Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 25, 22 June 1922 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KE ANAIN@ HOOMANAO MA KAWAIHAO.

 

@ a ka hanohano o ka  Kamehameha, ka Na'i Aupini @ mana o ulumahiehie e na @ apau e ku nei malo- @Honolul@, a pela hoi @ na @ i ka hanohano o @ ma ke anaina haipule i ma@ Inue 11, 1922; he anaina @ ia ma ia la me ke ohhia @ himeni mai ka papa himeni @ Kawaihao, ka papa himeni Kaimuki Home ame ka Ahahio Kamehameha, he mau himeni i pili @ loa no na hana hoomanao o @ a pela hoi me ka haiolelo @ Rev. Andrew Bright mai @ ka Hoomana Naauao a lala hoi i ka Ahahui Kamehameha.

            Ua hoomaikai a na hana ma ka @ a hook@uia me ka piha ha@ ma ka @ 12. O na ahahui i @ ae ma ia la, Ka Ahahui Kamehameha, Kaahumanu, Kalama, ka Hui Oiwi o na wahine Hawaii, ka Hui Oiwi o na kane, ka Hui @ a na wahine, ka Ahahui Ma @kaua, ka Ahahui Hale o na Alii, ame ka Ahahui o na Keikikane ame na Kaikamahine o Ha@. Ua lawela na hana apau @ ka Papa Kuhikuhi Hana malalo @ hooponopono ana a ka Ahahui Kamehameha ma ka holopono.

Pepe Kujikuji Hana

Himeni wehe…Ka Okana me ke @.

@ Rev. Akai@o Akana.

Heluhelu Baibala…Rev. Andrew Bright. Ezekiel e 18: 31-32.

Himeni…Papa himeni Kawaihao.

Himeni…Ke anaina apau.

Himeni…Kaimuki Home.

Himeni…Ahahui Kamehameha.

@…Rev. Andrew Bright

Himeni…Ke anaina, Hawaii Ponoi.

@ hookuu…Rev Akaiko Akana.

Ka Haiolelo

O Rev. Andrew Bright ka hiolelo o ka la i kohoia, a ma ka Moku@ ma ka Pauku 27 o ka buke @ Luka i kukulu mai ai oia i kana @ a i kakauia penei:

            E aloha aku oe i kou Akua me kou naau apau, ame kou uhane apau @ kou ikaika a pau, ame kou ma@ kou ikaika apau, a i kou hoalauna hoi @ me oe ia o @ iho."

            Wahi ana ma ka hoomaka ana, He olelo keia ma ka. Haku i i aku ai i ke kakaolelo niele ma ke ano keao a hoakamai. E loaa ana no keia olelo ma ka Buke o mataio a ma Mareko, o keia ae la hoi ka Luka, kekahi o na haumana i olelo ai a i palapala i ai hoi ma ka olelo Helene i ka 24 o na makahiki mahope iho o ko ka Haku pii ana aku i ka lani.

            Ko Luka moolelo--- "He keiki kupa o Luka no ka mokuaina o Suria, o kona opuehuaw@, oia o Anetioka, ke kapitala o Suria. He kauka lapaau kana oihana, a ma na hoakaka nae a kekahi @oe kakau moolelo ua oleloia he pena@ kekahi hana ike loa ana. He kanaka malhini ano kupaa oia i loaa aku ia Paulo ka mea "Haieuanelio" e kaahele ana ma na mokuaina ike ole ia manawa, a i ko Paulo ike ana aku i na ano maikai iloko o Luka alaila, wehewehe aku la oia imua ona i na aoao pohihihi o I@@u, ka hoike ana aku me ka wiwo ole imua o na kanaka a hopu koke mai la no o Luka a manaoio koke iho la, alaila hahai mai la oia ia Paulo me ka lokahi o ko laua manao ma na hana apau a ke Haku, ahiki maoli i ko Paulo lawe ana ia ia i "Mamo" a i hoahanau aloha i loko o ka @uanelio o ka haku.

            Ke kahua--- "O keia haiao a kakou i keia la ke kahua onipaa o na hana apau ma ke ao nei a ke Akua i hookahua mau ai no na kanaka apau mai ka wa kahiko kuliu a okikilo loa mai ahiki i keia la, a mau loa aku a ka hopena o keia ao. Pela i hoakakaia ma Mat. 22:40. 'Maluna o keia naau kauoha elua ke kau nei ke kanawai apau me na kaula.'

            He kumukanawai--"O keia haiao maoli ke kumu o na kanawai he 10 i hoikeia ma ka nuke o Kanawailua Pukaana a ma kekahi mau buke e ae. Mai ka pauku 4 ka hapa mua o ke kumukanawai a haiao hoi a kakou, ua pili ia mau kanawai a hewa ai kakou kanaka i ke Akua @olaila a i hewa kekahi iloko o keia aku oia me kona Akua no kona pono iho ame na keiki ame na moopua ana. Mai ka Pauku 5 ahiki a komo pu ka pauku 17 o ka mokuna 20 o Pukaana, o keia ka hapa elua o ke kumukanawai a haiao hoi a kakou o nei la. Ua pili keia mau kanawai maw@ma wale no o ke kanaka ame ke kanaka, nolaila, in a hewa kekahi iloko o keia mau kanawai he mea pono iaia e hui koke aku me ka hoakanaka i hana hewa ake ai, a hooponopono me ia no ia hewa, o haawi ao auanei kela i ke Akua o hoopai, iho ia oe, elike me ke ana au i ana aku ia iaia la.

