Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 37, 14 September 1895 — MA KE KAUOHA. [ARTICLE]

MA KE KAUOHA.

KANAWAI 26 [Koena i hoomania mai kela Puk mai.) KUPONO O KA rOE NOI. Pai ki 31. O kekahi kwpa ma ka hanaa ana, a i ole ia mauauli oka hoopuka ana a &ie ka poe noho mamali o ka palupala heopaka a me ka poe i ioaa nu pono o ke kupa, i oi ae kona mau makahiki mamua o ka umikumaaaawalu, i kaa ole uiaialo o kekahi piiikia e pili ana i kona mau pono kivila no kekahi hewa ann i hana ai, i hala ole ka manawa e hookaa ai i kona auhau, i hana ole i kekahi hoike oiaio ole ma ke noi ana i aina maiaio o keia Kanawai, aole oia he ona ma kona kuieana ponoi no kekahi aina ma ko liawaif Pae Aina a i komo ole iloko o ka papa o na aina wai, a aole oia he mea noi no kekahi pono e ae iloko o na aina malalo o keia Kanawai, ua hiki iaia e noi i hookaii! ona apana aina i oielo ia no kona pono a pomaikai maialo o na hoakaka ana o keia Kanawai. Eia no nae hoi, ua hiki no i kekahi kanaka i iawa kona mau mea e kupono ai oia e noi i hookahi apana aina wai mawaho ae o ka aina o na aiio e ae i noi mua ia e ia, a i ole ia, i ioaa mua paha iaia maialo o keh. mahele o keia Kanawai, ma na wahl 1 kokoke kupone ia aina wai i kona apana e ae; a E hoomaopopo hou ia aole e iaweia a noonooia paha ke noi o kekahi mea i mareia nona ka wahine, a i oie la, ke kane paha h« aina kona mawaho ae o hookahi eka aina wai ma kona kuieana ponoi iho maloko o ko Hawaii Pae Aiua, a i ole ia, he mea noi i aina malalo o keia Kanawai, ina aoie i hoanoeia ka noho'na mareia o ia mea mamuli o kekalii oielo hooholo e hoopau ana, hookaawale, a i ole ia, oki loa ana i ka mare. Pauku 32. Ina ua kupono a iawa na mea e kupono ai ka mea noi e iike me ia i hoakaka ia mamua ae nei, e kakauinoa ka Hope-Agena i palapala hoike i hana pakolu ia no ka noho ia ana o ka apaoa aina i noi ia no ka mea noi, a e haawi aku I kekahi kope i ka mea noi a o kekahi kope e waiho ia me ka Agena o na Aina o ka Lehulehu, a e maiama hoi i kekahi ma kona keena haua. Ua ioaa ika mea noi ika manawa e loaa aku ai iaia o ka palapala hoike i olelo la ke kuleana e iawe maiaio 0 kona mana a e noho ma ka aina i oleloia ma ia palapala a e ike ia oia ma ia manawa ma ko ano he mea noho, a oia no ka olelo ana no ka poe e noho iho ana ma ia hope ma o kona kuieana mamuli o ka palapala hoike no ka noho ana 1 oleioia. E loaa Ika mea noho ke kuleana e loau iaia he palapaia hooiimalima o kahi 1 oleloia i ka pau anao na makahiki he eono mai ka la i hanaia ai o ka paiapala hoike o ka noho ana, ina ua hookoia na kumu a pau ma ia palapala hoike e hana ia e ka mea noho ma ke ano nui. Oka lawe ana oka mea noho ika palapala hoike, oia no kona lawe ana a ae ana i na kumu a me na mea a pau i hoakaka ia maloko o ia paiapala. NA KUMU O KA NOHO ANA. Pauku 33. Oke kuieana e iawe a paa ika aina oka mea noho, mawaho ae o na mea i hoakakaia ma ka Pauku 41, malalo no ia o keia mau kumu i hoike ia mahope Iho nei: 1. Mamua ae oka pau ana o elua makahiki mai ka ia i hanaia ai ka paiapaia hoike o ka noho ana, e kukulu oia i haie noho maiuna o ka aina i olelo ia ina aole i ioaa mua he haie noho kupono maiuna o ia wahi. 2. Mamua ae oka pau ana o eiua makahiki mai ka la i hanaia ai ka palapala hoike o kona noho ana e hoomaka oia e noho maluna o ka aina 1 olelo ia. 3. E noho mau oia maluna oka aina i oleloia mai a mahope oka pau ana o elua makahiki mai ka la i hana ia ai ka palapala hoike o kon&' noho ana. 4. Mamua ae ©ka pau ana o eono makahiki mai ka la i hana ia ai o ka palapala hoike o kona noho ana, o mahi oia a e maiama me ka mahi ia i ka manawa hookahi, aole e emi malalo o umi pa-keneta oka aina i oleloia, a i ole ia, e a e malama me ka mahiai i ka manawa hookahi aolo e emi malalo o elima pa-keneta o ka aina i oleloia, a e kanu a malama me ka ulu maikai maiuna o ka aina i oleloia aole e emi malaio 0 umi laau kupono i ki hana, a i ole ia, iaau malumalu a huaai paha no kela a me keia eka o ia aina, ina he aina mahiai ia. A i 010 ia, ina ua heluia ka aina ma ka papa o na aliia hanai holoholoua, mamua ae o ka pau ana o eono makahiki mai ka la i hana ia ai ka paiapala hoike o kona noho ana, e pa oia i ka aina a paa i ka pa. 1 Pauru 34. Ina ika pau ana o elua makahlki mai ka ia i hana ia ai ka paiapala hoike o kona noho ana, ua ike ia aole i hooko ka mea noho i ke kumu ekahi, a i ole ia, elua i hoakaka ia ma ka Pauku mamua ae nel, a i oie ia, ina i ka pau am o eono makahiki mai ia ia mai ua ike ia aole oia i hooko i ke kolu, a i ole ia, i ka ha ona kumu i hoakaka ia maioke ona Pauku malnna ae nei ua hiki i na Komisina e lawe i na aina nel me ka hoopli a hoopii oie paha, a me ka hooiaha, kol, a komo mua oie, a ma ia ano e hoopau i ke kuieana i ioa& mamuli o ia Palapala Hoike m ka Noho ana. NA KUMU HOOLIMAUMA. Pauku 35. Aka ina ika pau ana ona makahiki eono i oleioia ua ike ia ua hooko ka mea noho I na knmu a pan ioa i hoakakaia ma ka Pauku 33, a peia no hoi me na knmu i hoakakaia ma ka Panku 41, e hooiaio aku ka Agena ona Aina oka Lehuleho, Ika Pere3idena n* ia hooko ia ana, a nana e hana I paiapala hooiimailma i hana pakoin ia no ka Mea Koho no ka manawa o eiwa haneii me kanaiwa-kumamalwa makahlki, a oia paiapaia hooUmaiima e kakauinoa pa ia e ke Kohina KalaUdna. Oka mea noho ikawa e loaa ai iaia oia palapala hoolima* lima, e kapaia oia ka mea hooilmalima, a oia no hoi ka oieio ana o kekahi poe e iii aku ai kona kuieana malaio o ia palapeia. Pauku 36. Hookahl kope oka pabqpaia hooiiinalima i oieioia e waIho la ma ke keena haaa o ka Agena ona Aina oka Leholehu, a o kekahl kope ma ke keena o ka Hopo-Agena, a o kekahi kope e haawiia aka I ka mea hooiimaiima ma kona hookaa ana I kekahi uko o eiima a e Mimnia ka hookaa ia ana oia man eiala mainna oke kope i oleioia eka Hope Agena. Aoie pono l haawlla ma ia palapala hooiimaUma aia waie no a haawi ia akn ia e iike me la i oloio mua ia ae nei a me ka heokaa la ana o ka nku I olelei», a o I»iawe ana o ka mea hoo- | kapalapala hooiimaiima o ia ano kona iawe «na a ae ana I na kama a me na mea a paa l hoakakaia maloko o la paiapaia. Pauku 87i Ina ke I olelela he nse& hooilmaiima maloko o kekahl paiapaia hooiimaiima o ia ano e Me klno ole aka, a I oie ia, ma o kona Ageaa i hoamaaa la ma ka palapala ma ke keew o ka Hope Ageaaa e heokaa aka I ka «ku I oMoIa a e iawe il» paiapaia hooiiaia-

