Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 20, 19 May 1905 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

@KE XLIII, HELU  NUPEPA KUOKOA, POALIMA, MEI 19, 1905  NA HELU APAU 3068

 

HOLO NA BILA HAAWINA.

 

KULIKE OLE NA MANO O NA HOA SENATE ME NA HOOLOLI A KA HALE.

 

No ka Nele i ka Hana Hoomaha ka Senate no Hookahi la a Haawi i Manawa Hana no na Komite.

 

KA SENATE.

 

            La Hana 7, Mei 8 – Ma keia la i hoao ae ai ka Senate e hoihoi @ ae i na haawina iloko o ka Bila Haawina a hiki I ke komo ana iloko o ka poai o na loaa o ka Teritori, a ma ia la no hoi i hooikaika ai a hooholoia ka bila hoaie.

            O ka hana mua a ka Senate oia ka hooholo ana i ka Bila Hale Helu o, oia hoi ka bila no na aie i uku ole ia, a hooholoia ma ka heluhelu ekahi ana.  Mahope o keia ka Bila Senate Helu 2, oia hoi @ ukuhana.

            Na Senatoa Dowett i hoomaka mua i ke noi ma keia bila, e hoomahuahua ana hoi i ka ukuhana o ka lumahelu ame lunaohi auhau a Maui i $175 o ka mahina, a hooholoia.  Ia manawa i noi koke mai ae o Paris e hoomahuahuaia ko Hawaii mai ka $175 a i $200 o ka mahina, a oia ka wa i ku ai o Senatoa Achi a hoohalahala i ka hoomahuahua ana i na ukuhana.  Lilo na hoa ma ka ha’I manao ana mahua o keia a noi o McCandless e hoihoiia keia bila iloko o ka @ o ke Komite o na Loaa ame na Ala, a pla no hoi i ka Bila Hale Helu 4, oia no hoi ka bila o na hoolilo makahiki o ke Aupuni, a me keia komite e pokepoke hou iho a hookuku i keia mau bila i ole e nui loa ka aia a holo e like me ia noi.

            Ha@ mai ka noonoo ana i ka Bila Hoaie a hoomaka hou na @, a i ka pau ana o ka noonoo ana ua hooholoia ka bila ma ka heluhelu elua ana.  O ka huina iloko o ua bila la he $1,274,000, na like hoi ia me $74,000 ka oi aku maluna o ke koho a ke komite.

            Na Dickey i waiho mai he olelo hooholo e hookomo ana iloko o ka Bila Senate Helu 2 i na itamu apau i okiia oiai mamuli o ka holo ana o ke Kanawai Kalana i hoopauia ai keia mau haawina.  H@ mai oia o ke kumu nui ana i lawe mai i keia olelo hooholo @ no ia o ke ala ana mai o na manao e hoemi ana i na lilo ma @hea hou ole ia ana o ka Ahaolelo kuikawa, ina e haule mai ana ke kanawai Kalana iloko o ka Aha Kiekie.  Ua hoihoiia keia olelo i ke Komite Hookolokolo.

            Na Hayselden i waiho mai he palapala noi mai ka Ahahui Hoo@ Hanahou o Wailuku, e noi ana i ka Ahaolelo e haawiia no noonoo ana apau no ka hoomahuahua ana i na haawina dala o ka Oihana Hoonaauao a hoihoiia I ke Komite Hoonaauao.

            Mai ka Hale ae he leta e hoike ana i ka Senate i ka hooholoia ana o ka olelo hooholo hui e noi ana i ke komisina hoonaauao e huli ae i ke kupono o ke kukulu ana i kulu a’i mahiai malalo o ka lawelawe ana a ke Aupuni Amerikam a waihoia i ke Komite Hoonaauao, a hoopanee ka Senate.

 

 

 

KA HALE.

 

            La Hana 7, Mei 8. – Ma keia la i lawe ae ai ka Hale a noonoo I ka bila haawina o na makahiki e nee aku ana, oia no hoi ka Bila Senate Helu 5.  Maikai na hana a hiki wale i ka itamu o $1500 e @ ana i na lilo kukuiuwila o Honolulu nei.  Na Aylett i hoomahuahua ae i ua huina la a hiki i ka $2000, a hoomaka na hoa mai na mokupuni mai e paio oiai e kaa ana keia hana malalo o ke Kalana o Oahu, eia nae ua holo e like me ka hoololi.  Hoao hou o Rice e ho@ na haawina la i $1200 eia nae ua haule ia hoao ana.

