Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 30, 26 July 1923 — Page 4

 

NUPEPA   KUOKQA   HONOLULU,   T,   JL.    POAHA.   TULAI   26.   1025.

EHA

 

HE MOOLELO WALOHIA

KO VEKINIA WAIWAI HOOILINA

HOOPUHILIIA NA HANA A KA MEA MANAO INO ---KAU I KE AKI I KA MANAWA HOPE

 

Mokuna XLI--"Ua Halawai no au me ka Lede Leneton"

        Mahope o ka hala ana o kekahi manawa ia Mrs. Alekandedero ma ka noonoo ana ame ka hoouluulu ana mai hoi i kona mau manao uluahewa a ka lana malie nei a loaa no hoi iaia ka manao hop@hopo ole no ka hana e ku mai ana mamua ona, alaila i mai la i ke kaikamahina:

        "E Veki, ua loaa ia'u keia manao ua koho wale oe mai kinohi mai o kou hoomaopopo ana ua make kou makuakan, o ka meaoiaio nai, ke ola mai nei no oia; he meahuna ia aole au i aa iki e hoike aku ia oe, aka, i nei manawa, akahi no au a hooholo iho la i kuu manao he mea pono na'u ka hoike ana aku ia oe a ia olua pa me Rupata nei, i mea no olua e lohe aku ai."

        "Alaila, e mama, aole io no anei oia i make, elike me ka'u i manao mau ai a e manao nei no i nei manawa pele?" i ninau koke @e ai o Veki me ka pihoihoi o kona noonoo a hoomaka ae la ka ana ae o ka makuahine ia Rupata me na maka inoino, me he mea ia ua weliweli loa oia no kekahi mea.

        "Aole oia i make, e kuu aloha; eia no oia ke ola mai nei ma kekahi wahi o Enelani nei." wahi o ka pane a ka makuahine.

        "E mama!" wahi a Veki o ka hooho ana ae, ke ano o ka mea i hikilele loa ka noonoo, a i lilo ai hoi ia leo ona i mea hoehaeha loa iho la i ka makuahine, a ia Rupata hoi e nana ae ana i ka makuahine a i kana aloha, me ke pahaohao nui iloko ona no keia hoike hoopahaohao loa iaia.

        "E Veki, e oluolu oe e noho malie a e hoolohe wale mai no," @ papa ae ai ka makuahine." I hoike aku au ia oe i nei manawa aohe wahi kiki eleele iki e kau mai ana maluna ou a maluna pu @ e manao iho ai paha oe. e lilo ana kaua i mau mea nemaia mai e ka lehulehu, aole loa he mau ino maemae loa ko kaua, no ka mea, ke hoomaopopo aku nei au ma kou helehelena, me he mea la ua lilo paha ko maua kaawale loihi ana me ko makuakane i mea hoowaia i kou inoa.

        "Aole loa au i haalele ino loa ia e ko makukane ma ke ano lokoino mahope iho o ka piha ana o ka makahiki o ko maua ma @eia ana, a ma ka manawa hoi a'u i makemake loa ai i ke aloha ame ka malama maikai loa ana mai a ko makukane, ma ia manawa aneane loa au e hoopuka aku ia oe i keia ao : ma ia manawa ua lilo au i mea hoino a hoowahwahaia mai e ka ohana o ko makuakane ke kanaka a'u i aloha a i mare ai malalo o ke kana@ a mahope o kona kaawale ana mai a'au mai ua haaleleia ae au @ o ka malama ana a kekahi kauka me kuu nawaliwali no ka hanau keiki ana. me ka mea ole nana e hoopakele ia'u, a i @ele no hoi i na hoaloha me ka nele pu i ke dala maloko o kela kulanakauhale nui o Nu Ioka i malihini loa ia'u, eia nae, mamuli o ko'u hoomanawanui, u pii ae au ma na anuu ahiki i kuu lana kila ana maluna o na popilikia a pau, a i keia la, he wahine au i i@e ole ia mea he nele.

        "Eia hou, i keia la ua hiki ia'u ke hooiaio aku imua o ke ao he wahine au i mareia me ia malalo o ke kanawai ; no kuu keiki, oia oe, ua hiki ke koi ku i kou kuleana iloko o na waiwai apau o ko makuakane, a he inoa maemae a hanohano hoi kou e hookae ole ia mai ai, a no ke koi ana aku i kou mau pono iloko o na wawai apau o ko makuakane ame ka ino i hoea mai la kaua i Enelani nei i keia la. E hoakaka piha aku ana au i ka'u moolelo mai ka hoomaka ana mai i mea e lohe pono ai olua i na mea oiaio a pau."

