai ia Kalihi, a holo
aku no kekahi wahi okoa, ua powa
iho la kela poe koa i kekahi Ke-
pani e hookele ana i kona kaa oto-
mobile Ford, me ke kailiia ana o ke
kaa otomobile mai kela Kepani aka.
Me kela kaa otomobile, o ka lilo
ana mai i na koa mahuka, na. hoo-
maka mai la lakou e holo no ke ku-
lanakauhale nei, a pii aku la nouka
o ka Pali o Nuuanu, no ka holo
ana no ka huli koolau aku nei o ka
aina.
Ua ikeia nae kela powa ana o na
koakoa mahuka i ke kiakaa Kepani,
e ke kiakaa o ke kaa buss o Kalihi a
nana i hoike mai i kela hana powa,
i ka oihana makai, a iloko o ka ma-
nawa pokole, i hoounaia ai na koa
ame na makai, maluna o na kaa oto- | mobile, ame na kaa mokukaikala.
Ma ka hapalua o ka hora umi o
kela po Poakahi, i haalele iho ai
ke Kapena Makai Kamauoha me ke-
kahi poe makai, maluna o ko lakou
kaa otomobile no ka nali o Nuuanu,
a i ko lakou ike ana, aole he wahi
hoailona no ka loaa o ko kaa o na
koa ia lakou ma ka pali o Nuuanu,
ua hoomau loa aku la no lakou no
Waimanalo, aole no o lakou ike aku
i ke kaa o kela poo koa; aka ia
lakou nae e huli hoi mai ana ma
kela alanui no, a lakou o ka holo
ana aku, ua loaa mai la ua kaa nei
o na koa, e holo ae ana ma ke ala-
nui e hoea aku ai no Kailua.
Me ka hoohakalia ole iho, hooma* .
ka aku la ke kaa o na makai e alu-
alu mahope o ke kaa o ua poe koa
nei, me ke kauohaia ana aku o ka
mea e hookele ana i ke kaa, e kui
mai, aole nae he hooloheia, mai e
kela kauoha, no ia kumu i ki okoa
aku ai ke Kapena Kamauoha i knuV/
pu panapana, ma ke ano hoomaka 'o*
ka'u, a iloko no hoi o kela mana-
wa hookahi, i ki aku ai na makai 1
ae i ka lakou mau pu panapana.
Ko ka ike ana mai o na koa, $
ke kani aku o na pu a na makai
ua hoomaka mai la lakou e ki i ka
lakou mau pu panapana, a mamuli
paha o ko lakou ike ana he mea
makehewa walo no ko lakou hoomau
ana mai i ke ki ana i ka lakou; *
mau pu, ua hoopaa okoa ia iho M/
ka holo o ko lakou kaa, a lele nui
aku la iwaho, ne ke kau ana o na
lima iluna, a haawipio mai la imua
o na kanaka o ke aupuni.
Ua hauhoaia na lima o kela p5i
koa A paa i ke kaula, a hoihoi lei" 1
ia mai Iakou no ka halewai; a o ka
lakou mau pu ame na poka, ua kaa
mai malalo o ka malu o na makai
eia nae ua kiolaia kekahi mau pu
iloko o ka nahelehele, i ka manawa
a ke kaa o na makai, e alualu ana
ia lakou.
No na hora ehiku, mai ka mana-
wa mai i holo mahuka ai kela poe
koa mai Kahauiki aku, aole he mea-
i lohe hou ia no lakou, a ina aole
i ikeia kela powa ana a lakou i ke
Kepani nona ke kaa otomobile Ford
mauka ae nei o Kalihi, ina no paha
aole e ikeia na holo lakou no Koai
lau, maluna o kela kaa.
Ua paa hou nae lakou i ka hopuia
a no ko lakou pepehi ana i na koai
kiai, pela ka aihue ana i ke kaa o
ke Kepani, e hooi loa ia aku ana ke
ko'iko'i o ko lakou hoopa'i. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | o na hoouka kaua lehulehu, aka ua
hoi mai nae laua a noho paa i keia
manawa ma ko laua aina hanau, a
he mau hana akamai ka laua e lawe-
lawe mai la, a ua mare i na wahine
me ka loaa o ka laua mau keiki
lehulehu.