            I ka hoea hou ana o ka noonoo ma kahi o ka haawina o $4500 no ka uwapo o Burua, Ma. oia hoi ke poho o ka hui i lilo ai ka aelike hana i ua uwapo nei mamuli o ka hoopauia ana o ua aelike la, ua ulu mai la na hoopaapaa ana mawaena o na hoa, a noiia e waiho ma@ o ka papa, a hooholoia.

            Na Harris he noi e hookomoia ka haawina o $579 no ka Papa Ola no na lilo o ke kinai ana i ka ma’i ma Pelekunu, a hooholoia, a na hookomo hou ia ae no hoi he itamu hou o $1918.82 no ka hoomaemae hou ana i ka moku kolo Eleu.

            Mamua o ka hoomaha ana i ke awakea ua waiho mai la o Long he olelo hooholo e kauoha ana i ke kakauolelo e hoouna aku i keia mea a mau mea paha i kou manao kanalua i ke kupono o ke Kanawai Kalana @.  Ua hui kukai a kamailio anei oe me kekahi mea a mau @ paia i manao a hoike akea ae i ko lakou mau manao e hoao i ke Kanawai Kalana i kona ku io ma ke kanawai iloko o na aha hookolokolo.  Ua hoike aku anei oe ia Hon. H. E. Cooper ame T. McCants Stewart ua hoikeia mai ia oe e hoaoia aku ana ke ku io o ke Kanawai Kalana ma ke kanawai iloko o na aha hookolokolo a ua loaa hoi ka manao iloko ou e kokua mai laua ia oe ma ke ku pale @ i na kanawai la, a ina he mau leta kukai kau me laua e waiho mai ia mau mea i ka Hale.  Ua hoike aku anei oe ia A. G. M. Robertson ma loaa mai ia oe ka ike o hoaoia ana ke ku io o ke Kanawai Kalana iloko o na aha hookolokolo, a ina aole ia he mea e a@ ana i kana hana, alaila e hauoli no oe ke hoomakaukau oia @ iho no ke kokua ana aku ia oe, a ua hooholo anei oe i ka hoohui ana mai iaia me oe ma keia hana, a ua hoike io aku no oe iaia pela?”  Ua hooholoia keia Olelo Hooholo, a oiai ua paa loa ka Loio Aupuni ma na hana o na aha hookolokolo nolaila aole i loaa aku iaia ka manawa e pane mai ai a hoopanee no hoi ka Hale.

           

KA SENATE.

 

            La Hana 8, Mei 9 – Ma keia la i noonoo hou ia ae ai ka Bila Ho@ no ka ekolu o ka manawam a mahope o na okioki hou ana ua hooholoia, o Kalama, McCandless, Woods, Dowsett ame Isenberg na poe i hoole ae.

            He leta ka i loaa ae mai ke Kiaaina mai e hoike ana i kona hookohu ana ia Kauka Mays ame Judd ame M. P. Robinson i mau iaia no ka Papa Ola, a ia Kauka Grossman i lala no ka Papa Imi o ka oihana huki niho, a waihoia ka noonoo ana i ko lakou mau inoa a kekahi la ae.

 

Nana ma ka aoao eha.

 

HOOKAHAKAHA NA KEIKI.

 

KOMO NA HAUMANA KULA SABATI MA KE KA’I HUAKAI

ME KAUKA OSTROM

 

Malamaia he Mau Mele ma na Alanui o ke Kulanakauhale

Nei me ke Alakaiia e ka Bana Hawaii.

 

            Ma ka auwina la Poakahi nei i malamaia ae ai he hookahakaha ma na alanui o ke kulanakauhale nei e na haumana kula Sabati no lakou ka huina i aneane aku i ka elua kaukani.  He hookahakaha keia i hoomakaukauia no ka hele pu ana me Kauka Ostrom ame kona mau hoa, a e lohe aku hoi i kona leo, oiai ua lilo mai oia i mea nui mamula o kana mau hana ha’i euanelio e hoohulihuli mei i na uhane o ka poe i auwana aku mawaho o ka pahipa.