Hma i oleloia a hala na mahina eono mahope iho e ka pau ana o eono makahiki mat ka ia i hana ia ai ka paiapala no kona noho ana mahope iho e pau ke kuleana o ia mea e loaa iaia ka paiapaia hooiimaiima a me na aina i oleiola maioko, a o ka palapaia hoolimaiima i eieieia a me ka palapaia hoike o kona noho ana e liio no ia i mea ole. Pauku 38. Aoie e hiki e heolilo ia aka ia palapala hoike oka noho ana, a i oie Ia ka paiapaia hooiimaiima a me ke knieaoa o ka mea noho a hooiimalima paha iloko o kahi i oleioia ma ke ano moeaki, a i oie ia ma kekahi ano e ae, koe wale no ma ke ano i hoakakaia maiaio iho nei; aoie no iioi ia paiapaia hoike a hooiimaiima paha, a kaleana paha oka Mea Noho, a i ole ia, Hoolimaiima paha maioko o ia wahi aoie hoi na hale, oa mea hou i hana ia a me na mea ulu i hana ia, a i ole iae nlu ana maiuna oia wahi e hiki e hoopaaia } hoomaluia, a i ole ia kuai ia aku mamuli o ka hoomalu ia ana, a i ole ia mamuli o kekahi palapaia ma ka banakaruba, aoie hoi mamuli o kekahi paiapaia i hoopnkaia mai kekahi aha hookoiokoio mai o keia aupunl; aole no hoi e hooiimalima hen ia aku kahi i oleioia ma ia palapala hoike a hooiimaiima paha a i ole ia o kekahi hapa paha oia wahi. Ua hiki no i kekahi mea noho a poe noho paha, a i ole ia mea hoolimalima a poo hooiimaiima paha, e paa ana i ke kuieaua a pau iloko o kekahi palapaia hoike no ka noho ana a i ole ia paiapaia hooiimalima Home Liilii e hoihoi aku ia knieana i ke Aupuni ma ka haawi ana aku i ka palapaia hoike no ka noho ana, a i ole ia, ka paiapala hoolimalima i ka Hope Agena me ka manao maoli o ka mea e paa ana e holhoi aku ia kuleana i kakau kupono ia maiuna iho oia paiapala a i kakauinoaia e ia, a i ole ia, e laua paha imua oka Hope Agena a i hooiaio ia. O kekahi hoihoi ana oia ano, he mea ia e hookuu ia ai ka poe noho a hoolimaiima paha mai ka hooko hou ana aku i na Kumu i olelo ia maloko oka palpala i hoihoi ia. Aka, aole e mana kekahi hoihoi a kekahi mea oo oie malalo o 18 makahiki koe waie no ma o kekahi kahu ikui ke kanawai. Ua hiki no i kekahi mau mea elua e paa ana i na paiapaia hoike o ka noho ana, a i ole ia he mau pai&pala hoolimaiima o ia ano ma kekahi apana hookahi, aole hoi laua he mau mea hooko oie i kekahi o na kumu i hoakaka ia maioko oko laua mau palapala hoike o ka noho ana a hoolimaiima paha, me ka ae no o ka Hope Agena a me ka uku ana aku iaia i hookahi daia pakahl, e lioolilo panai aku i ko laua mau palapaia hoike o ka noho ana a hooiimaiima paha i kekahi me kekaln me ka uku a uku ole paha mawaho ae. lua ua hanaia kekahi hooiiio panai o ia ano e kakauia ia mea e ka Hope Agena maiuna o na palapaia hoike elua o ka noho ana a hoolimaiima paha, a e kaa no maluna o na mea noho a hoolimalima paha ka

hooko ana i na kumu i hooko oie ia o na palapala hoike o ka noho ana a «•paiapaia hoolimaiima paha i loaa ia laua ma ia hooliio panai ana, a e hookuu ia hoi mai ka hooko ana i na kumu a pau maloko o na palapala hooiimaiima i hookui ia e laua. Aka, aoie e hiki i kekahl mea noho a me kekahi mea hoolimalima e hoolilo panai aku kek&hi i kekahi. Pauku 30. Oke kuleana e lawe a paa ika aina oka mea hooiimaiima mawaho ae o na kumu i hoakakaia ma ka Pauku 14, nialalo no ia ' 0 keia kumu i hoike ia mahopa iho nei: E maiama mau oia, a ī ole ia, o kona mau hope paha i kona home maluna o ka aina i hoolimaiima ia. Pauku 40. Ina ua ike ia i kekahi manawa aoie i hooko ka mea hooiimaiima i na kumu i olelo ia, a i ole ia, ua hana i na hana, a i oie ia, ua waiho aku ma ke ano i iike me ka haalele i kahi i olelo ia, ma ke ano ho home nona, ua hiki ina Eomisina, me ka hoopii a hoopii ole paha, a me ka hoolaha, koi a komo mua oie paha e iawe i kahi i hooiimalima ia a hoopau i ke kuieana i loaa mamull o ia palapala hoolimaiima. Pauku 41. Oke kuieana e iaw r e a paa ika aina o kekahi mea naho a hoolimaiima paha i ka aina i paa ia e lakoa malalo o kekahi palapaia hoike no ka noho ana, a i ole ia, hooUmalima Home Liiiii mawaho ae o na kumu i hoakakaia ma na Pauku 33 a me 39, malalo no lao keia mau kumu i hoike ia mahope iho nei: 1. £ hookaa ola ina auhau i heiu ia maluna oia aina iioko o kanaono ia mahope iho o ka manawa e piha ai o ka manawa hookaa. 2. E hooko oia i kekahi kumu maleko o ka palapaia hoike o kona noho ana a paiapaia hooiimalima paha no ke kana ana ina laau, no ka malama ana i na laau e ulu ana, a i oie ia, e kanu ia ana malana o n\ wahi ame kekahl kumu maloko o ia palapala hoike no ka noho ana a paiapala hooiimalima paha no ka hoopau loa ana aku i na laau ino maluna oia wahi, a i oie ia, no ke pale ana aku i ka hookomo ia ana o na mea ino o ia ano ma ia wahi. Pauku 42 Ma ke kue ia ana o kekahi ona kumu mamua ae nei, e liio no ia i kumu kupono no na Komiaina e iawe ai i kahi i hooiimaiima ia me ka hoopii a hoopii ole paha, ame ka hoolaha, koi a komo mua oie, a e heopau i ke kuieana i ioaa mamuli o ia palapala hoelimalima. Pauku 43. Ina emake kekahimeanohoahooiimaiimapaha, e iii aku~ no ke kuleana a pau ioa o ia mea noho a hoolimaiima paha iioko o ka aina i paa ia e ia mea make mamnii o kekahi palapaia hoike no ka noho ana a palapaia hooiimailma home iiiiii paha ika poe i piii i ka mea I make me ka mana ole I kekahi paiapala heoiiina a kaaoha p*ha, e like me keia mahope ihe nei: 1. Ika wahine kane-make, a i oie ia, ike kane wahine-make. 2. Ina aole wahine kane-make a i oie ia kane wahine-make, alaila, 1 na keikl. 3. Ina aole mau keiki, aiaila ina wahlne kane-make, a i oie ia, ina kane wahine-make o na keiki. . 4. loa a6le he wahine kane-make, a i ole ia, kane wahine-make oia ano, aiaiia i na moopuna. 5. īna aole mau moopana, aiaiia ika makuakane. 6» laa aole makaakaae, alaiia ika makaahine. 7. Ina aole makaahine, alaila ina kaikunane me na kaikuahine (kaikaaana a kaikaina). 8. Ina aole maa kaikunane a maa kaikuahine (kaikaaana a kaikaina), aiaiia ina wahine kane-make a I oie ia, kane wahine-make o na(kaiknaana a kaikaina). 9. Ina aole mau wahine kane-make, a ī oie ia kane wahine-make o ia ano, alaila i na keikikane a me na kalkamahlne o na kaikoaana, kaikaina, kaiknnane a kaikuahine paha. 10. Ina aole he maa keikikane a kaikamahine ana kaikaaana, kaikaina, kaikunane a kaikaahine paha, alaila I na wahine kane-make, a i ote la 9 i na kane wahine-make a la poe keikk 11. Ina aoie he maa wahine kane make, a i ole ia, kane wahine* make oia ano, alaila ina moopnna ona kaiknaana, kaikaina, kaikanane a kaikuahine paha. 12. Ina aole he mau moopunaoia ano, aiaiia Ika Hepnhaiika o Hawaii. A oia pee a pan loa e ili wai al ka aina r koe ka Hepnhaiika o Hawaii, e kau ia m malana o lakoa ka hooko ana i na kamu i hooko oie ia o ia pnlapala haike no ka nohoana a peiapala hooUmallma paha e ilke me !ka hooko ana oka mea i make ina I maa kona ola ana. Eia no nae, ina kekahl wahine k&ne-make } a I ote ia kekakl kane wahinemake I iii maiana ona kekahi koleana e iike me ia i oielola mamoa ae

