Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 48, 29 November 1884 — Page 3
| This text was transcribed by: | Shawn James Leavey |
| This work is dedicated to: | Maika'i Loa |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
@@@@@@ @ THRUM ma ka Halepai o ka nupepa o Saturday Press” Keena @@@@@@ ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.
E @@@@ mai na Olelo Hoolaha ma @@ Keena H@@@@@pono mamua ae o ka hora @@@ ke awakea o na Poaha a pau. Aole e @@@@ na Olelo Hoolaha ke laweia mai ma hope o ka hora i hoikeia maluna.
E @@@ mai i na leta a pau a me na kauoha @@@ pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i ka poe lawe, e hai mai me ka hakalia @ @@ Keena.
LEO PAIPAI
Ke hoike ia aku nei ka lohe i ko makou mau Luna Nupepa a pau, mai Hawaii a Kauai. He mea pono e hoomakaukau lakou i na inoa lawe pepa o ia makahiki e hiki mai ana a hoouna mai i na inoa ma ka pule elua o Dec, @ @iki ke kopeia ma ka Buke inoa o ka poe lawe pepa, a i mea hoi e makaukau @ aole e lohi ka hoouna ana ke hiki mai ka makahiki hou.
KELA ME KEIA
O na hoomanao ana o ka La Kuokoa i malamaia ma ke kulanakauhale nei, oia no ka hookahakaha nui ana o na pualikoa a pau ma na alanui a puni ke kulanakauhale nei, a oia wale no ka makou i ike ai ma ia la. Pehea la na apana kua?
O ka la 27 iho nei, oia ka Poaha, oia ka la i hoomanao mau ia e na puuwai Amerika i kela a me keia makahiki no ka haawi ana i na hoalohaloha i ka Makua Lani. Ua malama ae na haole o keia kulanakauhale i ka ihiihi o ua la @a, a ua haawiia he mau haiolelo maloko o na luakini.
Ua haawi mua ae o Mrs. Leavitt, kela wahine haiolelo a makou i hoaiai mua aku ai i kana hana haiolelo Hoole Waiona maloko o ke keena o ka Ahahui Opiopio o na haole ma ka po Poakahi nei. Ua nui ka mahaloia o na hana a keia wahine e ka lehulehu i akoakoa ae malaila e lohe i kana haiolelo Maluhia na hana.
Ua hopu iho nei ke aupuni i kekahi pake ma ka Poakahi nei no ka hoohehee ana i ke kepau i dala ma ka hoohinuhinu ana iho i ka wai dala mawaho a kuni iho i ke kii o Kalakaua maluna iho; ma ka nana iho he dala maoli no, aka he kepau maloko. Ua laweis ae oia imua o ka Aha Hoomalu no ka hookolokolo.
Ma na helu mua aku nei o keia pepa i hoike aku ai makou i ka manawa holo o ka lio heiehi kia@ Maud S. nona hoi ka manawa holo he 2 09 3/4. Ma keia kakele hou ia ana mai nei. ua haule iho la kona manawa holo mua, a ua holo ia mai nei eia no ka mile hookahi he 2.09. Ua like me 3/4 sek. halue o kona manawa holo mua iloko o ka mile hookahi. He keu no keia a ka lio holo.
Aia ma Puunui-uka, ke noho nei he kahuna hoomanamana me ka lapaau laikini ole. I kekahi mau la mamua aku nei, ua lapaau iho nei keia kahuna i kekahi mai, he moo-ka-laau. He ku i ka hoopailua keia hana ana. Mamuli nae o keia hana ana a na kanaka Hawaii, ua kapaia keia lahui kanaka he lahui hoopunipuni. E hoopau i keia mau hana o ke au pouliuli e pono ai.