No William Kanoa hoi, ua hanau
mai he hookahi kaikamahine nana,
be kaikamahine nui ma kahi o ka
umi-kumamahiku makahiki.
No Henry Alapai nae, ua make
oia maluna o ka moku, oiai e holo-
holo ana ma ke ano luina, i ka ma-
kahiki a 1923 aku nei, a kanuia kona
kino wailua iloko o ka moana
hui pu ana me kela mau kanaka
Hawaii, a kamailio pu hoi me laua
ma ka olelo Hawaii, ua kulu okoa
ko laua mau waimaka, mamuli o ka
hu ana mai o na hoomanao aloha
ana no ko laua aina hanau ame ko
mau ohana, a olelo mai la iaia o
kela ka manawa mua loa a laua 5
lohe ai i ka laua olelo makuahine,
a he mea hoohauoli no hoi ia i ko
laua manao.
He oihana kamana ka kela mau
kanaka a elua, o ka laua hana no
ia i pono ai ko laua noho ana; a
i hoike no ka lilo o kela hui ana
o laua, i mea hauoli i kela mau Ha-
waii, na haawi makana mai o Joe
Kaui, i kekahi mau moena ame na
lako o na kanaka Maoli ia Mr. Wil-
der, a he mau waiwai makamae loa
ia ana o ka hoihoi ana mai nei no | Hawaii nei.
Mai ka haalele ana mai o kela
mau kanaka Hawaii i ko laua aina
hanau, ahiki wale no i ko laua ha-
lawai pu ana me Mr. Wilder, ua
noho pouliuli loa laua i na mea e
pili ana no ko laua ohana a no na
alii o Hawaii nei.
Ninau mai la ka laua no Kaiulani,
no ka Moiwahine Liliuokalani, a no
ke Keikialii Kuhio, a i ka hoike
ia aua aku ia laua, ua pau loa kela
poo alii i ka make, he nuhou ano
nui loa ia ia laua.
Ina paha he oliana kekahi o keia
mau kanaka Hawaii e ola nei i ke-
ia manawa, e oluolu hoi lakou, i ka
wa e ike iho ai i keia moolelo ma-
loko ^j5|k Kuokoa nei e hoike mai
^'^k^S'fjt'i &> lu'S4h66poftOpono
o keia nnjj&pa, i hiki ai ke hoopo-
noponoia kekahi alahele maalahi Ioa,
no ka hoouna ana aku i na leka i
kela mau kanaka, a pela hoi e hiki
ai ia laua ke hoouna mai i na pane,
no ia mau leka.
Ua haalele iho o Mr. G. P. Wil-
der ame kana aliiwahine, no na mo-
kupuni o ka Hema, ma ka la 16 o
ka mahina o Novemaba o ka maka-
hiki aku nei i hala, mai Hilo ae,
no ka huli ame ka nana ana ma
ke ano pili akeakamai, i ke ano
o na mea kanu, na meakolo ame
ka noho ana o na kanaka o kela
mau mokupuni.
Ua hoea laua no na mokupuni le- | hulehu ma na kai o ka Hema, a
ma Tahiti ko laua wahi i noho ai
he ekolu mahina; o keia ka aina
o ka ohana o John Sumner i ka-
maaina i ko Honolulu nei poe i noho
ai.
Wahi hou ana, he nui ka i'a o
keia wahi, aia malaila na ano i'a
apau o Hawaii nei, e laa ka opelu,
ka manini, ke aholehole, a he nui
wale aku, na ano i'a like ole, eia
nae he mau inoa okoa no ko kela
mau i'a malaila.
