Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 19, 12 May 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

" * MOKCXA LX. -Peia io ka hoi. aole anei oe i kuhihewa i ka ilio hae iloko o ka aahu hulu hipa?" "Pehea auanei au e kuhihewa ai, e like bo hoi me ko ? u kuhihewa ole ia oe he kanaka okoa aku, j»ela 110 au i ike aku nei iaia ma oa ano apau, a ina no o oe kekahi me a'u, aole no e nele ana kou hoomaopopo pu i kona mau ano.*' -Ina hoi ha i>ela io ? alaila he hana kolohe ako la paha kena a ua elemakule aku nei." "Pela ka'n nana aku, aka aohe nae wahi mea a makili mai o kekahi wahi uwiuwiki o ka maopopo mai iaia mai.' "Heaha kana mau mea la o ke kamailio ana mai nei ia oe?" "Heaha mai auanei kan, ua olelo mai nei hoi paha oia i kona piha akamai, me kona hilinai ole i kekahi mea, aka ua pahu a nae kona akamai ia'n. Ua papa loa mai nei oia aole ka- au e hoike wale aku ia oe no ko'u ike ana iaia i keia po, a ma ia wahi i lanakila ai au maluna ona, o ia kona hilinai kuhihewa wale ana mai nei no ia'u." "Ha! ha! alaila eia ka paha maluna o*u kona maka'u, i kauoha mai ai oia ia oe e haman?" . "E hoomanao no hoi oe, aole he kanaka maalea e ae e like kela, a o ka liookauhihi wale no ka ia la haua, no ka uhiuhi ana i kona mehed oiai nae .o ka mea pololei, ua kokok? mai oia nia kahi o ka pilikia." "A pehea, ua punukuiā aku nei nae paha ua elemakule la a kaua e oe ea?" "O ka punuku paha, ka ihu wale no ke paa, ua hauhoa maoli ia aku nei oia'e a'u, a paa kona kino holookoa e hiki ole ai iaia ke onioni ae. Akahi nae au a mihi i keia manawa, no knu hui pu ana me kela elemakule, ina paiha me.ka makaikiu au i hoopipil: mua ai ina aole au e hooluhi waleia kela elemakule." u Mai kaena wale oe e Tom, malia e hiki mai ana no ka manawa au e ike ilio ai i ke kuhihewa o kena mau olelo ati.' 7 "Heaha lioi ko'u kaena, o ka hoike aku ka ia oe la i ka hiki ole i kela elemakule ke lanakiia mai maluna o'u, he mea hewa iho la ka ia." "Auhea oe e kuu hoa, mawaena o kaua iho, aole keia o ka hana paakiki, aka aia oe a lilii lauua aku mahope o ka meheu o Makaikiu Uwila, e ike auanei oe, o ke akua lapu kona hoa e kohu ai. M "O ko'u huluaa loa aku ia o na kanaka o ia ano, a ua hiki no ia'u ke i aku ia oe e Lauada, he kulana makaikiu maoli no ko'u i keia manajva, e hiki oi ia'u ke lieluhelu aku i na ano o kekahi kanaka." I kela- mau kanaka e noke la i ke kamailio. aia ke hoolalaia mai la kekahi hana ma kahi kokoke ia laua nei, no ka mea i ka eleinakule malihini, o ka haalele ana aku ia Toin. no ke kii ana i kaa ii(| laua e hele aku ai no kahi o ke kaikamahine, aia kekahi kanaka ewopio ke holoholo la ma ke alanui AIo, a iaia i ike inai ai i ke kanaka elemakule, ua hoomaka mai la oia e hahai, me ke kanaiua no nae iloko ona, ina paha ua pololei kana ko>ho ana no kela kanaka. Hota ku la ke keonimana opio no kekahi waapa holoholo muliwai, kahi a ka elemakule o ke kau ana aku, aka aia nae oia ke noke loa ia i ka nana, aole nae he wahi mea a hiki iki iaia ke hoomaopopo pono owai la kela kanaka. lke e mai la nae ka elemakule i ko ia nei nana pono loa aku, o kona lele hou aku la ia uoluna o