Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 22, 30 May 1868 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 22. HONOLULU. MEI 30, 1868. NA HELU A PAU 339.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e aawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA.
(Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
-
NA S.M. KAMAKAU.
HELU 73.
-
NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI
MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA III.
-
Ua hoihoi mai o Boti i ka Moi Kauikeaouli maloko o kona Halealii i kapaia o Kahaleuluhe. A ia wa, ua ku mai kekahi manawa Rukini, a ua ku like laua me ka manawa hanohano Kamehameha. Ua hookipaia ka manuwa Rukini ma ka Halealii. Ua loihi no ke ku ana o keia manuwa maanei; a maluna no hoi ona i loaa mai ai ka palapala aloha a ka Moi oia aupuni (Rusini) ia Kauikeaouli, oia hoi o Alekanedero. [E loaa no kela palapala maloko o ka manao o na'lii a me ka palapala a Wiliama IV., me kana wahine o Aderite, na Moi o Beritania, mahope o George IV., e nana oukou a e loaa no].
I keia makahiki no i ki poku ia ai o Lahaina e ka Mukoi pue kaua, oia hoi o Kapena Kalaka, he moku no Beritania, a ua maloo ka lau o ka ulu i ke kipu ia, a auhee aku la na kamaaina i na awawa o Kauaula, Kanaha a me Kahoma. O ka hua no ia a ko Beritania, o ka hookahe i ke koko o kanaka Hawaii. Ua maa ko Beritania i ka pepehi a me ka luku ana. E nana i ka moolelo o Kapena Kuke (Lono) nana i pepehi ia Kapupuu ma Waimea i Kauai, a me ke alii o Kalimu, a me na koko kanaka Hawaii i hookahe ia ma Kaawaloa. E nana i ka moolelo o ka moku Elenora, no Beritania. O Mr. John Young (Olohana) kekahi mea i ike maka ia hookahe ino ana i ke koko Hawaii me ka luku nui loa, a ua kapaia kela luku ino ana o ka Lolopahu.
Iloko no oia makahiki, ua ku mai kekahi moku Beritania, a pili i ka uapo a Keoni Aluli. Ua makapaa nae kekahi maka o ke Kapena. O kana waiwai nui i lawe mai ai maluna o kona moku, oia hoi elua mau poo kanaka, he mau alii no Nu Zilani, ua oki ia ko laua mau poo a waihoia iloko o ka pahu rama. Ua maikai ko laua mau helehelena, me ka uliuli maikai hoi o ko kakau ma ka papalina a me ka ihu, ua loloa maikai hoi ko laua mau lauoho. Oia no hoi ka manawa e kaua ana o Beritania ia Nu Zilani.
Iloko no hoi o ia makahiki, i lawe ia mai ai ke Kahunapule o Lahaina, oia hoi o Rev, Wiliama Rikeke e hookolokolo. O ke kumu nae o keia hookolokolo ana ia Mr. Rikeke, me ka manao e hoahewaia, a e make paha, no ka manao ino no o ke Kapena o kekahi moku okohola Beritania, oia hoi Kapena Bakala. O keia haole no hoi ke Kapena o ka moku nana i lawe ia Liholiho ma i Beritania. I kona holoholo mau ana nae i ka manawa e noho ana ke aupuni o Hawaii mahope o ka hoomaloka, a me ka naaupo, ua hele hokai wale na Kapena me na kanaka sela o luna o na moku, e hoohaumia ana i na wahine ma ka hookamakama, o kahi waiwai, i loaa mai, oia kahi apana lole, ke aniani liilii, (kilo) ka upa, ka pupulei, ke kila-oo, ka pepee baka a me kahi apana dala; a o ka mai pala me ke kakio ka puolo nui i loaa mai i na wahine, a helelei ka lauoho, a ula ke poo. Oia ka hana nui a na wahine o Lahaina, mamua o ka hiki ana aku o Mr. Rikeke ma i Lahaina. I ko Mr. Rikeke ma noho ana ma Lahaina, ua make koke ke alii haipule Keopuolani, a ua lilo hoi o Hoapilikane a me Hoapiliwahine i mau alii haipule, a ua hui pu mai na'Liii, na kaukau alii, ka poe koikoi o ka aina a me na makaainana. Ua lilo hoi o Mr. Rikeke i makua no lakou. A o na mea i aoia mai e ka lakou kumu, ua hoolohe lakou, oia hoi, he mea hewa ka hookamakama a me ka moekolohe, he mea kue ia i ke Akua; a o ka hewa he mea hoopailua loa ia i ke Akua. O ka olelo a ka lakou kumu, ua komo loa iloko o ka puuwai o na'Lii. A ua hoolilo ae la na'lii i mau kau kanawai hoomalu no ko lakou mokupuni iho, nolaila, o na moku okohola i maa i ka hana hewa hookamakama mamua, a i ko lakou hiki hou ana ma Lahaina, ua hoao hou lakou e hana hewa, aole nae he ko o ko lakou makemake, oiai ua kapu ma ke kanawai hoomalu mokupuni i kau ia e na'Lii. A no keia mea, o ka hoino koke aku la no ia o na Kapena moku i na Misionari o Lahaina. E hoomanao iho kakou i ka moolelo no ka hookololoia'na o Mr. Rikeke.