        Alaila hoomaka mai la oia e hoakaka mai ka hoomaka ana mai o kona hui ana me Sa Wiliama Hita, koe no keia aole oia i hoike mai i ka inoa o ke kane, ina la paha ua loaa koke ka ike ia Rupata a hoike koke aku oia i kahi o Sa Wiliama Hita e noho ana ia manawa maloko o Ladana, a o ka hoohui koke ia no la hoi ia  o na opua maloko o ka manawa pokole loa e hoonui hou ole ia aku ai ka laua hana, a e hoolilo oleia ai kekahi mau dala nui i ka lolo no ka hana ana i ka laua hihia imua o k aha hookolokolo.

        No ka hoakaka ana aku i ka moolelo piha mai mua mai ahiki i nei manawa ua lawa ka ike ia oe, e ka makamaka heluhelu, maloko o na makuna i hala, he hoopau manawa wale no ke kuckaa hou ana aku.

        I ka hooki ana o Mrs. Alekanedero i kana moolelo, he moolelo hoehaeha hoi i hoikeia mai imua o na opio, ua hoohauoliia na ino ia ana o Vekinia, ka imihala ia ana i mea e kaawale ai mai ka hokele aku ana o Vekinia, ka imihala ia ana i mea e kaawale ai mai ka hokele aku ana i noho ai maloko o Nu Ioka, ke kuewa hele ana me kahi opeope me ka wamaka i ke alanui a noho hoopiliwale aku elike me ka olelo a kahiko. "Pili wale ka i'a o Piliwale, ua hele ke kai ka makamaka," kona pakiko ana i na lilo me ka malama hoomanawanui i kana bebe, kona hele kino ana i ka hana i mea e palekana ai mai na inea mai o keia ola honua ana, ua hiki ole i na opio ke paa i ka wamaka, a ua hoohalaia kekahi mau minuke lehulehu e lakou ma ka uwe ana, oiai o Veki i kokolo aku ai a noho ma ka aoao ka makuahine a hookahe aku la i ka meahuna a ke aloha he wamaka.

        I ka mao ana ae a na kuaua eloelo a ke aloha, alaila nana ae la o Veki iluna i na maka o ka makuhine, a ninau ae la:

        "E mama, no ke aha i hoike ole mai ai oe ia'u i keia moolelo mamua?"

        "No keia kumu no, i lohe mai oe; aole o'u makemake e lilo ko'u moolelo hookaumaha noonoo i mea hookaumaha pu aku i kou noonoo opiopio, a e lilo ai paha ia moolelo i mea hoopilikia aku i kou ola ana."

        "O, ina no kou hoike mai ia'u owau pu kekahi e auamo pu ana i ka ehaeha me oe, a i ka wa e maopopo ai ia'u, aole au e hoehaeha mau aku ana ia oe ma o k'u niele mau ana aku ia oe me na ninau lehulehu."

        "He oi aku ka maikai e auamo hookahi no au i ko'u mau kaumaha apau," i pane mai ai ka makuahine, "ua uumi no au ia hana no kekahi manawa loihi elike me ka hiki ia'u. Aka nae, i nei manawa he pono ia'u e halawai aku he alo a he alo me ka kanaka i hana hewa loa mai ia kaua, a koi aku iaia i kana hana ana mai i ka mea pono nou, no ia kumu i lilo ai i mea pono nou ka ike ana a hoomaopopo i na mea apau e pili ana i keia moolelo hookaumaha noonoo."

        "A eia hoi paha, e mama, ina ua mare oia ma kela wahine hou a ua loaa kana mau keiki me ia wahine a----"

        Ua hiki ole ia Veki ke hoomau aku i kana kamailio ana no ka mai o kona ehaeha , a oki pu iho la kana mau mea i makemake ai e hoopau loa mai i kona manao.

        "He mea oiaio ia au i kamailio mai la ina ua mare io oia me kela wahine hou he mea kanalua ole ke kamailio ana ae ua loaa ia he mau keiki nana, hookahi o ia mau keiki a'u a'u i maopopo. aka nae aole e lilo ana ia mea i kumu e keakea mai ai i kau ko a e hoomele mai ai paha oiai ua ikeia oe he hooilina i ku i ke kanawai.

        "Ina na mare oia me kela wahine hou mahope o ko maua okiia @ aole no ia he kumu e nele ai oe i ke kuleana i kona mau wa@ apau, oiai he keiki oe na Sa Wiliama Hita i loaa iloko o ko ma@ manawa i mare ai," i pane aku ai ka makuahine me ka leo o ka mea i paaka manao, ame ka helehelena hoi e hoike aku ana no ka hookoia mai o kona makemake.

