Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 48, 30 November 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA-Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuht ia t Moss Ma'u I ka pau ana ona oielo a ke koa ot>io, ua kauoha ae la ka moi i kona alihikaua nui e kii aku i ka poe i hoopaa la iloko 0 ka halepaal .a ia wa i hao ae ai ka mana o k uhhkaua nui i kona p >e koa a hoor . «a aku la e hele no kahi o ua poe \ _le nei i hoopaa ia ' *i. Ia lakou i hiki aku ai ma ka rumi helu ekahi 0 ka halepaahao, ua loaa iho la ua poe paele nei, a ia *a ka al - hikaua nui i kauoha ae ai .i kona maif koa e hopu iua poe nei a lawe aku imua o ka moi a me ka lehulehu holookoa. I ka hiki ana aku o ka alihikaua nui a me kona poe koa me ua poe paele nei, ua ike mai la ka moi a me ke anaina holokoa, aiawa i lohe īa aku ai ka leo o ke anaina e hooho ana : E make E make ke koiohe maluna 0 ka amana li kanaka !!

I ke kuu ana īho 0 keia mau leo heoho oka lehulehu, ua ku mai la ka moi pane mai la : lmua ou eke kanaka opio nona na heiehelena i haiamu ia e ka nani a me ka wiwo ole, 1 keia wa ke ike nei au ua hooko oe i kau hana me ka wiwo ole, a o kuu makemake hoi ua hooko ia. N T olaila, aohe a'u mea e ae e hoike aku ai imua ou, oiai ua hai mua aku no au 1 ka'u makana e haawi ai la oe ke hooko la kuu makemake, a nolaha, i keia ke hai aku nei imua ou a me kuu mau makaainana. oa eo au ia oe. I ka iohe ana o ke koa opio i na olelo a ka moi, ua ku ae la oia iluna a pane aku 1a : Eia ko'u manao imua ou e ka ir.oi a kou mau makaainana. e noho no oe ma kou kulana mua he moi, ao ka mana oke aupuni me a'u ia. Aom mea e ae a pau e pili ana i ka noho'na o ke aupuni a me kona mau pomaikai -ne oe no ia, a e hoomau aku r«o oe i kou noho moi ana e like me ka mau Nolaila, oka kakou hana wale no i Keia wa, i pane hou ae ai ke koa opio, oka noonoo i ka hoopai no keia poe na lakou e aihue nei ko hale kamaa e ka moL I£a pao ana ona olelo a ke koa opio, ua ku mai la ka moi a haawi fnai la ina hoomaikai he nui tmua oke koa opio, i ka i ana mai :

Ke Uwe nei au i kou lokomaikai kiekie a papahi iho maiuna o'u, a e lilo auanei ia i mea na'u e poina o!e a hiki i na bora hope o kuu hanu ana i na ea oluoiu o kuu aina hanau nei. Mahope iho o ka. pau ana o keu mau olelo a ka moi, ua noho iho U oia IUIO, a i ka haU ana 0 kekahi mau mi nute oa ku hoo ae U oia iluna a pane | mai U imua o ka lehulehu : Oka kakouhanawakno 1 ke» wa,oU no ka hookao aku i ka hoopai maiuna 0 oa koiohe, a oa maopopo ooka hoepai u oukoo, ou hoi, e H U maluna o ka ****** ti kanaka. lloko o keia **. u» k»uob» »e 1» k» moi i kon» »lihik»n« nm e l-"«ko »ko 1 k» boop»i mtlun» o n» U«eh»l*, * « v» no koi k» «lihiUo» dbi i hooko *ku

v: : lii-'i a; ar a V i-:i : ;k<r m« ke oha \ h.uwi :a i'<.: ;\ J I ka ;\j»j ana ae o keu n:au nirt a pau 1 ka hooko u. ua hoi aku la keU a me keia no k. na wahi iho, a hoi ; u aku Uno hoi ke fcoa opio me ka moi no ka haiealu. I ka haia ana ae o kekahi luau U 0 <0 ke koa op»o noho ana ma ke aupun» o l'elekane. a 1 kekahi kakah'.aka, oiai ota e ho'.oliolo ana maloko oka tiu»apua o ka pa aiii, ua ike aku b oia 1 ke kahi mea Ika maalo ana ae mamua t»na. ano ka mao|>opo ole iaia oke ano o keia mea, noiaila, ua wehe ae la oia 1 kana ohe i |>a miiiona la ka ike a hoomaka aku la e nana, a iioko o keia wj keia i ike aku ai i kekahi wahine v lele ana maluna o kona lio. a ua koko ke loa hoi oia e komo aku iloko 0 ke aupuni o Ke^hialoa.