ka uwapo, a hele āku la me ka haawi aua mai,i kekahi lioailona i ke kanaka opio e ukali aku mahope ona, a iiooko aku la no lioi ke keonimana opio, me ka manao ua makemakeia oia e ka maliliini. Ia laua i hoea aku ai ma kekahi wahi pouliuli, ua hoolala inai la ke kanaka eleuiakule i ke auo o ka laua hana o ka makemakeia ana, a iloko o na minuke elima, ua hoi like mai la laua a elua a kau hou aku la maluna o ka waapa muliwai. Ia laua i noho iho ai ma kekahi wahi kaawale mai ka nui mai o na ohua, o ia ka mauawa o ka elemakule o ka i ana aku i kona hoa*. "Hoohewahewa mai la ka paha oe ia'u e Kolina, owau no hoi keia o Makaikiu Uwila?" "Auwe no ka hoi e! o ka ? n liana o ka hakilo loa ana aku tfei ia oe, aole nae he maopopo īki ia'u o kou ano maoli, a pehea ke ano o kau hana?" "Heaha mai auanei hoi, ua holopono na mea apau, o ka hooko wale aku no ka hana i koe aka mai walaau nui ae nae o«* ; malia ke hoeloheia inai nei keia mau kamailio a kaua," hea\ja ka'u mea e liana aku ai i keia manawa?" <f Ke makemake nei au e hoolilo aku ia oe i kahu kaa no ka aua 1 kekahi mau ohua, a o kekahi o ua mau ohua la, oia no ■Hkūaka, oiai no nae owau ia au e hoohewahewa ole ai." ■BP k 'Eia keia kaa ihea a'u e hele aku ai e kii, a e lilo aku ai hoi i ■(Klaiwa?" ■ "Aohe au kii kaa ana, no ka mea ua makaukau mua no ke kaa, * 0 ka hele wale aku no kau a k|tu iluna, a aia hoi a hoea aku na Jj||ua, o kou wa ia e lawe āku ai no ka laua wahi i makemake ai e lawe ia laua." m'A owai ka mea nana e malama nei i kela kaa? Pehea e aeia maifti kela kaa ia ? n?" * hele aku oe a hiki i ka uwapo Bulukalina. a e ike ana oe i ke ku mni o kekahi kaa. E haawi akn oe i keia apaaa pepa i ke kanaka nana e kiai ana ua kaa la, a ia wa aoanei oia e haawi mai , ai i kona papale ame kona kuka loihi." «Ae ke maopopo aka la ia wahi o ko'u hele ana akn, a i ka loaa āna mai ia'a o kela niau lako. henha hou akn ka'u mea e hana a i V* «jg hoi'koke ae oe a noho ma kahi o ke kalaiwa, a ia wa oe e kali ai o ka hoea aku o kan mau ohna, a na laua no e kauoha aku ia oe i kan mea e hana ai. aka e hoomanao man nae oe, ua makemakeia kan- mau kokna ana, i ka wa au e ike ai no ka pihkia o Kalaka. oia hoi ko hoa nei." 1 kela manawa i kani mai ai ka bele hoailona no ka nee ana i aku o ka waapa mai ka uwapo aku. a ia wa i pane hou aku ai ka "Ē haalele ana an ia oe. a e hele akn oe no kela waM a u o ke knuoha ana aku nei, aka e mkkaala n.a na ano apan, no ka meaina aole kana e ukaliia ana e na ulia iaki o ka manawa, alaila e hiki mai ana paha i ka wa e hakoko kino ai kana no ka make ame ke ola." ll 'E konoia mai ana anei au e hana akn i kekahi mea e lilo a» °"lde k ana no ia mea, aka e hoomanao o na kanoha

