Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 48, 26 November 1892 — NINAU ANO NUI. Pehea Kakou e Hana ai me ke Awa o Puuloa. [ARTICLE]

NINAU ANO NUI.

Pehea Kakou e Hana ai me ke Awa o Puuloa.

Na Hoakaka Piha a ka Hon. L. A, Kakina.

Mr. Lunaiioopon'opono: O ka ninau ««Heaha ka kakou e hana al me ke Awa o Puuloa," oia kekahi o na ninau ano nui loa iloko oka aina i keia manawa. ī ko'u nana aku, he mea pono e hoakaka ia me ka maopopo na manao e pili ana i keia mea mamua o ko kakou apono ana a hoole ana paha ia mea. O ka mua, ua auo huikau i ka noonoo o kekahi poe ka mea i makemake maoli ia; ma na kamailio iloko o na nupepa, uu oleloia, "e hoohui aku ia i'uuloa," a pela aku. Ma ia mau hoakaka ana iloko o na nupepa ua lilo ia i kumu alakai hewa i ka mea maoli i makemake ia; aole no hoi i manao ia e hooliui aku i kekahi wahi o Puuloa me Amerika Huipuia, oiai aohe aina o ke Aupuni malaila; ua hoakakaia no keia mea mamua, aka hoi, me ia moakaka lea no ke hoohuikau wale ia uei no e kekahi poe e iike nie ko kakou hoaloha maikai Mr Davies, ma ka olelo ana "he hoohui aina," a ua lilo ia i olelo e hoopunihei ai i ka lehulehu, aka ua lilo nao ia i mea na ka poe e olelo ana ia mau olelo l mea e manao ai lakou, he poe lakou e haua ana i na hana e hoopakele ai ika lehulehu mai na pilikia ae.

Ina e makemake ana o Amerika Huipuia e loaa kekahi aina ma ke Awa o Puuloa, ma ke ano aioelio, a hoolimalima paha, alaila, o lea moa wale no e ioaa ai e kuai a hoolimalima oia me na poo mea aina malaiia; a ua hiki no iaia ke hana pela ina ho kuikahi a kuikahi ole paha mawaena o na Aupuni elua, e like me ka hiki iaia ke hoolimallma i kekahi apana aina ma Ainahou.

KA MEA I MAKEiMAKEIA. O ka mea i makemakela i ka wa i haia, a oia no hoi ka mea i makemakeia i keia inanawa, o ka haawi aku o ke Aupuni Hawaii i ke Aupuni o Amerika Iluipula i mana e hana i kekahi mau mea ma ke Awa o Puuloa, ma ke ano hookahi e like me ka liaawi ana i palapala hoohui i ka Hui Mokuahi o Waila a i ka Hui Alaliao me Aina o Oahu e hana i kekahi mau moa ma na kai o Hawaii nei, a ma ka Mokupuni o Oahu; nolaila, aole ma ka haawi ana o ke Aupuni i keia mana ia mau Hui, e manaoia ai ua hoolilo aku {ke Aupuni i kekahi o kona mau mana ma ke ano aupuni; no ia mea, ina e haawi ana ke Aupuni Haw r aii i ke Aupuni o Amerika Huipuia ī ka mana e eli ai i ke one ma ke Awa o Puuloa, e hooholo hoi i kona mau moku ma na wai o Puuloa, e ae aku hoi e hookuu i na heleuma o kona mau moku ma na papaku o Puuloa; ma ia liana ana, aole ia he mea e manao ia ai, e hoolilo ana ko Aupuni i kona mana aupuni malaila a mana hookolokolo paha, a ī ole he mana paha i oi aku mamua o ka mana i haawiia i ke Hui Alahao, a i ka Hui Mokuahi paha o Waila. A aole hoi ma ke Aupuni o Amerika Huipuia a he Hui wale no kela i hoakaka ia ae nei, e hoano e ai i ko lakou maoa i loaa; ma na ano a eiua, aole i lioano e ia ke ku ana o ke Aupuni, ke kulana Moi, a o ka mana hookolokolo paha, ua ola mau lakou i na wa a pau. HE W*AIUONA WAIWAI ILOKO O KA LEPO. O ka manao o haawi i keia mana i ke Aupuoi o AmerikaHuipuia aia no ia i ke Aupuni Hawaii, a oia kekahi o kona mauwaiwai ano nui,' aka hoi, ua like no ia waiwai nui me na waiwai e ae, e loaa ana ka walwai ma ka hoohana ia ana wale no. Ina puha e piha ana na : apuupuu o Puowaina me ke gula a ! me ke daimana, aka hoi, he mea ! pono e hoomaopopoia, ina e waiho wale ana ia mau mea malaila me ka hoohana ole ia, alaila o waiho wale ana oia e iike me ka lepo a me ka pohaku. A oiai hoi, aia ka mana o ka loaa ana o keia waiwai i k© Aupuni, he mea ole loa īa ke hoehana ole ia; ina aole e hoohanaia, alaila, aoie no e hiki e ukuia kekahi mea waiho dala ma ka Hanako Hale Leta, aoie hoi e hiki ke hana ia kekahi kapuai o na alanui, a aole hoi e kokua ana ia i ka hooholomua aea i kekahi hana o ka aina. Pela no hoi, he mea \\*aiwal nui loa ka loaa ana ia kakoa mai ke Awa mai

