Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 13, 30 March 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(E&kauia Simeon K. Nawaa.) MOKL'N'A XXMI. (KAL' POO ELIMA.) KE KAI'A Kl'l-OKO O jB+B. L'a noonooia ka hookau ?.na i na auhau ko'iko'i a kaumaha maluna o na makaainana, aka ua hooholoia ma kek3hi ano. a oia no hoi ka hoonui ana ae i ka iHaīna o kahi e hookauia ai na auhau. Ua ulu ae la na like ole me na ku-e ikaika ana a puka mai la na hua he ano mulea i kahi wa. A he nui no hoi o na luna aupuni kuloko iho i komo ku-e aku i na a'o ana :na ka manawa e kananaia ai na waiwaiio no ka hookau ana i na auhau. a aole no hoi i nele ka hookaheia o ke koko mamua o ka iiooholo ana i ka auhau e kau ai. Aka. 0 na kanaka o Palam ma keia manawa he kanakolu-kumamaha mili- | ona a o na pono pili makaainana a pono koho hoi na haawi wale ia no ia mau pono i ka poe e uka auhau ana i ka huina aole e emi malalo iho o ewalu paona (dala). A o keia hapa i hiki ke uku i na auhau o ia ano ua oi iki aku maluna o elua haneli kaukani. A līlo ae la keia hapa o na makai ainana he poe i ku-e nui 1< a ia e ka hapanui o ka lehulehu, a ma ia | mea ua nele loa lakou i ka leo ole ma na hana piliiauia apau. A o ! ka Ahaolelo e kohoia ai e keia poe aole i loaa ka hilinai o ka hapanui I o ka lehulehu ia lakou, a oki !oa aku hoi ka hilinai ole ia o ka poe [ na lakou i koho aku i ka Ahaolelo. A o ka hapanui o na hoa o ka i Ahaolelo he poe imi loaa pono pilikahi wale no, no lakou na make- ■ make e ake ana e ko ko lakuu makemake pouoi iho ma ke kuai ana i Iko lakou mau kakoo ana i ke aupuni no na walii mea e pomaikai ai ! iakou ame ko lakou mau hoaloha wale no. | Iloko o keia mau pilikia o ke Aupuni aole i nele ka hookele akaj hele a naauao ana o Luis Piiipo ina ka maiama ana ame ka hooi ponopono ana i ka pili ana o kona aupuni me Lnelani. Lia nae. ma kana hana. hemahema ana no mamuli o'na hooponopono hooliui ana 1 ua aiii o kona aina ame ko Sepania ma ka hoohui male ana ua lilo ae la ia mau mea nana i liookaawaie ae i ka piii mawaena ona anie Enelani, a lilo ae la oia i kanaka hoowahawahaia iloko o Europa ame kona lahui ponoi iho. O kekahi mea nana i liooi loa aku i kona pilikia loa oia no na ino o kona au hooponopono aupuni ana. Iloko iho o ka Aha Kuhina i puka mai ai ka ike aia na liana lawe waiwai kipe ua hana mau ia iloko oiaila. Malalo a maioko o kekalii nupepa i hoopukaia ae ai na ahewa ana maluna o ka Aha Kuhina ma ka ikeia ana i ko lakou liooliio ana aku 1 ko iakou kuleana. pili oiiiaua ma na waiwai kipe, e laa ka haawi ana i na laikini i na.hui keaka. I ka makahiki 1845 amc ao^e * P ll^'a P ono a u * u ana o na' meakanu ai a pii no hoi na kumuwaiwai ke kumu i komo aku'ai ka aina iloko o ka wi nui. A no ke ko'iko'i loa o keia piiikia \vi ua iiiki ole ae ia Pilipo ke aio ae i ka aie ana i mau daia. ke kumu i aie aku: ai ke kuianakauhale o Palika ma kahi o hookahi miliona dala (sterling-) a hoolilo aku la no na mea e pono ai. A o na loaa aupuni iā manawa; ua emi loa mai la ke komo ana i ka waihona a i ka hala ana o kekahi manawa ua ikeia ilio la ke komo nui ana o ke Aupuni. iloko