I ka ike ana o ke koa opio i keia mea ua huli ae la oia a hoi aku !a no ka halealii me ka awiwi nui a ku ana imua o ka moi a pane aku la : lmua 0 kou hanohano e ka moi, ke noi aku nei au e oluolu oe e hookuu mai ia'u e hoi no ko'u aina hanau, 01.11 he wahi hatia no hoi ka'u e kali ia mai la 0 ka hoi aku, a aia no he wa ma keia hope aku e hui hou no kaua. Pane aku la ka moi, aohe a'u mea e hana aku ai nou, oiai aia au malalo aku 0 kou mana, a e kau mea e manao ai he pono o:a ke hot)ko i%. A 0 ka'u wale no e noi aku nei ia oe, e hoi oe a hoo manao mai iau. 1 ka pau ana o keia mau olelo a ka moi, ua puka aku la laua iwaho i ukali ia e ka ohana alu, a i keia wa 1 wehe ae ai ke koa opio 1 kana huke aniani a huki ae la i na kui he 12 e hoopaa ana 1 kona lio, a ia wa no i oili mai ai ua lio nei a ku ana imua 0 k*>na haku.

Iloko o keia wa, kau ae la ke koa opio maluna o kona lio, a haawi mai \a i kuna aloha hope i ka moi a me ka ohana alii, a i keia wa oia i hoalu aku ai i ke kaulawaha 0 kona lio, a iloko o ka imo ana a ka maka ua nalo aku la oia mai na maka aku o ka moi a me ka ohana alii. Maanei e ka makamaka heluhelu, e waiho kaua i ke kamailio ana no na mea a oau e pili ana i ka moi a me ke aupuni 0 Pelekane, a e huh ae ko kaua alahele a kamoe aku mahope 0 ka meheu o ka kaua koa opio. I ka wa a ke koa opio i nalo mai ai mai na maka mai o ka moi a me ka ohana alii o Pelekane, ua kamoe pololei aku la kona alahele mahope o ka wahine hololio ana 1 ike ai he mau minute pokole mamua iho, a o ke kumu hoi o keia huakai ana e hele nei.

A i ka hala ana ae o kekahi mau se kona, aia hoi, pili ana keia ma ka aoao oua wahine nei, a pane aku la : Kauwa make loa oe «a'u. I keia wa huli mai la ua wahine nei a pane mai la : lna wau e make, alaila, aole e loaa ana kuu milimili ia oe. Heaha ke kumu o kau huakai o ka hiki ana mai nei imua o'u ? wahi a ua wahine noi i pane hou mai ai. Pane aku la ke koa opio imua o ka wahine, i hele mai nei au e huli ika mea nona na owili iauoho gula 6 i hiki mai imua o'u. ! keia wa i pane aku ai ka wahine, o na owili lauoho guia 6 i hiki aku ta imua ou, aole ia he mea e ae, aka o ka haku no ia o makou, aia la i ke Aupuni o ka Līhihhi o na Manu kahi i noho a*. Maanei e wehewehe (K>kole aku ka mea kakau i na mea e piii ana i na mea ike ia ae la maiuna, oia hoi, ka wahine holoiio e hui nei me ke koa opio, na owiii lauoho gula 6, a me ka mea nona ia mau owili lauoho.

O ka inoa o kiia wahine e huinei, me ke koa opio, oiino o Ki Nani Mau Loa, a oia ka mea nana e euaiama I ke aupum o Keahialoa, ka mea hoi na- j oa e pa!e aku na kupua e hiki mai ana | e hoopino 1 kooa haku. O na owili Uuoho guU 6, oia no oa owiii lauoho i j loaa ai t ke koa opio iloko o ka muliwai j a kakou hot i ike ai ma na helu mua o j keu kaaa A o ka mia nooa ua mau j owili Uuoho nei oia no o MeU Liko, i ka ui o ke aupuni o ka lihilihi o na mana Ua maopipo aku U pahi U oe e ka mea heluheiu keU mau mea, Uila, e huli ae kaua a nana aku i ke kOa opio e haihaioielo U me ka Nani Mau Loa. lioko o keU wa i Uui e hui oei. ui paoe mii U kt wahine i ke koa opio :