            "E kamailio kakou no Kamehameha, no ka mea, no ka hoomano ana iaia i akoakoa mai nei kakou ianei i keia la maloko o keia heiau no ka hoomaikai ana aku i ko kakou Makua Lani no ka palena ole o Kona lokomaikai, ma o ka haawi ana mai i alii naauao, piha me ka mana, no kakou keia lahui kuauli, ka mea nana i hoohui i na mokupuni aau a lilo i hokahi malalo o kana hoomalu naauao ana, a o ka mea hoi na@ i waele i ke alanui a i ke kuamoo hoi no Iehova ma o ua kumu mikanele la e komo mai ai a kamu i ka pono Kristiano a kakou e hauoli nei no ka maluhia o ka aina i ka mana o ke Akua i keia la.

            Ko Kamehameha ola ana-- "Ua ha@ auia maio Kamehameha I mai ka puhaka mai i Kuiapoiwa kona makuahine a @ ke Alii nui Kalaniopuu ka makuakane, elu laua i hana aia mai loa pahu hookahi mai, o Kiwalo ka hiapo, he kane, a o Kamehameha ka muli. No keia keiki no Kiwalao hookae na makua ma ka apao o Kuiapoiwa, a makemake ae la lakou i keiki na lakou o ke koko kiekie loa, a i ka hapai hou ana, o Kuiapoiwa alaila i ae la o N@eole (l) nana ke keiki e hanau @pau ana i hanai nana. O ka mea kupanaha ma ka noolelo i ka manawa i hapai ai i Kuiapoiwa o ka @ aka o ke kanaka ame ka maka o ka Niuhi, kekahi o na i'a kaeae a o ka manoa kai lipolip ono ana on a i keia may mea ae la, iwa o keia kanaka e hanauia mai ana. No keia mea kupanaha ua lilo loa ia i mea nalu na ke alii Kalaniopuu ame ke kahuna, a e ohumu@ mau ana laua no ka mea e habe. aku ai no keia opu. Ua olelo ae ke kahuna i ke alii i ka la a ke Akua e peku ae ai i ke kanaka iwaho, ma ka heiau o Mookini Kohala e hanauia ai ia; o keia ohumumu ana mawaena o ke kahuna ame ke alii ma Kaile, Kona no ia, kuu one hanau, a o ke kapitala hoi o ka mokupuni o Hawaii ia mai la. Ua manaoia he akua ke kanaka e hanauia mai ana, a nolaila, he mea pono e hanauia oia maloko o ka heiau o ke Akua.

            "I ke kokoke ana i ka manawa puni o ka opu, kau iho la nalii unalena o na waa a holo mai la no Puuepa, ka mokuna aina e ku mai la o ka heiau o Mookini, o ke awa komo o na waa o keia aina o ia o Keawaiki a ma ka olelo hoi a kekahi poe ke awa o Kokoiki. I ka hooea ana ae o na waa o ke alii mawaho pono o ke awa o Puuepa, ua poluluhi anoe wale ae la no ka lani, halii iho la ka malu o ke ao maulna o Kohala apuni, uhi koke iho la no ka pouli, kui ka hekili, olapa ku uwila, haule ka Uakoko, kaikoo ka moana o Alenuihaha, papapa ka aina, kahe ka waiula i ka moana, maueue na moku. No ka nui o ka nalu o ke awa o Puuepa, hoolulu ae la na waa mawaho o ka hohonu ae la na waa mawaho o ka no ka manawa kupono e hookomo aku ai i na waa ma a help ana a hala ka olima nalu, oiai nae, he hana paakiki no ia ka help aku i ka nui o na nalu no ka mea, ua huikau ke awa, he kuakea wale no ke ikeia aku ana mai o a o. I na hookele waa no ka ike i ka manawa kupono, o ka hookomo aku la no ia o na waa no ke awa a hakalia no a kau na waa i kahaone, o ka oili aku la no ia o ke keiki a waiho ana iwaho, i ka manawa. I kui iho ai ka pohaku hope loa. O ka mea kupanaha loa ma kamoolelo, i keia manawa no i hemo aku ai ke kaiki mai ka opu aku o ka makuahine, o ka mao loa ae la no ia o ka ino, a hoi ae la ke ao a like a like me he mea la aole ino iki mamua iho.

            "I ka moku ana ae o ka piko o ke keiki, o ko Naeole hopu iho la no ia a hii ae la i kana hanai, a pii pooleo aku la no ka heiau o Mookini, no ka hoolaa ana imua o ke akua. Aia mawaho o ka heiau he wahi hoomaha no ka lehulehu. Ua piha ka heiau i na kanaka i holo aki ilaila e pee ai no ka nui o ka ino i komo hikiwawe loa mai ai mamua iho, a ia Naeole e hele aku ana lohe aku la oia i ke kamailio o na kanaka no ka nui o ka ino, a lohe aku aoia i ka olelo ana ae a kekani, 'Ka, me he mea la o keia ka la, e hanau mai ai o kekai kae'ae'a a ke kahuna a KEawamauhili, he alii o Hilo, i olelo ae ai, he eueu he kae'ae'a, he alii nui, a he kanaka mana nana e hoonaueue ana na piokupuni! Eia o Naeoele ke hoolana aku nai mau olelo a kela kanaka, a lohe pu aku la no hoi o ia i ka puka ana ae o kekahi olelo: 'Ka ua ninau ae ka o Keawema uhili i ke kahuna, no ke alahele pno e hana aku ai no ua kanaka kae'ae'a la i wahi a lanakila ole ai oia, a o ka pane a ke kahuna o ka olelo ana ae, 'e o'u i ka mu'o o ka wauke o i opiopi.' O ka manao o nei olelo a ke kahuna, e pephi mua a make ia amehameha i ka opio, i ole ai oia e lilo i alii mana e hoonioni i ka noho ana o na alii.