o ka aie ma kahi o umi-kumamalua miliona dala (steriitit^). Ma keia manawa ua ulu ae'la ka ikaika o na enemi o ke Aupuni| no ke ake e hooponoponoia na hana o ka hookele ana i ke Aupuni, aka, aole he nanaia mai, nolaila, ua hooikaika ae na alakai e hooulu i na manao hoouluulu iwaena o na makaainana, a oiai, ua aiai loai na ino o ke Aupuni mamuli o ka moi ame ka aha kuhina. ua pii ae la ka ikaika hoololi o na makaainana a piha ae ia na alanui no ka hooko ana ia manao. I ke kakahiaka i akoakoa a piha nui ae ai na alanui o ke kulanakauhale a ua nui maoli no na pioloke. aka, he kakaikahi loa na wahi koa o ke Aupuni i puka ae. a no ka ike ole ia o; ka aoao o ke Aupuni e hana ole mai ana i ka limaikaika aoie he hoo-j kah)C koko i lawelaweia ia la, aka, i ke ao ana ae i kahi la ae akahi no a ikeia aku ke ala ana mai o ka oihana koa o ke Aupuni, aka. o ka mea hilu loa i ka Puali Kiai Lahui i ka huli ana mahope o na maka-| ainana. Mai ke kakahiaka nui mai i hoomaka ai ka malama maluhia ana o nai koa o ke Aupuni, a paniia ae la na hana kalepa me na halekuai pu ame na hana e ae, a oiai, aia na koa ke kiai la i ka maluhia iloko o na hoohaunaele i hakokoia ae, a i ka hoopuiwa loa ana i ke Aupuni oia no ka huli ana o kona Puali Kiai ma ka aoao o ka lahui. Iloko o ke pioo nui aole he mana e ae e hiki ai ke hoopau koke ia uluku nui ana o ka lehulehu koe wale no a waiho na kuhina i ko lakou mau noho. a no ia kumu i waiho ai o Kuhina Guizot i kona nolio ame na kuhina e ae a hoopihaia ae la na makalua e na kanaka a na enemi o ke Aupuni, a o Ilamuku L>ugeaud ua hoonohoia ae la oia ma ke poo o na pualikoa. Eia nae. mamua o ka napoo ana o ka la ua ulu ae la kekahi haunaele mamua o kekahi o na keena oihana aupuni. Ma ke alo iho o ia keena hana aupuni e ku kiai ana kekahi pualikoa heiewawae, a puni ua mau puali nei i tia makaainana e kuku aku ana, alaila, ua kiia ae la he pu mailoko mai o ka puulu o na makaainana iloko o ko na koa, a ia manawa no i lele makawalu mai ai na poka o na koa i ka manawa hookahi a make aku la kekahi poe ma kahi o kanalima a pau 110 hoi kahi i ka eha. O ko lakou mau kino ua hookauia ae la ihma o na kaa a laweheleia aku la maloko o nal alanui o ke kulanakauhale a na ia mea i hooulu loa ae i ka ikiiki j iwaena o na makaainana a hiki ole ke hoomaluia. j A ma ka hookele akahele ana a ka llamuku ma ia po iho. oiai j aole i loaa iki he wa hiamoe maikai, ua puhili ae la na hooikaikal hookahuli a hoohaunaele ana o rsa enemi. aka. i ke kakahiaka anaj ae i kahi la ua hoopuka aku la na kuhina hou i ke kauoha iaia e unuhi mai i kona mau pualikoa mai ka hoohana hou ana aku e iike me ko ka po iho. Ua hoolohe no na koa. aka. aole i pau ka ikiiki o na makaainana a hiki maoii ka hapanui i kahi o ka moi e noho ana. Mahope o ka ainakakahiaka o ka moi, ua komo aku la oia iloko o ke keena kuhina e hoopuniia nna e kona ohana ame na aliikoa o kona aloalii. a kali aku la o ka hiki mai o ka manawa e hookoia ai na hana nona hoi ka ikaika i hiki ole i na mana apau o un moi :a ke auamo. A o ka uwa wawalo e ikuwa ana maiwaho mai. a mai na enemi mai o ke Aupuni ua wawalo mau mai ia