Nui ka niu, ka ulu ame ke kalo
ma kela mokupuni; o ka niu ame
ka ulu na ai ano nui a na kanaka
malaila, aka no ke kalo aole o la-
kou ku'i i poi, na hoao no nae oia
e ku'i i poi, aole nae he aweawe
maikai elike me ka poi o Hawaii
nei aka he poka 'oka 'o; me ka pu-
lehu wale no na kanaka o kela wahi,
e hana ai i ke kalo malaila.
No na ulu, he hookahi haneri me
iwakalua mau ano ulu ma kela wahi
a ua hoihoi mai nei oia no ka hoo-
ulu ana maanei nei, he kanakolu-
kumamawalu mau ano ulu; a ma-
waho ae o kela mau meakanu, ua
lawe pu mai nei no oia, i kekahi
mau mea e ae, no ka hoolaha ana
ma Hawaii nei, me ka manao, iaia
e haalele iho ai i keia ola ana, o
waiho iho ana oia mahope nei, i ke-
kahi mau kiahoomanao, e o mau
aku ai kona inoa, mamuli o kela
mau meakanu lehulehu. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | MINAMINA I KA HOOPAU WALE
IA O KONA HIHIA. '• ,-^»iaka ana kekahi meahou o
.•unala ana mai Wailuku mai,
v : Poakahi aku nei o ka pule
.':>. -o ka minamina loa o Samuel
K ^ma. i ka hoopau wale ia ana
. :;T hihia, o ia kela hoopii luna-
*•• kipaku ana iaia, mai ka noho
: ••* lunahoomalu no ka papa lu-
%.-si o ke kalana o Maui.
I X . ike ai me kela meahou, iloko
- r.. i n awa i emi iho malalo o ka
- j :.hookahi, ka noonooia ana o ka
,. /. Sam E. Kalama, a mamuli
- r.:«i kumu a kona loio, i kiolaia
- > hihia mailoko aku o ka aha,
- •>-£ mana ole o kela hoopii hoa-
-i kipaku, i hoopukaia ae e na
kiekie.
••'--. na mea i hoomaopopoia, ma
pii ku-e ia Sam E. Kalama,
' .-i'-;3 ka ana ke kanawai, na na
• nana apau he poe koho baloka
-K- i i ka palapala hoopii kipaku
- -.^.; ma keia ano iho la, i ikeia
J. A. Gibb he mea koho ba-
-• = . oiai nae he makaainana Ame-
'"> oia.
4 ••> i ikeia kela pilikia ma ka
• a a J. A. Gibb i kakau ai i
.ma maluna o ka palapala hoo-
;:anui; i ka manawa nae i
•••i mai ai ka hoopii hoahewa,
' i r. o a ikeia, aole i koho baloka
Mr. Gibb ma ke kau koho laula
-.'\\i hala, no ka mea ma Ame-
a: nolaila ua lilo iho la kona
•-...: ana i kona inoa, i mea mana
i aohe mea e ae a ka Lunaka-
.-.-.: Case e hana mai ai, o ka
.-• -:•..-.: wale aku no ia Kalama.
Ma ka manawa i hookuuia ai o
S rr-.L mai ka hoopii lunanui aku,
aa hoopuni koke ia oia e kona mau
aoi'.olia, me ka haawi ana mai i ka
lakou maa hoomaikai ana iaia, aka
nae aole i lilo kela kiolaia ana o
kona hihia, i mea hoohauoli aku i
kona noonoo; aka ua makemake oia
e hoolohe maoli ia ka hihia, i hiki
ai iaia ke hoakaka aku i na mea
apau i hanaia imua o ka aha, a
imua hoi o ke akea me ka paa loa
« kona manao, e ike mai ana lakou,
i ka pili ole o kekahi hewa iaia,
ma kekahi ano.