            "No keia olelo ua hiki ole ia Naeule ke noho hou iho, no ka mea, ua koikoi loa ka olelo ana o kka lohe ana aku la mamua o ka mea kupono no hana hanai, o kona ahai aku la no ia i hana hanai mai keia heiau aku a pii pololei aku la nouka o Awini a malaila oia i hanai ai ia Kamehameha a piha na makahiki ekolu a laweia mai oia i Hoolepalaoa a malaila i hanaiia ai e na makuakane o Naeole, e Alapainui ame na kahu he lehulehu ahiki i ka piha ana o na makahiki ehiku ia Kamehameha. Ma ia manawa i a'oia ai o Kamehameha i na ike hakaka like ole, na hana hooikaika kino apau i lona ka ike i na makuakane, a ua a'o pu ia no hoi oia i ka heenalu i ka lawai'a ka mahiai ke kukini, ke kakalaau, ka oo ihe, kalua, ke mokomoko, ame na ike lehulehu e ae.

            I keia manaw i ninau mai ai o Kalaniopuu i na kahu no na mea e pili ans i ke keiki, a pane aku o Na@ ma no ka hookalakupua o na hana a ke keiki. 'Heaha ia mau hana hookalakupua anai' 'Ka, heaha mai auanei kau, aole paha keia he kanaka, he akua ka hoa elike ai, a no ka mea, o na haawina like ole apau e haawiia nei iaia, ua hiki ia ke hana mai a oi aku."

            "No keia mea hopi hai aku la ke alii i ke kuhuna, a ninau pu aku la i na mea kupono e hanaia aku no ke keiki. 'E hoouna mai iaia ia nei, a na'i e ao eku iaia i na aoao o ke akua, a e kauoha pu ake ke alii ia Naeole ma, e haawi mai i ke keiki iaia i kauwahaua, a ua hookoia ia manao on a.

            I ke kaa ana o Kamehameha malalo o ke kahuna ua a'oia oia i na lalo o ke kahuna ua a oia oia i na like apau e pili ana i ka aoao o ke akua o kana ao ikaika loa aia keia; 'E malama i ke Akia, a e malama i ke kanaka nui ame ke kanaka iki'. I ke oo ana o Kamehameha a moe aku no hoi o Kalaniopuu, ka makiakane, ua ala ae la he hakaka mawaena o Kiwala-o ame Kamehameha, ke kaikaina, (elike me ka lili ame ka manaoino ana o Kaina ia Abela kona kaikaina_, eia nae, ua kaa, ka lanakila ma ko Kamehameha aoao, a hoomau aku ia o Kamehamea i ka na'i ana ia Hawaii aupuni, a mahope iho ke kii ana mai ia Maui, a i ka lanakila ana, kii mai la e kaua ia Oahu nei, a haawi wale ia mai no hoi o Kauai e ke Alii Kaumualii, me na olelo maikai loa a ia alii, 'Hoolono mai a uhi kapa elele, kii mai i ka aina aole e eha ka ili.'

            "I ka pau ana o keia na;i ana a Kamehameha i na mokupuni, joi aku la oia no ka mokupuni o Hawaii, a ma ka heiau ma Ahyena ma Keilua, Kona Hawaii, i haa hewa aku ai oia i ke akua on a ia Kukailiimoku, mamuli o kona hoomaumia ana i ka hale o ke akua ame ka pane ana aku i ke kahuna 'Owai aku auanei ia Akua Owau no ke Akua o ka honua nei.' (Ua like keia mau olelo haakei a Kemahameha i pane aku ai i ke kahuna me ke alii Nebukaneza," aole anei owau ke alii o Babulona nei."

            Alaila pane aku ke kahuna: 'Kahaha, e ae ana hoi ke akua o kkaua i na pau o Kahiki a e hoi hou mai ana nae oia he kihikihi ke poo, he alohilohi na maka, he name ka olelo me ka huapalapala liilii. E hoohewahewa ana kaue.

            "Ma ka oleloia he alii hoomanakii o Kamehameha. Ke hoole aku nei au, aole a no ka mea, o kea akua o Kamehameha i kapaio o Kukailimoku, he euanelio ia. Eia kona ano, he pohaku ia i like me ka pohaku ulumaika uuku i kamainaia me ka aha puluniu apuni, me elua mau hulu i hoaia iho maluna a i kapaia na Hulu o Kiwahaikalae. O keia ka buke euanelio a Kamehameha; o ke alii ame na kahuna wale no ka i ike i ka heluhelu ana i keia euanelio, oiai o na aha i hoaia ai ua pohaku la he mau mokuna a pauke wale no ia mau mea, a ma ka ninau ana i keia mau hulu no na mea e hiki mai ana e maopopo ai i ke alii ame na kahuna naouli o ka mawa. Ia au o ka maka moe na makaloa aeae loa na huapalapala a na kahuna lapau a kilo lani e heluhelu ai, a ma ia mau mea no lakou e maopopo ai i ka hopena e ma ia mua aku, ma na mea e pili ana i na alii, ka noho aupuni ana ame na poino e ili mai ana maluna o ka lahuikanaka.

            O keia ka euanelio a ke akui i loaa i aKamehameha a i loaa hoi ia Hawaii mai kahiko loa mai. Ka moolelo piha o ko ke akua noho ana i ka lani, ka iho ana mai i ka honea nei, ka hana ana i kanaka a lea aku. He kumu lani kona ano. Oia no keia Palapala Hemolele. Eia iloko o mei he pohaki i kapaia o Iehoca, o Ieu, ka pohaku kumu o ke kihi; ua hoaia a paa i ka aha; in a aole pela, ua pau loa na apana pepa i ka helelei, a o na hilu o Kiwahaikalae, oia no ke Kauoha Kahiko ame ka auoha Hou, pela kakou i lohe ae nai i ka haiao ma ke kauha hou ame ka olelo heluhelu ma ke Kauoha Kahiko, oia hoi 'Aloha i ke Akua, a aloha i ke kanaka."