nei, a aa mare hou oia a make aka me ke koe mai o kaaa a I ia, o kana wahine a me kekahi keiki a maa keiki paha o ka raaro mm ana eoia ana e ili &ka ke kaieana o ka a»ea I make i ia keiklama«Mki paha. A e hoomaopopo boo ia ioa aa 111 maiaoa o eloaaoK aa poka ]poa> ke koieaoa o kekahl mea noho a hoolimalima paha, o Uke mo oa imm I hoakakaia mamoa ae nei, e paa no lakou i ua wahi nei ma ka aoho Kil» ana e Uke me ka loihi o ka maoawa e ola ai o eiaa a oi ae paha o aka i ka wa e make ai o ka mea hope loa o iakoa e oia aaa, « m aka no ka waiwaī e iike me na mea i hoakaka iama ka hapa maa o keia peuku. A Ina ua neho iike kekahi poe ma ia ano o ka ooho maa ana o kekahi mea hookahi o lakoa maiana o ka aina aa lawa ia noka hooko ana i na kama e piii ana i ka noho ana i hoakaka ia ma na Pawku 33 a me 39. Pauku 44 loa e make kekahi mea noho a hooiimalima paha, aala e iiio ke kaieana o ka poe e noho mai ana mahope ona a haia na mahiw eono mai ia make ana. loa aole i lawe kekahi mea i ka aina ma kahi o ka mea i make iloko o hookahi makahiki mai ka aoho ana o ka mea noho, alaila e līlo ia wahi i ke Aupuni. Pauku 4». Ina ua iiio i kekahi poe he eiua a oi ae paha ke kolonaa o kekahi mea noho a hooUmaiima paha, ua hiki i kekahi mea hooklibl a oi ae paha o ia poe maialo iho o ka haina o iakou a paa e waiho ak» maloko o ke keena o ka Hope Agena i kekahi haawi i ka poe I koo o kuai i ko iakoa kaieana no kekahi kumukuai i hoakakaia o iike me ka nai o ko iakou mau mahele, ua hiki e waiho me ka Hopo Agona I ka haina o ia kumukuai a lakou e haawi ai me ko Uaia, me kekahi aka o umi dala. Ma ia manawa e hoike aku ka Hope Agena i ka poe i haawi ia aku ai ia haawl i ke ano nui o ia haawi a e kaaoha aka ia iakoira waiho mai me ia i ka lakou oleie pane iloko o kanaono la no ko lakoo lawe, a i oie ia, e kuai paha e iike me ia haawi, Ina e waiho mai ka poe i haawiia aku ai ka haawi i ka lakou pane me ka Hope Afooa lloko 0 kanaono La mai ka manawa o ka ioaa ana aka ia lakou ka lohe e holko ana i ke lakou ae e kuai i ko luikou kuieana e like me ka mea i haawilla aku, aiaila e kakau ka Hopo Agena i kela kuai ana a me ka nal o kp kumakaai maluna o ka palapaia hoike o ka noho ana, a I oio ia, ka paiapala hoolioialima, a e nku aku ia poe i ka huina o ke knuokoai I waihoia mai e liko me ko lakou mau kuieana pakahi; a o ke kaleana o ia poe e lilo no ia ma ia manawa i ka poe nana i walho aka ka haawi. E kakau ia ua hooiiio aHa la ma ke ano kupono iioko o ka mooieie oiha» na o ka Hope Ajena, a e kakauia maluna iho o ka paiapala hoike no lea noho ana, a i ole ia, ma ka paiapala hoolimaiima o ka mea noho a hiolimalima paha. Aka nae, ina aolo e pane mai ka poe i haawiia akn al iioko o kanaono ia mai ko lakou hooiahaia ana aku ma la haawi, a i 010 ia, iloko o kanaono Ia mai ka hooiliia ana o ia haawi ma ka ieta ma ka haie ieta i ko lakou wahi a mau wahi noho hope i ike ia, a i ole ia, ua pane no iioko o kanaono la o kuai ana no lakou i ua kuieana 'la o lta poe nana I haawi mai no ke kumukaai i haawiia mal, aka aole Iwalho ae i ka huina i iike me ka waiwai o ke kaleana i haawlia iloko o kanaono la mahope iho o ia hooiaha ia ana aka e like me ka moa i kolko fo aku e lilo no ko iakou kuieana i ka poe nana ka haawi I waiho mai, • o haawi ia aku no ka huina o ia kumakuai o ka Hope Agena ia lakoa ponoi, a i ole ia, i ko iakou mau hope pakahi ke noi ia aka. Ina pelii I hanaia ai ka hoolilo ana e kakaula no ia mea a e kakaakaaia no hol o like me ia i hoakakaia maluna. Aka, ina ka poe I waihoia aka al ia haawi e pane aku i ka Hope Agena iloko o kanaono ia mai ka mana* wa I ioaa aku ai ia lakou ka haawl, e kuai ana iakoa i ke kuieana I ka poe nana i waiho ae i ka haawi, a ua waiho ao iloko o ia mau la he kanaono me ia i ka huina i kupono no ia kuai ana e Uke mo ka 1 haawiia ae, alaila, e kakau a kakaakaa ka Hope Agena no ia kuai ana e like me ia i hoakakaia maiuaa ae nei, a e hookaa aka i ka poe nana l waiho ae i ka haawi i ka huina i oieloia e like me ko lakoa mm kulo* ana pakahi; a e iiio ma ia manawa ke kaieana o ka poe o pane ana 1 ks poe nana ka haawi. Ma ia hana aua e hoihoiia aku no ke 0 ka poe nana ka haawi ia lakou. Pauku 46. E hoomaka ka manawa o kanaano la i ha'i ia hni mai ka manawa i hooiaha ia ai ka mea hope ioa i kupono o hooiaha ia o ~ iike me ke ano 1 hoakakaia maiuna. Aoie e mana kekahi hoolilo an» 1 kekahi kuieana iioko o kekahi paiapala hoike o ka noho ana, a i ok ia, paiapala hoolimalima paha i onaia e eiaa a oi ae mau mea e Uko mo ia i hoakaka ia ma ka Pauku 45, ioa kekahi o ia poe he mea oo oia maiaio iho o amikamamawala makahiki, ina aoie he mau kaha ko na poe oo oie 'la i hoonoho ia e Uke me ke kanawai. Pauku 47. O na aina i paa ia e elua a oi ae mau mea malaioo ki»> kahi palapala hoolimalima home iiiiii aole no e hlki ke maheleia. Pauku 48. Ina ua pili wale no ke kaieana iioko o kekahi , hoike no ka noho ana, a i ole ia, kekahi paiapala hooUmaUma I kekahl wahine i maieia, a i ole ia i kekahi mea oo oie maiaio o wala makahiki malaio o na hoakaka ana o ka Paoka 4s, aa lawa no ka hookoia ana o aa mea i hoakakala me na Paaka 38 a me 99 pokahl Uoko ka noho mareia ana o ia wahine, a i ole ia, iioke o ka manawa o la mm oo ole malaio o amikamamawaia makahiki ma ka noho ana o kekahl hope maiuna o ka aina. Patoc 49. Ina e mare kekahi naan mea noho eioa f a i 010 ia. he mea noho aina me kekahi mea hooiimalima Hoko o aoie e naiilo o amikumamaiua mahina mahope iho o ka la I hoopukaia ai ka palapala hoiko no ka nohoana i iawe hope ia ai ka paiapaia hoike no ka bo(m aea i iawe hope la ai e kekahi o iaua, ua iawa no ke kama o pill ana i ka noho ana ma kekahi o na apana o laoa. Pauku 50. O na ainaipaa ia aoaialooka paiapala hoiko no ka noko ana, a i oie ia, malaio o ka hooUmalima home UiUi e aohaa ia oo o lflto me na aina i ioaa na koleana alodi* Pauku 51. Aole no e kaaohaia e kaniia na palapaia hoike no ka ooho aoa a me na hooUmaUma honae UiUl. Pauku 52. Ina e hoihol hoa kekahi mea noho a i oio la mea hoo* UmaUma i kona kaieana i ke Aupani e Uke me la i ma a Pauku 38, a ina ua hooko ia na knmn a paa o la palapala hoike no ka noho ana a I ole ia ka palapala hooUmallma a hlkl I ka manawa i kolko! ia ai e ka mea noho a i ole la ka meā hooUmallma ho knloana ko ka mea nana I hoihoi ao peia e ioaa iaia mal ke Aopuni mal ka walwal lo 0 na mea i hana ia malana iho o kahi I hoihol ia I ka manawa o leoa nl 1 ke Aapanl ia mau mea ma! kekahi aea noho hoa o Uko me na mea t hoakaka iama ka Paaka 54, a ma keia oa haawlla ka manalko Kahina Waiwal o aka I ka hoina o ia waiwai io ma ko kikoo ana o n* Komialna mailoko ae o ke daia i kapono no ia hana. Pauku 53. Ina o ke koieana o kekahl wahine i aaareia y a i oloia he mea oo 010 malalo o nmlknmamawala makahikl, a oia wale no ka o«« o kekahi HooUmaiima Home Liilil malalo o na olelo o ka Pankn 43, na liio i ko Aapani no ka hooko ole ia o na kuma o ka palapala holko ««k ' kanohoanaaioieiakai>aiapalahooUmaUnia, inamamaUoianohomajfr ana a I oie ia oo oie ana I loaa mai ai la lilo ana, e loaa ko knleona 11* ona oia wahl ka waiwal io o na mea hoa ano paa malana o i UHo*

«ttl ko Aopa«l «aal, i ki nmoAwa e I<mui mai ti o i* mea i ke Aopanl ■Ml bkihl OM aoltt hoa e llke me na mea i hotkaks ia ma k* T»aku •4,« iM keia ke htawi I» oel ka mao* ike KoWn» Waiwmi e okn ik* Mm o l* «aiwml 10 i hela i& mamaii o ke klkoo ana o na Komisiiia •ailoko ae o kekaki daia i hiki e hooliio ia oo ia mea. Facku 64. laaaahoihoi boa Ia t lilo ike Aapaai, a i ole i* pili paha i ke Anponl kekahi Hooilmaiima Home JL.iiIU» aa hiki e malama ia ka tffl* I paa la o ia palapala|ma ke aoo hamama no ka noho ia ana M ke kaa la iho nae o ka waiwai io o aa mea hou ano paa i hana ia ifa o ma ke aoo he Hooiimaiima Home Liiiii, HooUmaiima me ke * Kaai, a I oie ia Koleaoa e Kaal, a i oie ia oa hiki ke maiama la »0 o ka leholeho e Uke me ka maoao o na Komiaina he pono.