Ua hoike mai ka makamaka J.K. Kaauwai ma kana leta io makou nei penei: Iaia e holoholo ana ma kekahi kakahiaka, ua ike aku la oia i kekahi wahine e pai ana i ka lepo o ka puepue kalo, a kanu iho la i ka huli. O keia kakahiaka ana e holoholo nei, he kakahiaka Sabati no ia. Ua komo keia wahine i ka lole hana a hana aku la i ka hana elike me na la mua. He hehi Sabati maopopo loa keia hana. O kahi a keia wahine i hana ai, aia no ma Ualapue, Molokai.
O ka Poalima iho nei ka la 28, oia ka la i hoihoi ia mai ai ke ea o ke aupuni Hawaii nei e na aupuni nana i kaili aku no na makahiki he hui i hala, a ko kakou mau alii mua hoi i hooikaika ai e loaa hou no ka pono, ka pomaikai a me ka noho'na maluhia o ke aupuni a me ka lahui. Ua hoolilo ae ke aupuni ia la i la kulaia no na puuwai Hawaii, a he mea hauoli no hoi ka ike ana i na makaainana e hapai ana i ka ihiihi o ka la. --Pela i puana ae ai a kualono, na awawa, a me na hiona hauoli o na makaainana, “Ua may ke ea o ka aina i ka pono.”
Ua hooiaio mai ka makamaka P.W. Ewaliko, i kekahi mau mea ai ino i hoolakoia aku no na paahao e noho hana nei ma ke keena o ka luna wai penei. Ma kekahi la o keia pule, ua hookuu ia mai kekahi mau paahao mai kahi hana mai no ka hoomakaukau ana i mau mea ai no ka paina awakea; ia laua nae e makaukau ana e hoomoa i ka io pipi, ua ike iho la laua i ke ano eleele o ka io pipi, a puai pu mai la na ea maea o ua io pipi la, a na ia mea i hool@ai aku ia laua. Ua nele lakou i ka paina awakea ma ia la, a ua kiola ia na ka ilio ua io pipi la. He mea pono e malamaponoia na mea ai no keia poe kanaka aole o ko lakou noho pio ana malalo o ke kanawai a manao iho ua loli ae ko lakou ana kanaka i holoholona, ka mea hiki ke ai i keia mau mea ino. E nana ia ka pono o ke kanaka, a e haawi i na mea ai maikai na lakou.
O Kaui, kela paahao i mahuka ai me kekahi o kona mau hoa paahao iloko o na pule i hala, ua loaa iho nei oia ma uka iho o ka pohai o na lio poniuniu o Huehue i ka po Poanono i hala. Ua ikeia oia e kekahi keiki koa nona ka inoa Kake, ma alanui Hotele ma kahi e kokoke ana i ka pa alii. Iho aku nei keia Kaui ma ke alanui Rikeke a hiki ma ke alanui Moi, huli maluna a iho aku la ma kahi alanui ma ka Hale Mele Hou no ke alanui Moiwahine; ke mau nei no ka hahai ana a keia koa. A ia laua i hiki ai ma ua pohai lio la, malaila oia i hopuia ai e keia koa. Ma ka nana pono ia ana o kona kino, ua loaa aku la kekahi pahi maloko o kona kuka. Ua hoopaa hou ia oia ma Kawa no kona manawa paahao mua me hookahi makahiki kaulele hou iho. Ua ike mua ia no oia mauka o Pauoa aole nae oia i paa i ka hopuia.
Make i aloha nui @a
I ka la 7 o keia mahina, oia ka Poalima i hala, ua kokoke mai la na lima menemene ole o ka make, e lawe aku i ke ola o ka mea i aloha nui ia, oia hoi o H. Kanoonoo, oiai hoi oia e waiho loihi ana i na hoomailo ana a ka mai maluna iho o kona kino; a me ke kaumaha nui i kona hoapili he wahine, e hoomanawanui ana i na pilikia o ke kane a me kona ohana no hoi a pau loa. A iloko o keia mau hoomanawanui ana me ka manao la hoi o ke ahona, e hookaawale ia ae la hoi na hoomailo ana o ka mai maluna o kona kino, eia ka auanei aole pela ka manao o ke Akua Mana Loa, ka Mea nana i hana i ke kanaka. A oia kana i olelo mai ai, “nana no e hawai mai, a nana no e lawe aku; a, he wahi hoi ko na mea a pau.”
