Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 21, 25 May 1895 — NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NU HOU HAWAII

( T d hoi nku kn Lunnkanawai o (( n<i iloiio tt I'iilhiii" ma ka mokuahi Waila o ke nhiulii Poakahi nei. O k't imi o na luina oluua <• ka uiokuahi (Jhina, h« 1(U ke hui puia mo iui iil:irnoku u me na poe iawelawe u n** a |iau. Ua piu i ku hooki ka wili kopaa an* na mahiko oae o ka inokupuni kaiii ia a koe noo Makawell, Hanaluaulu a me Kealia.

Mawaena o na ohua nmluna mai 0 ka mokuahi ('hina <» ne kakahlaka nui Ponkahi aku uei mui lapana niai, o Frant?is Slni*lair a r<ie ka wahine. Kia ka inokupea Troop ke hooili kopaa awiwi nei, a kt» piha pono ae oia, aiaiiu e liuouna i»v»!n!ei ia aku aiui ia no Na lokn unl «io ae o ka Lae ilao. w——— • Ua koao ia n t mea a pau e heie i lee anaina kemu e inulaiua ia ana ma ka pa hale nolio o W. H. Kakeia 1 keia Poaono uiawaena o na hoi'.i 2 a lue 0 ahuhi. Ua wehe aenui o Mr. 11. H. \ViUirtms i kona Uaiekuai Ilooiako llale hou loa ma nianui BeiitanlH t uia ke kihi akau o na huiuu Ht.t'uui Papu a me Ueritania. Poaha ae o keiu hehdtioma iho, MeP*iO, e ku mai ai ka mokuahi Arawa ma keia awa inai na Paualaau uiui © ka llema, uia kouu ala e kikihi loa aku ana no Kapalakiko. * Ua paapaaua ioa ka puaii puhi ohe o ka Uepuhalika i keia wa, a ua uaheuahe a iea maoii na ieo o na ohe e hone uiai nei i keia mau ia, a ke lilo nei i mea makahehi uul ia e keia anahm. Ua hiu aku ka mokuahi ('liiua ma ke ahiahi Poakalii aku nei i hala mai ka oihaua leta uku o llonolulu nei no Kapalakiko a uie na aina mamao, ia 4710 mau leta a me 1501 mau nupepa. K malaoia aua ko Maui Hui heihei iie i mau heihei ma ka la 4 o lulai aenei uia Kahuiui Paku. Ua hooiaha mai nei ke Kakauolelo Kepoikal, oia he eono heihei 110 a hookahi heihei kaa. A keia Poakahi iho, e haiulu mai ui ka mokuahi Australia mai Kapalakiko poiolei mnl, a mn kaPoakahi aku, lune 3, e haaleie mai ai oia ia Houoiulu uei, a peiu hou aku no ke awa ana t puka mai al. Ua iilo ioa aenei ia Mr. Firnnk L. Hoogs ka nupepa namu oilī uoaiama «•Pare<Jaiso o ka Pakipika," no ka mea o kona kokoolua o J. F. Ch»y, e heie ana e imi i ka oiuoiu o kona kino ma na aina mamao.

Aia uaauka loa o leahl kieUle o ka aloa hanai holoholooa o Haleakaia, he wahl kaooa lapana aooa ka inoa <«Fttku(la,*' e hoolau kaoaka ia ana e hanerl aoi aku aoau lapiuuL O ka Ukou hana, he kana kullna. Ua kukolu l&kou i halekula a uu hoollmalima i kunukula I maanoaalea ma e» &bana elua, oii k& iialokelo a me ke ao l ka olele Becita&iau