Ina oa Tr Um * ia oa wahi *la no ka noho ana e like me ia i olelo moa lfco aal e hf4v kaawaie la ka waiwal io o ka aina wale no me ka hana ele la o kekahl mea hoa malaoa iho a me ka waiwal 10 o na mea ano pp* *sbaa ibo oia wahi. E heio ia ka waiwai io e kekahi papa maiofto o lalla ka Hope Agena a me kekahi kanaka e ae i hooooho ia e na Oia kanaka hela waiwal io i hoonoho ia aoie oia he kanaka e aehoana ma kekahl oihaoa Aopaoi. Oia Uelu aoa a Ia oo ia malaio o # ka a me ka hoononopono hoo aoa o oa Komisina, a o ka helu ana I hoohok) la e lakoa e malkai oo ia oe ka makahiki hookahi, a mahope maoawa oa hikl no e hela hoa ia ka waiwai io oia wahi e like me aa mea I olek» maa la ae nei. Ina e hoolilo ia na wahi 'la malalo o na haaknkn aoa e piU aaa i na HooiimaUma Home Liilii, a i oie ia HooUmf>l!r»* me ke Koleaoa e Koai e oka ka mea noho hou no ia mau mea he« paa maa I haoa la malana o ka aioa ma ke dala maoii i ka manawa e loaa al kona paiapala hoike oo ka noho ana a i ole ia palapala hoolima!lbml Aka, loa oa paa ia oa wahl 'la no ka noho ia ana ma ke ano Koleaoa Kaai, aiaiia e kaa ia akn no ke koai ma ko kuelala ma ke kuPHpkHnl koho mua I Uke me ka huioa o ka waiwai io o Da mea hou ano paa 1 hana la malona iho o ka aina a me ka huiaa o ka waiwai io o ka «l*a wale oo me oa mea hou ole maiona iho. MAHELE VJL JTA HOOLIMALIMA ME K£ KPLEANA K KUAI A ME KULEANA KUAī. Pauku 56. Ma keia, ke hoawila nei ka mana, a ke kaaohaia ooi na o na aina o ka lehulehu, me ka apouo o ka Aha Kuhina o kaaeha e aaa la, a e hookaawaieia na wahi kupono o ua aina o ka lehuleha no ka nohoia e ka poe e makemake ana e ioaa ia iakou ua home Uilii malalo o keia hapa o kela Kanawal. E wae la la mau aina maiioko mai waio no o ua aiua mahiai a hauai htioholona 9 a e ana ia ma na apana aole e oi aku mamua o hookahi haneyt eka, ma na aina mahlal papa akahi, aole e oi aku mamua o elua haaerl eka ma ka aina mahiai o ka papa elua, aole e oi aku mamua o alaa eka ma ka aina wai, aoie e oi aku mamua o eono haneri eka ma ka alaa hanal holoholona o ka papa ekahi, aole e oi aku mamua o umikumamalua haoerl eka ma ka aina hanai holoholona o ka papa elua, a aolo a eiaka mamua o eha haoeri eka ma ka aina mahiai a hanai hoiohoiona I hoila. £ ana ia na alanol kopono o ka illwai a me ka moe aua e hoohol ana I oa aaau apana la me kekahi alanui aupuni. Paukw 66. I ka wa e pau ai kekahi aoa ana o ia ano, e koho no kekahi papa koho waiwai, maloko o laila, ka Hope Agena me kekahi nea e ae 1 kohola e na Komisina i ka waiwai o ia mau apana e like me kona Ike ma kakahi kumukoai kupono a e hoike aku no ia helu ana i na Komlaioa kona koho ana ma kekahi hoike i kakauia, e hoakaka maopopo ana I oa apaoa ma ko lakou maa heiu e like me ka hanaia ana ma ko kli o ke ana la ana. Oia mea koho aole oia he mea e noho ana ma kekahi oihanaaupuni. A na ke aoa alna e hoolako aku i na Komiaiaa i kope o ia kll maluna lho o laila i hoike maopopoia ma na huahelu maloko iho o na palena o keia a me keia apaaa, ka huina kamakuai i kohoia ma na *»»»• a me na keoeta a e haawiia no hoi he kope e iike me ia i ka Ilope Agena, ela nae ua hiki ke hoololiia la koho ana e na Komisina. E hamama »0 na kli o ke ana ana no ka nana ia e ka lehulehu iloko o na hora haoa me ka ako ole. Pavxv 67. Ma ia manawa e hoolaha akea aku kn Agena o na alna 0 ka lehaiehu ma ka olelo Beritania a me Hawaii maloko o na nupepa a ma na oleio hooiaha kapili, a ina ua manao oia he mea pono e hoolaha ao ma kekahi oielo e ae ma na nupepa i paiia ma ia oielo maloko o ka HepohaUka, a • kao la mau hoolaha ma ka haie ieta a me ka hale hookeiokoio a ka apana e hoakaka ana ua hamama ia mau apana no ka noho Ta a lika me na hoakaka no ia mea ma keia wahi o keia Kanawai. NA MEA E KUPONO AI KA POE NOI. PAU*U 68. 0 kela kanaka a me keia kanaka maluna ae o umiku«Mmawaiu makahiki, he kupa ma ka hanau ana a i ole ia mamuii o ka hookapala aaa, a 1 ole ia oa loaa iaia na paiapaia hookupa a i ole ia ua foaa lala na pooo kupa kuikawa, aole hoi i kaa maialo o kekahi mea e lilo al kona mau pono kiviia no kekahi hewa ana i hana ai, aole kaa malalo o ke koma ho heokaa ole i koaa mau auhau, aoie i hana i kekahl hoakaka olaio ole ma ke noi ana i ka aina maialo o keia kanawai, ao(9 hoi 1 lilo waie ka aina no ka hooko oie i na kumu malalo o keia Kanawal, aole I holhoi i ka paiapaia hoike o ka noho ana a i ole ia he pfUp* u heolimaiima mau me ka hooko pono ele ia o na kumu o kela kanawai, aole no hoi oia ka ona ma kona kuleana ponoi iho • kekahi aina mahiai aoie I helo ia ma ke ano he aina wai, aoie no i kekahi aina hanai hoiohoiona ma ko Hawaii Pae Aina, a aoie hoi oia he mea oal no kekahi kolaaaa e ae lioko o ka aina maialo o na oleio o keia kanawal, ua hiki lala e nol no hookahl ona apana i oielola no kona ponn apomalkal ponol lho ma ke ano koleaaakual, hooiimaiima a i ole ia koal dala maoll. Ela nao aa hlkl no I kekahi kanaka kupono e noi aku t hookahl apana aina wai mawaho ae o kekahi apana aina o na ano e ae 1 nol moa ia e ia a I ole la i ioaa iala maialo o ka hapa o koia kauawai, aaa oa wahl 1 kokoke la alna wal I kopa mao aioa e ae; a e hoomaopopo hoa la o kekahi kanaka oia ka ona o ka aina malalo ihoo hookahi haneri eka aioa mahiai papa ekahl, a I oie ia maiaio iho o elaa haneri eka mahlal papa eloa, a I oie la maialo iho o eono haneri eka aina hanai holohalona papa «kahi, a 1 ole ia malalo iho o amikumamaiaa haueri oka aloa haoal holohoiona papa eiua, I kapono oie no ka noho ia, aole hol oia ka ona o kekahi alna mahiai a hanai hoioholona e ae koe ka aloa wal t ua kopooo no e loaa iala maiaio o na hoa» kaka ana o keia hapa o kela kanawai, i aina hoa ako o ka papa o ka alna I loaa mua iaia e oi aku ai ke huiia me kona aina ponoi mamua o ka holna I olalola ma keia papa keia papa, a i ole ia kapono no e ioaa lala ni alna hoa ako o kekahl ano koe ka aina wai ma ka ratio o umlkaaoamaloa aaahelo aloa hanai hoioheiona papa eiua, eono mahele aina hanal holaholooa papa ekahi, a I ole ia elua mahele aina mahial papa elua, ma kahl © hookahl maheie aina mahiai papa ekahi, a hiki i ka plha aaa o oa eka alna e keia papa keia papa i ae ia e Uke me ka papa o ka alna I »oi la ai, a e hoomaopopo hoa ia aoie e kopono i kekahi kane me kaaa wahine I mare la o nol Uke I ka alna maiaio o keia hapa o kala Kanawal Ina aoie I hoano e ia ko laoa kolaoa mare ia e kek&hi olalo hooholo e hoopao aaa, hookaawalo ana a i ole ia e oki ana I ko taoa mare. NA HOOUMALIMA ME KE KULEANA E KUAI. FAVKU 69. O na noi a pan e ioaa he koleana hoolimaUma e hana klno la no e ka mea nol ma ke keena o ka Hope Ageoa iloko o na hora hana a e hai pa ia makekahi oieio hoakaka I hoohlkl ia i hanala ma ko ano m>! e lika ne ko kama ma ka Papa A. E uku ako ka mea noi i ka Hopa Agana I kakahi oka i iiko m* ka okn hooiimaiima no eono mahl* «a o kaj! i nolla, a oia aka • hoopaala ma kooa iooa ma ko ano he uku hoollmallma ina o ae la kaoa nol a e holhoi hoa ia aka laia ioa aolo i ao igkftnanoi. I kawae loaaai oia noiameia ukue kakaa iho ka Kopo Agooa maluna o ka palapala noi I ka la a mo ka hoia o ka loaa aaa o Ia mea lala a me ka ioaa aoa o ka uka i olelola. Ina he eiaa a oi aa pee! nol no ka apana hookahi, o ka mea nana ka pAlapala hoi i ioaa *£§ola k9 haawila ka pono. O na noi i hai pu ole ia meka hoakaka a me lfa uku i oleloia malana aole no elawe iaa

