Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 27, 6 July 1889 — Page 1
This text was transcribed by: | Lisa M. Watkins-victorino |
This work is dedicated to: | For our kupuna |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXVIII, HELU 27. HONOLULU, POAONO, IULAI 6, 1889 NA HELU APAU, 2240
HOOLAHA LOIO-
WR KAKELA.
A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hoola@ Palapala.
C@IL BROWN.
A HE KOKUA MA KE KANAWAI?
Agena Hoolalo Palapala no ka Mokupuni o Oahu
@ HANA: Ma alanui Kalepa.
tf.
EC HITCHCOCK
(@AIKUE HIKIKOKI)
A KOKUA @ A PAU
PILI ANA @ KE KANAWAI
E ohi ia no na Hilo Alo, me ka awiwi.
HILO, HAWAII.
2114.1yr.
JAMES M. MONSARRAT
(MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, Alanui Kalepa.
WILDER & CO. (WAILA MA.)
@ papa a me no lako kukulu hale na ano a pau, a @ na me @ pono a pau o ka hale.
Kihi @ me Papa.
PACIFIC HARDWARE COMPANY
Na hope o Dilinahama Ma
Mau Mea Kuai Lako Hao
Alanui Papa Honolulu
GEORGE P. KAMAUOHA.
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE MEA
ANA AINA.
@ ma Kohala Akea, Hawaii.
@
WILLIAM C. ACHI.
Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na @ pau o keia Aupuni. He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa. Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, ma ke Keena mua iho nei o Kini me Peterson. 2114.y
A ROSA. (AKONI.)
Loio A He Kokua Ma Ke Kanawai.
He Luna Hooiaio Palapala.
KEENA HANA: Ma alanui Kaahumanu.
OLELO HOOLAHA
Ke hoolaha ia aku nei ma keia, @ e kuai kudala ia aku ana na Lako Noho Lio kahiko o Kaha@ i waiho ia mai ia’u i Ione 25, 1888. no ka hoomaemae hou ana, ina e uku ole ia mai iloko o na la he 30 mai keia la aku o keia hoolaha
GEO. W. YARICK.
Wailuku, Maui, Mei 1, 1889
@tf
HALEKUAI BIBI HONOLULU
(@)
@ MOIWAHINE, MAKEKE MA UIAKO @.
Na Bibi momona, Hipa, Puaa me la, na lako ai ulu & co. O na kauoha a na ohana a me na moku mai e hooko koke ia no me ka eleu a me ka hiki wawe. O na holoholona ola no na moku e hiki no ke hooko koke ia.
Telepone Helu 212 2185.tf
Umeke Poi! Umeke Poi!
Ua loaa mai he mau Bakeke Umeke Poi o ke ano hou, i hawele ia me ke apo hao, a o ka ai e komo ana iloko o keia ano umeke, oia ka helu ekahi o ka mikomiko, aala a me ke onaona. E kipa mai ma kahai o
KAKELA ME KUKE. Alanui Moi. 2221.3m
IKE IA WAIALUA
I aloha mai au ia Waialua
Kahi wai hoohu puukapiki
I @ ia e ka lima
I pa i na ano he maneo ia
E ake no ka Pauda a ho a ia
Hookomo i ka waha pukuniahi
O ka mau no ia o ia Kapena
O ka pa o ka wela, mahanahana
Alo aku au o ke kula loa
O ke ala kukini o ula ka ihu
E ake no a ike ia Waialua
Kahi wai hoohu puukapiki
Hiki aku kamahele I kauhale
Ua makaukau @ ono ia Waahila
I hakaha wale no i Poliahu
I ka hea mai e, ina kaua
O ka piina pali la, he naenae ia
O ka ihona o ka holua he nanea ia
E ake no a ike ia Waialua
I kahi wai hoohu puukapiki.
Tu-to.
NEDE NIKONA
KA
Puuwai Haokila a Hooko Kauoha Poina Ole;
A O KA
Holapu Hope Loa
A KA
“ALABAMA,”
KE
Ahikanana a Puhipuhiahi o ka Moana Atelanika.