U* *aake ikapo Poaha nei, ke Kanmi ma Hawaii nei Mona. Heori L«eoD Yerleye ma kona wihi © noho nei ma alaoui Beritania no ka mal ma ka puuwaL Ua iohe wale ia, e hi>!o mai ana kekahi kahunapule lapana a noho laweiawe hana mawaena o rin lapana ma Peia Hamakua Maui. Okēia lapana kahunapuie ee la, he haumana i paka pono inai ke kulanui mai o laie. Eia ka wahiue o ka lua ke hiamoe nei i keia mau hebe*Jomn, ke holi ia paha ia Kamapuaa o ka ioaa aka, kooa eneml kahiko. A i oie i«, he iuhi maoli paha i kei& ala lolhl loa ao6 iho nei he iuau mnkahiki me ka hooiuoia ole. Ua ike ia mawaho ae o Makaweli a me iianapepe, Kauai, i ka Poakolu iho nei, he mokukaua maiihioi, e kaiewu Hraie »na no me ke kuleana ole. Ola |*ahu ku moka opiuma a ka mokuahi e hakilo nei u ka ioa.

| O Kuhina Kakina ka halolelo o ka Ia Hoowehlwehi i na lua kupapau o iiH Arnerika i haule inake lua na kahaa kaua o ka Akau a me ka Hema o Amerika Huipuia iloko o ke kaua huliamahi, ma ka ia 30 ae nei o keia malaniH. Ua haawi pio aku o lapana i kekuhi inau poiuaikai o na hanohano nana i papahi i na Unakila o kana mau mea kaua mulunu o Kina, ma ka uina a me ke kai, maiouli u ka ohumu ino a me ka lili o ka poai o na mana nui okolu o Europu. Ua noho ka Aha Kiekie i ka Poaha nei e hoolohe i ka hoopii a Kalii.'iiHole innhil > o ka phlapala hookuukto«>enoi ;um aoie i kupono kooa hoopaahao ia ana e ka Aha Koa no ka huna hewa kipi. Ua hoopauee ka aha.a ma ka Poalium aku, lioolohe )u»u ia.

Ut* lilo anei ia H. H. Wiiliam ke> kahi keena o ka hale nui i kukuluia mu ke kihi o ua huina al tnui Papu a me Beritania, n e wehe kuokoa aku aua oia i Halekuai Hoolako Hale nona ma ia w.ihi. I Kaleponl aku oia kahi i ohi ai i na waiwai, a eia ke noke mai nei i ka wehewehe a kuai aku i ka iehulehu malaila mai. Me he i«ea Ia ua kokoke loa mai e lele ke aho o na Aha Hooko a me Kuka o ka Uepuhalika ma ke ano he Aha Kaukanawai, no ka mea ke neenee mai nei ka wa e noho ai ka Ahaolelo kuikawao ka Hepulmlika. Na ka Ahaoleio aku ana a me ka Peresidena e wae i na lioa o ka Ahakuka o ke Aupuni, oia hoi, he elima hoa na ka Pere«i(lena e wae, he elima na ka Aha Senute a lie elima na ka Hale Lunamakaainana. llookahi wale no halepai uui o ka haua ma Honoiulu nei, oia ka Halepai Kuokoa, uo ka meaua hiki iaia ke pai I na nupepa Hawaii, olelo Eneiani a ine Puklki, me ka nana a hookae ole i ko Inkou uiau manao kaluiaiua ponoi iho. Ao ka meu iiaua e hoouiniu i kona umu huila, iia ka uila i ka wn o ka uila, a na ka maliu hoi i ka wa e neie ai i ka uila. Ke kiai loa ia nei keia haole hoopae opiuum noua ka inha ]>rown, no ka manao ia eia oia ma kana huakai hoopae opiuina kolohe ke auehe mai nei e ku Ika ainu r ei. lle haole maa keia i ka pae malu ae i Maui me ka ike ole ia, a I hoohuoi ia i ka nui hewahewa oka opium i ame ka hoea kino ae o Brown ma Maui eue ka ike ole ia o ka moku uana i Uwe mai. K malaiua apa na poe Amenka Houolulu nei i ka la hoohiwnhiwa lua kupapau ona Amerika i haule make iloko o ke kaua huliamahi o ka Akau a mo ka Hema o Amerika Huipuia, oia k* )a 30 o Mei e iike me ka maa. He huakal ke kai ana mai kai aku nei a hiki i ka ilioa o Maemae, he mau haiolelo ma ka ilina a ine na hana mau i ike mau ia i ka lawelawe ia ma hi ano la.