        "Aka, e mama, he mea hoehaeha no kela i ka noonoo iho," wahi a Veki me ka leo haalulu; "e noonoo iho oe no ka hilahila nui e kau mai ana maluna o kaua ma ka manawa e hookomoia aku ai ka hoopii a hooloheia ka hoopii imua o ka aha e koi ana i ka waiwai, a e ahuwale ae ai na mea i hanaia o ka wa i hala, a e ikeia mai ai paha kaua e ka lehulehu no ia hana..oiai nae kaua he mau mea hewa ole, aole kela wahine hou a kuu makuakane i mare ai ame kana mau keiki e hookaula aku ka hoahewa maluna o lakou no ka hewa a ko lakou makukane i hana ai, a i ka nana ku no hoi aohe maikai iki o lakou ke hoehaehaia aku no ka hewa i hanaia a lakou i maopopo ole ai, a i ole hooneleia aku hoi i kekahi waiwai hooilina : e noonoo iho oe no ko lakou makuahine ilihune ame kona manaolana e hoopohoia ana no ka pono o kana mau keiki."

        "Alaila e heluia anei ko' mau ehaeha he mea ole wale no, e Veki, a e hoopoho wale ia ko'u mau manaolana ; o ko'u haaleleia ana me ka nele i kou manawa e bebe wale ana no me ka hiki ole ia oe ke hana i kahi mea nou e pono ai ; ko'u haaleleia ana me ke kaukai ia'u iho no ko'u pono o ke ola ana?" wahi a ka makuahine me ka leo o ka mea i piha loa me ka ehaeha ame ke kaumaha.

        "E heluia anei ia he mea ole wale no ka lilo ana o kuu mau la hauoli i mea hoopilihua mau ia; ko'u hoinoia ana me ka hoowahawahaia mai, kou ike ole ia ana ma ka inoa i kupono loa e kapaia mai ia oe, me kou komo ole aku iloko o kahi i kuleana loa ia o e noho aku ai, a e kaana pu ai i ka haoli me kou makuhine nei maloko o ka home i kupono ia kaua e noho aku? he mau mea ole wale no anei ia i kou manao? O,  aole loa!"

         "Ua maopopo no ia'u he hana lokoino aloha ole loa ia i hanaia mai ia kaua," wahi a Veki o ka pane ana mai, me ka piha loa i ke kaumaha ame ka haalulu hoi o kona mau lehelehe ia manawa ; no'u iho ua piha loa au i ka ehaeha ame ke kaumaha ia oe, e kuu mama ; aohe no hoi au manawa i hoike iki mai ai i ka mea oiaio ia'u i hiki ai ia'u ke hoomaopopo aku i ka nui o kou ehaeha ; eia nae, ua lawa no kaua i na mea a kaua i makemake ai, aole loa kaua i nele o kou waiwai i nei manawa ua lawa loa ia me kou hooikaika ole aku e hana kino i mea e loaa mai ai ka pomaikai nui au i manao ai no'u; aole hiki ia'u ke hoomanawanui iho i ka noonoo ana e pono kekahi e hookomoia aku iloko o ka ehaeha i mea e loaa ai ka pomaikai i kekahi a i ole e loaa ai paha kekahi kulana kiekie i kekahi iloko o ke ole ana, no ko'u pono. O, aole!" wahi a Veki me ka luli ana o kona poo.

        "Alaila, e ae ana anei oe e haawipio aku i kou mau pomaikai a pau no ka poe i pani iho ma kou hakahak---kela poe e noho hookano mai la. a e ai mai la i ka momona o na mea maikai a e noho hauoli mai la a e noho haaheo mai la hoi maluna o ka waiwai i kupono e hooiliia mai ia oe?" i ninau aku ai ka makuhine.

        "E mama, me ke kapae ana ae i ka poe hewa ole mawaho o ka ninau me ka noonoo hou ole aku, ke hoike aku nei au i kuu manaoio i nei manawa, he hoowahawaha loa au i ka lawe ana mai i kekahi mea mai ke kanaka mai i hana hewa loa mai ia oe: no'u iho aole o'u makemake e ikeia mai he keiki na kela kanaka lokoino : aole o'u makemake e ike ia mai ma kona inoa, ina no he inoa ia i pili alii aku."

        Alaila kulou mai la ka makuahine imua a honi mai la ia Veki me ke apo pu ana mai a hoopili aku la i kona alo me ka aloha oiaio o ka makua i ke keiki.

        "A, ke ike aku nei au aole oe i nele i ka uhane ike, me ia loaa no nae o ka uhane hikala aku i ka hewa o kela poe ia oe ; aka e kuu keiki, ke koi mai nei ka aha hookolokolo ame ke kaulike e pono kela kanaka e hoohaahaa iaia iho, a e mihi mai ia oe e hoahewa loa oia iaia iho, e uku mai oia ia oe i kekahi uku nui, a ke hana mai ka hoi oia pela la, pono: o kona uku hoopa'i ia."