“Elua Kupueu o ka moana, A na Ola e makau nei; O ka Alabama me ke Senedoa, I ka uhai loloa mai mahope.”
MOKUNA XX.
WINSLOW, KA LIONA AUKAI
“E kuu i ka oukou mau pu,” wahi a ke alakai o ua kipi nei, “aole hoi o ka huaolelo ki,” a kuu koke iho la na luina I ka lakou mau pu. Ua oi ko Nede koa i ko ka Lutanela o ka moku kipi, a ua hiki ole iaia ke haawi I ke kauoha e ki. “Na’u ponoi no e kakau aku ia Kapena Winslow,” wahi a ua Lutanela nei. “E haka pono ko oukou mau maka iluna o ke pio, o kana oni n@ loa, e kiaku iaia a make e like me ka iho.” A hoomaka iho la ua Lutanela nei e kakau i kana leta penei: “Kapena Winslow: Ua lawe pio ia e makou ko kanaka o Nede Nikona. Ke paa pio @ makou iaia no ka @ kuu ia mai o Pilipi Fale mamua ae o ka hora o ka la apopo. Ia hora, a ina aole i lanakila o Fale, alaila, e make ana o Nede Nikona. He poe kana ka makou i kupaa no ke aupuni o na mokuaina o ka Hema. He hoaloaha o Pilipi Fale no makou. Aohe pane i makemeake ia no keia, o ka hookuu wale ia mai no o Fale, a i ole, o kona paa ia aku mahope iho o ka hora i hai ia aku la. Koko no ke koko, a i ole, he ola no ke ola.
O makou no ka aoao hema. “He Umikumamalima Poe o ke Aupuni o na Mokuaina o ka Hema.”
“Ua oi ae ko’u mahalo i keia palapala mamua o kau,” wahi a ua Lutanela nei me ka mino aka a me ka nana @ ae ia Nede.
“Na keia palapala e hoihoi mai ia Nale me makou,” wahi hou ana Akaaka iho la o Nede, a pane mai la oia: “Mai hilinai loa oe i kena manao; aole oe i ike i ko Kapena Winslow ano. “E hoao ana au,” wahi a ka Lutanela i pane mai ai. Ike aku la o Nede i ka opiopi ia @ nei a hookomo ia iloko o ka @ a kakau ia iho la ka inoa mawaho: “Kapena Winslow, Mokumahu Ame @ Kearsarge Awakumoku o Ke@” Haawi ia aku la ua leta la i kekahi o na loina, hookomo iho ia iloko o kona pale umauma a hoomaka aku la e hele. “Hookahi huaolelo i ka elele,” wahi a Nede i pane aku ai. A ku iho la ke elele. “E lawe aku i ko’u aloha pumehena ia Kapena Winslow, a e hai aku iaia ua makaukau o Nede Nikona e make no kona aina hanau,” wahi a ua o Nede. “Aole loa au mau hana o ia ano,” wahi a ka Lutanela. “Maha i ka hora @ kakahiaka e koi ia aku ai o Nede Nikona e hooiaio i kana mau kaena. E hooko aku oe i kau hana.” Huli aku la ua luina nei a hele aku @ i kona puka ana aku iwaho o ua hale nei, ua hui pu aku la ia me kekahi poe e ae, he poe luina no, a iho aku la lakou no ke awa.