K. i<Tvo 'O . a ■' ko i" k I • *C ik'- U k..- k <> Xl- •***t*• u» u :j.;i e U'e nu <.• jr. -• \ \ ■ . Ouu uua rci e : tle A r -,ji , v oke ah\ caa At\.i r\. a j .1 nei o ka air.a, a mi ko Ia 1 ** teic ani lo'e hc weia :ui'.n'4, 1 1 > laui nei i komo afcu i» iU k ipum o K.cahulo«. a i nan* ik \ *. 5 ni o kc koa oj>io 1 keia : e ka nam a me ka miikai Hiki aku (aua nei ma ka ha ? k*'s ■ o ua kaikaauhme nei, kom aW ilokv\ a u wa ke koa opio 1 tu; 1 .*<■ ma 0 a maanei o leko o i;a h.t e he mea hoopaluohao 1 konu nu;u » ike ana 1 keia hale a ka rum ana hoi i ike ole ai numua l kria wa, |vane aku la i:a k.tt<.r; 4 ne nei imua 0 ke koa opo, r ;oi.u .1 ha a maona, alaila, hete akn nu V.< huakai hele ? Aoie, wahi a ke *oa op«o, \ix .iu 1 au me na pono o ka hele ana

I kei* wa i |urvc hou nui x\ v.x k..i kamahine nei imua o ke koa opi.\ \ sa i ana mai : Aia i kela ao e kau nui U o ;.i;o :i olaila, aia ilaila ke aupuni o k i iih:;: ona manu f a o kahi hoi o ku h.iku - makou e noho mai la. O ka'u wale no ia oe, i pane hou , ai ua kaikamahine U, he ma'u \Vc \\\ la no ia, a hoi ana no ka aun oiai, o ke ala e hiki aku ai i via .\upur.» la ua piha me na popihkia lu. t\ui, .1 aole e hiki i kekahi mea kino ola ke mo aku iloko o ua aupum la.

I ka lohe ana oke koa opio i ki i.i mau olelo, ua pane aku la ou ; H< oiaio kena mau olelo au e pane m.u nei imuao'u, aka, ua hcK)hiki au a'U au e kuemi hope a hiki i ka wa o ai o ka mea nona keia mau owili lauoho gula 6, ua aa au e hele imua no ke ol.i a make paha.

I keia manawa, haawi aku la keia \ ko lanei aloha hope i ua kaikamahine nei a puka aku la iwaho a kau ae l;i maluna o kona lio a hoomaka aku la e hele ma kana huakai hele.

I ko ianei kaawale ana aku mai kc , kakela aku o ka Nani Mau I.oa, ua pa { ne ae la ka lio la lanei, i ka i ana ae : Ke hele nei kaua ma keia alanui au L e makemake nei, nolaila, e halawai aku ana kaua me ka enemi, no ka mea, ua ike ia oe e na enemi, oiai ke ike noi au eia aku o Kimkula mawaho me na ku 1 pua a nau kahi i kali ai o kou puka 1 aku, nolaila, e hoomakaukau oe nou iho a e makaala hoi. 1 Ika lohe ana oke koa opio ikt u mau olelo a kona iio, ua ae aku 1« oia me ka i aoa ae : () kau mau mea a pau e olelo niai ai ia'u ma keia huakai heie a kaua o ka'u ia e hooko ai. Ia m*nawa pane ae la ka lio, e ju'i ae oe ma kuu pepeiao akau f h i puk.i mai he kapa kila, alaila, e komo iho '>c ia kapa, oiai e komo aku ana kaua i!<> ko oka enaena oke ahi. O keia nuu oielo a pau oia ka ke koa opio i hoo ko aku ai ■ A i ka holopono ana o keia r»<iu |mea a pau, ua hoomaka aku I» Uua nrt e hele, a i ko laua kaa pono ana aku mawaho o ke aupuni o Kehialoa, ua ike aku la laua nei he mau tau\mi o na kupua e noho mai ana. I keia wa, pane ae la ka lio i k«>na haku, e kahea iho oe ia Bulionabab*la, ka ilio kupua o na kuahiwi o f*banona e puka mn a e hele pu kakou i ke kaua.

!t mtn*w* i i>anc iho ti kc koa opio. It oc e Bul»ocwt>«bcla t kuu >lt<> kupua o na kuahiwi o Lcbanona, ua nukenuke au ia oe i keia manawa. I ltwt no a pau keia mtu olelo a ke kot opio, ku ana ua t!io nei mua o kont ālo t pane n»ai la : Heaha ka makemake o kuu haku opio i kahea ae nei t kekahi o kana mtu kauwa nei ? Pane aku 1« ke koa opio, i kauoha aku nei to ia oe e hete kakou i ke kaua, o*ai eia he mau ttu»tni o na enemi mtmut o kakou i keia manawa. Iloko o keia wa ua hoomaka aku la Lakou nei e hele no kahi o Kinikula a me kooa mtu kokua kupua h<; mau ttusani e ooho omu tnt. li Ukou nei i kokoke aku ti ma ka hi o KiaikuUi a me kona mau kupua, ua k>be tku la ke koA opio » kt leo o KinikuU i ka paoe tnt te imua o oa kupua penei: (AēU * 'h 1 • %