        Alaila huli ae la oia e kamailio ia Rupata i ka i ana ae:

        "Nou, he kanaka oiaio a hoopono oe i ko'u manao, e Mr. Hamiletona, ua lohe mai nei oe i ka'u moolelo mai ka mua a ka hope ma ke ano he hoike i kuleana ole iloko o na hana i hala, no laila ua hiki ia oe ke noho mai i lunakanawai no keia hihia me ka loaa ole o kekahi manao hoahewa ia maua. Eia ka'u ninau ia oe, he mea pono anei ia'u ke koi aku i ke kuleana o ka'u kaikamahine i ka waiwai i kona makukane, a i ke kulana pololei loa hoi e haawiia mai ai iaia, a e lilo hoi i hooilina no ka waiwai i kupono loa e holo mai maluna ona?"

        Akahi no a oaka ko Rupata waha ua uiia mai la iaia no kana olelo hooholo i ka i ana aku:

        "He hana pono loa nau ke koi ana aku i ko i nei kuleana iloko o ka waiwai o kona makuakane ; he hana hewa kiekie loa ka i hanaia mai ia olua a elua, a he hana pono loa hoi ka hoopii ana aku iaia i kumu nona e ike iho ai i ka hewa o kana mea i hana mai ia oe a la Veki nei, ina aole ma ke ano maikai, alaila ma ka hoopii kanawai maoli ana."

        Ma keia manawa a Rupata e kamailio nei no ke kau ana aku i ka hoopa'i maluna o ke kanaka i hana hewa loa mai i ka wahine ame kana kaikamahine, aole oia i hoohuoi iki o kona kahuhanai kona hoopa'i; iaia e noho ana hoolohe i ka wehewehe aku o Mrs. Alekanedero i ka moolelo ua hoeha loa ia oia ma ka naau, ma kona olelo iho i ke kanaka lokoino maoli a iaia e hoolohe mai ana mai ka mua a ka hope o ka Mrs. Alekanedero ke noonoo la oia aohe hoopa'i ko'iko'i kupono e ae e kau ia aku maluna o ke kanaka o ka make wale no, oiai ua maopopo maoli kona hewa.

        I ka lohe ana mai o Veki i ka Rupata olelo hooholo, kani iho la kana uhu, e hoike mai ana i ka ehaeha o kona naau no ke kumu aole ona makemake i ka hoeha aku ia hai, a ia manawa hookahi no nae, ua konakona loa oia i ka halawai ana aku me ke kanaka i hana mai i ka hana lokoino loa i kona makuhine a lilo ana i mea hooplihua mau ia ma ka manao i na manawa apau.

        "E mama, akahi ka hoi ko'u uluhua iho la, owai ka inoa o ko'u makukane?"

        "E kuu mea aloha he ninau kena au e hiki ole ai ia'u ke hoike aku ia oe i nei manawa, no keia kumu no, malia, ma kekahi manawa aku o keia e halawai aku ana oe me ia, a i ole kekahi lala paha o kela ohana iloko o na anaina au e huikau aku ai, a he oi aku no hoi kou hauoli ina aole oe e ike ana i kona inoa ahiki i ka hookoia ana o kuu mea nui e lia nei, oia hoi ka hoopii a'u e upu nei e hookoia mai e ka aha hookolokolo, a hooholo hoi au i ka manawa ame ke ano a'u e hana aku ai, aole i nei manawa, nolaila la ea mai koi hou mai oe ia'u. I hoike wale aku la no au i keia moolelo ia oe i keia manawa no keia kumu he mea pono ia Rupata nei ke lohe aku i kekahi mea o ko kaua moolelo, a no ka hoomakaukau ana hoi ia oe no ka mea e hoea koke mai ana aole i mamao loa."

        "O, e hoomauia aku ana no ka hoi ko'u pohihihi, aka ua pono no e kakali no au ahiki mai ka wa pono," i pane mai ai o Veki me ka kokolo ana ae nae o ke ano maeele ma kone kino holookoa me he mea la ua weliweli mua oia no ka mea e hiki mai ana; ia manawa pu na loaa iho la ka manao iaia aole loa e hiki iki ana iaia ke huikala aku, a i ole kapa aku paha i ke kanaka i hana mai i ka hewa loa ia laua a i hana mai hoi i ka hanaino loa i kona makuhine ui, he makukane nona.