0 Paaloa ina ehaoaia me ke akamai a kalaiaina naauao. Xo na makahiki he ta»sdni i hala, aole he waiwni īk i i k*m mai hiHa mai ? koe wale no he a me na pohaku, peia no hoi, e mau aku ana no ia kulana n<> ke tuusani makahiki hoa aku ? ina e lanakila ka manao o ka poe kue i ka hana i kekahi mea e pili ana ia Pualoa me Ameiika Hoipuia. loa eia ia kakou keia loa walwai nui, kahi e loaa ai ke daimana a me ke gula, e laka anei kakou a paa ia mea me ka ae ole aku e hoohanaia ua mea la 1 e kekahi mea ? a i ole ia, e hoao : anei kakou e loaa kekahi waiwai ia ! kakou mailaiia mai no ko kakou | nolomua ? Ina e manao ana kakou | e hana peia, pehea Ui e hiki ai ke hanaia ia mea ? Ke oielo nei au, o ke ala e hana aku ai he molaelae loti ia, e like me ke akaka o ke kau ana o ka ihu imua o kou mau maka. Ina e nana i ke kulana o Ilawaii nei i keia wa, alaila, ua hiki no ia kakou ke hoomaopopo iho. AOLE ASEI HE PILIKIA MA K A i OIHANA MAIIIKO ?

Ke olelo nei o Mr. D.\vies, "aohe piiikia oka oihana mahiko. f> Ina aole io he pilikia malaila, alaila ho mea pahaohao ia ika nana aku. O ka mea oiaio, o ka hapaiua o na poe i komo aku iioko o na mahiko, e ohi ana lakou I na puka mamua aku oka 1890, i keia wa, ua pilikia maoii lakou; nolaila ke au nei kakou 1 wahi e palekana ai. O na hnna hoi e hiki ai ke hoohana aku a loaa mai kahi pono, he mea hiki oie ia i keia wa mamuli oke Kanawai Dute ma Amerika Iluipuia. Xola* ila, he wahi ala anei kekahi e hiki ai ke kapaeia ae kela Kimawni i)nle ma Amerika Huipuia? Ko keha nei o Mr. I>avicd ma kana hoakaka e pill aua i ke Aw.t o Puuloa i kona mau manno, 4, he hiki 110 ia kakou ke hahai i kekahi kumuhana kalepa holomua i mea e loaa ai i ke Aupuni ka mahaioia mai e ke ao nei, a e loaa mai ai hoi na kokua ia ana niai e Amerika Huipuia."