iloko o na pepeiao o ka moi. a i ka hiki ana o ka manawa o ka hana ua lalau iho la ka moi i kana neni a hoopulu aku la i ka inika no ke kakau ana i na inoa o ka poe kuhina ana i ike ai ua oi ae ka maikai mamua o ka poe i hookohuia he mau hora wale no mamua iho. Eia nae. ua kahamahaia ae ia hana o ka moi mamuli o ke komo ana mai o Eile de Girardin. ka lunahooponopono o ka nunepa o Palika me ka hooponopono ole a ku ana imua o ke anaina alii a hoike aku la i kana misiona e kauoha ikaika ana i ka moi i ke loa o kona w*ūho iho i kona kulana moi i manāoia aole i kupono iaia. I*a ano kanaiua no ki moi ma kona lohe ana i keia koi īkaik u aka, no kona hooi'iaooopo aua i ka nni o ka ikaika o na uwa owaho ame na a'o ana o kona poe iho e kukii pu ana me ia iloko o ke anaina. ua kakau iho h oia i kona inoa manma o ka palapala waiho oihana moi a e waiho ana hoi i ka oihana mahma o kana moopuna. A ma keia manawa no hoi aia na enemi o ka moi ua kokoke loa i ka paalii ma na puka-pa o ka paalii. a oia no ka manao ana e limaikaika i ka moi ma ka lawe ana i koha ola, ua haawi koke ia ae la na kokua ana no ka hookaawale ana aku iaia ame ka ohana. kana aliiwahine ame na wahinealii o kona ohana. a oiai e ku makaukau ana kekahi mau kaa i hoolimalimaia no ia mea, ua kau koke aku la oia ame na lede a aole i liuliu ua nalowale aku ia lakou mai ka

Haleahi akti o T«iseries % kahi t malamaia ae ai keia mau hana ano niii a emoole ua kaawale loa aku la ka ohana alii i hoowahawahaia inawaho o Pahka. A he hel»etioma mah«>pe mai. i kau aku ai lakon ! ma na kapakai o-Enelani. kahi o lakoa i hui pu aku ai me na kanaka | Palaui i kipakiiia a i haalele i ko lakou aina ia Palani mamuli a ma* lalo o»ia ano kulana. A pela iho la ke ano oka hele wale ana o keia moi ame kona ohana. eia nae, aole i nele ka hcn>ktpa ohaoha ia ana mai e Mr. ame sīr?. Smith. I O keia loli koke ana o ke kulana o Palani i ho«>koia ae iloko o Palika. a oia hoi keta kaua kuloko. ame ka mahuka ana o Moi Pilipo ame kona ohana-alii ame ke kukiiluia aua ae o ke aupuni Repubaiika iloko o Palani. oia kekahi o na haawina ikaika nui loa i hoeueu ae ia Kelemania 1 hiki aku ai oia i ke kulana me he la he makaahi ka i haule iho iloko o ka lua pamia a pahu ae ta me ka weliweli nui. A o na hoopoho manaolana ana o na makahiki he kanakolu i hala i koiia ai na ttnī nui e loaa na manakoho kuokoa ame na pono e ae i ka lehulehu ua ulupuni ae ia mau mea iloko o na makaainana ame ka ikaika pu nohoi o ka ulu ana ae iwaena o ka aina.holookoa. Mailoko mai o ka lahui i puka mai ai na leo nui ana e ake ana e loaa na kuleana hoike manao ana ma ke akea, a e hoopuka nui ia na nupepa a e kukuluia i mau aupuni kumukanawai kupono iloko ona mokuaina. A iloko hoi o l>aden. kahi o Stntve ame Hecker i liio mau ai i mau alakai no ka aoao ku-e. ua lawe ae la laua i ke kulana alakai ana. a ma ka la 13 o Malaki ua huliamahi ae la ko V iena poe iloko o ke kaua a mahope o ka hookahe koko nui ana me na koa o ke Aupuni ua lilo r.e la ia i mea nana i koi ikaika aku ia Meiemieh e waiho i koua noho oihana kuhina. a mahuka aku i ko na aina e. Iloko iho o Helina i haalele