        "Hookahi mea i koe a'u i makemake ai e kamailio aku," wahi a Mrs. Alekanedero me ka huli ana ae e kamailio ia Rupata: "Ma ko'u manao a ua paa ia manao o'u aole e hoopu aia ae keia hoopalau ana o olua, e mau ka hamau o ia mea no kekahi manawa pokole, ahiki i ka holopono ana o ka aha a'u e manao nei a pau hoi i ka hoopnoponoia. Ma ka hoike mai a kuu loio i waiho aku ai i ka hana iloko o kona lima no ka hooponopono ana aole e pau ana ia hana i ka hanaia a hala kekahi mau pule elua a ekolu no paha."

(Aole i pau.)

HE MOOLELO NO KA MEAHUNA POHIHIHI

A I OLE

Ka Hoohokaia Ana O ka Manao Puuwai o ka Mea Lili--He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

        O Mr. Kalipa pu kekahi me na makaikiu e hele nei ilalo o kela ilina, me kona hoihoi ole, no kona lilo i mea nana e kuhikuhi i na kanaka o ke aupuni, ma na wahi like ole, a no ka pule hookahi kela noke ia ana o ka ilinia i ka huli, ua pane okoa ae la o Mr. Kalipa imua o ke alakai o na makaikiu:

        "Ke manao nei au, ke hoopau manawa wale nei no kakou ma keia ilina, me ka poho o na manaolana. Ua hoikeike aku nei au imua o oukou, i na wahi apau maloko nei o keia ilina, i manaoia, e hiki ana ke waiho i kekahi mea malaila, a ma ko'u manao maoli, aole i laweia mai ke kino o Habaki Naika iloko nei o keia wahi.

        "Aia nae he hookahi wahi i koe, a'u i lawe ole aku nei ia oukou e hoikeike, o ia no kekahi lua hohonu, a ke loaa ole ke kino make o ke kanaka opio maloko o laila, alaila aole loa no i hookomoia mai kona kino make maloko nei."

        "Eia ihea keia lua au e kamailio mai nei?" i ninau mai ai ke alakai o na makaikiu.

        "Aia ma ka palena pau o kekahi moali alanui ololi, ma ka aoao akau o keia ilina. Ma ke ano ulia wale no i loaa ai ia'u kela lua, a ma ko'u manao koho, me he mea la, ua hanaia kela i luawai, koe aku nae ka maopopo maoli ana ia'u o ka hana i manaoia ai kela lua, he koho wale no keia."

        Mamuli o kela mau hoakaka a Mr. Kalipa, ua alakai aku la oia i na makaikiu ahiki i kahi i waiho ai o kela lua, a o ia ka ke alakai o na makaikiu o ka ninau ana mai.

        "ke ole au e lohe hewa ma kau mau mea i hoakaka mua mai nei, aole ou lawe mai i kau poe malihini e hoomaikaikai i keia lua o ka mea pololei anei ia?"

        "Ae, a o kela kekahi o ka'u wahi hoihoi ole loa ke ike aku."

        "O ka manawa hea, hou ike hope loa ana i keia lua?"

        "Ke hoomanao nei au, o ko'u manawa hope loa o ka hoea ana no keia wahi, he mau mahina mamua aku o ka lawelaweia ana o na hana apau e pili ana i ka luapao, ma ke aoao o ke alanu i kakou i hele mai nei."

        Ma ka'u mau mea e ike nei, he nui wale ka poe i hoea mai no keia wahi, eia na moali wawae ke kakau nei iluna o ka lepo," me ke kuhikuhi ana iho o ke alakai o na makaikiu ilalo.

        "Ae, ke ike i'o nei au i keia mau hoailona aka o ka mea pohihihi loa nae, o ia ko'u maopopo mua ole ana i keia mea," wahi a Mr. Kalipa me kona kahaha.

        "Aohe a kakou hoopau manawa wale ana ma keia wahi, aka e alakai aku oe ia makou no kahi i waiho ai kela lua," i kauoha mai ai ke alakai o na makaikiu ia Mr. Kalipa, me ka ike maoli ia aku nae, o ka hoihoi ole iloko o ke kanaka malama ilina, no ka hele aku i kahi i waiho ai o ka lua.

        Aole i emo kela hele ana aku o na makaikiu, malalo o ke alakai ana a Mr. Kalipa, ua hoea nui aku la no kahi o ka lua me ka hookuukuu ana aku o na makaikiu i ka lakou mau kukui helepo ilalo, a o ia ka ke alakai o kela mau makaikiu o ka pane ana mai ia Mr. Kalipa:

        "E hele aku oe e kii a lawe mai i kekahi kaula me ka alapii, i hiki ai i kekahi o ko'u mau kanaka ke iho aku e nana ilalo o kela lua!" no kela kauoha, ua hoi hou mai la o Mr. Kalipa ihope, a i ka hala ana o kekahi manawa, hoea hou aku la ua kanaka nei, me ua mea i makemakeia, a ma ke ano o kona hanu, e hoike mai ana oia, ua kamau wahi wisake mai ua o Mr. Kilipa, no ka hoonalonalo ana ae i ka maka'u ame ka weliweli mai iaia aku.