            "He okoa loa keia mai ke kumuhonua mai, a no ka mea, o Satana ia aohe aloha iloko ona. Mai loko mai ona i puka ae ai na hana ino oia hoi ka anaana, ka hoounauna, ka hoopiopio, ke kuahuehula;i, ke haihaia, ka pole, ka hana aloha a pela aku.

            "Mamuli o ko Kamehameha ike a makaukau i ka malama akua i alakai ai oia i kana mau kaua maluna ona a lanakila, o ke akua mamua, a o na kanaka mahope, he kumu alakai maikai loa keia ia kakou o kei la, e kukulu aku i ke akua mamua ma ka kakou mau hana apau, a mahope aku kakou. Ma ke kahua kaua o Mokuahi, ua puana ae o Kamehameh i keia mau huaolelo, "Imua e o;u mau pokii a inu i ka wai awaawa." O ka manao o keia olelo aole na kanaka e ai i ka ai aole hoi e inu i ka wai ahiki i ka lanakila ana o ke kaua. Ua like no ia me na olelo a ka Haku ma ka Buke o Mareko 9:29, "Aole e hiki keia mau mea ke mahikiia aku, aka, ma ka pula a ma ke hookeai wale no."

            I ka pau ana o keia hana na'i aupuni a Kamehameha, holo aku la oia no Kaipalaoa, ma Hilo Hawaii, a malaila oia i kukala ae ai i ke Kumukanawai o kona aupuni, "Mamalahoa Kanaqai", o ka manao, e hele ks elemakule, ka luahina ame ke keiki a moe i ke ala aohe mea mana e hoopino". Ua like no ia me ka manao o keia haiao a kakou "E aloha aku i ke Akua a e a loha aku i ka hoakanaka." O ka mea ku-e i keia he make ka hoopa'i. Mai ke kumu honua mai anei keia kanawai hemolele?

Aole mai ke kumu lanimai. O keia huaolelo Aloha ma ka haiao a kakou o ia no ka olelo hookahi a ka lunaolelo. Paulo i hai aku ai imua o na kanaka a i hoakakaia ma ka buke o Korineko I 14:@9, "he oi aku ko'u makemake e kamailio ma na huaolelo lo pohihihi he uni kaukani ma ka olelo e." O ua huaolelo la oia no o Aloha. Aole huaolelo oi ae o kanani ame ka maopopo loa o ka manao mamua ae o keia a i keia lahuikanaka wale no hoi i loaa ai ia olelo. O aloha ka na Hawaii, aloha i ke kakahiaka, i ke awakea, i ke ahiahi, a i ka uhi na wa apau.

            "Pehea kakou e ku nei a nana aku i keia mea maikai? No ko kakou paakiki i ike ole ai kaku i keia. Pela no e ku nei ka wanana a Isaia ma Isaia 28:11: "He oiaio no me ka lehelehe namu ame ka olelo malihini e olelo mai oia i keia poe kanaka. Pololi elike me ka ke kahuna a Kamehameha i olelo ai, "E hoi hou mai ana ke Akua a kaua a e hooheaheha ana nae ke poo, he alohilohi na maka, he namu ka olelo me na huapalapala liilii. E lawe kakou i keia mau olelo a hoopaa me kakou oia ke aloha i ke Akua ame ka hoalauna iloko o ko kakou naau ma ka inoa o ka Mukua ke Keiki ame ka Uhane Henoleke."

            Hookuuia na hana mahope o ke mele ana a ke anaina i ke mele Lahui, Hawaii Ponoi, ame ka pule mai ke Kahu Akaiko Akana mai.

HE HOALOHALOHA NO MR. E. M. KAPOO

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:

            ---E oluolu mai hoi e ks mea hanohano, Mr. Sol. Hanohano, e hookomo iho i keia olelo hoalohaloha ma ke kahi wahi kaawale o kau nupepa, i ike mai ai na kini, na haipua, ua hala ka lakou me aloha, E. M. Kapoo, no ke ala hoi elo mai. Aloha no!

            Maiwaena ae o ko makou noho aloha ana iloko o ka hana a ko kakou Haku aloha, a ma ke kihapai nani o Wananalua, i kikoo mai ai na lima o ka make, a kaili aku la i ka hanu ola o ka Haiolelo E. M. Kapoo ma ka Poakolu, Mai 10, 1992, a nalohia aku la kekahi o ko makou paahana aloha ai o makou aku no ka wa mau loa.

            O ka Haiolelo E. M. Kapoo, oia hana kokua, hoeueu, hoolauna a imi kekahi o na kakoo ikaika iloko o na no hoi i na mea e pono ai, a e pomaikai ai hoi ka ekalesia.

            He lunokahiko a haiolelo hoi mai ka Ekalesia o Paia, he haiolelo i laikiniia, a mamuli o ka lea kahea, pela i hoi aku ai a noho ma ka Ekalesia o Wananalua.

            He kakauolelo no na Ahahui Kula Sabati Makue o Maui, Molokau, 'ame Lanai i huiia, a mamuli o na kumu kupono i waiho mau ai oia i ke kulana kakauolelo, no ua aha la me ka maikai; a iho i ka nui o kona mau hoaloha mahope nai, iloko o na mano minamina nona.

            He mea chaeha no, ke oki pu ua ana ae o ma la o ko ke kanaka ola ana: eia nae, he mea no kakou e a'o ia mai ai, eia ka make ma kok kakou mai ipula i kela ame keia minuke; e pono ai e loaa ka hoomakaukau e ana iliko o kka manawa e ikaika ana ke kina; no ka mea, aole kakou i maopopo i ko kakou hopena.