| Paūku 60l loaaakopoooka mea iioieUke me oamea i holko moa j ia ao nel, e hana ka Hopo Ageoa me ka apo&o o ka Agena o na Aloa o ha Lehaleha I palapala hooUaiaUaM I haoa pakola ia oo ka mea noi, no ka apaoa i noi ia, a haawi akti I ka mea noi i kekahi kope o Ia palapala hoollniaHma a e walho ia kekahi me ka Agena o oa Alaa o ka Lehaleha a o malama I kekahi ma koaa koeaa hana £ fcapa ia ka maa noi i ka wa e loaa ai iaia ka paiapaia hooUmaUma oia ka oiea hooUmaiima a oiaaoka olelo aoa no kekah! mea e Ui ako ai kaoa mao koleaoa malaio o ka palapala hooU£oalima. O ka lawe ia ana o ka palapala hooiimaUma e ka mea hoolimaHma, he ae aoa oo la e hoapono ana i aa oielo a me na kamo I hoike la maloko. NA KUMU O NA HOOLIMAUMA ME KE KULEANA E KUAL Pauku 61 E haoa ia ka palapala hooUmahma oo ka maoawa o iwakalaa-kamamakahi makahiki e hela ia mai ka ia 1 o Aperila a l ole o Okatoha mahope iho o ka ia i hana ia ai a e hai pa ia oo hol ka ūku hooiimalima no ka manawa mawaena o ka la i hanaia ai ka palapaia hooiimallma a me ia ia, a e hanaia no malaio o keia mao kuma mahope iho nei: 1. He oku hooUmaiima o ewala pa-keneta maiaoa o ka waiwai ma ke daia i kohola o ka aioa, e hookaa maa ia i kela a me keia hapaioa makahiki ma ka ia mua o ApeHla a me ka la maa o Okatoba o keia makahiki keia makahiki i ka Hope Agena. 2. E noho no ka mea haolimaiima mai ka pau aaa o ka makahiki maa o ia manawa a hiki i ka pao ana o ka ellma o na makahiki me ka maiama mao ana i kona homo malaoa o ka aina. 3. Mamoa ae o ka paa ana o ka ekolu o aa makahiki o ka manawa i oieioia e mahi oia a e maiama me ka mahi ia aole e emi maialo o eiima pa*keneta o ia aina, a i ka pau ana o ka eiima o na makahiki o ka manawa i oleloia e mahi a e malama ma ke ano mahiai aole e emi maiaio o umi pa-keneta o la aina,.a e kana a e malama me ka oia maikai maluna o ka aina i oieioia aole e emi malalo o ka avelike o umi laau kapono i ke kukula haie, iaaa maiamaiu a hua ai paha no ka eka o ka aina a paa ina oa hela ia ka aiaa ma ka papa o na aina mahiai; a i ole ia, ina ua komo ma ka papa o ka aina hanai holoholona, alaila e pa oia i ka aina. Ina ua heluia ka aina ma ke ano he aina haaai holohoiona a mahiai i huiia, alaila e pili no kela kumu i kela a me keia o na auo aina a i eiua. 4. Aole oia e hoolilo aku i kona kuleana i oieloia maiaio o ka paiapala hoelimaUma i oieioia me ka ae ole o na Komisina i kakauia. Eia nae o kekahl mea hooilmaiima a poe hooiimaiima paha e paa ana i ke kuleana a pau loa lioko o kekahi hoolimalima me ke Kuleana e Kaai ua hiki no i kela manawa keia manawa i hookoia ai na kumu o ka palapaia hooiimalima e hooko ia e ka mea hoolimalima a hiki mai ia manawa e hoihoi aku ai ia kuleana i ke Aupuni ma ka haawi ana aku i ka palapala hoolimalima I ka Hope Agena me ka manao o ka poe e paa ana e hoihoi ī kakau moakaka ia maluna o ka palapalaliooliai&Uma a i kakauiooaia e lakou Imua o ka Hope Agena. O kekahi hoihoi ana o ia ano e iilo no ia i mea e hookuu ia ai ka poe hooiimaiima mai ka hooko hou ana aku i na kumu i oleloia maioko o ka palapala hoolimalima i hoihoi ia, aka aole e mana kekahl hoihoi ana ina kekahi o na mea hooiimalima ho mea oo ole malalo o umikamamawalu makahiki ma aoie i ioaa i ua mea oo ole nel kekahi kahu i hoonohoia e iike me ke kanawal. A e hoomaopopo hou ia ua hiki no i kekahi mea hoolimalima maluna ae o umikumamawalu makahiki e hooliio aka i kona kuleana i kona hoa hooiimaUma. Pauku 62. Ina e kueia kekahi o na kumu i olelo mua ia ae nei, e iilo no ia i kumu kuponono na Komiama me ke apono o ka Aha Kuhina e lawe i kahi i hooiimalimaia me ka hooiaha, koi, a i ole la, komo maa ole, a hoopii mua oie, a e hoopau i ke kuleana i loaa ma ka hoolimaiima. Pauku 63. Ina ua lilo kekahi poe he elua a oi ee paha i mau mea noho aina like malalo o kekahi hoolimalima o ia ano mamuli o ka hooiiina a kumu e ae paha ua hiki no I kekahi o lakou e koi aku e kuaiia mal, a i oio ia, kuaiia aku kona, a 1 ole ia, ko lakou kuleana, e like rae na hoakaka ana o ka Pauku 45. Pauku 64. I keia manawa keia manawa mahope iho o ka ekolu o na makahiki o ka manawa i oleloia be kuleana ko ka mea hooiimaiima e loaa iaia mai ke Aupuni mai kekahi Paiapala Sila Aina e hooliio ana iaia ma ke ano aiodio i ka aina i hoakaku ia maloko o kona paiapala hoolimaUma, ma kona uku ana aku i ke Aupuni i ka waiwai io • ka aina i oleloia ma ia palapala hoolimalima, ina ua mahi oia i ka iwakalu-kumamaiima pa-keneta o ka aina I oieioia a ua noho maiuna o laila aole e emi maialo o elua makahikl, a ua hooko pono i na kumu e ae a pau o kona palapala hooiimaiima. NA KULEANA AINA KUAI. Pauku 65. E hana ia na noi a pau no na kaleana kuai ma ke kakau iima, ai ole ia, hapa ma ke kakau iima a hapa ma ka mea pa'ihakahaka ma ke keena o ka Hope Agena, a e hui pu ia me kekahi oielo hoohiki i hanaia mo ke ano nui e iike me na kumu i hoike ia ma ka Papa A, a e hui pu ia me kekahi uku i like me umi pa-keaeta o ka waiwai io i kohoia, no ka apana aina i noi ia, a oia uku, e lilo i ke Aupuni ina e lawe oie ka mea noi i ka apana aina ma ke kumukuai koho mua ina aole mea koho kiekie hou ae, a ina i ae ia ke noi, alaiin, o kakauia ia uku ma kona inoa ma ke ano oia kekahi hapa o kona hookaa mua ana, aka ina he mea koho kiekle hou ae maiuna o ke kumukuai koho moa a liio ole ka aina i ka mea noi, e hoihoi hou ia no ia uku iaia. O na nol i hui ole ia me ia olelo hoakaka, a i ole ia, ī hui pu oie ia me ka uku i olelo la, aoie no e noonoo ia. I ka ioaa ana o kekahi noi o !a ano a mo ka uku i oleloia e kakau ka Hope Agena maiuna iho 0 ka palapala noi i ka ia a me ka hora i ioaa ai o ia mea iaia a me ka ioaa ana o ka uku i olelola. Pauku 66. I kawaiwaihoia ai na noi no kekahi kuieana kuai e hooiaha aku na Komieina ma na nupepa, a i ole ia, ma na pepa kapili, a 1 oie ia, ma ia mau mea elaa, ma ka olelo Eneiani mo Hawaii, a ioa oa manao lakoa he mea pooo ma kekahi olelo e ae i paila ai na napepa maioko o ka Hepohalika o Hawail i kekahi kuai kudaia no ia mea'mā ka manawa a me kahi ma ka apana a lakou o koho ai, a i ole ia, ma ka Hale Oihana Hooko ma Honolulu. Ma ia hooiaha e hoola la ka apana o kunri ia aoa a me ka waiwai io i koho ia o ia apana, a oia no ko kumukua! koho mua. Pauku 67. loa he elua a oi ae mau noi aole nao he koho hou ae maluna o ke kumukuai koho maa, o ka