I na inakahiki i liahi aku lu, ua | mau 110 ko Mr. Davies ai atm i na | pomaikai a Amenka Huipuia i liaawi inai ai, a ke manaolana nei no hoi oia e mau aku ka ai ana ia mau pomaikai ma keia hope aku mai ku luhi mai o ke kanaka ilihune, ua ; hoomomona aku iaia a hoowaiwai I hoi ia ia mamuli o na kokua ana mai a Amerika Huipuia. Mamuli hoi o kona ano maalea, a mamua hoi o ka hiki ana ma! o ka pilikia maluna o ka oihaim mahiko, ua mio iho la oia a hoolilo aku la i kekahi hapa o kona mau loaa mai ka oihana mahiko mai r mamuli o ke kokua ana a Aineiika Huipuia, a kukuiu ae la i halekuai nui, e kuai ana i me mea a pau mai na heleuma moku a na lole «ilika nani, na waiwai nani 0 Kina mai, a ua ohi a hookomo ia iloko o na kini. Me kona kumu waiwai nui, ua hiki ia m ke kuai i na waiwai ma na aina e ma ke kuai makepono loa, a hoi mai a kuai aku ma Ilawaii uei no ka aie loihi o ka inanawa, a e hiki 110 ia ia ke paio mai me na poe kuai liiiii maanei, a loaa 110 ia ia ka puka nui, oiai na poe kalepa liilii e kupilikii ana a ane make i ka pololl. Nolaila, ma la ann he mea ole no ia ia, ina paha lie kuikahi ko kakou ine Amerika iiuipuia a aole paha. Ua hiki no hoi ia ia ke luakaha ma kona home nani ma Pelekane, a holo mai ianei nei e koino lioi iloko o na anaina puie me na leele, a e hoakaka mai paha i na mea e pili ana ike kulana aupuni. Nolaila, o ka ninau e pili ana i ke kuikahi, he mea ole la ia, no ka inea, e ioaa ana no ia ia ka puka ke loaa īa mea a loaa ole paha, aka, me ka lehulehu e ae, he ninau ano nui keia, no ka mea, aia malaila ko lakou ola a make paha, ko iakou holomua a kuemi hope paha. Ua loaa ia kakou na pomaikai mamuli o ke kokua ana mai o Amerika Huipuia, aka, e hoomaopopo kakou, he poe akamai a maalea no na Amerika ma na hana imi waiwai. Ina e manao kakou he mea pono e loaa ia kakou ke kuikahi kalepa me Amerika Huipuia, he mea makehewa e manao aku kakou e loaa mau ia mau mea ia kakou mamuii o ko Amerika Huipuia kokua wale mai i na wa a pau, aka hoi, he mea pono e makaukau kakou e haawi aku i kekahi mau panai pu ana. O ka Amerika Huipuia mea e anoi nei e loaa ona kahua hoolulu moku kauaa wahi hoahu lanahu ma ka Moana Pakipika, nolaiia, ina e ae kakou e haawi aku i kekahi mea 1 mea e ae ia ai ko kakou mau waiwai e komo dute oie aku ilaila, alaiia, e ku ana no ia i ka hooko la o kona mau iini. *Ke makemake nei no hoi oia e lilo ole aku ka mana o na Paemoku o Hawaii i kekahi mana e aku. Aole palia he wahi ma ka Moana Pakipika nei i oi aku ke kuponol wahi hoolulu moku mamua aku o ke Awa o Puuloa, eia oia ke ku nei ma ke kikowaena, he maluhia he hohonu ke awa a he akea hoi. [Aole i /?««.]

Eia ke waiho nel na makalua oihana Luna Malama Buke nui a me Luna nui o na Hana Hou me ka hoopiha ole ia, afca aole no nao i nele na noi lehulehu e waiho nei no ia mau hakahaka. Ike ahiahi Poakahi aku nei, ua uku ae kekahi mea i Hlo ma kona piii ana mahope o Harisona i ka mea pili mahope o Clevelana, ma ke kauo ana i ke kaa huki lima i ka mea nana ke eo i hoonoho ia iluna me ke kam o ka pahu a me ka ole, e poai ana i ke kuea e kaapuni ia ana e na alanui Papu, Kalepa, Kaahuman ame Moiwahine. O Mr. Oat ka mea e huki ana i ke kaa hukilima, a o Mr. A. Bol3ter ka mea e noho hoohanohano ana iluna o kaa, I aahu iaia iho me ka hae Hawail a me ka papale piva ahinahma, e wehe ana a e kunou ana ma o a maanei o ke alanui e lulumi ana na kanaka mahope.