Mawaena o na waapa lehulehu e lana malie ana ma ka aoao o ka uwapo, ua loaa aku la ia lakou he waapa a lakou i wae ae ai; kau aku la lakou a hoomaka aku la e hoe no ke Kearsarge, oiai oia e lana malie mai ana iwaho o ke awa, me he la, aohe kanaka o luna. I ke kokoke ana aku nae o ua waapa nei ma ka aoao o ka moku, ua poha mai la ka leo o ke kiai i ka pane ana mai: E ka waapa!” Hoolana iho la ka hoe a ua poe nei: “Owai oe a hea ha kou makemake?” wahi a ka ninao a ko luna o ka moku. “Mai ke kulanakauhale mai nei makou, me ka elele ia Kapena Winslow,” wahi a lakou. “Ae, e kahea ae au i ke alii o ka wati.” Aole i liuliu, ua hiki mai la ka olelo kauoha i ka mea @ hoouna ia mai i elele e pu aku iluna o ka moku, a ua hiki aku la ua elele la ilaila. Loaa aku la o Kapena Winslow iloko o kona keena ua puni i kana mau pepa o ka oihana. “He palapala mai ke kulanakauhale mai la, e ke Kapena,” wahi a ke alii @ “Auhea ka elele?” wahi a ke kapena. “Ua haalele aku la au iaia iluna o ka oneki.” “E lawe mai iaia i o’o nei – aole, owau no ke pii aku,” wahi a ke kapena a lele ino aku la ia pii aku la iluna me ke ku kahaha o ua Lutanela nei. “Ke hoao mai nei ka lakou e hoomaka’uka’u ia’u, na’u e hoike aku ia lakou ke hana mai nei lakou i ke kanaka a lakou i kuhihewa ai,” wahi a ua Kapena Winslow nei. Me na hiohiona uluku, ua hoea aku la oia imua o ka elele, a pane aku la: “O oe paha ka elele? Ae, ke ike aku nei au, o oe io no. E hoi aku oe a i kela poe kipi he umikumamalima i hoouna mai nei ia oe me keia leta, i manao mai nei e hoonawaliwali i ka puuwai o Keoni Winsolow, a e hai aku oe ia lakou e hookolokolo ia ana o Pilipi Fale no ke kipi a me ka mahuka mamua ae o ka hora 10 o ka la apopo, a ke ku ka hewa iaia, e kau no ka hoopai o ka make maluna ona. O keia ka’u pane ia lakou: a o hoi.” O keia iho la na olelo a ua Kapena Winslow nei, ka Liona o ke kai. Huli ae la ua elele nei a haalele aku la i ua kapena nei me kona ku lohaloha a piha pihoihoi me ke kahaha. A i ka pau ana o kona kahaha, ua hoi aku la oia iluna o ka waapa, a hoe ia aku la no knoa wahi i holo mai ai. “Mai hoohala oe i kekahi minute hookahi, e Davida, “ wahi a Kapena Winslow i pane aku ai i kekahi o kona mau kanaka. “E kau aku oe me eono kanaka iluna o kekahi waapa, me na hoe i wahi ia me ka huluhulu, a e ukali aku i kela waapa. Ua paa o Nede ia lakou ma kekahi wahi o Kebuga nei. E imi oe a loaa aku ia. Aole loa kela poe e@ iaia no ko’u @ i kekahi kanaka kipi a i mahuka hoe mai ka oihana kaua o Amerika. Ano, e hele aku oe.” Ua haal ole na sekona, a ua hooko ia aku la ke kauoha a ke kapena a hoi aku la no hoi o Kapena Winslow ilalo o kona keena me na hiohiona hoihoi. “Ua hoala mai nei kela poe @ he umikumamalima i ke kanaka a lakou i ike ole,” wahi ana. A pela io no: aole loa e hiki i kela poe ke hoololi ae i kona manao @ kana hana no ka hae nani o kona aupuni.
MOKUNA XX.
PAKELE MAI POINO.
O ka eleu a me ka wiwo ole, ua hanau pu ia iloko o ka puuwai o Davida, ke aliimoku opio i hoouna ia aku e Kapena Winslow, ka liona hoi o ka moana, e ukali i ka waapa o ke kipa, me ke kauoha e imi a loaa a e hoopakele ia Nede Nikona mai ka poho lima ae o na enemi
A me ia eleu a me ia wiwo ole,i hookuu ia iho ai he waapa iloko o ka palanehe a me ka mali@ mai ka aoao iho o ke Kearsarge a i ka ilikai, a me ka meha i kau iho ai ua Davida la a me kona mau ukali eono, a hoe aku la me ka lohe ole ia o ka owe o ke kai. “E like na mapuna hoe e olu mau hoa, a e palanehe ka lawe@na. Mai hookuu kakou i kela poe e nalowale. Aia ko kakou hoa iloko o ka poholima o ka lakou poe, he poe luina kela no ka moku kipi.”