Elike no me kela loaa ole o na
manao hauoli ia S. E. Kalama no
ka hoolohe ole ia o kona hihia, pela
no ka manao o kona mau hoaloha,
ao ka mea na maopopo loa ia Iakou
ina no ka loheia o na aoao a elua
i pili i kela hihia, e hoauheeia aku
ana kekahi mau manao kuhihewa a
maikai ole, i hookahuaia iloko o ke
> i mau makaainana o Maui. - . - kulanakauhale iho nei o Mr
«•s Kaanoi o Molokai, a wahi
o ka hoakaka ana ae, no ke
v< o na kanaka o na aina hoo
ru'a ma Molokai, aia kela poe
. * a kulana holomua loa e nee
* iloko o keia manawa, me ka
--o kekahi poe o lakou i na
~V;xai. no ka lakou mau hana
• ---.kaika, ai. | PIHOLO ILOKO O KE KAI A
MAKE MA WAIKIKI. Oiai e auau ana me kona mau ho-
aloha mawaho ae nei o Waikiki, ma
ka auwina la o ke Sabati aku la i
hala, i piholo ai he keiki Pake nona
ka inoa o Tai Wa Hu, iloko o ke
kai, a no kola poino, i make ai oia
me ka lilo o na hooikaika ana e hoo-
pakele ae i kona ola, i mea holo-
pono olo mahope mai.
Ma ka hora ekolu o ka auwina
la, ka manawa i piholo ai o kela
keiki Pake iloko o ke kai, oiai hoi
ka poe auau ma kahi o ka elua ha-
neri ka nui, e nana wale aku ana
no me ka hiki ole ia lakou ke hana
aku i kekahi mea e pakele ai ke
ola o kela keiki opio.
Ua hoea aku o Tai Wa Hu, he
keiki Pake nona na makahiki ma
kahi o ka umi-kumamaiwa ame kona
mau hoaloha o Gilbert Chang kona
inoa ame O. Yamamoto, no ka auau
ana ma kela auwina la Sabati ma
Waikiki, ma kahi he hookahi haneri
i-a ka mamao mai kahi auau aku
o ka lehulehu. Iwaena o kela poe
ekolu, o keia keiki Pake hookahi
ka mea ike ole i ka au, aka no kona
mau hoa, he akamai laua i ka au.
No kekahi manawa ma kela au-
wina la, ua hele aku la lakou e auau
me ka noho ana no o ka Pake poino,
ma kahi papa'u o ke kai, aka i ka
hala ana nae o kekahi manawa,
na hoomaka aku la oia e hoohele-
hele ma kahi hohonu, o ke kai ma
kahi a Gilbert Chang e auau ana,
iloko nae o kona nanea i ka hele
me ka pii ana mai o ke kai, ahiki
i kona umauma, aia hoi, ua piholo
aku la oia ma kahi hohonu.
Ua ike mai la o Gilbert Chang,
i kela piholo ana o kona kokoolua,
nolaila ua au mai Ta oia me ka luu
ana iho ilalo, no ka hoopakele ana
i ka mea. poino; ua paa no ka ka
lima o Tai Wa Hu iaia, aka na pa-
kele hou mai iaia aku; pela i hiki
ole ai iaia ke hoopakele i kona hoa,
Oiai aole no oia i maamaalea loa
i ka au aole oia i luu hou aku e
hoopakele i kela Pake poino. aka
ua holo mai la oia e kahea i ke-
kahi mau kokua, aole no hoi i loihi
mahope iho, ua hoea aku la he poe
kokua, a hoopakele mai la i ka Pake
poino, mailoko mat o ke kai. a hoi-
hoi mat la iaia nouka o kahi auau
o ka lehulehu.
Malaila i lawelaweia ai na hana
hoopakele apau i kona ola, ua holo-
pono ole nae na hooikaika ana, a
i ka wa hoi i hoea aku ai o ke kaa
makai, o ka halewai, me ka mikini
pauma; ua hoohanaia kela mikini
ma ka pauma ana i ke ea iloko o
ka mea poino, ua like no ka waiwai
ole, no ka mea ua lohi loa kela
mau hooikaika ana, na lele kahiko
ke aho o ka opio.