Ua hooleie ia mai ka bataiiona o ka moku lawe bae Amerika "Piladelapia" i ke kakahiaka Poalua iho oei, a ua aiakai ia aku lakou i waho o Makiki kahi i paikau nui ia ai a hoi mai ana. Ua lohe ia mai, mamua aku o keia wa, mamuli o ka welawela o ka ia i keia wa, e hoopau ia aua ka paikau ma ku bebeiio> ma a e hoihoi ia aku aua no i hofH kahi paikau aua iaka nei o ka aina iioko o ka mahina.

Eja ke ku oei ke ahua o na eke kopaa Haw&ii iua ka hale pap&a o ka Hui Mekuahi Oeianiea, a no ka plha loa ua hoihoi ia iuka i ka hale papaa nul loihi o Sapeaceia e moe nei mai alauui Moiwahlne a puka luka o mauka ihe o Papakaoene, Ua olelo la ua oi aku numua o ka 100,000 na eke kopea e kali nei o ka hiki m&i o aa meku pea aana ® «otoo)o mal Honoluiu eu a hlkl i Nu lok&.poloiei.

O k& Hoku a oie Ikeolela li* bat«ri kioipopo ma ke kahaa o Makikl i keia aaioa ls Pototio. A oiai i make ka Ikeoleia ia Hoku ma ka paant moa o ke kau i ooiki aī ma ka U n o Mei i haia, noUila e hooikaika ino loi ana o Hofea e mske o Ikeoleia la»>, eia nae aole e hookoa wale aka ana e Ikef4eia e -pahemo ka h&nohano ana e lei net i ka Ho ku, ke ole e hakoko ia oae ka wikani. Nolaila he paani hooikaika ioo ana keia o na puali eloa, oo ka raea e kaa ana iaia ta p«a o ka heio ekahi, oiai aohe mea 01 o na puali a ekoia eku nei i teia wa, he hooka> hi wale no wai oka iike, he neo. He auina.ia maka kaoaka keia o ke knhua kioipopo ma Makiki.

Ma ka aulna ia Poakahi aku nei, hon« 3 paha ia, na ikeia aka kekahi kumu wai pallani nuieka poiolei ana ika iewa a e kuu iho ana e hauii ma kahi kokoke Ike awa o Puuloa. Ua koho aka kekahi poe ua iiaule, aka ine he mea la ua kau no pela a muekekei WBle ae no. A ma ke kakahiaka Poalua maf, ua ike ia aku ka anapu ikaika ana mai o ka uila ma ka lewa lani a me Ka UHkolo hakui ana iho o ka hekili aole i ka lehulehu aku, aka no elua wale no paha manawa. Ua uianao ia i ke ano hoopouli ana iho he kuaua nui la ke haule enai anu ma ke kulanakauhnle nei, oia ka hepulelehua wale no a mauka ona kuahiwi kahi kukonukonu ko piha pono la na kahuwai..

i ka ia 1 o Mei nei, *ua iohe iuai makou, uit hanee ia e ka pail a ua make o Kauaaalea ina ke ala pali knhakai mawaena o Poiolu a me Honokane, Kohaia iaia i hoi niai ai mai Honokane no ka home. I hele k«ia kaoaka i Huiiokane i ka mahiai iu kakahiaka no me kekahi poe e ae ma m alanui hookahi no. A i kona hana ana a aui ka ia, hoopau oia i kana hana a hoi oia wale no. laia i hoi ai a ma kekahi wahi oioi loa i ke kai, me he mea ia ua hanee kela pali i kona wa i holo ai me ka

manao e kaa ma kekahi aoao, no ka mea, iie wahi huia aua ia, a ua paa pu oia i ka lepo a aie ke aa a nakv wale. No ka mea, hoi mai no k» iakou lehuleiiu i ke ahiahi iho, aole i ike ia oia, aka ua iioomaopopo ia no nae ua hanee ua pall la. Ma ka haohao la i ka hoi ole mal a huii ia aku i kekahi ia ae, i ioaa aku ai kona kiuo ua paa maioko o ka lepo a koe ke poo ma ua wahi Imnee Ia o ka pali.