            He mea no e hoopuiwaia mai ai ka noono o kona mau hoaloha, no ka make hikiwawe ana o E. M. Kapoo, aka ,aole nae me kakou ke kuleana, e hiki ai ke kaohi mai i ke ola o ke kanaka; o ka kakou wale no e olelo ae ai, o ia no ka minamina no keia kauwa i hooko i ka hana a ko kakou Haku i makemake ai iaia e hana aku. aka nae, ua kuu ka luhi, ua pau na auwe ana, a ua holuolu aku la mai na inea aku o keia ao luhi.

            Ua healele iho oia mahope nei i kona mea aloha, he wahine, na keikikane, na kaikamahine, ka ohana, na hoaloha, ae na hoapaahana iloko o Kristo, e paiauma ana i ke aloha nona.

            Nolaila, o makou o na lala o ka Ahahui C.E. Opia ame Pokii i hula, na lala o ka Ahahui Kula Sabati ame na hoahanua, na lunakahiko o ka apana o Paihiihi, o ka mahele Ekalesia o Paia, ke haawi nei i ka makou leo pule i ka Maua Lani, e hoomaia mai ka manao kuamaha a luuluu o ka ohana, ka makuahine i hooneleia i kana mea aloha, he kane, ame na keiki hooneleia i ka makuakane.

            Nolaila, e hooholoia, e hoounaia i hokahi kope o keia hoaloaloha i ka Nupepa Kuokoa i hookahi i Ka Hoaoha, a i i hookahi i ka ohana o ka mea i make.

            O makou iho no ma o ko makou konite la, me ka aloha pau ole.

            MOSES PANUI,

            Kakauolelo o ka Ahahui C.E. MAku o Paihiihi.

KO MAUA MAMA ALOHA UA HALA MAO.

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha kaua: --E oluolu oe na'u kekahi rumi o ka hiwahiwa a kaua.

            Ma ka wanaao Poaha hora 4, Mei 25, i pauaho mai ai ko maua mama laoha, Mrs. Hao kekai i keia noho honua ana, a hele aku la ma ke ala mau o na mea apau.

            Ua hanauia o Haokekai ma Pauwela, Maui, i ka mahina o Sept. 5, 1861, mai ka puhaka mai o Kekane kona mama, ame Mose Kahiapo kona papa, mai @ laua mai, ekole a laua mau keikane, a hookahi kaikamahine. Mai ka laua mau keiki mai, nui a lehulehu, aia no i Maui, eia no hoi i Honolulu nei, e noho mai nei.

            O kekahi moopuna a laua, oia ke kahu o ka ekalesia o Oaua, Maui, Mose Kahiapo, ua lawe no oia e kala i hele ai; 46 makahiki i keia manawa. O ka papa aku, laweia i Kalawao. He keikikane aku, he keikikane hou aku no, a o ko maua mama ake la no hoi, koe hookahu e noho nei, oia o Wm. Opunui Jahuaoi iaia nei pau ka ohana pololi a Kahiapo.

            No ka ma ao maua i haalele mai la, he lolo kona ka'i, aohe nai he lolo inoino no ka mea he hiki no iaia ke hele mao a maanei;komoia he ma'i oka\oa, o ia jiba nea i make ai,

            Ma ka hoike mai a ke kauka ia'u he ma'i ma ka umauma, (Cancer on the breast) aole holo o ke koko, nawaliwali ka puuwai; nui no ka huliia o ke ola eia nae pahu'a ka ike o na kauka.

            O kana kauoha hope ia'u, i make au, hoihoi oe ia'u i Pauwela, a hoomoe pu me kuu mama. Olelo aku au iaia, hiki a no ka mea, ua malama oe i na hunahuna metalia ma kahi maluhia, aole hoi e kunana a hou hewa i o ianei.

            Ma ka la 29 o Mei, aia makou i na ale hululua o ka moana a kapalulu ana i ka uwapo o Kahuluio, kauma ke kaa kupapau o Pauwela ka pahuhopu, ia auwina la no nalo no ka manawa mau loa, a na kana keiki no na Rev. Mose Kahiako i hoomaikai e kalokalo ana no hoi i ka Makue ma ka lani e hookupa aku iaia ima ona.

            He wahine nui keia o ka ohana ua like me hookahi halau alaila pau. No ka nui o kona mae makahiki he 61 me uni mahina.

            Maanei ke haawi aku nai au i ka'u hoomaikai ia oe e Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, ame na paahana pu o kou papapa'i, aloha kakou,

            KAKAIO KAOELO, W. OPUNUI KAIAPO, Z. KAPULE,

Makelei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moa-ula-Nui-Akea i Kaulana

HE MOOLELO KAHIKO NO KA HULI KOOLAU O KAILUA AME WAIMANALO KA NANEA O KE AU O KAMANAWA.

(Hoomauia mai kela pule mai)

            "Auwe," wahi a ka moopuna, "ua kuhi ka hoi au no nehinei wale aku la no la hoi ia hoopaha'oha'o, eia ka e mau loa aku ana paha oe iloko o kena kino pupuka hoopailua ke ai pu kaua, aole waiwai iki o ka hana a ke kumuhonua o kaua i lu ai i kena kino ou a kohu akua hoomaka'uka'u"

            "Heaha la auanei ka mea hiki ia kaua ke pale ae i ka makemake o ke akua, no ka mea oia wale no ka mea nana e hooko mai i kou makemake ke kuu moopuna aloha, a mamuli o kou paakoko i ka hele i ka paani kamalii me ko mau hoa, pela iho la i kau mai ai keia hopena maluna o'i, a mai ehaeha oe e ka moopuna ia mea."

            "Ina no hoi paha o kou pupuka mai a lohe i ke a'i, e aho no la hoi ia, aka o keia me he ea la e i mai ana oe ia'u, 'apau au e!'"