Oiai hoi e hele aku ana i na hora o ke aumoe o ka la i olelo ia ae la maluna, oia ka hora 10:5 minute, ia wa i hookokoke loa mai ai ka Mea Mana i kona mau lima maluna iho o kana kauwa H. Kanoonoo, a o kona wa hope loa ia i hui pu iho ai me kona hoapili he wahine, a he mau keiki a mau moopuna, a me ka ohana no a pau, a i kona mau sekona hope loa, a lele loa ae la kona hanu; haawi maila ia i kona aloha i ka ohana, a mahope iho o ia wa pau loa ae la kona pane ana.
O ka mea i make i oleloia, ua hanau ia oia ma Honuaula, Maui, March 4, 1824, a hooluolu aku la kona kino ma ke kae o ka luakuapau i ka la 7 o Novemaba nei, 1884.” He hoahanau oiaio oia no ka Ekalesia o Honuaula, Mauai, aka, i kona haalele ana aku i ka aina hanau a noho mai i ka aina malihini, ua mau no ke kau ana o kela inoa maluna ona he hoahanau, a oia kekahi o na luna o ka Ekalesia o Kaumakapili, a ua nui kona hooikaika ana e hana i ka hana a ka Haku, a ua hilinai nui ia oia e na hoahanau o Kaumakapili, no ka pono o kana mau hana.
He makua oluolu oia no ka lehulehu a pau, a eia ka ohana a pau ke uwe paiauma aku nei ma keia aoao o ka luakupapau, a me ka luuluu nona. E hoonaniia ke Akua Mana me kou ihiihi a me kou laahia; hooluolu aku la oia ma ka Lani kiekie loa, i ke 60 o kona mau makahiki.
O ka mea e kakau nei, ua ike a ua kamaaina i ke kino o ka mea i make; he kanaka oluolu oia, he heahea, he ike makamaka, a he makua no hoi no ka noho ana.
Ua haalele iho oia he wahine, he mau keiki, a he mau moopuna, a hookaawale maila oia i ka noho like ana, aia oia ma kela home.
Aloha ino oe e kuu papa.
C.A. Kinilau.
Honolulu.
NA OLELO HOALOHALOHA I KA MAKUA ALEXANDER I MAKE
Ma ka la 20 Augate, 1884, ua oluolu i ka Makua Lani ka lawe ana aku ia Rev. W.P. AlexanSer, kekahi makua o na pono uhane o keia lahui.
He makua oia i aloha nui i keia lahui, a ua nui na hua ohaoha o ka pono karistiano ana i luhi ai iwaena o keia lahui, a e lilo auanei ia i mea e hoomanao nui ia ai.
Ua pau kana hana ma ka honua nei, a ke lana nei ko makou manao, ua hoi aku oia i kona Home Lani maluna kahi a na anela e nana ana i na helehelena o ka Makua Lani.
Nolaila, ke kaawi aku nei na lala a pau o ka Ahahui Ekalesia o ka mokupuni o Kauai nei i noho ma Koloa, i ko lakou aloha nui i ka wahinekanemake, na keiki, na moopuna a pau, a ke komo pu aku nei makou i ke kanikau aloha pu ana me oukou.
“Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku.”
Rev. J.H, MAHOE
Luna Hoomalu
Rev. S.U. Kapahi.
Kakauolelo.
Ma kekahi moku i haalele iho ia Honolulu nei iloko o kekahi mau pule i hala, ua mahuka aku kekahi mau keiki Hawaii, a hookahi o lakou i hoihoi ia mai nei. Aole i maopopo ko lakou nui i holo mahuka ai.