moa naoa ke noi i loaa mua ke haawila ka pdho. Ua hiki no i ka Hope Agena, a i ole ia, kekahi mea e ae i hoomanaia e na Komisioa ko lawelawe ma ke ano lana kudala ma ia kual ana, me ka lawe ole i laikini kndala. Pauku 68. E hookaa koke aka ka mea nana i kuai ma kekahi kuai ana I ka hapaha o ko komakaai a e haawiia aku iaia kekahi paiapala hoike i kaj»ia he "aelike kuleana' 7 a e kakauinoa pakola ia, a e haawi ia kokahi kope I ka mea nol, hookahi e waihoia me ka Hope Agena, a o ke kolu o waihola oa ka Agena o na Aioa o ka Lehaiehu. loa ua hookaa koke oie ae ka mea kuai I ka hapaha o ke kumukaai, e kukala ae ka mea e iawelawe ana ma ke aoo iana kudala ua pau ia kuai aoa a e hooUio akn i ka aioa I ka mea oaoa ko koho malalo koke iho o ke koho kiekie lo&, aole ia o kau koke hoo mai ma ko kaai, a i ole ia, e unahi ae i ua alna la mai ko kuai ana ao ka maaawsu E kapaia ka moa kuai i ka wa e loaa ai iala o ia aeiike koleana oia "ka mea koieana," a «ia no ka olelo ana no ka poe e iil aka al kona mao koloana o la palapala. Ola lawe ana i ka aellke kaleana, oia no ka lawe aoa a me ka apooo aoa I na kama i hoikela maloko. Ma ia aeiike kaleana, e haawiia ka mana i ka mea koieana • noho maiaoa a e lawelawo I ka aloa i oleloia maloko • ia palapala, a o iōaa iaia ke kaleana 6 looa iaia ho palapala allano ia aloa ma kapaa aoa o ekoio makahikl mai ka la o ia hookaa maa ana, a oia no ka la e haoaia al ka aelike koleaoa, ioa ma ia naanawa oa hookoia oa kama mahope Iho nei: 1. E hookaaia ko koena o ko knmakuai i maheie like ia, lioko o hookahi, elaa a ekoiu makahiki mai ka la o ka oielo aelike koleaoa ma ka ukupanee ma ka eono pa-keaeta o ka maioihiki; eia nae, ua hikinoi ka mea koloana e aka i kekahi mamaa 0 ka hikl ana mal o ka manawa hookaa, a ma ia hana aaa e hoopao I ka ukepanee. 2. E mahi aole e emi malalo o Iwakalua-komamaUma pa»kenetao ka aina I olel«ia, a me ke kami a malamaao* i xia laaa malomaia a ha-»

t! paha! emi ole loal&io o omi ao ka eka hookahi ioa he aloa nQabiaf> I kekahl māo&wa hookahi mamua ibo o ka p«a ana o ke kola o na »«kahiki, a I ole ia, m& ka |>a ana ika aioa ioa he aiina hao&i holoholoua iioko o ia maoawa, eia nae, ioa he aīna bsaoi holehelona Hoko o I» iiawa, ei« nae, ina he aiaa haoal holoholona a me oiahlai t haiit, alaila e pOi iio iia mea i oleloia m&moa ae nei i na aoo aioa a i eiaa. 3. E ooho k» mea koleana maiooa oka aina mai ka paa ana oka ekahi o na, makahiki a hiki i ka pau ana o ka ekoln o na makahiki. 4. Aoie oia e w&iho ako y a i oie ia, hooUmaiioia hoa aka matolo o kekahi maa kama a ano eae paha i kona koleana a o kekahi p&ha o kooa koleana malaio o ka "aelike kule&na" me k& ae ole i kakaa Uma ia e ka Hope Agena i k&kaai& maiuna iho o ia oleio aellke; a e hoomaopopo hoa i&i okapoe kuleana d« iakoa ke knieana heiookoa m& kek&hi «eilke koieaua a& hiki no ia l&kou i na m&n&w& a paa ina o na kauaa a paa oi& aeiike e hookoia eka mea koieana na hookoia e i&, o& hiki no i&i& e hoihol hou &ka i ke Aopani i& koieaoa ma k* h&awi &n& &ka i k& aelike knleana i ka Hope me ka man&o e hoihoi, I kak&a m&o--popo i& m&lana iho o ia paiap&l» & i k&kaninoa i& e iakoa & I hoU&io i*. Oi& hoihoi ana he mea no i& e hookuaia ai k& poe kole&na m&l k& hooko &n& ina kama i olelo ia iloko oka pstapaia i hoihoi ia. Akt, aoie eae ia kekahi hoihoi aoa o i& ano, ioa aia kekahi o d& me& kuleana m&lalo iho o amikamamawaia makahiki, iuA aole i loaa ia poe oo 010 na kahu e iike me ke kanawai; a e hoomaopopo hou ia ua hiki i kekahi mea kuleaoa maiana ae o ka amikumamaw&la makahiki e hooiilo aku i kona kuie&na i kona poe hoa noho. 5. Na kuniu ma kekahi oieio aelīke kukana no kc p&ie &n& &ku in& hana hoopoino, ka hoomaiu ana i na limu e ulu ana, a i ole i», e kana ia aku ana maluna o ia wahi, a i ole ia, no ka hoopaa ana i na mea uta ino maluna o ia wahi, a i ole la, no ke paie :\aa aku i ke komo an& mai o ia mau mea ino. 6. Eae oia ina Agona oke Aupani, e komo ina manaw& & p&a e nana i ka aina.. 7. E hookaa i na auhau a pau i kupono e hookaa ia no ka aina i olelo ia. Pauku 69. Ina u:i hookua ole ia kekahi o na mahele i oleio ia a hala he kanakolu la mahope o ka la e hookaa ia ai, a i ote ia, aole i hooko i na kumu e ae i oleio ia ua hiki no i na Komlsina me k& apono oka Aha Kuhina c iawe i ua aina nei me ka hoolaha, koi a komo mu& ole, me ka hoopii ole a hoopau i ke kuleana i loaa mamnli o la aellke kuleana.

WALE ANA A ME NA HOIHOI WALE ANA. Pauxv 70. I tts pflu aoa o kekahi hooUmalima koat isamuli o ka pa& a*»oka manawa, a f o)e ia, mamoli o ka lilo aoa a hoihol ia ana »afc»ViahecUmaiima, a i ole ia f eelike koleana, ua hikl no i na Komld£* silk*ix* koUkou !ke be pooo, a maloko o ko iakoa mana e wehe t»ikaaio»,* i ole ia t i kekahi hapa paha no ka noho ia ana, a i 010 is, tho,«l ole U, e hoolUo aka ia aioa ma kekahl ano, a I «ie ia, o na hana i hoakaka ia na kela Kanawal. A ina e hoolHaia aaa malalo o na hoakaka o k& Mahele 7 e koho hoa ia no ka walwai io, I°* he alna i hoihoi ia aia ia malalo o ka hoolimaiima kual, •l ola la, he kaleana dala, ioa ua hooiiloia maiaio o na olelo o na Mah«to 6 a me Mahele 7, e koho kaawaieia ka waiwai io o na mea hana p«a mal ka waiwal io o la wahl me na mea hon ole, e iike me i* I b<^a*a e iajrta ka Paaku 54, a na ka mea hoolimallma hon e nkn m maa mea hoa e like me ia i hoakaka ia maioko o iaiia, a o fea o na mea boa aoo paa I haoa ia e hookaa ia aku no ia i ka aM hooiimalima a koieana raua i ka manawa e ioaa ai I ke Aupani. Alna keU oa haawi ia ka maoa i ke Kahloa Waiwai e hookaa ae i ka halnao U keiu ana I ka waiwai io ma ke kikoo ana o na Komisina niaito£o«*o kekahl dali kapono no ia mea. y MAHELE VIII. KA AHAHOI KOHO AIKa. PAUKU 71. Ina kekahi poe he eono aoi ae paha i kupono e noi i na koleana kaal malalo o keia Kanawai, e hoohai la lakou iho uia keieahi ahaho! noho alni, a e noi aka e loaa ia iakoo na apana iloko o hookahi paoka aina, ua hiki no I na Komialna me ka ae o ka Aha Kuhina e kaaoha e ana la na apana iloko o hookahi pauku i iike ka nui mo ka nal mt ka nul o na kanaka ma ia nhahui ma ka aina mahiai, a i ole hi, hanai holoholona, a ola mau ano aina a ī elua (mha i huiia, e ilke me na 1 hpaMeaia ma keia hapa o keia Kauawai. J3 hookoia no na mea i olelo ia ma keia Kanawai e pili ana | p$ kuleana kuai ma ka noho ia ana o ia pauku aiua a e pili oo i ni mea a paa e plli ana 1 ka noho ia ana o ia aina a me na pono a mo aa kuleana o ke Aupunl, a me ka poa kuieana maloko o ia noho ana; •la nae, d ka hoolaha a ka agena o na aina o ka Lehulehu e hoike aoa aa hamama ia aina no ka noho ia ana, 6 hoike ia aku la i ua ahahui noho alna nel a e hana ia ma ka olelo heokahi wale no, a e hoomaopopo hoa ia, loa e hoihol ia a liio wale paha ke kaleana o kekahi o na lala o «a ah&hul la, o ia kaleana ina e hoikela ana ua hamama no ka neho ia, e hamama no ia i na mea noi a pau maialo o na hoakakaana o kala h«pa o keia Kanawai. 