            "Mai nana oe e kuu moopuna ia mea, e holoi ka lima ua kokoke ou mau hoahele, ina au ahiki mai, hele nui i ke one o Kahakahakea i ka nalu ha'i owili i ka pu'eone, ilaila a makaui i ka hee ana i ka alaia, ka papa niaupi'o i ka nalu kakala o Kalakala ahi, Waianae i ka la, wela ka hunana ke poo o ka Maile, i hee oe i ka nalu kakala a hoe oe iloko o Muliwaiolena, i ka makaha o ke kapu, o ko ike ka hoi ia e huu moopuna puni kululo o Kahiki."

            {au no keia mu olelo a ke tutu, kuku ana kona mau hoa, ma ka puka.

            "Auwa, o oukou ia Maloko mai, a paina kakou, aole keia ai!"

            "Aole," wahi a kona mau hoa, "ua maona makou ua ai e hele mai la, e ai oe a maona hele kakou."

            Noho iho la Kahiniula ai, a o kona tutu hoi nana mai la i ka ai ana o ka moopuna me ka nalu ana iloko ona, no na olelo hookae a ka moopuna i keia ano kino ona, a no ka lalau ole aku o ke kupunawahina i na meaai, pane mai la ka moopuna, "e ai hoi paha kaua!"

            Olelo aku la ke tutu, "e ai oe ka mea hele, a mahope aku no hoi au e ai ai, oiai eia no i ka hale nai na mea apau, o ai a moana, i hele pu me ou mau hoa e kakali mai nei ia oe."          

            A pau ka ai ana a Kahinihiniula, o ka lakou iho aku la no ia no ke one hooluhi kino o Kuholilea i ka hee pu'eone i ka lae iliili.

            Nolaila ua lilo i hana walea na Kahinihiniula ame kona mau hoa, na kumu a'i hoi iaia i na ike apau o na oihana le'ale'a a keia lahui kanaka mai na kupuna mai. Nolaila e waiho kakou i ka hueu o Makawao me jana mau kumu a'o, a e huli ae hoi kaua e kuu mea heluhelu i ke alanui alaiki, ala kihaehae a kapuai hele, i ke kuamoo alanui hoi a Ahiki ma e hoi nei no Kailua.

            Ke hoi nei lakou me na wa olelo ana no ka nui o ka ike o ka kahuna popolo, ame ka haanou aku no hoi o na hoahele o Ahiki i ka nui lokomaikai o ke alii, ame kona punahele i kana aikane alii.

            Olelo aku la o Ahiki i kona mau hoa, :ae he oiaio ia a oukou i ike iho la, a no ia opu alii lokomaikai au i makee ai, ke kumu ia o kuu nonoi iaia e hoi mau e hoomamaukau i mea no maua e pono ai, a noho ia Kailua ame Waimanalo, me ko'u manao nei hoi e pono ana, eia ka hoi e kalohe mai ana hoi oo e ke aikane ia kaua, alaa ka loloa o na au i ke ala la. a lohe pu aku la no hoi kakou apau i ka hoike a ke kahuna.

            "Hui iho me kau hooia e ka aikane, i kou hakaka me kela kaikamahine a ke kahuna i olelo mai ai e noho ana ma ka makaha o ka loko, o kou manao loa iho la no ia o Hauwahine kela, e ole nae hoi ia mau hana hoopuiwa au e ka halekipa imua o ke alii, loaa ka mea a huu aikane e hene ai o ka aka, me ka olelo mai ia'i, i kuu moemoea me ka u'i o ka wai halana.

            "Ma ka wahine no kau eoa a mua o ke alii, heaha la hoi aole o ka mea i hala ua hala ia, a nana aku hoi kakou ainua.

            "Nolila e hoi aku ana kakou a ka lae o Kaoio, nana aku oe e ke aikane a ike oe i ka holoholona huhu e ku mai ana i ka pali o Kanehoalani ia, alaila kakou hoomaha, alaila hai aku au i ka olelo ia oukou."

            "Ua pono ia," wahi a kona mau hoahele.

            Oiai lakou nei e hele nei i ke ala me ka ohu lei hala o Kahuku, eia na konohiki ke hoomakaukau mai nei i na meaai na ka punahele a ke lii.

            Hiki lakou nei i Hauula, pa ka leo kahea a kamaaina, e kipa kauhale e hoopiha i ka lua o ka inaina.

            O ka hoole no ka Ahiki me ka oelo ana aku: "Aole au e kipa kauhale, e hoi loa ana no au ma ke ala loa, a mai kawumaha no kuu kipa ole aku, no ke mea he hana nui ka'u, aia mamua e kali mai la, hoi aku a ai iho me na hoa aina o kaua, hookahi no mea nana o ke kanaka eia no au ke hoi nei me ko;u mau hoahele."

            Ahiki lakou nei i Punaluu, elike no me ka hana a ko Hauula, pela no keia, a o ka Ahiki no ka hoole. A Kahana lakou nei o ia ano no, a na Makaua, like pu no, a i na Kaaawa, ilaila i olelo aku ai o Ahiki i ke konohiki: "Aole au e kipa kauhale, e hoi ana au a hoomaha ka'u huaja'u i ka palena o na Koolau, kookooku ilaila a maha alaila kamoe aku no ke Koolaupoko a kuu aku ka huaka;i hele ia Kailua."

            A lohe ke konohiki o na Kaaawa ame Kualoa i ka olelo a ka punahele a ke lii, huli ae la oia a olelo aku la ia Makauli kona luna aina, "E hoi oe ahiki i ka hale, o na mea apau i hoomakaukauia na ka punahele a ke alii, lawe ae oe ma na kanaka o kaua iai mau mea apau, a lona au ae ia oe i kahi a ke alii punahele i olelo mai nei i ka lae o Kaoio, a ilaila ka papaaina a ke alii e ai ai malalo o ka malu o ke kumu kou e ku la i ke alahele, a o oe hoi e Lauahi, e holo oe mamua o ka huaka'i o ka laalaau e ulu ana ma ha'i o ke alanui pa'ipa'i oe a lawe ia mea a malalo o ke kumukou o Pnaaikoae, malaila oe e halii ai a nu'a, holo aku oo i ka pali i ka palai a hoi mai, halii iho maluna o ke puluki, i makaala hoi kahi a ke alii e ai ai me na hoahele ona, a na'u e hooloiele i ke'ili i ke alanui i kaukau oe."

            I ka pau ana o na olelo a ke konohiki Punoho, me ka maopopo ole o keia mau hana ia Ahiki, o ka huli mai la no ia o Lauahi no kahi i kauohaia ai iaia.

            Olelo aku la ke konohiki ia Ahii: "Auhea oe e kelii, no kou kipa ole ana i ka hale, nolaila e ukali aku au i ko huaka'i ahiki i ka palena o na Koolau o kaua, alaila hookuu aku au ia oe e hoi, alaila hoi mai au."

            Olelo aku la o Ahiki: "He hooluhi wale aku no ia hana ae e mano nei i kou mau kapuai wawae, e noho no oe ai i ka momona o Kanihoaikaulu, a hookuu mai no hoi oe ia'u e hoi."

            Olelo aku la o Punohu: "He aka paha ka mea hele hookahi, aole hoi o oe o ke alii, nolaila hele-a kaua, aole ua e noho i kau nolu-pe mai."

            Pane aku la ke konohiki ia Ahiki," o ia ina kakou, he uuku na wahi pauku one e waiho mai la mamua o kaua la, maulu no nae na oloolo waewae i ke kupao'i."

            "Kahaha!" wahi a Ahiki, "i ka heleia aku no hoi paha ia ma kahaone, maluna nei no hoi kakou o ke kuamoo e hele ai."

            "Pehea auanei oe e ike ai i ka mea nani o Kanoeuaawa nei (Kaaawa he inoa hoopokole), he iho aku ko kaua ma ke one, i lawe aku au ia oe e kuhikuhi i kahi i pae mai ai o Nawaakauhuli, ka mea nana i hoopupue i ka noonoo o Nanahoa, kela holoholona hulu okala e ku ae la i ke alo pali o a mooalii o Haloa, a e pana ia nei ka inoa o Kanehoalani."

            Alaila ua lohe oe i ka moolelo o kela holoholona" wahi a ka ninau a Ahiki.

            "Pehea la hoi au e nele ai i ka oha, no ka mea he kamaaina, a he keiki papa no ka ua laukoa o na Kaawa me Makaua, aia kaua ahiki aku, alaila wehewehe aku au ia oe i ka moolelo, o ua mau u'i la. Iho aku paha kaua ma kahakai i ike oe."

            "Maluna aku nei no hoi kakou a kokoke aku i kahi e pau ai o ke one, alalila iho aku," wahi a Ahiki.

            "Aole aunaei oe e ikepono e ke lii i ka waa o ua u'i la i hiki mai ai ianei, ina mai ke one kaua e hele ai, ike pono oe i ka aoao o ke kaele o ua kakamahine, aia a hoale mai ka aui ka, a pa i ka pohaku e ku mai la, ia wa oe e ike ai i ka aoao o ka waa i ka hulali ke pa iho i ka la, he kaele anei kela i kana iho."

            "Haanui no hoi oe e Punohu, he iki wale no hoi pahi kahi nani o Hilo, pa iho hoi i ka waha, makena ua nani."

            Akaaka mai la o Punohu i neia mau olelo a Ahiki a i mai la: "Auhea oe e ka punahele ai kuekue a ka Moi Olomana, elike no me ke koele o kou hiona, pela no ke au o kau olelo, a o kou mea no ia i lilo ai i punahele, mai na lii a na makaainana o olua, i ka ua mea he palupalu o kou puuwai, nolaila iho aku kakou ma ke one."

            O keia mau hana a Punohu e nolu nei a Ahiki, i kaawale ke kuamoo alanui no na kanaka e lawe ai i ka meaai ahiki i kahi a Lauahi e hoomakaukau mai la mamua, a i kumu e ike ole ai o Ahiki i kei mau hana a ke konohiki o Kaaawa, pela oia e hoopunununu nei, eia nae o kana i hoike aku ai i ke aikane a ke alii, no ka moolelo o Nanoho, he moolelo ia i wawaia iwaena o keia lahui.

            Ia lakou nei i haule aku ai na kapuai i ke one o Kaawa, ke peki la na wawae a ke ninau aku nei o Ahiki, "aia mahea kahi a kaua e ike aku ai i ka aoao o ke kaele waa o ua u'i la au i olelo mai nei"

            "Hoomanawanui iho oe a kokoke aku kaua, alaila kuhikuhi aku au ia oe e ke lii."

            Ke kupaoi nei lakou i ke one, ke nana nei o punohu i kona mau kanaka i ka hele ae mauka o ke alanui.

            Iaia i ike aku ai ia lakou e hele ana ke ike pu nai, me Ahiki ma i keia huaka'i nui moe kaoo me na puolo wale no i ka lima. Huli mai la o Ahiki a olelo mai la i kona hoa konohiki:

            :Aole ka hoi i kana mai ka nui o kela huaka'i e hele la, me ka puolo wale no i ka lima, i kou koi no ma ke one nei kakou e hele ai a loaa ole na hoa ukali o ke ala."

            Pane aku la o Punohu: "E hele aku ana no ia huakai a kahi e kali mai ai ia oe, no ka mea ua ike aku nai au i ke kuhikuhi ana mai nei o ka lima o kekahi mau kanaka i aoe anoai ua ike no a ano kamaaina koe hoi keia, no ka ike mai paha ia'u ke kumu o ke kahea ole mai."

            Oiai lakou nei e hookoke aku ana i ka palena pau o ke one e hiki aku ai i ka pohaku a Punohu i olelo aku ai, o ka waa ia o ka u'u nana i hoala ka hiamoe o Kaiheopulani.