        Hakalia no a hookuuia ke alapii iloko o ka lua, he elua mau makaikiu i kauohaia e iho ilalo he hookahi o laua no ka paa ana i ke kukui a o kona lua no ka hu'e ana i na mea maloko o ka lua.

        I ka hoea ana aku hoi o kela mau kanaka ilalo, ua hoohoae la ka mea o laua e paa ana i ke kukui: "Ua hele maoli olalo nei o keia lua a piha me ka puna, ua lawa keia puna, no ka ai ana i ka iwi o na kauaka ekolu, a lilo  i puulehu."

        "E awiawi iho hoi paha olua i ka olua hana, i maopopo ae ae ka meahuna i wahoia maloko o kena wahi," i kauoha aku ai ke alakai o na makaikiu, mailuna aku o ka waha o ka lua.

        No kela kauoha nae a ke alakai o na makaikiu, ua kulana mai la o Keona Naika ihope, no ka mea o ua kanaka pu nei kekahi me na makaikiu ilalo o ka ilina a pili ana ihope o ka paia o kekahi luapao, a o ia ka ka makaikiu o ke kamailio ana mai:

        "Ua lilo maoli keia hana a makou, i kumu hoopilikia aku i kou noonoo, mamuli o kou manaonao no kau keiki, he oi aku ka pono, e hookuuia mai e oe, o makou wale no ke huli i ke kino o kau keiki."

        Aohe nae wahi mea a pane mai o keoni Naika, ke kulou wale la no kona poo ilalo, me ka maopopo ole nae i ka makaikiu , o ke kumo oiaio loa o ka hikaka ana o kela kanaka.

        No ka hapalua hora paha kela noke ana o na kanaka elua ilalo o ka lua, i ke kope i ka puna, ahiki i ka loaa ana o ka papahele puna kameki, aole a laua mea i loaa a o ia ka kekahi o na mau kanaka nei o ke kahea ana ae iluna:

        "Aohe mea a maua i ike iloko nei o keia lua, koe wale no ka puna, ma kahi paha o ka elua bukele i lu ia iloko nei, a ma ka'u koho wale no, he puna paha keia, no ka malama ana i ka maemae o keia lua."

        "Aole loa au i ike i ke ano o ka hoea ana o ka puna maloko o kena lua, no ka mea ma ka manawa hope loa a ko'u mau maka i kiei aku ai ilalo, o kena wahi, he waiho wale no olalo o ka papahele kameki, a ke hoohiki nei au, ma ka ino o na kupapa'u, o ka oiaio wale no ka'u mea e kamailio nei imua o oukou, e na kanaka o ke aupuni."

        "Malia paha o kena no ka mea pololei e Mr. Kalipa, aka aole nae a kakou hoohewahewa ana no ka loaa ana aku o ka puna maloko o kela lua, a ma keia wahi, ke hele hou aku nei keia hana i ka pohihihi  e aneane hiki ole ai ke kuekaaia ae na meahuna i pili i ke karaima pepehikanaka. E noke hou iho olua i ka huli iloko o ka puna, malia o loaa kekahi mea e hoopauia ae ai na pohihihi."

        Ua noke hou iho la na kanaka elua iloko o ka lua, i ke kapala i ka puna, ahiki i ka kahea ana ae o kekahi o laua.

        "He hana hoopau manawa wale no ka hoao ana aku e huli i kekahi mea iloko o keia puna, aole loa he wahi hoailona iki no kekahi mea iloko o keia puna, aole loa he wahi hoailona iki no kekahi iwi, a apana welu paha i kiolaia iloko o keia wahi. Ina he kino make a he kino ola paha kekahi i kiolaia iloko o keia lua, alaila ua lawe hou ia kela kino no kekahi wahi okoa aku, a he hana keia nau e noke  hou aku ai i ka huli."

        Ua awiwi mai la ua mau kanaka nei i ka hoi noluna o ka waha o ka lua, a i ko laua ike ana mai i ke kulou malie o ke poo o Keoni Naika ilalo , ua kuhihewa maoli laua ua maule paha kela kanaka, a i ole, ua kau paha ka weli iaia, no ke ahuwale o kekahi meahuna, na hoike ae la laua i na ano hoohuoi, eia nae ua pane aku la ke alakai o lakou i ka i ana aku:

        "Mai hoikeike mai olua i ko olua mau ano hupo. Ua maule wale no ka makuakane, no ka nui o kona manaonao no kana keiki. Ua manao kuhihewa loa oia, elike no hoi me a'u, e loaa aku ana la ke kino o kana keiki iloko o ka lua, pela oia i maule ai, o ka'u kauoha ia olua e kaikai ae iaia, a lawe aku no kahi e loaa ai ke ea maikai, i hoi hou mai ai kona kulana kahiko!"