Ma o ko makou piha ana me ka hoolaha kuai o na waiwai makana o Chas J. Fishel, nolaila, ua hookaulua makou i ka hapanui o na mea hou a loaa he kowa kupono Mai poina no hoi i ka nana ae i ua hoolaha la.
HOALOHALOHA.
I ka Hon. C.R. Bishop,
Me ka naau walohia
O makou o na haumana o ke Kula apana o Kawaihae-kai, S. Kohala, Hawaii, ma o ko makou mau komite opio la.
No ka mea, ua oluolu i ka Makua Mana Loa, ka lawe ana aku i ka hanu makamae o kau Aliiwahine i aloha nui ia Mrs. Bernice Pauahi Bishop. A ua lilo ia i mea e eha ai kou naau, nolaila, e hooholoia.
1 Ke komo pu aku nei makou e @ pu me oe iloko o ia kaumaha hookahi.
2 O ke kaumaha, luuluu, a walohia i loaa ia oe, ua pahola iho ia maluna o kakou a pau
3 O ka makou ulono i na Lani, e hoomama mai i kou mau kaumaha.
O makou iho no me ka haahaa,
Sol. P Kamanonui,
S.K. Kamanonui,
Jas. Kaono,
Ed. K. Kaili, Komite
Kawaihae-kai, S. Kohala.
LEO POLOAI.
E wehe ia ana ka hoike hui o na Kula Sabati o Molokai a me Maui ma Wailuku, no ka Happy New Year, ke hiki aku i ka la 1 o Ianuari, 1885.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na lala a pau o na Kula Sabati, mai Kalaiakamanu i ke Kioea a inu i ka wai o Moaula i Halawa; e liuliu, e eleu, e pulama i na haawina kupono ma ka Baibala, a me na himeni leo hone a Laiana i haku ai, no ka la hooili kaua o na moa kane, no ka hana o ko kakoa Haku a i Iesu Kriston, a i kulike ai hoi me ka olelo hooholo a ka Ahahui Kula Sabati o na mokupuni o Maui i noho ai ma ka halawai o ka la 5 o Novemaba, 1884.
J.W. M. POOHEA.
Kahu Kula Sabati Nui o Molokai.
NA WEHI O KE KAIAULU
Oiai ka la o ka la 16 e lilelile ae ana i ke Kuahiwi hano o Kaala, a e nee mau ana ka manawa me ke kali ole, a hiki aku la i ke Kohi o ka po, e huli ae ai ka pawa o ke ao, he mea e no hoi ka puiwa o ka poe e hiolani ana i ka uluna, i ka leo o na kavalia o ke Kaiaulu, e hawanawana mai ana hoi na leo o na mea kani me he leo la no ka hanehane ka wawalo i ke kuluaumoe, i puoho ae ka hie o na keonimana, na lede, a me na mea a pau, e mele ia mai ana ka inoa o ko kakou Moi, oia hoi keia:
“Ia oe e ka la e alohi nei, E hai ae oe i kou nani, I ka malamalama oi kelakela, Nau i noi i noelo aku, Pau na pali paa i ka i keia.”
I ka lohe ana o na mea a pau, auwe! he mea e no hoi ka eehia me he uhane @epa 'la e haukii iho ana. Ua haawiia mai la he mau huro no ka hauoli nui i ka la i hele laelae mai ai ko kakou Moi, mai ka puhaka mai o Keahookalani. Ua newa ae la ka huakai Kavalia me ka lakou mau kuolo kani ma kahi hoaumoe o ka malihini kiai kanawai o ka apana o Ewa, H.N. Kahulu Esq. ua kuupau ia mai la na mea a ka manao e auahewa ai ka hele no hoi a like wahi ana “Me he leo la no ke Kolohala i ka po lai, ka ne uhene i ka poli o ke ---------” ua makana mai la ua kiai kanawai la me kana lede i kekahi makana koikoi. Eo no i ka niu haohao.
Ua newa ae la ka huakai ma ka home o ka luna nui o ka Hui mahiko A.K. Hapai, ua hawiia aku la na leo i ku i ka hoehaeha naau me na leo honehone o na mea kani, me he nehe ana 'la na ka makani kaiaulu i ke kiani lawe malie i ka lau o ka niu; ua haawiia ae la he mau huro, a ua panai ia mai la he mau paona koikoi i na kavalia. Ua aui ae la ka huakai ma ka home o ka lunakanawi apana o Waianae, a ua kuupauia aku la na leo kani o na manu Oo. O ka nani a me ke eehia, ka hiwahiwa lua ole o na hana, ua paneeia mai la na mea ono o na ano a pau. I ka la i hoea mai ai a motio aku la i kona alahele, aia ka huakai kavalia ma ka home o ka lunamakai Mose Mahelona; ua puai mai la ka leo o na mea kani e hone ana e huro ana, e olioli ana, e inu ana i na kiaha wai o ka Uanoe no ke ola o ka Moi, ka Hooilina Alii, ka Moiwahine, ka Moiwahinekanemake, me ka Ohana Alii, ua puia na hoaai o ka papaaina i ka hauoli piha, a ua makana ia mai la ka huakai kavalia e ka hakuhale he mau paona koikoi o ke aloha. A i ka hiki ana aku i ke kohi o ka po, ua pau na hana a he aloha ko oukou.
K. LONOAHIILEI.
DR. A.H. BAILEY.
KAHULUI, MAUI.
Ke hoike ia aku nei ma ke akea, ua loaa hou iaia ka oluolu mai ke kaa mai ana; a e hoomaka hou ana oia i ka lawelawe i ka hana ma kahi mua.
1196-1M
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na mea a pau ma keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookapu aku nei au i na holoholona Lio, Bipi, Kao, Hoki, Miula, aole e hele wale maluna o kuu aina e waiho la ma Palama, Waikapu, Maui; a ke hookohu aku nei au ia Mr. Kuahui, i Luna nana e hopu i na holoholona e hele wale ana maluna o ua aina la, a oia no ka mana ma na mea a pau ma ke kanawai.
WM. K. HAKALAAU.
Aala, Honolulu, Nov. 6 1884
1197-am*
NUHOU MAIKAI! NUHOU MAIKAI
Eia hou o CHAS. J. FISHEL imua o oukou. E hoolilo ia aku ana he $5,000 ka waiwai io o na mea Dala, ma ka Poaono Nov. 29.
MAKANA DALA KUAI
O ka poe a pau e kuai ana a hiki i ka huina o $2.50, e loaa no ka makana dala nani, o na Apo Kawele Dala, na Pahi waiu-bata, na Pa waiu-bata, na Puna dala, na mea kau omole vinega &c na Ipu ko, a me na Pika wai dala, a pela wale aku he nui loa.
HE HAAHAA LOA KO MAKOU KUMUKUAI
E laa na papale biva, Kae Huluhulu nani a panio no hoi e hoolai ai na Iwa i ka la makani, o na waihooluu keokeo, omaomao, ulaula, no hookahi dala wale no. Na papale biva kae huluhulu no ke $1.25 wale no. E kuai hoomaunauna wale ia aku no na waiwai i ka poe e kuai mai ana ma o ko makou makana dala kuai. O ka mea e kuai mai ana i na waiwai a hiki ko lakou lilo i ka $2.50, e loaa no ka Makana Dala.
MAI HOOLILO AKU NO NA KII,
Aka, e naue mai oukou a pau i o CHAS. J. FISHEL. A e loaa no na Kii Lealea i mea makana wale no. O ka poe a pau e kuai mai ana i na waiwai a oi aku mamua o hookahi dala, ($1.00,) e loaa no na makana nani o na Kii milimili, na Kaa holoholo, na Kii kau hale, na Lio laau, na pahu hookani, a me na mea e ae he nui wale aku.