Mahope iho o ka hoohala ana aa
elua pule hoomaha ma Kauai, i huli hoi mai ai ka Lunakanawai Kaa- puni Banks, ma ke Sabati aku la i
hala. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | HOIHOI HOU IA KA MAKAI MA
KAKA HANA. Ma ka noho ana ae o ka halawai a
ke komisina makai, ma ka po o ka
Poalima aku noi i hala, no ka noo-
noo ana i na kumu hoohalahala e
ku-e ana i ka Makai Joseph Keola,
i hoopuka ae ai kela komisina i
kana olelo hooholo, e kauoha ana
i ka Makai Nui D. K. Trask, e hoo-
noho hou aku oia i kela makai, iloko
o ka oihana makai, me ka loaa iaia
o kona uku piha, mai kona manawa
mai i kapaeia ai mai ka oihana mai
kai aku, ma ka la 8 o ka mahina
o Augate, ahiki i ka wa e waiho hou
ia ae ai kekahi mau kumu hoopii
kupono.
Ua kapaeia ka Makai Joseph
Keola mai ka oihana aku, e ka Ma-
kai Nui Trask, mahope o ka waiho
ana aku o kekahi mau Kepani elaa,
no laua na inoa o K. Nozaki ame M.
Nozaki, i ka laua hoohalahala, no
ka lawe ana o kela makai i na dala
he iwakalua-kumamalima, i haawiia
aku iaia ma ke ano he ki-pe, i wahi
e hopu ole ia ai kekahi o kela mau
Kepani no ka malama okolehao.
Mahope iho o ka noonoo ana o ke
komisina makai, no ka mea pono e
hana aku ai no kela hihia o ka Ma-
kai Keola, i aponoia ai ke noi a ka
Lunahoomalu J. Wirtz, e hoihoi hou
ia aku ka palapala a ka Makai Nui
Trask, pela pu me na palapala hoo-
hiki a na Kepani elua, mo ke kauoha
pu ia aku o ka makai nui, e waiho
mai oia i mau kumu hoopii maopopo
loa imua o ke komisina, i hiki ai ke
komisina makai, ke noonoo aku i
ka hihia, a iloko no hoi o kela ma-
nawa hookahi, i kauohaia aku ai oia,
e hoonoho hou aku ia Keola i ka
oihana makai, me kona uku piha ia,
mai kona manawa mai i kapaeia ai
mai ka oihana aku.
Ua akoakoa ae na lala apau o ke
komisina makai, ma kela po, a ma-
muli o ko lakou lokahi like ana, pela
iho la i noonoo ole ia ai ka hihia o
kela makai. | KA NINAU I'A MA HAWAII NEI Oi ae ka Pii o ke Kumukuai Mamua o na Wahi e ae. Na Kulana Ano-e ame ka Noho
Naaupo na Kumu. O ka Hoonaauao ke
Kumu e Hoopakeleia ai. (Manao Hoakaka Ekolu) Kakauia e Lorrin A. Kakina
(Unuhiia no ke Kuokoa) Na Mea Ano Nui o na Kanawai I'a Hou Ua kauliilii na kanawai hoopakele i'a o Hawaii apuni na Kanawai Hooponopono Hou ia ame na kanawai kaawale eiwa i hooholoia e ka Ahaolelo o. 1925. Ua hookauliiliiia paha na kanawai pela, no ke kumu i ka wa e haule ai kekahi, e hooholoia ana kekahi ; eia nae ua hooholo no ka Ahaolelo ia lakou apau. Nolaila he mea paakiki no ka hoomaopopo ana i ka mea i hooholoia, ame kahi e loaa aku ai. Ua wehewehe au i na kanawai ma ke ano holookoa, me ka lawe ana mai i na manao ano nui i makemakeia, ame na mea e hiki ai lakou ke hookoia. No ka hoomaalahi ana i ka poe e makemake ana e hoopaa i ka manao o na kanawai i'a no lakou iho, ua hoonohonoho pono au i na kumuhana apau, e haawi ana i ka helu o ke kanawai ame ka pauku kahi o na kumuhana like ole e loaa ai. E hoopukaia aku ana keia pepa kuhikuhi ma na manao hoakaka mahope aku nei. Wehewehe