aku ai o Fredcrick William IV ma ka la 18 o Malaki inanuili o ka hookikinaia, aka. he nui na ola i HIo ae ina ka hakaka i hakokoia ae ma ka la 18 i manao wale ia ua ulu mai mamuli o ka ulia wale a i ole mamuli ona noonoo ikiiki. Ua iaweia ae na kino make i ka pa alii no ka hoikeike ana i ka moi a no ka hiki ole i ka moi ke alo ae ua hele maoli mai oia e nana i na kino make, he ike hoi i haawi aku iaia i ka nui io o ka ikaika ku-e o na kanaka. a hooholo iho la oia eae aku ina koi oka aoao ku-e. Ma kekahi la ae ua holo aku la ua moi nei iloko o na alanui o ke kulanakauhale a haawi aku la i kona hoohiki no ka haawi ana i na makemake o na makaainana i makemake ai. Ua laweia ae la na koa mailoko ae o Belina a o na uluku like ole i pahola ae iloko oka aina ua maalili iho. Mamua nae o keia mau uluaoa ua loaa mua ae la ka ike i ka Ahaolelo ma Frankfort a eleu koke ae Ia lakou no ka hooponopono ana no ia mea. Ma ka la 1 o Malaki ua kone aku ua ahakuka nei i kela ame keia mokuaina e hoouna aku i ko lakou mau elele kuikawa i Frankfort no ka haawi ana i ko lakou kokua 110 ka haawi mana ana no ke kukulu ana i mana aupuni hou iloko o Kelemania. He eha la mahope iho oka j malamaia ana o kekahi halawai o ua kanaka ko'iko'i o Kelemania i-Hema. i malamaia ma Heidelheru ua hwholoia iln> la e malamaia ! i Ahaolelo kuikawa ma I rankfort. a \ia lokahiia ae keia manao knkulu halawai nui ana a ma ka la 31 o Malaki i akoakoa ae ai na Kelemania ko'iko'i apau o ka aina ilaila a malama i ka Ahaolelo mii ma ]"rankfort. () ke koi ikaika o ka aoao i alakaiia e Hecker no ke kukulu ana ; Aupuni' Kepuhalika. ua hooKia ae. aka. o ke kumuoinio nui, oia hoi, o ka noho mana ana o ka lehulehu oia ka i apouoia ae. A mahope- o ke kohoia ana o ke komike o kannlima lala no ka hui pu ana me ka Ahakuka kahiko no ke kukulu ana.i Ahao'eio kahui nui ua iilo ae la ia i mea hoohauoli loa i na makaainana. Holopapa ae ]a !ca lokahi iloko o ka lehulehu ma ke kakoo nna i na kanawai hou i hanaia ilio la a komo nui aku !a na makaainana iloko o ka hilinai ana no ka w.aiwai nui o ke kulenna koho. a he nui na kanaka kupono i waeia ae i mau-moho a pau no hoi lakou i ke kohoia, a he poe maikai a kupono 110 hoi ka hapanui a i ka noho hui ana ae o ka poe i kohoia he eono haneli ko lakou nui oia ke ku ana ae o ka Ahaolelo 3-ahui mua loa o Kelemauia, he Aliaoh lo i malamaia iloko o Franklort. ma ka la 18 o Malaki i olelo mua ia ae nei. A iloko o keia mau mea i hoohanaia aia o Hecker ame Struve, na alakai o ka aoao i hoao ae e kukuhi i aupuni Hepuhalika ke hoala ikaika la a ku ae ia iwaena o na kanaka he mau kalapu Kepuhalika, a mahope o ko lakou hooikaika ana e lawa like me na meakaua, ua ku ae la lakou a ku-e aku la ike aupuni. A mahope o elua pule wale no ua pu-keia aku lakou. ke kumu o ko lakou haalele ana i ko lakou kahua a pau aku i ka naholo iloko o Switzerland i pakele ai lakou. No Hecker ua holo loa aku oia no Amenka. a o kona kokoolua hoi ua hoi aku la no oia iloko o Kelemania no ka hoala hou ana 1 na hana ku-e, aka, ua loaa mai la oia i na lima o ke Aupuni a hoopaaia ae la oia ma ke ano he paahao. Aka, o ka