a {»,-1 a uiai ia Kai;>ka nmi. ♦> ia maa kauoha wale no kao e iawe a bwko ak«. a nui aiele aku iam no k«*kahi meii auo pohihihL" * Ea q«) keaiia ao hoi «X' e alako nei ia kaua iloko o keia mau hana pohihihi?" **Xo ka iii«i okv kanaka a kaoa e halawai akn nua. aole oia tie kanaka hiki ke i«iani waleia no. aka o»a kekahi kanaka i makaukau e iawe i ke ola, me ka hooka'ulna oie iho no h«H>kahi Si>kona. No keia niisiona hoopakele a kiiua ike ola o Lauada, ke makemake nei an e kau aku maiuna ou na mahalo kiekie aua» a ina no ka holopono io. e hoakaka akn a»«* no au i ke kumu o ko'n hookomo pu ana mai ia oe nia keia hana hooj>akele i keia po." **A pehea ua maopop»o no anei. ua lawa iho !a no owan hookahi ka mea kokua aku ma kon aoao? He keu no lioi na olelo mai nei ee. e hakoko aku ana kaua kanaka uahoa, a puulu paha 0 ka poe iiakihaki kanawai/* T; Ua maopopo mua ia*u kau mau mea e kainaiiio mai nel.'aka pehea ua niaka'u anei oe, a i ole iia makemake anei oe nau e hookele keia hana nui?" "Aole ko'u he inaka'u maoli, aka e manao ana ka hoi au. he puulu kanaka nui Ia kekahi au o ka hooniakaukau mna ana. no ka hiki mai no i kahi o ka hana. ua makankau mua oe ma kou aoao." u Ua ike no oe e kuu hoaioha .aole loa he hookahi hana a Makaikiu Uwila i hoohokaia. a ina e makeuiake aua oe e lawe aku 1 keia hana iloko o ka poho o kou lima, ua hiki ia c»e ke hana, pela." <4 E kala mai oe ia'u e Mr. Uwila, ua oi loa ak'u ka*u mau olelo mamua o ke kupono.'' "Aohe a kaua mau kamailio hou aua i koe, aka o ka*u wale no e i hou aku nei ia oe, o ia kou hooko ana aku i ka apana hana ma kou aoao, a na'u na hana e ae apau. me kou maka'u ole no ko kaua haulepio iloko o ka lima o ka poe pakaha. "Ua maopopo pono mai la anei ke ano o kau hana. aiue keia mau mea a'u e kamiiilio aku nei ia oe?" "Ua maopopo ia'u na mea apau. a e ku aku ana au me ka makaukau e like me ka loihi o ka nolo aha o ke koko iloko o ko'u mau aakoko." ''He keu maoli no oe o ke kanaka koa e Kolina!" "Pehea hoi e nele ole ai ke koa, eia ka hoi ke holo nei ke koko 0 ke kanaka Sekotia iloko o'n, a no lakou ka oleloia, ua like pu ka uahoa o na kanaka Sekotia me ko ke kila." "Ina paha no ka loaa o kekahi ulia ia'u ma keia po, pehea la ia i kou manao?" "Mai kamailio mai hoi palia oe e Makaikiu Uwila pela, he mau olelo hookaumaha kena ia kaua?" <; Heaha auanei ka hookaumaha. no ka mea ua ike no oe. aole 1 maopopo ko kakou mau hopena. E hiki ana no ia kaua ke paa i ko kaua mau ola iloko o ko kaua mau lima, aka aole nae kaua i ike i ka wa e kailiia ae ai, a o ka pio no ia o ke kukui, pau ka oe hana." "O ka ? u no hoi ia oka olelo mua ana aku nei ia oe, e hooma kaukau mua oe i kekahi heluna kanaka ma ko kaua aoao. i hiki mai no ia o ka pilikia, ua lawa kaua me na kokua ma ko kaua! aoao." I 4, Ua makaukau mau au ma na ano apau, aka aole uo # nae ia iie mea e nele ole ai ka halaw r ai ana aku me na popilikia, nolaila e hoolohe mai oe e Kolina'." "Eia no hoi au ke hoolohe aku nei!" ; "Ae ua pono. Ina e make ma kekalii ano, ke makemake nei au e hoao aku oe ma na ano apau e hiki ana ia oe, e hoopakele aku ia Miss Lanaela, a e kokua aku oe iaia ame kona makuahine 1 ma ke ano hoaloha oiīwo." "Mai hopohopo oe no'u ma ia wahi, oiai ua ike no oe, aole au he kanaka nana maka wale i ka ]x>e iloko o ka pilikia." "O kela wale ae la no ka'u mea liope i makemake ai ia oe, ina hoi iio ko'u kikoo e ia mai no ke komo ana aku ma kela ao ma o, nolaila e hookaakaa pono i ko mau maka ma keia po, a e kapae i na mea e ae apau mai kou uoonoo aku, a o-ka hana nui wale no e waiho mai