        Ua kamailioia aku kela mau olelo me ka leo kuoo, e ke alakai o na makahiki, e hiki ole ai i kona mau kanaka, ke pane hooku'iku'i olelo mai, o ka hopu iho la no ia o ua mau kanaka nei ia Keoni Naika, a ka'ika'i aku la no kahi kupono, e loaa mai ai na ea maikai iaia; me ka haalele ana iho o na mea apau i kela wahi, me na manaolana poho.

MOKUNA XXVI.

        No ka loaa ole ana o ke kino o Habaki Naika maloko o ka ilina ilalo o ka honua, a hui pu iho, me kahi ole i koe e hoomau aku ai i ka huli ana, ua hoopau loa na makaikiu i ko lakou noonoo, e hoopau manawa ilalo o kela ilina, a hoohuli aku la ko lakou noonoo no kekahi wahi okoa.

        I ka wa nae i loheia ae ai na mea e pili ana i ka lua, pela hoi ka loaa ana aku o ka puna iloko olaila, ua nui wale na manao kohokoho, i hoikeia ae e ka lehulehu mana wahi like ole.

        O kekahi manao koho o ka oili ana ae, o ia no ke kiolaia ana o ke kino make o Habaki iloko o ka lua, me ka nininiia ana aku o ka puna, i hikiwawe ai ka hoopopopoia o ka iwi, a no ka hophop o ka mea pepehikanaka, o hoea mai i ka wa e ahuwale ae ai ke karaima ana i hana ai, ua kii hou oia i kela kino, a lawe no kekahi wahi okoa e kanu.

        Oiai nae e hoakakaia ana kela manao e kekahi poe lehulehu ua ala pu mai no na mea e kanalua ai, o ia hoi, ka hiki ole i ke kanaka hookahi, ke lawelawe ia hana, ke ole he kokoolua pu kekahi me ia; nolaila me kekahi mea maopopo ole ma ke aoao o na makahiki, ua hoomau no lakou i ka noke ana i ka huli, a ke hele loa aku la kela i kekahi mau mahina loihi, me ka mau no o ko Gai Wakona noho maloko o ka halepaahao, e kakali ai, no ka wa e hoea mai ai i ka hoolohe hou ia ana o kona hihia.

        No Keoni Naika hoi, mahope iho o ka hoi pono ana mai o kona noonoo maikai mai kela maule ana maloko o kona rumi no na pule eha, a i kona oluolu ana mai kela ma'i mai, ua lilo loa ae la kona mau ano, mai na ano i ike mau ia nona, a ke nana aku, aole oia o kela kanaka piha eleu o na la aku i hala. aka he kanaka kukule maoli oia, he nanaina kaumaha mau ke hekau ana maluna o kona helehelena i na manawa apau.

        Aole he ae wale o ua o Keoni Naika, i ka lehulehu e hele aku e ike iaia, koe wale no kona kauka, ame Mrs. Kawika, ka wahine ona hale, a i kekahi manawa, e hoea aku ana ka Rev. Edimona, no ke kamailio ana i kekahi mau olelo hoolana, ma kona ano he kahunapule.

        Aole loa no hoi he makemake iki o na o Keoni Naika, e kamailioia kekahi mau mea e pili ana ia Habaki Naika, no ka mea ke hoopukapuka iki ia ae no kekahi mea i pili i kela kanaka opio o ka hoike koke mai la no ia o ua kanaka nei i kona mau ana pihoihoi, a ku a ma'i maoli i kekahi manawa.

        Me he mea la nae, iwaena o ka poe apau i kamaaina ia keoni Naika, o Simona Kaapuni kana kanaka hoowahawaha loa. a ua haawi oia i kekahi kauoha, aole e aeia kela kanaka e komo aku maloko o kona rumi: no laila i na manawa apau a Simona Kaapuni e hele aku ai me ka manao e ike ia Keoni Kaika, e hoikeia mai ana ka lohe iaia, aole oia i makemake ia e komo aku iloko.