Ana o na Kanawai I'a i Hooholoia i ka 1925 Na Manao Laula o ka Ahaolelo ame ke Alahele e Hookoia ai Lakou O ka manao laula o ka Ahaolelo o ia no ke ke'ake'a ana i ka luku wale ia o ka i'a a e hoonui i ka i'a. Ua hooikaika e hooko i keia mau manao ma na alahele mahope ae nei : I Kikina Kapu no ka Amaama Ua kapu ka amaama iloko o Dekemaba, Ianuari ame Feberuari, no ka mea o ko Iakou kikina hanau hua keia. Ua hookapuia ke kii ana e lawai'a i na amaama kai iloko o keia kikina. Aole i pili keia kikina kapu i na amaama loko. He elua mau kumu no keia hookoe ana i na amaama loko, o ia keia: Ka Mua, maloko wale no o ke kai e hanau ai ka amaama. Aole o lakou hanau maloko o ka loko; nolaila aole kumu e hookapuia ai na amaama loko iloko o na mahina ekolu i hoikeia ae nei, no ka mea o ke kumu maoli no ke kikina kapu, no ka hookuu ana i ka amaama i manawa e hanau ai i ko lakou (E Nana Ma Ka Aoao Elua | LILO HOOKAHI HANERI DALA
I KA AIHUEIA. Ma ka hapalua o ka hora umi, o
ka po o ka Poaono aku nei i hala,
i kekahi Pake elemakule nona na
makahiki he kanahiku, a nona hoi
ka inoa o Tung Chu, e huli hoi ana
no kona home ma ke alanui Liliha
ame ke alanui ololi Webb, i powaia
ai oia e kekahi mau kanaka elua,
a lilo Ke hookahi haneri dala mai
iaia aku, me ka holo ana o na ka-
naka powa a nalowale.
He Pake hana kela noloko o ke-
kahi o na haleaina, a o na dala o
ka aihueia ana, he kanalima nana
ponoi, a he kanalima dala no ka
hale. aina.
He mea maa ka i kela Pake ka
huli hoi ana no kona home ma na
po apau, maluna o ke kaa otomobile
o kana keiki; ma kela po Poaono
nae ua kakali oia no ke kii aku o
kana keiki iaia, a no ka lohi loa,
i hooholo ai oia e hoi wawae no
ahiki i kona hale.
Ma ka hoakaka a kela Pake, iaia
i hoea ai no ke alanui ololi Webb,
o ka manawa ia a kekahi mau ka-
naka elua, i lele aku ai e hopu iaia,
he hookahi kanaka loihi, a he hoo-
kahi kanaka pokole. Na ke kanaka
loihi ka oia i paa, a na ka mea
pokole o laua i huli ialoko o kona
pakeke, a lawe aku la i kana mau
dala apau.
Ua ikeia mai kela hana powa a
na kanaka elua e kekahi poe, eia nae
no ka eleu loa o ka- hopu ana a kela
mau mea i ka Pake, pela hoi ko
laua hali ana i na pakeke o ka Pake
ua hiki ole ia lakou ke hana mai
i kekahi mea e paa ai na kanaka
aihue i ka hopuia.
Ma ka olelo a ka poe i ike i kela
hana powa, he mau Pilipino kela
mau kanaka; a no kekahi manawa
ma kela po, i ike mau ia ai ua mau
kanaka nei i ka maaloalo ma kela
alanui ololi, eia ka auanei e kakali
ana o ka oili aku o kekahi mea, o
ka powaia ao ia e laua. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | IMI I KO LAKOU PONO IMUA O
NA LOIO. Me ke ku-e ole aku i ke aupuni,
ma da mea e pili ana i ke kauoha
kipaku, e ku a hele mai ko lakou
mau wahi aku i noho ai ma Kaakau-
kukui, he nui o ka poe i loaa aku
na hoike ia lakou, i hele ae e ike
i ka Loio Eaton Magoon ame Nor-
man K. Lyman, ma ka pule aku la
i hala, no ka hui kukakuka pu ana
aku me ke kiaaina, no kekahi mau
alahele e pono ai kela poe.