nei mamua o kaua ka mea nana aku e loaa ka holopono." Me kela mau olelo hope mawaena o Makaikiu Uwila ame kona kokoolua, ua hookaawale ae la laua. *a o ia ka Kolina o ka hooho aua ae iaia e hele hookahi ana no kahi e loaa ai o ke kaa iaia. u He keu ka hoi ko'u maka'u ke noho aku iniua oke alo o kela kanaka. lna no hoi paha i maopopo pono ia'u koua auo maoli, ina iio hoi aole au e piha loa i ka maka'u nona, aka he keu aku nae oia o ke kanaka aiwaiwa maoli, e nele ole ai no ka maka'n o kekahi mea ke ike aku iaia." MOKUNA LXI. Iloko o keia manawa a Makaikiu Uwila e hoolala nei no ka holopouo o kana hana, e like me na mea i ikeia ma na mokuna ae nei i hala, aia hoi kona Jioa hana hou. oia o Alika e imi pu mai ana i na inea e kaa ai ka lanakila maluna o ka makaikiu ma kekahi aoao mai, no ka mea, ma kela manawa o Ka halawai pu ana o Tom me Kalaka, oia no hoi o Makaikiu Uwila iloko o ka aahu huna. aia ua wahine la ke hoola'i malie la maloko o kona keena hooluana no ke kakali ana o ka hoea aku o Loio Gere ilaila. Oiai no nae o Alika e kakali ana. ua weheia mai la ka puka 0 kona keena, a ku ana no o Kalaka imua ona, aole hoi o Gere e like me ia ana e kali aku ana o kona hoea mai, "Alohā aihiahi hoi paha oe e Alika!*' i pane aku ai o Kalaka me ke kunou haahaa ana aku imua o Alika. <k Malia paha e hookahahaia aku ana oe no keia komo ana mai nei a ? u?'' "He kahaha mai hoi kau a koe aku, o Gere ka'u e kakali nei .eia ka o oe ke hoea mai ana! ,, "Heaiha la hoi, aohe a kaua kamailio ana nona, oiai owau keia 1 hoea mai la imua ou. ?? U A heaha keia makemake ou oka hiki ana mai nei imua o*u?' ? Ua hoopukaia mai kela uinau e Alika me ka lēo hookikina. aka ke noho hoola'i malie wale aku la no nae o Kalaka maluna o kekahi noho, a pane aku la: "Aole anei oe i makemake no ko'u hoea ana mai la, aole hoi o |Gere e like me kau o ka mauao mua ana?" ! "Aole loa au i hoihoi no keia hoea aua mai nei ou, oiai aole o*u makemake ia oe." "Ina no paha aole ou hoihoi ia'u, aka he mea liiki ole nae ia oe ke alo ae mai ka hui pu ana mai me ke kanaka au o ka hoihoi ole ana. oiai eia au iloko nei ke kamailio pu nei me oe e Alika.* ? u A«*heaha kau i makemake ai ia'u e Kalaka? 7 * i4 Ua makemake au e kamailio pu me oe no kekahi kumuhana ano nui." "Aole loa o'u makemake e kamailio uo ia mea me oe' e Kalak4. a ke kauoha aku nei.au e ku oe a hele mai keia keena akui" u Mai pulale koke hoi paha oe e Alika ma ke kipaku ana ia*u e hele, aole ka hoike oe i lohe aku i ko'u «īanao, wikiwiki koke nae hoi oe ika hookuke ia*u e hele." x >k okoa loa ka'u i makemake ai e kamailio pu i keia ahiahi, aole o oe, nolaila me ia wale no au e kukakuka pu ai no kekahi hana aua o ka hoolala mua ana." | u l.a ike xnua au ike kanaka au e kakali nei, oia no o Gere." a Ua ike no ka hoi oe, a lieaha kou knmil oka hele ana maj nei?" 'Oio kuu manao hoi, be oi loa ae ka pono o ko f u hele ana mai mamua o kona hui pu ana me oe, i loaa aku ai ia oe ka makaukau ma kou aoao no ka hana a olua o ka hoolala aaa." "ln& hoi ha he mea kekaiii au i makemake ai e kamaiiio mal ia'u, o ka nianawa hoi keia e kamailio mai ai V f (Aole i pan.)