18. Ina e waiho waie ia kekahl apana o kekahi pauku aina io «koia mahma mahope iho o ka hoike ia aua ua hamama ia pauku no ka noho ia me ka lawe ole ia e kekahi iala o kokahi ahahui o ia ano, ua pQ e holke ia aka ua hamama no ka noho ia e kekahl mea noi malalo o na hoakaka ana o keia Kanawai, e piii ana i na kuleana kuai, a i aia ia ua hikl e hooiilo ia aku ma kekahi ano e ae i hoakakaia ma keia kanawal, a I 010 ia, ua hiki e waihoia no na bana o ke Aupuni a auo e M paha e llke me ka manao o na Komiaiua lio pouo. Pauku 74. Ina e loaa he hakahaka iioko o na laia o kekahi ahahui aoho alpa maianll o ka make ana, haaiele ana a kipakaia ana paha o kekahl UUI loaa ele laia he apana iieko o ia pauku aina> ua hiki no e hoopliwUa U hakahaka e ka ahahui me ka apono ana o na Komisina. Wle lo« e ae Ia kekahi lala o kekahi ahahui e lawe a oi ae mamua • hookahi apana. Pūaku 75. Ma ke noi o kekahi ahahui noho aina no kekahi pauku aina e hookomo la he papa o na lnoa, ka nui o na makahiki, ka iahui a me ka olhana o na lala, a ina ua mare ia a mare oie ia paha a me ka nui o ka 111 o ka apana a kela a me keia lala e ai. MAHELE IX. NA AINA MA OLAA. Pavkv 70. O kekahi mea e paa ana i ka aina ma oua waie iho no, a t ia, mp kekahl poe e ae, e waiho ana maioko o ke Ahupuaa o Olaa, ma ka Mokupuni o Hawall, malaio o kekahi Paiapala HooUmallma mal na Komleina o na Aina Lei Alii mai (e hookoe ele aaa J ka uka hoolimalima no na makahiki mua ekola, a i ole ia, elima o ia hooUmallma ana) e loaa no laia i kela a me keia manawa mahope Iho o ka hookaa mua ana 1 ka uku hoollmalima, a ma keia ke hoemi ia ■•lil ukOuhooUmalima ma ia mau hoolimailma i hookahi daia I ka makahiki no ka eka ma na hooiimaiima a pau e hookoe ana he huina «n(ta, m« ka hana hoomaemae ana aole e emi malalo o umikumamalioia pa«keneta o kalU o ka aina e haawi ia ana ka palapala siia e like «6 ka lawa kupono I ka manao o na Komiaiea, a oia haoa hoomaemae kou • hui ia no iloko e iaila ka mahl maoli ana i ke kope, a 1 ole ia, i n» mea kanu mahinaai, a i ole ia, oia mau mea paha a pau, « i ole la, o kekahl paha o ia mau naea, a me ka uku ana aku i na K&plalna 1 ka waiwai io o ka aina i hana hoomaemae hou ole ia e haawi la ana ke aUa • iike me ka helu ana i hoakakaia ma ka Pauku 79, maiwke-AapnAi mal kekahi Siia Aina no kekahi hapa o kona aina i kooUmalima al lloko o ka apana hookahi malalo iho o elua haneri eka kaiMl a e hookome ana I kahi i hana hoomaemae hoa ia, ina na hooko hi ea iamu « p«« o la palapala heoUmaiima e hooko ia e ia e ka mea hoeliaaallma a hikl mal la manawa. Bia nae, o ke kuma «Uma o ia paiapala hoolimalima, i mea e maikai «I la paUpafo hoQllmallma, e manao ia no ua hooko ia ina ua haaa ia na hanahou, aloie la, ua mahi ia maluna o ua aina 'la a hiki i ka haina o k*J9%lf&U<> o b4meri dala. Aole nao e hoopaka ia keka!ti palapala m« Aln« no kekahl hapa « ka aina i oleloia aia a hoike maa ia ua hana na him* hou,«l ole ia, ua inahi ia a hiki aka i ka huina o elaa haneri di^m*ii«ho 4e o ka umikamamalima pa-keneta i oleloia maluna. O me« o ke ano I olelo mua ia ae nei n«na kekahi paiapala hookekahl aina malalo iho o elua haneri eka a nana e hana aole i emi maUlo o kaaakolu eka o ia aina, e loaa no iala ke ko)ean« ma kona hookomo ana i «a mea i kauohaia maluna ae nel, e koal lk«kahlipana alna hou Iho e Uke me ka heia ana I hoakakala ma ka Paoka 79, «1« nae aoie e ol aku ka huioa o na eka o kona aiaa mamua o e hoopuka U kekahl sll« alaa malalo o na hoakaka anaonlaPauka no kekahl wahio la aina hooUmalima e waiho ana m«lalo iho • hookahi haneri me kan«Uma kapual mai ke AUnui o ka Laa o Pele mai, «ole hoi no kekahi wahi maUlo o kekahl hooUmallma hoeln&l tt» ke alo e haU ana me ke Alanai o ka Loa o Pele, ina ua piU iUIU I «I «ku k« lolhi oibo« o ke «lo o elua maa apan«o kanaUma eka e like me U i hoolaU ia ai ma ke ano o (Haa. A e hoomaopopo AhookomoU miloko o na Palapala Bila Aina a paa I hoopaka ia miluo o na hoakaka o kela Pauka no na «ina i kokoke a e huli «na i ke AUaai o ka Laa o Peie kek«hi moo « mau moo aina paha e hoohai ana l* wahi Me ke Alanal o ka Laa o Pele a i ano kaea me ua Aianal nel« • « k« me« noi e makemake ai a aole e oiaka k« halna 0 oeh« h«nefi k«po«l. O Meahl hoI i hoohuUa i loaa i ka ia i «ponoia ai keia KamIOI Jte» kaUana e paa i ka aina maloko o ke Ahupuaa o OUa I olekekahl p«Up«U hoollmalima mai na Komlsina o na Alna k«U«ūw kfUmanawamahope ihooka hookaamaa «aclk«nka hosUmallm«, « m% keU ke hoeml la nel U nku heolimaHm|g|q; o» hooUmallma a paa o U ano i hookahl dal» i ka makahiki «o k» p>» na hooUmalima a paa e hookoe ana 1 kek«hi hoin» nui «e, m« J|iiM» |toecMemse »n» I ka pa-keneU o ka 1U o auja k« p*Up«U aila, elike meka iawa kapono i ka » oU han» hoomaemae hou e hoi ia no lloko o m«oI| an» I ke kope» a I ole ia, n» hua ai, n» me» kana i mr ka ak« ana «®a I na Komislna i ka waiwal io e ka aina i oie I» e ha»wfU «oa ka p«I«p«l« siU e like ae ka hela an» 1 19, e kalean» iakoa eloaa mal ke Aapani mal <ut ao I» «Ia« heiooko»,»I ele i«, no kekahi hapao hoolm^li^o» hookoi» n»kuma a pau o iapoia» poe hoolimaUma a hiki mai ia mana&#kahi paUpala ail» «loa malaio o na heakakaokei» P*«ka oo tolra!»I h»p* oiawahi lhooUmaUmai»omlho

ana maloko iho o hookahi haoeii ame kapaai mai ke Alaoai | 0 ka La» o Peie m»L | A e hoom»opopo h«a i» e hookomoU maloko ona PaUpeU SiU Ain» ! » p»a i hoopnkaia maUlo on» hoakaka an» o keU Paoko no n» ain» i | kokoke aehalianaike Aianai oka Laa o Pele kekahi mooamaa m«o*a!na p«ha e hoohui ana U wahl me ke AUnai oka Loa o Pelea i aso kne» me n» alanai nei, aehanaiama kahia ka mea noi e makemake ai a aoie e ol aka ka haina o ka UaU mamaa o eha hanen kapual; a e hoomaopopo hou U e p&i waie no na hoakaka ana o keU Paaka Ina hai o Umaa hoi i hoohaiU, i hoohaUa I keU man»ws ( »i ole ia, e hoohaiU «ka ana maUio o na Kanaw»! o k» Bepab«lika o H»waii. Pauku 781 E hook&am ke komaknai ona aina i haawiU ka sila maUIo ona Paaka 76 ame77 e iike me keU mahope iho nei: Hooka* hl hapaha mahope koke iho o ka ae U «na mai o ke noi e loaa ke knlean» e kaai i na aina i hoakakaia, a o ke koena ma na mahele Uke ileko o elua, eha a me eone makahlkl pakahi, mai ka la i fc»"»u ai ia noi me ka okupanee makahiki ma k» ehlka pa-keneta, na hiki nae i ka mea noi e hookaa i kekahi o la maa mahele mamaa o ka piha ana o ka manawa e hookaaia ai, ama la han» aoa e hoepau ika akapaaee. Oka aina i makemake ia e loaa ka Sila Aina e kaawale no ia ma ka Uo la nol ana i haipa ia me hookahi hapaha oke kamakaai mai na kama a me na olelo o ia Hoolimalima Juei Aiii mal, e rtau no nae kona mana e pili ana ike koena oka aina i hoakakaia maloko. Eia no nae, oke koena oka aina, paa ia maUio o ia hoolimalima oa hiki no e hoihoi u aku me ka