            Ia manawa i olelo aku ai o Punohu: "Auhea oe e ke lii, nana aku oe i kela hanuu nalu kai e ohu mai la maikai, a pili ae i keia wahi pohaku ia wa oe e ike aku ai i ka wa e pa aku ai ka aui nalu kai i ka pohaku a wa oe e ike aku ai i ka mea a'u i ha'i aku iai ia oe ke kumu hoi o ko'u koi ia oe e hele a ikemaka, ka mea nani o Kaukaopua."

            Ko nana nei o Ahiki me kona mau hoahele a ike i'o aku la lakou i ka hulali o keia mea mamua aku o ka pohaki, me he laau loihi la, nolaila ua llo ia i mea a Ahiki ehauoli ai, me kona olelo ana iho iloko one:

            "E koi ana au ia oe e hele pu me a'u ahiki i ka oioina, alaila hoomaha i ha'i mai oe ia'u i ka mooleloo keia wahine ame ke kumu o kona hiki ana mai."

            Ahiki lakou nei i ka palena pau o ke one a'e aku la lakou i ke kuamoo olelo aku la no Ahiki ia Punohu: "E hele kaua a ka palena o kou Koolau alaila hookuu mai auia oe."

            "Ae" wahi a Punohu.

            Hele aku la lakou nei a kupono i kahi a ka holohola apiki e ku mai ana i ka o pali, oelo aku la o Punohu:

            "Ke ike la oe i kela apiki e makuu halalaa mai la mai la i ka malie"

            "Ae," wahi a Ahiki. "Heaha ane kana waiwai, he kii maka'ika'i paha ia na na mea apau e hele ana ma keia alanui, heaha hoi kona anao"

            "Auhea oe e ka punahele a ke lii, he ano ko ia mea, aia ahiki aku kaua i ke oioina, alaila haha'i aku au i ka moolelo ia oe."

            "Ua pono ia," wahi a Ahiki, "o ia ko;u mea i koi aku nei ia oe e hele pu mai kaua, i ha'i mai hoi oe i ka moolelo o kela wahine."           

            "Pele iho, eiai aku no hoi ka oioina la, aia ua huaka'i nei a kakou i ike mai nei ke noho mai la i ke kumukou, e hoomaha ana paha."

            Ia lakou nei i kokoke aku ai, ike aku la o Ahiki ame kona mau hoahele i ka papaaina ua makaukau,huli iho la o Ahiki a olelo aku la ia Punohu:

            "Nui no hoi ko ike i ka hoolauwili ana ia'i, i wahi e nalo ai o kou mano makee alii, eia ka ae o hoolalau nai ia'u, he mano oloa olko ou, maikai no, a o ke unauna lahalaha iho la no ia, ua ku ka papaaina ke alahele, ua hiki hoi!"

            Ahiki lakou nei, haule iho la ke kua ka mea walea, a kuu ka nae, pai no ke konohiki, "ue maka iho la, e hookomo ka ai i ka opu a moana, hoi aku i ke ala he ka ina loa no koe."

            Pau no ka olelo, aia kolalo ke pii la i ka waha, elua a io, haki aku la ka nalu o Neue (u'ina) ka puu ke monu, i ka nui o na ono i hanaia.

            Ke ai nei o Ahiki me kona mau hoahele ame ke konohiki, a ke noho mai nei a kanaha o Puuohu, aohe ai, mamuli o keia noho o keia poe, pane aku ia o Ahiki:

            "E aha ana ka hoi oukou e noho nei, e ai like kakou i ono no ka ai ana i ka lehulehu, aia ahiki i hale hooponopono, nee mai kakou e ae, aole makou he ma, o ai hookahi nana kumupali."          

            Mamuli o keia mau olelo a Ahiki, ua lilo ia i mea nana e hoopau ae i ka oeke maka'u o na kanaka i ka ai pu me ke alii, nolaila hookahi ka ai pu ana, a iwaena o ka ai ana, huli ae la o Ahiki a olelo aku la ia Punohu:

            "I ono no ka ai ana a na lii, i ka ai no kamailio, a o ka wahi kaao palaueka hoi au i hoopunipuni mai nei ia'i, me kuu mau hoahele, e walaau iki mai nei ia'u, me kuu mau hoahele, e walaau iki mai hoi oe, hele no hoi paha a moana pau no hoi; o ka loha liko aku ka paha i ke kumu o ka hana la, he mau ia, maopopo hoi ke kumu o ka huhu ana o Kuilioloa."      

Akanaka mai la o Punohu, a olelo mai la ia Ahiki, "Ae e ho'ike aku au ia oe."

(Aole i pau.)

AHAHUI EUANELIO PAEAINA HOOMANA NAAUAO O HAWAII.

            He lea hea e hea nei, mai ke keena oihana poo aku o ka Hoomana Naauao o Hawaii, a Rev. Jogn Kekipi Maia i hookumu ai, luakini o Kealaula o ka Malamalama, Helu 743 Kanoa Lane, Koula, Honolulu: E malamaia ana na hana elike me ka maamau o ka Ahahui Euanelio Paeaina, kau o 1922, ma ia keena i hoakakaia maluna ae, no ka imi ana i na alahele e hooholomuaia ai na hana a ka Haku ma i aHoomana Naauao, elike me na a'o a ka Makua John Kekipi Maia, i a'i iho ai; a, ke kauohaia aku nei, o na lala wale no i kuleana ia aha e akiakia mai, ma ka hora 7:30 a. m., Iulai 24, me ka lakou mau hoike i kulike me na kuhikuhi a ke Kamukanawai, kanawai ame na rula o ka Hoomana Naauao o Hawaii.

            REV. JOHN K.K. MAIA.

Peresidena, Pacaina H. N. O. H.