. Ma ka hoakaka a ka Loio Eaton
Magoon, na hele mai kekahi poe
kanaka e hui pu me ia, no ke kuka-
kuka ana, i kekahi alahele e pono
ai lakou, nolaila ua ili mai kekahi
hana nui maluna ona, o ia no ka
uwalo ana aku i na luna oihana o
ke teritore, e imi mai i wahi hou,
no kela poe e hoi aku ai e noho
ia lakou e haalele aku ai ia Kaa-
kaukukui.
No na hale hoolimalima, na hele
a piha i keia manawa i na kanaka,
aole o kela wale no ka pilikia, aka
ua pipii pu ka uku hoolimalima, e
hiki ole ai i kekahi poe o lakou
ke uku i na hoolimalima kiekie.
No na mea nae e pili ana i kela
kipakuia aku o na kanaka ma Kaa-
kaukukui, ua oili ae kekahi mau ma-
nao, mamua o ke ku ana o kela poe
a haalele iho i na aina o ke aupuni,
e kono pu ia aku ana ka poe e noho
nei maluna o Puowaina, pela hoi
ma na aina o ke aupuni mawaho ae
nei o Waikiki, e hull aku i mau
wahi hou no lakou e noho ai, no ka
mea he hana kaulike ia, aole o ke
kipaku i kekahi poe, a hookoe no
i kekahi poe, ma kekahi mau wahi
okoa aku, oiai nae aa like no ke
kuleana ole o na kanaka i ka noho
ana ma ia mau aina apau o ke
aupuni. | UKALI KA MAKE MAHOPE O
KA ULIA POINO. Mamuli o kekahi poino, o ia ka
hooku'i ana o ka papa heenalu}
i kona opu, ma ka Poaha aku nei
i hala, oiai oia e auau ana mawaho
ae nei o Waikiki, i make ai o Al-
bert O. Burkland, he keiki opio no
na na makahiki he umi-kumamaono
maloko o ka Halema'i Moiwahine
ma ke Sabati aku nei i hala.
I kulike ai me ka hoakaka a ka
poe i ike i ke ano o ka loia an a :
o ka ulia poino i ka opio, kela ulia
hoi, i ukali aku ai ka make mahope
ona; e hee ana ka ke keiki opio ma-
luna o kona papa, i ka manawa i ku
mat ai o kekahi nalu nui, a oiai
oia e hoomakaukau ana e ku ajflj
iluna o kona papa, o ka manawa M !
i holo ae ai ka papa o kekahi keiki
okoa aku, e ku ana iluna, - n wp :
alahele a kona papa heenalu o holo
aku ana.
I wahi ka e hooku'i ole -' tiji ,
papa a elua i kahi hookahi, ua noho
hou iho la kela keiki ilalo, r . ' K <*
pahu ana mai i kona papa ii < i
ka manawa nae ia i loaa at • t
kekahi nalu okoa, a one- u ia
ma kona opu.
Ua ikaika maoli kela onou-'- *v\\
aku o kona papa heenalu nia 1 • '••p\\i l
me ka nui o ka eha i loaa i ka
opio, ahiki i kona hoihoi i k,
ana noloko o ka Halema'i Moiwa-
hine.
Oiai maloko o kela halema'i ;e|
uwe mau ana no ka opio i ka eha
no ia kumu, i kaha maoli ia ai ka
opu, a ma ka nanaia ana, i ikeia ai
ua moku maoli kekahi naau, o kela
ke kumu, e hiki ole ai ke hoopa
keleia ke ola o ka opio.
O kela ka mea mua loa i poino, o
ka poe heenalu mawaho ae nei o
Waikiki, iloko o keia mau maka-
hiki lehulehu, e malama mau ia nei
kela hana malaila i na makahiki
apau. | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |