Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 12, 18 March 1904 — NO KE AKE WAIWAI KOKE KEKAHI KUMU POINO. [ARTICLE]

NO KE AKE WAIWAI KOKE KEKAHI KUMU POINO.

o kekahi kumu nui o ka poino apuka dala i ulu nui ai a e ulu nui nei iwaena o kakou iho, mai kekahi poe haole kakaikahi ame na Hawaii, k a hapanui i ikeia iloko o ,na oihana aupuni a iloko o na oihana kalepa he heluna nui o na aihue dala iloko o ka manawa aole loihi loa—o kekahi o ia mau kumu, oia -no ke poomanao o keia kinomanao, "No ke Ake e Waiwai koke. Ke manao nei makou oia kekahi o na iini nul i loaa aku iloko o keia poe apuka dala i hoopiiia iho nei a pau hoi kekahi poe i ka holo i pakele ai, e like hoi me keia mau mahuka hope i holo aku nei a oiai i ka manawa 1 hoomakili ae ai ia ano iini oia no ka hoomaka o ka hooko ana, a he mea mau no ia o na mea e hoomakaia ai ma na wahi ma-lu aole e ike koke ia i ka manawa pokole, aka e like me ka pii mau o keia ake nui e waiwai koke, a poina na mea e ae, alaila oia ka manawa e komo ikaika loa ai iloko o ka imi waiwai nō ke ake e loaa mal a e nui koke ae m*e ka nana ole i ka pono ame ka ole o ka hana e hana ai. Aole wale i ke.ia poe i 'hoopiiia no ke apuka dala o ke Aupuni a iloko o na hana e ae, aka aia ia ano- haawina i na mea apau, aka o ka pilikia wale no i keia poe oia no ka hookuu ana ia lakou iho e ae aku i .kauwa-kuapaa na keia manao hewa inoino loa, oiai hoi ikekahi hapa e hooikaika ana e kaomi ia hewa nui, a mamuli o ka ikalka uumi ana pela i }anakila ole ai ka hewa maluna o ke kanaka. i Na keia mea ino no hoi i hoomakili aiai loa aku 1 ka noonoo o ke kanaka opio o # keia kulanakauhale o Honolulu nei, a o kekahi mau wahi e ae, ke kumu o kona makemake ia ano manao alaila hoomaka oia e 'hoopukapuka maluna o kona mau loaa mahina a uku pule paha, alaila i ka hakalia ana o na puka mamuli o ka uukiii o kahi huina uku pule a uku mahina paha, e like -me ia e hoowalewale mau ia nei na liAiahana aupuni e noho. mai nei, valaila koiia ua kanaka opio la e lawe i ka hoohana ana i kana wahi loaa uuku p j£{i pule a mahina paha iloko o na p|liwaiwai, ana -hoi i hoomaopopo ai he loaa nui kana ke ku iho i kahi o ka laki, e like me kana i hoomaopopo ai i ka loaa nul o .ieekahi poe ano nui i oleloia eia He komo pu nei ma ia ino. \ A oiai aia he mau wahi piliwaiwai i ano nui iloko o keia kulanakauhale me ! ka hoohewahewa ole koe wale no aole he loaa o na kumu hooiaio e paa ai keia . mau wahi hana ino, o ia wahi ke- . kahi mau wahi e lumai nui ia nei na I kanaka opio, e nele ole ai ke koiia o * ko lakou' noonoo e lawe i ka waiwai a ko lakou mau hakū ma ka apuka e like me keia iho la i ikeia ke ku maoli i ka liliha a hohono no hoi mai o a o — 0 na haole he palanaiki mai, aka o na Hawaii ka oi loa aku, a i ka nana aku ua hoopailuaia i ka nanaia aku, a na keia poe Hawaii ano ko'iko'i a ano naauao keia mau hana apuka dal a 1 hapala pu mai i ka nui oiwi Hawaii e noho akahai ana ma ka hoomakaulii a hookahi ko lakou hoopailua pu ia a hoohohono pu aku hoi ia Hawaii aina a ia Hawaii lahui. Ua oleloia o keia piliwaiwal kekahi kumu i ikaika loa ai ka poino o Vivian Richardson, ka opio i hopuia no ke apuka dala o ka oihana wai o Honolulu, a pela no hoi i manaoia ai o Henry Kap'ea e manaoia nei ua mahuka aku no lapana no ka makau o paa mamuli o ke apuka dala o ka Hui Hawaiian Trust, kekahi o na hana pupuka loa a makou hoi nei i ka ulu mai o na poino mamuli o na hana hewa ino loa e like me keia piliwaiwai, a makou hoi e iini nui loa nei e hookuu pau aku ka oihana makai i kona kah.ua maoli o ka hana, ma ka hopuhopu ana i*keia mau hana piliwaiwai a e ulaa pu ae ia lakou a manana ko lakou mole 1 ka la i pau ai lakou i ka maloo. Ma keia ninau ua maopopo loa ia makou he poino nui keia aole wale 1 ka poe i apuka i ke dala, no ka mea e loaa aku ana lakou a hoopaaia i kahi paa ke ku i ka hewa a e hoopaaia lakou e pono ai ke ole nae e hookuukuu wale ia, aka he poino pu keia no ka mea nona ka waiwai i lawe aihueia e like me ka nele o ke Aupuni i na huina dala i pokole iho nei mamuli o na,apūka I hanaia iho nei, a no ka lehulehu no hoi ia poino mawaho. ae o ka hohono mai o a o, a i mea e kanahai mai ai e makaala loa mai ka oihana makai i keia mau ino a e -holoi pau a e kaomiia hoi ke ake e waiwai koke mai ka noonoo ae o ke kanaka opio, ka hewa hooalakai hoi iioko o n a piliwai--wai. Heāha ka hewa ke hele ma ka hoomakaulii a pakiko a heaha hoi ka pomaikai ma ke apuka dala ana a iomo i na hana piliwaiwai. ,

1 Oka hooiaio ana ika pio aku o ka ' aoao kalaiaina Home Rula he mea hikl ia ke hoomaopopoia i ka pololei o ia j mea, a makou e manao nei ua loaa I pu aku keia manao hookahi i na Home | Rula e ku nei i keia manawa a pau pu me na alak&i, eia nae aole e ike . koke ia ka pololei o ia oiaio a ma- . muli aku aole no nae i ka loihi loa ! pela i ko makou nana aku. I Aole keia he koho wale na makou a he wanana ana paha aka he houluulu . ana i ni hiohiona hana o ke au o ka manawa maluna o na aoao kalaiaine» ame ka pana o ka manao pililaula o ka lehulehu maluna o ke kahua kalaiaina ame ka nohona o ka lehulehu o Hawaii nei i keia manawa, ma ko makoif hakilo ana'i ua pana la i loaa ai keia hoomaopopo i ka nawaliwali mal 0 ka ikaika pana ma ka aoao Home i Rula a ano kalele iki ka pana o ka ' poe kapekepeke ma ka aoao kuwaho. i O kekahi nana i hooikaika loa I mai i keia pio aku o ka aoao Home ■ Rula oia no ka hoike manao akea o [ kekahi poe alakai o na hana kalaiaina i kukonukonu loa aku iloko o ka aoao Home Rula, a e like me ka mea 1 hoike akea ia ae i ke komo lokahi o ka manao o ka Hon. R. W. Wilikoki i make ame Caypless no ka hoohui ia 1 Home Rula me Demokarata, a ina aole na houlolohi ana, ina no ua pio ns> ia manawa, a e o ai paha ia manawa a i keia mau la paha ka inoa Home Rula Demokarata e like me ka Mrs. R. W. j . Wilikoki ame kekahi poe iho i hoike j ! manao akea ai—a e like me ia lilo ana j aku la o ka manao o na alakai nui oia ; no auanei na hoailona o ka pio mai j 0 ua kukui nei (Home Rula) no ka nele 1 ka aila ole. i j A o kekahi kumu e hakalia ai ka ; pahemo aku o kona ola oia no ka pili mau o ke kupaa i na elemakule, ka poe kanikoo iloko o na rrfakahiki, oiai o lakou ka hapanui, a makou e mahalo . nui nei i keia kupaa o na elemakule I maluna o ke kahua a lakou i manaoio ' ai a i paulele ai no hoi, he mea maikai loa hoi ia e hoomanao mau ia ai, a e i hoohalike aku ai na opio Hawaii ame na mea e ae, i ka malama mau ana ; J ke ano kupaa, aka, ina o ka hoohana- J ia ana o ke kupaa o keia poe elema- i kule maluna o ke kahua maopopo a j kahua paa, alaila ua oi loa ka waiwai j o ia kupaa ana, oiai aole maluna o ke kupaa wale no ka mea e waiwai ai, j aika o ke kupaa i kalele nui ia maluna ! o ke kahua kulanalana ole. Alaila a j ■hala ae ka ikaika o ko lakou hapanui ! ana oia auanei ka manawa e hapauea ) mai ai a pii loa ka ikaika i na aoao e j ae, oi loa aku i ka Repubalika a he I lanakila mau ia nona, no ka mea, aole , e nele lea mahele-lua o ka ikaika ia Home Rula ame Demokarata a pukui hookahi no kona. # I • . ! No ka mea o lakou wale no auanei | ka poe e Home Rula mau ana ke kumu ! hoi e kumau ai ko lakou heluna, a ia lakou e kumau ana pela i na aoao k;uwaho e pii mahuahua ai, no ka mea, ua hiki loa ke hoomaopopo ia, aole e lilo ka hapanui o na opio Hawaii iloko o ka Home Rula a o ka poe opio e pili nei ilaila i keia manawa—o ka poe opio kulana malamalama, o lakou ka poe e pipili papaa-poi ana, oiai o ko lakou manao oiaio maoli aole me ka Home Ru\a, aka o kekahi poe o lakou aia me ka aoao Repubalika, a o kekahi poe aia me l'a Demokarata, a i ka manawa e pulu ai ka papaa-poi i ka wai oia no ka maHawa e akaakaa mai ai e like me ia i alaaia mai ai o kekahi poe mai ka *Home Rula mai. A ma kekahi aoao hoi he pomaikai loa ke 'omo a 1110 o na haole i Home Rula no ka mea aole he makemakeia 0 ia aoao e lakou no ka mea, i ka nana aku aia kahi o Jco lakoU aloha' e pipili nei iloko o na aoao Repubalika a Demokarata —alaila o ka hana hookuha'u manao a na alakai Home Rula i hana iho nei ma o kela hoopanfee aha elele, a i hooholo pu ia e ke komite kuwaena, oia kekahi mea nana e hoopahemo ai 1 ka manaolana, oiai ua nui na elele kuaaina i hiki kino mai ianei, i hoi aku nei me ke kanalua nui ame ke ano ikiiki maoU. I