            Mawaho iho o ka halepule o Kaukeano Hoi i akoakoaae ai na haumana o na kula Sabati o ka aoao Waikiki o ke alanui Nuuanu, a ma ka halehalawai o Kapalama i akoakoa ae ai ko ka aoao Ewa, a ua ka’I ae keia mau aoao a i elua a hiki i ka hui ana, alaila iho ma ke alanui Nuuanu me ke alakaiia e ka bana Hawaii: huli ma alanui Hotele a hele Waikiki, a ku ma ke kihi o na alanui Papu ame Kalepa a haawi ae i hookahi himeni hoonani i ke Akua.

            Mai nei aku huli ka huakai no uka, ma ke alanui Papu a ku ma ke kihi o na alanui Hotele ame Papu, a haawi hou i himeni malaila, oia no ka himeni “Haleluia, Nou ka Nani,” a hoomaka hou ka huakai e nee ma ke alanui Hotele e hele ana no ke kuea mamua iho o Iana Hotele, kahi hoi i hookaawaleia ai no ka haiolelo ana.

            Ua piha mua ae keia wahi i na makaikai ame na makua o na keiki, a i ke komo ana o ka huakai iloko o ke kuea oia no ka manawa i hoopuni ae ai ke anaina ia Kauka Ostrom.  He nani a hiehieke kulana o na haumana e ku ana malalo o ko kakou mau hae like ole e hoike ana i ko lakou mau kula Sabati i hele ae ai.

            Mahopeo ka himeni ana, ua hoolaunaia ae o Kauka Ostrom e Mr. Turner, a ku aela ke kanaka ha’i euanelio a haawi mai la he mau olelo pokolem e hoike ana i kona hauoli i ka hui pu ana me na keiki o Honolulu a hoolea aku i ke Akua.  He mau olelo a’o i na keiki i ko lakou kuleana ame ka lakou mau hana e hana aku ai no ko lakou mau makua ame ka makua lani, alaila haawi hou ia he leo mele, ame na olelo hoolaha, a hookauia na hana o ia auwina la.

 

MAKAUKAU KA AHAELELE.

 

KOHOIA NA ELELE I KA AHA WAE MOHO NO NA LUNA

OIHANA O KE KALANA O OAHU.

 

Manao na Alakai Kalaiaina o Crabbe ka Moho Lunamakai

Ikaika Mamua o Baraunu.

 

            E like me ke kuahaua i na Kalapa Repubalika e koho i na elele i ka Ahaelele Kalana o ka aoao Repubalika, pela ko Oahu nei i hooko ae ai ma ka Poaono i hala.  Ua ulumahiehie ae na wahi koho i na kanaka mai ka hora 3 auwina la a hiki i ka hora 8 o ka po, ka manawa hoi i hookaawaleia ai no ke koho ana.  Ma kekahi mau mahele koho ua loaa ae no he mau paio ana mawaena o na aoao like ole, a ua ikeia ae hoi kekahi mau aoao ma na inoa o na moho e ake nei e lilo ae i moho Lunamakai, oia hoi ko Crabbe ame ko Baraunu.

            Ma kekahi mau mahele koho he poe Hawaii wale no ka poe i kohoia oiai no pae he poe ilikea no kekahi i hilo balota.  Ma ia mau mahele, a ua loheia na leo ke mai waena ae o na ilikea i ko na Hawaii anunu loa i ka pono ma ko lakou aoao oiai no nae ua mahele likeno ka wae ana i na moho ma na aoao a i elua.

            Ma na hiohiona i ikeia aku ma ka wae ana i na elele, na manao kekahi poe o ka aoao Repubalika aia ke koikoi o ka ikaika ma ka aoao e kakoo ana i ko Crabbe inoa no ke kulana Lunamakai no ke Kalana o Oahu; eia nae aia no he mau inoa e ae i manaola no ia kulana a he poe kakoo no ko lakou, a aia maluna o keia poe kahi hipuu nana e paa nei i ka mea e lilo ae ana ia kulana hanohano.  O Baraunu oia ko Crabbe hoapaio ikaika loa a aia no me ia he poe e kakoo nei.

            O ka manao hoi o kekahi poe i kohoia e waiho no i ka wae ana i na moho a hiki i ka wa e noho ai ka Ahaelele a ilaila aku e wai ai, a o keia poe a na aoao like ole e kii nei e hoohulihuli i ko lakou mau manao e kakoo aku i kekahi a i ole i kekahi, a e hoomauia aku ana ia mau hana hoohulihuli a hiki i ka la e noho ae ai ua aha la.