Na keia mau huaolelo a Davida i hoa-a ae i ke ahi a ka mikioi iloko o ka puuwai o kona mau hoa, a ua niau palanehe aku la ko lakou waapa me ka palanehe maluna o ka ilikai o ke awa o Kebuga iloko o ia po anoano eehia.
Aia ka waapa o na kipi ke auku la ka ihu i ka makani mamua o lakou nei, aohe lakou i haupu ae eia he olali ke ukali aku nei mahope me he kaupu nihiaumoe la. Me ka malie lako @ i ukali aku ai a i ka pili ana aku e ka waapa o na kipi ma kekahi aoao o ka uwapo, ua hanu aku la ka ihu o ko Lutanela Davida waapa ma keia aoao o ua uwapo nei, me ka ike lihi ole mai o kela poe ia lakou nei. “I ekolu kanaka o oukou e ukali mai mahope o’u, a ekolu e noho iluna nei o ka waapa me ka makaala no makou,” wahi a Davida a hehi aku la lakou iluna o ka uwapo.
Ike aku la no lakou i kela poe, ua kau aku la iluna o ka uwapo, a ke hoomaka la e hele me ka awiwi, a alakai aku la o Davida i kona mau kanaka mahope o lakou. A e like no me ka mea i manao ia, ua hele pololei aku la ka elele nana@ lawe ae ka palapala a komo aku la iloko o kekahi hale, mahope o kona haawi ana he ekolu ki ke I ka puka; a e ku kokoke aku ana o Davida ma me ka hoomaopopo pono i keia mau mea a pau. “Ua loaa koke no ia kakou ka luahu na o ka no@a a ka enemi,” wahi a Davida i pane akua ai i kona mau hoa, me ka piha hauoli. “He hana eleu keia e olu mau hoa; he mea maopopo aia o Nede iloko o kela hale. E hoopakele kakou iaia mamua o ka wehena kaiao o ke kauoha paa ia a ke kapena. Noonoo iho la o Davida he hana n@aupo ka hele maoli ana aku a mamua o ka ipuka o ua hale nei, no laila, lawe aku la oia i kona mau kanaka a mahope mai iloko o kahi i kanu ia me na mea kanu, hoonoho aku la ia lakou me ka makaukau, a kokolo hele aku la ia imua.
Loaa aku la iaia na puka aniani ua pani paa ia na uhi o waho; e like me ka popoki oia i imi aku ai i wahi ko@ e ike aku ai ia loko, aole loa i hooko ia mai ia manao, a hoolono aku la kona mau pepeiao e lohe aku i kekau wahi lihi o na kamailio, he ole no.
Ua ano manaka mai o Davida i kona hoonele ia me kana mau mea i imi nui ai; ua maopopo no iaia aia iloko o laila kela poe ana i ukali mai ai, aka, aole nae he lohe leo ia. A o kona @li hoi aku la no ia e hai i kona nele imua o kona poe, aka, iloko o ia mana@, ua poha mai la he malamalama kukui i kona mau maka, a nakeke ana,a iloko o kona kahaha, ua hemo mai la he ipuka he mau kapuai pokole loa ma kekahi aoao ona, a lohe aku la ia he leo i ka pane ana ae: ‘Ua kauoha mai nei ke kapena, ma ka aoao akau hikina o ka pa mea kanu; a i ekolu no kapuai ka hohonu, a i eono kapuai ka loa. Ua lawa ia no kekahi kanaka Amerika.
HE KAAO
NO
HAPAIKALA-Hapaikamahina
KA HUA OHIA NANI
@ LOAA MA KA
Piko Mauna o Farani
Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.
I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii
Unuhi ia e Moss Ma’u
I ka ike ana o ke koa opio i na helehelena o kona mau makua, he mea hoi ia nana i hoehaeha mai i kona manao a ua waiho iho la oia i kana ohenana ilalo a hoomaka iho la oia e uwe. I ka pau ana o keia mau haawina kaumaha i ili iho maluna o ke koa opio ua lalau iho la oia i kana ohenana a hili iho la oia iluna o kana pahu daimana a pane iho la: Ia oe e kuu pahu daimana, e hoike mai oe ia’u, heaha la ka hana a ku mau makua i keia manawa maluna o ko laua papaaina, oiai au i nana aku nei ma ka’u ohenana. Iloko o ia wa i wawalo ae ai kekahi leo mailoko ae o ka pahu daimana a pane mai la: O ka hana a ko mau makua i keia hora, oia no ko laua koho ana ua make oe i keia wa. I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a ka pahu daimana, ua pane iho la oia, ma kou mana e kuu pahu daimana e hele aku oe a hai aku i o’u mau makua, aole au i make, e ike ana no laua ia’u i ka la e piha ai ka’u manawa i hai aku ai ia laua. Iloko o ia wa i hooko aku ai ka pahu daimana i na olelo a kona haku. Ma keia wahi e huli ae ai kakou a nana aku no na wahi makua o ka kakou koa, oiai hoi laua e noho ana ma ko lana papaaina me ka ono ole o ka laua ai. Oiai laua e nanea ana maluna o ko laua mau noho ma ka aoao o ke pakaukau, ua lohe aku la laua i kekahi leo i ka pae ana mai: Ia olua e na makua o ko makou haku opio, ke hoike aku nei wau ia olua, o ka olua mau olelo i kaniuhu iho nei no ka olua keiki. ua hele aku nei ka olua mau olelo a lohe oia, a nana wau i hoouna mai nei e hele mai e hoike ia olua i ke ano o kona noho ana, o kona noho ana he maikai no a mai hopohopo olua iaia, oiai, e ike ana no olua i ka olua keiki i ka la hope e piha ai ka ekolu makahiki e like me kana kauoha ia olua, i keia wa he elua aupuni i lilo mai malalo ona, oia ka mana nui maluna o ia mau aupuni, a e hoolana i ko olua manao i keia wa. I ko lana lohe ana i keia leo, ua pu@wa ae la laua a hele ke kane e huli ia loko o ko laua wahi hale a hele loa akula iwaho e huli ai oi noke wale oia i ka huli aohe nae he wahi mea a loaa iki o kekahi kino kanaka, no ia nele ana, hoi aku la oia. Iaia i hiki aku ai imua o kana wahine, ua ninau mai ia oia, auhea aku nei ka hoi ka mea nona ka leo a kaua i lohe iho nei? Aole paha he kanaka, manao wau he diabolo, wahi a kana kane. Pane aku la kana wahine, aole paha he diabolo, ua manao au he kanaka no ka mea nana i kama@ mai nei. Aia lo hoi mahea, i pane aku ai ke kane me ka leo huhu, kai no hou ua noke aku nei au i ka huli ia loko nei a me waho a aohe pahi mea a loaa iki.
Ua lilo loa ka leo hoopahaohao o ka pahu daimana i mea hoopaapaa na na makua o ka kakou koa opio. A ia laua no e hoopaapaa ana, ua lohe hou aku la no laua i kekahi leo i ka i ana mai: “Mai hoopaapaa olua no’u, oiai, he mea kino ole wau, o na olelo kauoha a ka olua keiki ko’u haku opio hoi, oia ka’u i hoike mua aku nei ia olua, a nolaila, e hoolana i ko manao a hiki i ka la o olua e ike ai iaia, oiai, eia no wau kona kokua ke makaala nei i na poino a pau e kau iho ana maluna ona. I ka lohe ana o na makua o ke koa opio ua hoopau ae la laua i ko laua manao pihoihoi no ka laua keiki a hiki i ko laua hoi ana ma ko laua rumi hooluolu. Ma keia wahi e ka poe heluhelu, e waiho ai kakou i na makua o ke koa opio oiai laua e noho ana me ke aloha keiki, a me na manao aloha hoi o ke koa opio no knona mau makua, a e huli ae kakou a nana aku no ke koa opio. I ka pau ana o na manao uluku iloko o ke koa opio no ke aloha i kona mau makua, ua lalau hou iho la oia i kana ohenana punahele a nana aku la ma na wahi a pau o ka honua. A i ka hope loa o kana nana ana, ua ike aku la oia i kekahi aupuni e hoomalama ia ana e na ipukukui uwila he hookahi miliona, a aole hoi e hiki e nalowale ke kui pine ke haule mai kekahi mea iho. Ua ike pu aku la no hoi keia i kekahi hale nui a ka launa ole mai ua piha me na miliona kanaka e holoholo ana iloko o ua hale la, a e ku ana kekahi mau papaaina nui maloko o ua hale la, a ua hiki ke noho ia e na miliona kanaka a aole e laua iho na noho, a ua ike po aku la no hoi keia he mau tausani o na kanaka e hee ana na pilali gula ma ko lakou mau poohiwi a e kau haaheo ana hoi na hoku alii ma ko lakou mau umauma pakahi. He mea hoopahaohao keia i ko ke koa opio ike ana i keia mea hou, a ia wa i hahau iho ai oia i kana ohenana iluna o ka pahu kaimana a pane iho la: E kuu pahu daimana, e hoike mai oe ia’u, owai la ka inoa o kela aupuni, a heaha la kela hale nui e ku la, a heaha la ke ano o kela papaaina i kukulu ia? Ia wa no i poha ae ai kekahi leo mai loko ae o ka pahu daimana i ka i ana ae penei: O ka inoa o kela aupuni au e ike nei, oia no ke aupuni o Roma, a o kela hale au i ike aku la, o ka hale alu o ka moi, a o kela papaaina au i ike aku la he papaaina mare ia no ke kaikamahine muli loa a ua moi la, a e male ia ana ua kaikamahine alii ia me ke keiki alii Henry Omeda o ke aupuni o Inia, a he keiki hoi ia a kona aupuni i kaena ai i ka nani a me ka ui o kona mau helehelena, oia hoi, ka hoku hele o Inia, he mea oiaio no ia a kona aupuni i olelo ai, oiai, ua pii mai kona u@ a ka hapalua o kou kino, a oia hookahi wale no paha iwaena o na keiki o ka honua nei, e ukali mai mahope o kou meheu, e kuu haku opio, a o ka lua o na keiki e hiki e ukali mai i kou nani, oia no ke keikialii Lewi Vanedera o ke aupuni o Rusia, a no ka maka’u o ka moi ia oe o @ kona aupuni ia oe, oiai, o kou luku ana iho nei i na powa, ua holo kaapuni aku ia lono ma na aupuni a pau o ka honua, a ua manao no ka moi o Roma eia no oe i Perasia nei, a no laikla aole e hiki iaia ke kono mai i ke aupuni o Perusia nei e hele aku e hoohanohano i ka mare ana o kana kaikamahine, ua kono aku oia i na aupuni a pau o ka honua a koe o Perusia me Sekotia aole laua i kono ia. I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a kana pahu daimana, ua lalau aku la oia i kana pahu kaimana a wehe ae la i na kui e omau ana o kona lio, a ku ana ua ho la imua o kona haku me ka hiehie nui, a pane mai la: Heaha ka makemake o kuu haku opio i kauoha ae nei ia’u? Pane aku la ke koa opio, ua makemake wau e hele kaua i ke aupuni o Roma i keia hora, a e haawi mai ‘oe i kapa no’u o ke kahiko o ka poe waiwai loa. Iloko o ia wa i pane mai ai kona lio, e pai ae oe ma kuu pepeiao hema, a e kahea iho oe e like me kau mea i makemake ai. I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a kona lio, a he manawa ole waiho ana ko ianei kapa imua o k@na alo a komo iho la. I ka makaukau ana, ua kau ae la oia iluna o kona lio a ia wa no hoi i puki mai ai keia i ke kaulawaha a i ka hoalu ana aku, ku ana laua nei ma ka puka o ka hale. Ua lele iho la keia ilalo a hoihoi ae la i kona lio iloko o kana buke. Iloko o ia wa i pane mai ai na kanaka iaia nei, hookano ka hoi kela kanaka, na wai la i ae iaia e komo mai me kona lio iloko nei, e ike auanei paha oe i ko hele ia e makou e hai i ka moi, heaha la ka hana a ko makou moi e hana mai ai maluna ou, ina oia e lohe aku ana. Aohe hoolohe aku o ka kakou koa opio i na olelo a kanaka, ua hele loa aku la oia a pii aku la iluna o ke alapii a komo loa aku la iloko a huikau aku la me na kanaka iluna o ka papaaina a noho iho la keia ma ka aoao o kekahi kanaka. Iloko o ia wa i ike mai ai na mea a pau loa e noho ana ma ka papaaina i keia keiki opiopio loa e ai pu ana me lakou, he mau helehelena nani loa kona i ike ole ia ma ke aupuni o Roma a ma na aupuni e ae no hoi o ka honua a lakou i kaapuni ai, a noho iho la lakou paina. A i ko lakou maona ana, ua ku ae nei na mea a pau loa a hele aku la ma ka rumi hulahula a me ka kakou koa opio @ kekahi. I ko lakou nei komo ana aku iloko o ka rumi, ua paanee ia mai la na noho imua o na poe a pau e komo aku ana. Iwaena o keia poe a pau loa e komo pu nei me ke kakou koa opio, he poe koikoi ia no na aupunui e ae i kono ia a no ke aupuni no hoi kekahi o Roma, a iwaena o ia poe i noho iho ai ke koa opio. A i ka hiki ana mai hoi o na mea mare, oia hoi ke keikialii o Inia a me me ke kaikamahinealii o Roma a me ka ohana alii a pau, a ua noho iho la lakou wahi i hoomakaukau ia. Iloko o ia wa i naue ae ai na mea a pau ma ke kahua hulahula a koe ka kakou koa opio, ua hulahula na mea a pau a hiki i ko lakou hoi ana ma ko lakou mau noho. I ke anaina no e noho ana, komo ana kekahi keiki opiopio loa, nona paha na makahiki he 18, me na pilali gula e hee ana ma kona umauma, koh@ ano kaukaualii, ua komo mai la oia me ke ano kuoo a haawi aku la i kona aloha i na mea mare, a pela no @ na mea mare a me ka ohana alii panai mai ai i ko lakou aloha. Ua pane ia mai la kekahi noho no ua keiki malihini nei a noho iho la oia, a aole i liuliu, ua kahea ia mai la ka poe hulahula e he’e aku e hulahula, a ua ku ae nei ua keiki malihini nei iluna a hele aku la e hulahula me ke kaikamahine a ke kuhina kana o Roma, a o ke kaikamahine helu ekahi hoi ia ma ka hulahula o Roma, a o keia keiki e hulahula pa nei me ke kaikamahine a ke kuhina kaua, he keiki akamai no ia ma ka hulahula, a ua kaena ae oia oia ka helu ekahi ma ka hulahula ma na aupuni a pau o ka honua, a aole hookahi keiki ma na aupuni e ae e hiki e hoohoka aku i kona akamai. He mea oiai o e ka mea heluhelu, ke nana aku i na wawae o ua keiki la, ua ‘ike me ke kaupu hehi ale o ka moana, ka nehe a me ka palamimo o na wawae o ua keiki la.
HOOLAHA
NO KONA AKAU HAWAII
Mamuli o ka ae ana mai o ka mea hanohano ke Kuhina Kalaiaina @ A. Thurston e hoomau i ko’u noho Luna Haawi Paiapala Ae Mare ana no ka @na maluna ae, mamuli o ka hookohu i loaa mua ia’u I ka la 15 o Okatoba, M. H. 1877 mai ia Mr. Smith mai, ke Kuhina Kalaiaina o ia mau makahiki. Nolaila ke h@a aku nei ka lohe i na makamaka a pau o ia apana , ua loaa ia mana haawi palapala ae mare no ka pono o ka lehulehu.
D. ALAWA
Luna Haawi Palapala Ae Mare.
Honolulu, Iune 13, 1889.
2237 @t.