        Aia no na rumi hoolimalima o Simona Kaapuni ke waiho la ma ka hale hoolimalima hookahi me ko Keoni Naika mau rumi, me ka nuku loa pae o ko Simona Kaapuni manawa e noho ai ma Welafika, o ka hapanui o kona manawa, e hoohala ana ole ma Ladana, a ua lilo kona holo mau i kela kulankauhale, i mea makemake ole na ka wahine ona hale, oiai aia na manao hoohihi o kela wahine maluna o kana malihini, me ka manao nei, ina e noho mau aku o Simona Kaapuni ma kona hale, malia e hiki ana iaia ke pahele aku i ka noonoo o kela kanaka. ahiki i ko laua lilo ana i mau hoalaoha oiaio loa, a i ole, mare aku paha ma ke ano he kane a he wahine.

        Ke nee mau nei ka manawa imua, a hala ae ana he mahina komo aku ana iloko o kekahi mahina hou, a oili mai la ke kupulau, aia no o Gai Wakona ke noho mai la maloko o ka halepaahao, me ka kakali hoomanawanui ana, o ka hoea mai i ka wa e hooloheia ai o kona hihia.

        Iloko o keia mau mahina loihi i kaahope aku la, aole he mau ike hou i loaa mai i ka aoao o ke aupuni, no ka hihia pepehi kanaka, me he mea la, he o ia mau no ka pohihihi, o na mea apau elike me ia i konohi o ka hookumuia ana o ka hihia.

        Aole nae i noho wale na loio o ka mea i hoopiiia, aka elike no me ka noke o na kanaka o ke aupuni i ka huli me ka @ ana i na mea apau e pili ana i kela hihia, pela no kela mau loia i hana ai, a i ka wa i hoea mai ai o ke kupulau, a o kela no hoi ka manawa e noho ai o ke kau mau o ka aha hookolokolo ua waihoia ae la he noi imua o ka aha, no ka hookolokolo hou ia o ka lawehala, me ka waiho pu ana mai i na kumu o kela koi ana, ua loaa ia luau he mau ike hou, e hooiaioia ai, ka pili ole o ka hewa i ka mea hoopiia, a mamuli auanei o ia mau ike hou e maopopo ai, ua hoopahaohaoia o Gai Wakona, ma ke a@ hewa loa.

        Ua aeia mai kela noi a ua loio o Gai Wakona, no ka wehe heou ana i ka hihia, me ka hookaawaleia ana, o ka la umikumalima o ka mahina o Maraki, ka wa e noho ai o ka hihia.

        I ka hoea ana mai i kela la, ua hele oloko o ke keena hou@ kolokolo a piha hookeke i ua kanaka, ua hoea mai na kane na wahine ame na kanaka opio mai na wahi like ole mai, @ ko lakou ake, e lohe pono i n mea e lawelaweia ana, ma ke kahi o na hihia ano nui a ku no hoi i ka pohihihi, i ike mua ole ia ma ka moolelo o na hihia karaima, ma ke kulanakauhale Ladana.

        Mahope iho o na hana maamau, ma ka manawa e wehe@ ai ka aha ua ku ae la ka loio alakai o Gai Wakona, a hoakaka aku la, aole he mea i paa maloko o ka moolelo o kela hihi e hoike mai ana, no ka wahio ana aku o ka aoao o ka mea i hoopiiia i kekahi mau ike imua o ka aha, alaila huli ae la @ imua o na kure a i aku la:

        "E na keonimana o keia kiure, ua hiki ia makou ke waiho aku imua o keia aha i na oleloike, no ka hewa ole o ka mea @ hoopiiia, ma kela manawa mua loa i hooloheia ai o keia hihi@ aka nae, mamuli o ko makou makaukau ole ia wa me kaka@ ike ano nui pela wale no i waihoia ai, a hoea mai i ka ka kupo@a o ua manawa la, o ia no keia.

        "Mai ka manawa mai i hopuia ai ka mea i hoopiiia, mala@ o na kumu hoohuoi, no ke karaima pepehikanaka, mai ia manawa mai ko makou hookolo ana mahope o ka meheu oiai e  hoea aku ai i kahi e hooiaioia ai ka pili ole o kahewa i ka mea hoopiiia. Me ke akahele loa, i kuekaaia ai na mea @ e loaa aku ana ia makou, e lawe mai ana i kekahi mea, mai kela ame keia wahi mai, a i keia la, ua hiki loa ia makou ke waiho aku imua o oukou e na keonimana o na kiure, i na olelo ike, ame na mea oiaio ,e kanalua ole ai oukou, i kahaawi ana mai i ka olelo hooholo, aole e hookuu wale ana no i ka mea i hoopiiia, mai ke karaima mai i kahihi wale ia aku maluna ona, ka mea nana i hoolilo iaia he paahao no keia mau mahina loihi, aka e hoopau loa ana i na manao hoohuoi apau i @ aku maluna ona, no kona lilo ana i mea hoopoino aku i ke ole, o ke kanaka opio i nalowale ma ke ano pohihihi loa.

(Aole i pau.)