            Ua lono lauahea wale ia ae no hoi he poe no kekahi e makemake nei e loaa ia kulana, a aia no a hiki mai ia manawa e oili ae ai ko lakou mau inoa.

            Nolaila ma ka hookuku ana i keia mau hiohiona aole i maopopo kahi a ka makani e pa ai a kokoke aku paha ia la a i ole ia la no e maopopo ai ka oiaio e hoopauia ae ai na nu-ne ana.

            O keia malalo iho nei ka hopena i loaa ae ma kekahi mau mahele.

 

KA HIHIA PEPEHIKANAKA

O NAONE.

 

            Mai ka pule i hala a komo wale i keia pule ka hooloheia ana o ka hihia o Phillip Naone ma ke kumuhoopii pepehikanaka.  O keia ka hihia ana i hana ai maluna o kana wahine ma ka la 8 o Okatoba, 1904, a o keia kekahi o na pepehikanaka i oi aku ka puuwai eleele mamua o keia Poko Riko I pepehi ai la Damon ma Moanalua ae nei.

            O ke kumupale ma ka aoao o ka mea i hoopilia oia ka noonoo opulepule , a aia maluna o kei ake kalele ana o ia aoao no ka hookuuia o ka mea i hoopiiia mai @ depere e kau koikoi nei ke@ hihia a i degere okoa, oia hoi, e hooikaika ana ia aoao e koe ke kania i o ka mea i hoopilia.

            Ma ka Poakahi nei i hoomaka ai ka aoao hoopii e kukulu i na hoike ku-e ia Phillip Naone, a iwaena o ia mau hoike kekahi o ko Phillip ohana ponoi.  Iwaena o na hoike e hoole ana I ko Naone opulepule oia no na leta ana i hoouna aku ai ia Rev. H. H. Parker, kahu o ka Ekalesia o Kawaiahao, Miss Keahiloa Nalimu, hoahanau o Mrs. Naone mea i pepehiia a haumana hoi iloko o ke Kula o Kamehameha o na Kaikamahine, ame Hon. Mark P. Robinson.  Ua waihoia keia mau leta apau ia E. K. Rathburn, a i ole ma kona hale, a na Rathburn e hoouna aku ma ka haleleta.  Ua lawela ae keia mau leta i ke ahiahi mamua iho o ka hanaia ana o ke karaima.

Maloko o keia mau leta ua hoike maopopo ae o Phillip Naone i kona makemake e lawe ae i ke oia o kana wahine a me ia pu.  Ma ka leta ana i kakau ai ia Miss Keahiloa Nalimu, ua haawi aku o Naone i kona mau pono hale apau, a kakau pu iho oia he likiki hookaa dala no ua mau pono hale ia no ka huina o $1.00.  Ma ka leta ia Mark P. Robinson ua haawi aku o Naone i kona aina i morakiia aku ai ia Robinson no ke kumukuai o $1.00, me ka likiki hookaa no ia mea.

            Ma ka Poakolu nei i pau ai na hoike o ka aoao hoopii a hoomaka koke ka aoao pale i kana hana, a ke pau keia o ka puka mai no ia o na olelo hoonohonoho hihia a o ka loaa mai no hoi ia o ka olelo hooholo.

           

            Ua hoike ae o Lunaleta Nui Pratt aole he mau hoololi e hanaia ana ma ka oihana leta e noonooia nei.

 

 

 

APANA EHA, MAHELE EKAHI.

 

            Eia na poe i kohola: J. H. Boyd, A. M. Brown, T. P. Cummins, J. L. Holt, S. Kauai, S. M. Kanakanui, William C. Rowe ame George Macy.  Mamuli o ko George Macy pa’iapa’I ana me M. S. Kauai, ua waiho ae oia i kona kulana.           

            O keia iho ka nui o na @aiola i hookomoia no kela ame keia moho elele: J. H. Boyd, $9; A. M. Brown, 107; T. P. Cummins, 66; Albion F. Clark, 30; C. J. Falk, 53; J. L. Holt, 66; I. H. Harbottle, 38; J. W. Iona, 52; S. Kauai, 57; S. M. Kanakanui, 83; J. W. K. Keiki, 39; D. Kahanamoku, 45; M. S. Kauai, 54; S. K. Kamaiopili, 49; Charles Lewis, 27; Henry Merseberg, 20; G. W. Maoy, 54; J. K. Merseberg, 30; Isaac Noar, 14; R. Pahau, 36; W. C. Roe, 70.

 

APANA EHA, MAHELE ELUA.

 

            Eia ka poe i kohoia: C. H. Cooke, John Waterhouse, J. A. Huges, Gerrit Wilder, J. A. Gilman, R. W. Aylett, C. S. Crane, A. Hocking, H. E. Murray, Frank Kruger.  Penei hoi ka hookomoia ana o na balota ma keia mahele: C. H. Cooke, 146, John Waterhouse, 137; J. A. Hughes, 133; Frank Kruger, 126; Gerrit Wilder, 125; J. A. Gilman, 104; R. W. Aylett, 110; A. Hocking, 98; H. E. Murray, 95; C. S. Crane, 93.

 

APANA EHA, MAHELE EKOLU.

 

            Eia na poe i kohoia: Chas W. Booth, Robt. N. Boyd, B. J. Wright, J. L . Souza, Chas. N. Marquez, O. Sorc@, S. Kaaumoana, J. Mana, David Kaahanui, A. K. Kaeo.

 

 

 

APANA EHA, MAHELE EHA.

 

            Eia na poe i kohoia: B. H. Atwood, A. D. Castro, C. L. Crabbe, W. D. Emoy, E. E. Hartman, Sam Kamakau, Albert Lucas, J. Marcallino, A. H. Moore, Sam Parker, A. V. Peters, E. Woodward.

            O keia iho ka nui o na balota i hookomoia no keia ame keia moho: A. D. Castro, 166; B. H. Atwood, 165; E. Woodward, 159; A. V. Peters, 158; Sam Kamakau, 155; Albert Lucas, 155; J. Marcallino, 151; Sam Parker, 141; C. L. Crabbe, 138; E. E. Hartman, 136; A. H. Moore, 122; W. L. Emoy, 121.

 

APANA EHA, MAHELE ELIMA.

 

            Eia iho ka poe i kohoia: Peter Baron, J. J. Belser, Chas Coster, Mike Harvey, Samuel Johnson, W. H. Kailimai, Tom Kakalia, E. K. Lilikalani, I. Na@ha.

            O keia iho ka nui o na balota i hookomoia no na moho elele: Tom Kakalia, 136; Mike Harvey, 133; Samuel Johnson, 130; I. Nauho, 125; Chas. Coster, 125; E. K. Lilikalani, 118; Peter Baron, 121; J. J. Belser, 114; W. H. Kailimai, 113.

 

APANA EHA, MAHELE EONO.

 

            Aole he paa balota ku-e ma keia mahele, a o keia iho na poe i kohola ame ka nui o ko lakou mau balota: Lorrin Andrews, 89; W. C. Drake, 88; J. Fox, @0; J. J. Hughes, 89; H. Klemme, 89; H. Kruger 87; C. Muraksky, 86; C. K. Quinn, 90; D. J. Rooney, 86; W. Stansbury 87; C. A. Yarrick, 79

 

APANA EHA, MAHELAE EWALU.

 

            O keia na elele i kohoia: C. Hustace, J@ T. H. P@, F. H. Damon, Chas. Crozier, C. W. Ziexler, C. L. Heale, C. A. Long, J. A. Johnson, J. Lucas, Pe@ hoi na balota i hookomoia na na moho olelo: C. Hustace, Jr., 70; T. H.  Petrie, 79; F. B. Damon, 83; Chas. Crozier, 63; C. W. Ziegler, 62; C. L. Beale, 58; C. A. Long, 58; J. A. Johnson, 55; J. Lucas, 54; W. H. Thornton, 1@; L. Schweitzer, 17; F. E. Thompson, 21; C. H. Norton, 9; H. C. Pfleuger, 24; E. J. Lord, 18; T. J. King, 27; W. J. Karratti, 10; Edwin Hughes, 20; A. T. Brock, 20; C. B. Ballentyne, 31.

 

APANA EHA, MAHELE EIWA.

 

            Eia na poe i kohola: Geo. Kawai, 141; J. Kealoha, 132; Dick Paneawa, 120; J. C. Quinn, 118; Geo. Smithie!, 111; H. E. Lockwood, 110; H. Newland, 106.

            O ke koena iho penei: H. C. Birbe, Jr., 14; Ka ne, 41; M. Keakakai, 40; D. Koo, 27; C. Lake, 50; J. Nai, 31

(E nana ma ka aoao 5.)