Hewa i ka wai ke ike,
E hoomaka ana keia kuai ma ka Poaono Nov. 29. E hoomanao e na makamaka. A e hele mai no a pau loa i loaa keia mau makana ma kahi o Chas. J. Fishel.
NA HOOLAHA KUMAU.
J.T. Waterhouse.
(Walakahani)
HALEKUAI KUKAA NUI ME LII@
Ua piha pono me na waiwai makamae
hewa ai na maka i ka nui o ka lehua
Heaha no la hoi ia
Malaila
Na Apa Kilika o na ano a pau,
Pahoehoe o na ano a pau
Ala@@ o na ano a pau,
Huluhipa o na ano a pau,
Na Huluhulu holoku,
Na keokeo Paina,
Lilina lau puu,
Wetoria
Lep@@@lo,
Lainakini,
Ahina pelekane,
Na Kihei o na ano a pau,
Na Koloka o na wahine,
Na Kihei Huluhulu,
Na Kalakoa o na ano a pau,
Na Kihei uhi moa,
Na Koloka o na wahine,
Na uhi Kilika,
Na uhi Alapia,
Na Hainaka nunui a @@@@
Eia hou.
He heluna nui ona paa lole
o na kane a me na kamalii.
Na Apa pain@ maikai loa,
Polu manoanoa a lahilahi.
Huluhulu manoanoa a lahilahi,
Na Apa huluhulu a pahee,
Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii,
Na Pililakeke loloa a pokopoko,
Na Palule kaula o na ano a pau,
Na Palule keokeo,
Na Palule kala@@@
Na Paleili.
Na Papale wahine i kinohinoh@ia me na pua me na hulu nani, a he heluna nui o na kane a me na kamalii o na ano a pau.
He Heluna Nui o Na Kamaa
Na Kamaa buti,
Na Kamaa huka,
Na Kamaa laho@o,
Na Kamaa weleweka,
He Heluna Nui o Na Noho Lio Maika
Na Noho Itaila,
Noho pulu mamua,
a mahope o kela a me keia ano.
Na Aila o Kela a Me Keia Ano.
Na Aila Honua helu i he aiai me he wai.
Aila pena, aila hoomaloo, aila O@@@@,
Aila inu, Aila lauoho,
Waiala maikai
Na Pena Waihooluu Like Ole
Keokeo
Eleele
Polu
Melemele
&c., &c., &c., &c.,
Ina iho Ina iho.
Na ipuhao, na ipu ti,
Na koi nui a liilii,
Na pahi nui a liilii,
Na pahi olo, pakani
Na pahi olo palua
Na tabu nui a liilii
Pakeke nui a liilii,
Na lako kamana
Na lako amala,
Na kamaa lio
Na moe hao
Na pela uw@@
Na Lako Mao, Ma Ka Aina A Me Ka Wai
Na lako pa,
Pa nui a liilii
Na bola,
Na kiaha aniani,
Na aniani kilohi,
Na ipukukui o na ano a pau.
He Heluna Na Mea Ai.
Palena Poepoe,
Palena poepoe palupalu,
Palena huinaha,
Palaoa o na ano a pau
Na kamano maikai loa ma @@ paha,
Na kamano tini,
Paakai o Livapulo,
Paakai inu,
Paakai h@,
Manu Kaleponi,
Palani ai a ka lio.
He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa, ko'u mau halekuai aole i pau i ka hualia aka na oukou no e hele mai a kilohi no oukou. Ua wa@ia keia mau waiwai me ka wai ma@a@, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a me la pomaikai o na kanaka Hawaii. me na kauoha mai na mokupuni e hookoia ka eleu loa.
J.T. Waterhouse
(Walakahani)