lawa ole oka makaukau kalaiaina ame ka makaukau hookele aupuni ana maluna o na hoa lala ahaolelo oia kekahi o na haawina i hookuemi loa mai i ka holomua o ka Ahaolelo. Iloko no o ia mau hakoko ana me ka hooikaika o na hoa ahaolelo e hana ma na mea a lakou i ike ai he pono ua hiki ole ke hookaulike me na makemake o na makaainana. O kahi aoao Rcpuhalika i kukuluia ae he mea oiaio he uuku loa lakou i kapaia na "Kelemania Uuku" a o lakou no lioi ka poe i lokahi ma ka hoohui ana i na mokuaina apau o Kelemania e hookoe ana ia Aukuria. Aka, o na "Kelemania Xunui" o lakou no ka poe i lokahi no ka hoohui ana i na mokuaina apau loa me ka hookomo pu ana ia Aukuria. A mahope o ka paio hahana ana ua hoololiia ae la ke kulana Ahaolelo i kukulu mua ia iho ai a uakohoia ae la i Aupuni Kuwaena Kuikawa a o ka Aki-duke Keoni o Aukuna ka i kohoia ae i poog:enerala no ka Emepaea. Ua lokahiia ae keia hana ma na mokuaina apau a koe o Aukuria ame TVusia. oiai laua e hoomakaukau ana ia laua iho i iawa ka ikaika e huli ku-e aku ai ia mau mea apa*. MOKUKA XXVIII. MAMUA IHO O KE K \UA KUUOKO. O ka moolelo o ka makahiki 1848 he nui na moolelo lelele a he mea ;>aakiki ka hoomoekahi ana ia lakou. Aka. ma keia wahi kakou e huli ae ai e ka mea heluhelu a nana aku i kekahi mau anoai oiaio o ke kaua kuloko o Amerika Huipuia. Mahope o ka make ana o Peresidena Tavlor mahope iho o kona noho ana ma ka oihana ilok«i o ka makahiki hookahi a oi ua paniia ae la kona makalua e HopePeresidena Fil!more, ka mea hoi nana i hoonoho ae ia Daniela Wehstcr i kakauolelo no na mokuaina. Ma ka hooikaika ana o Peresidena Taylor no ka hoohui ana mai ta Kaleponi iloko o ka huina o na mokuaina o Amerika Huipuia mamua o ka noonoo ana i ka ninau kauwakuapaa a e noonooia ni iloko 0 ka Ahaolelo Nui ua lanakila ae la kona iini ma ke kaheaia ana o kekahi halawai makaainana iwaena o ko laila poe iho. A h.ooholo ae la lakou e kukulu ia Kaleponi i mokuaina a aneane e pau loa ko Kaleponi mai ka akau mai i ke kukulu ana he kanawai e paniku ana 1 ka hookomo ana i na kauwakuapaa iloko olaila. a nia a noiia e aeia. Maloko o ke kumukanawai ua hoike maoli ia mai ka mana ame ke kuleana o na haku kauwakuapaa e hoihoi iu>u mai i kf» lakou mau kauwa ina ua holo aku iioko o kekahi mau nioknaina e ae. aka. aole f holopono mau ia ano hana. oiai. he hana paakiki {oa ia no na haku kauwakuapaa o ka imi ana a loaa ko lakou r»iait kauwa manuili o ke ku-e ikaika o ka poe o na mokuaina i makemake h,>a i ka ninau kauwakuapaa. A lilo ae la ia mea i ninau h'>'ikiiki roonoo nui l>a i na haku-kauwakuapaa. L"a olelo ae lakou. ua 'aweīa ae k>» lakou mau pono kuleana maoli. A oke kanawai hou oke Katavakuap~a Mahuka he kanawai ia e koi ana i na komikina J\merika e hooi aku i ko lakou kuleana huli na kauwakuapaa i mahuka. He k.v nawai no hoi ia e haawi ana i ka mana e noi aku i kekahi makaainana no ke kokua ana no ka hult ame ka hopu ana i ke kauwa i mahuka. A i mea e hoonana ai i na noonoo o ka poe ku-e kauwakuapaa ua hooikaikaia ae e hoopau i ka hookomo ana i na kauwakuapaa a lawelawe kalepa kauwakuapaa ana iloko o ka Apana o Colomobia. (Aole f pao.)