apono o n i Komisina, a e hoomaopopo hoa ia e pili wale no na hoakaka ana o keia Paaku i na hui o ia mau hui i hoohai la i keii manawa, a i ole la e hoohui ia &ku ana maialo o na Kanawai o ka Repuhalika o Hawaii. Pauku 79. Oka aina i paa malaio ona Hooiimaiima Lei Alii I oleio la malana ae nei ma keia ke koho ia nei ko lakou mau kumukuai e like me keia mahope Iho nei: Oka lalani mua ona apana kanalima eka e kokoke loa ana i ke Alanoi o ka Lua o Pele, e like me ke anoo Olaa, he eono dala o ka eka; no ka iua o ka lalani o na apana kanalima eka, he eha daU no ka eka; no na apana e ae a pau he ekolu daia no ka eka. Pauku 80. Oka aiua i hookoe ia mai ke kuai ia ana e piii aua ike Alanui o ka Lua o Pele e na Pauku 76 a me 77, ma keia ke liookoe ia nei ma ke ano he.Paka uiau loa e hoohana ia no ka hooulu laau aoa a me kekahi mau hana e ae e piii una i naPaka, a aole no e kual ia a hoolimalima ia kekahi o ia wahi e ua Komisina me ka ae ole o ka Aha Hooko, aole no h«i meka haawi mua ole aku ia wahi i ka ona o ka aina e waiho koke mai ana mahope malaio o na kuma i hoakaka ia maloko o na Pauku 78 a me 79. MAHELE X. KA AINA M*A PUUKAPO, KAIMU A ME WAJAKQLEA, A ME NA AINA ! O NA KAHAKA MA OLAA. Pauku 81. O kekahi kanaka e paa ana ika aina e waiho ana iloko 0 ka Ahupuaa o Olaa i oleloia malalo o kekahi palapala hoolimalima mai na Komisina o na Alna Lei Alii mai aole e hookoe ana i ka uku hoolimalima no na makahlki mua elima o ia hoolimalima ana, a i ole ia, e waiho ana iloko o na Ahupuaa o Kaimu a me Waiakolea ma ka Apana o Puna 1 oleloia, a i ole ia, iloko o ka Ahupuaa o Puukapu ma ka Apana o Ko* hala Hema ma ka Mokupuni o Hawaii i oleloiia, malalo o kek&hi hoolimalima mai na Kemiaina Lei AUi mai no ka manawa o Kanakolu makaliiki ua hiki ne i kekahi manawa mahope iho o ka hookaa mua ana i ka nku hoollmalima, ina ua hookoia na kumu a pau ma ia paiapala hoolimailma mamua ae o ia manawa, e loaa mai ka Hope Agena mai ma ke noi ana aku a me ka uku aaa iaia I ka hulna elala waiho mua kupono, he Hoike no ka noho ana, he Hoolimalima Kuai, a i oie ia, Aelike Kuai e llke me ka makemako o ka mea noi no ka aina i hoakakaia ma ia Hoolimalima Lei Alii. Ma ka lawe aua i Hoike oka Noho ana, Hoolimallma me ke Kuleana Kuai, a i ole ia, Aelike Kuleana ela mea e lilo no ka Hoolimalima Lei Alil I mea ole. Pauku 82. Malalo ona olelo oka Pauku 81 oka huioa dala e waiho aku al ma ke nei ana i kekahi Hoike no ka Noho ana e like no ia me iwakalua-kumam&Uma keneta no kela ame keia eka oka aina e noonoo ia ana; ma ke noi no kekahi Hoolimalima me ke Kuleana e Kuai e Uke ka nui oke dala e waiho aku ai me ka uku hoolimalima o eono mahina o ka aina e noonoo ia ana, a e kakauia ma ka helu o ka mea noi ma ke ano he uku hoolimalima ina I pono ke noi ana; ma na noi no na Kuieana Aellke e like ka nui o ke dala e waiho aku ai me ka hapaha o ke kumakuai oka alna e noonoo ia ana a e kakauia ma ka helu i hookaaia ina e pono ke nol ana. Ina i holopono ole kekahi mau noi e hoihoi ia aku no ke elala i waiho ia mai i ka mea noi. Pauku 83. Ona alna malalo ona Hoolimalima Lei Alii i oleloia ma Olaa, Kaimu, Waiakolea a me Puukapu i oleloia ma keia ke helu ia nei ma ka elua dala me ka hapalua no ka eka hookahi no na hana mamua ae nei no ka heolako ana ika poe hoolimalima oia mau aina me na Hoolimaiima me ke Kuleana Kuai ame na Aelike Kuleana. Ma U helu ana ī maopapo ai ka waiwai io o ka aina i lawe ia malalo o na Kuleana Aelike me ke kuai kudala ole. Pauku 84. Kee ma ke ano i hoakakaia maluna oka hoakaka e pili ana i na HoolimaUma Home Liilii, Hooilmalima me ke Kaleana e Kuai ame na Kuleana Kual e pili no ia ike kulana oka po« i oleleia i loaa ia lakou na kuleana o ia ano; eia nae o kekahi noho mau ana i hanaia e ia poe malalo o na PaUpala Hoolimalima Lei Alii i oleloia e haawlia no H«ike no ka Noho Ana, Hooiimalima Kuleana Kuai, a i ole ia, Aelike - Kual I loaa U lakou ma ke ano he hooko ana, a i ole ia, hapa hooko ana i ke kumu e pUi ana i ka noho ana Uoko o ia mau palapaU. MAHELE XI. Pauku 85. Mai a mahope aku oka hoolaha ia ana o kela Kanawai, aole e weheia kekahi aina ao ka noho ia ana malalo o na hoakaka ana o ka Mokuna 87 o na Kanawai oke Kau o 1892 i kapaia <*He Kanawai e hoohuihui aia e hoololi ai i ke Kanawai i kapaia He Kanawai e kokua ana i ka loaa an» ame ka noho ia ana o na Apana Aina Lillil i kapaia ma kekahi ano ae oke Kanawai Home Liilii. Oia kanawai nae e mau kona mana • pUi ana ina aina i lawe ia i keia manawa eka poe noho. Pauku 86. Oke Kanawai i kapaia {< B b Kanawai e hookumuia ai i Puu DaU Pale Ale" i aponoU ma ka la 31 o Dekemaba, 1864, a me ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e hoopau ai i na Moraki maiana o na Aina Moi, » e papa ana a maa loa aka i ka hoolilo ana o ua mau Aioa la," I aponol» ma ka la 3 o lanuari, 1865, ma keia ke hoopau loa ia nei. Ona Pauku 36, 89, 40, 42, 43, 44, 45, 46 ame 47 oke Kanawai Kivila, ka Mokuna 44 o na Kanawal o 1876, ka Mokuna 5 o na Kanawai o 1878, ka Mokana 87 e na Kanawai o 1892, a me ke Kanawal Heia 48 o na Kanawai o ke Aapunl Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina ma keia ke hooioli U nei 1 kuUke «I me na hoakaka ana o keia Kanawai. Pauku 87* E mana keia Kanawai mai a mahope aka o kona la e hoolahaiaai. PAPA " A." KE ANO O KA HOIKE O KE Kftl KO KA BOOLTM^T f HOOUMAUMA MS K£ KUU&ANA KUAI, A X OLE lA, KULEANA KUAI. Ko Hawaii Pae Aika, } • Moknpunl j 8 Owaa malalo o ka hoohikl ke oleio nei ua oi ae ko*a mau ,ro«k»hiki mampa o ka umikomamawalo; he kapa waa ma k» hanaa ani (a i ole U ma ka hookapa ana> no ka HepuhaUka o Hawaii; (a I ole U a» loa» ii'iu p»lap«U hookupamalalook»Bepab«likao HawaU); (»1 ole U«a lo«« U'a kek«hs hoike oo n» pono kapa kaikawa mai ka Eepahalik» mai o Hawaii); ade waa ī kaa m f »aio o kekahi pUikta ep!U uut ko'imu pono kl»£ta no kekahi hewa; «ola wau be mea hookaa <tfe i n» »uh»a; »010 w»u I h»n» i kekahi hoike oiaio ole ma ke noi ao« ika «ina malaio oke Kanawai Alna; 1895: a a»m»re i» w»u, | I m»re U); «ole owaa ka ona oka «In» m» ko Huaw»ii ! Pae Alna, i hela eleia ma ko ano he «in« wai; (ina o» m»re 1% aoie k» wahine, a i ole U, ke kane f he ona no kek»hi alna o U »»o); (« i ole ia inahe ona oia aioa »he mea noi 1 aina hoa aka ma ke anoHoo* Um»Uma m» k® Koleana Kwi, a I ole I» Kulea.a Ka»i i nie» e Uwa ai ke hol la me ka aiaa I ieaa maa UU ka hoina i ae ia a i hoomaopono ia ka Panka 56 KAnawai i395, « he onaoia no na IU iUkek» nui me ka mea mea i hoik» U ma keU a me keU papai: a maw»ho aeo k» alna e noi ia neiaale au he me» noi i kekahi koieana iioko o ka aīna maUIo 6 ke Kanawai 1895; (inA ua m«re U| «ol« ka waliine,«i ole ko kane he mea noi o ia ano}, a ke noi nei au I ka ain» i oleloi» no ko'u walena ApoaoU i keU Ullo AHgate M. H. 1895. (Kakfiuicosls) SAKFOBI> B. DOLE, P«re3idenaokaß«|mbalikftoHawaiL