KA HANA INO A KAPENA BAKALA IA
Mr. RIKEKE.
Ua ku mai kekahi moku okohola ma Lahaina i ka makahiki 1826, a o Kapena Bakala ke alii moku. A lohe ua Kapena nei he kapu o Lahaina, ua kau ia ke kanawai hoomalu e na'lii, aole e hookamakama me na wahine, aole e moekolohe. I ka lohe ana o Kapena Bakala, olelo iho la oia, "he kunawai misionari; he kapu misionari." A no keia mea, ua hoao no o Kapena Bakala, ma ka hoolele uwaki ana i na sela a pau o luna o kona moku, aole io no i loaa i hookahi wahine hookamakama maloko o ka malu ulu o Lahaina. A no ko lakou hoohokaia ana, noho iho la lakou a ahiahi poeleele, hookalakupua iho lakou, ma ke kii ana e wawahi i ka hale, a e pepehi hoi ia Rikeke. Ua kokua ia o Rikeke ma e na'lii a me na kanaka, a ua pakele io no, ua kiai mau ia hoi i ka po me ke ao. Ia wa no nae, palapala koke aku la o Mr. Rikeke ia Kapena Bakala, e ninau aku ana i ke kumu o ka hana ino ana mai iaia, a e pono e ao aku i kona poe kanaka maluna o ka moku, aole o ka hana ino ma ka aina. Palapala mai no hoi o Kapena Bakala me ka i mai, 'O ke kumu o ka huhu o kuu kanaka, o ka aua ia o ka wahine. Ina e ae mai oe e haawi mai i wahine na kuu kanaka, alaila malu o Lahaina nei." Aole nae i ae aku o Mr. Rikeke a me na alii a pau o Lahaina e kokua aku i kona mau manao hewa. Ua nui loa ka hana ino o Kapena Bakala a me kona poe kanaka ia Mr. Rikeke. A no ka loaa ole o ka wahine, ua kuai okoa o Kapena Bakala i kekahi wahine o Lahaina, o Leoiki ka inoa i ke dalakini, ua lawe malu oia i Oahu i wahine nana.
I ka pau ana o ka hoohaunaele a Kapena Kalaka ma Lahaina, i ka malama o Okatoba 1827, ua loaa ia Kapena Bakala ka palapala a kona hoahanau mai Beritania mai. Penei kekahi mau olelo maloko o ua palapala la: "Ua pai hoolaha ia ma na nupepa kau mau hana kalohe ana ia Mr. Rikeke, a me kou kuai ana i kekahi wahine o Maui i ke dala kini."
A maopopo iho la ka oiaio o na olelo ia Kapena Bakala, a he mea hiki ole hoi iaia ke uumi iho i kona hilahila mamuli o kana mau hana kolohe ana. Nolaila, manao iho la oia e uhi i kona hewa, a e hoolilo hoi i ua mau hewa nei ana i kalohe io ai, e hoaahu aku maluna o ka uhane hewa ole, e make malalo o kona mau hewa. Hoopii aku la oia imua o ke Kanikela Beritania e noho ana ma Honolulu, oia hoi o Mr. Richard Kalatona kona inoa. Kokua aku la no hoi ke Kanikela Beritania, a hui pu mai no hoi me Kapena Kalaka, (kahi mukoi pue kaua). Pehea iho la ka hoi o Jones Aluli ke Kanikela Amerika? O keia J. Aluli nae, ua pau kauna o ka nui o kana mau wahine, o ka hoohio kapakahi wale no o ka papale biva ke hele mai. O keia Aluli no kekahi enemi i na misionari, a hui pu mai me na haole kalepa, a me ka hope Kanikela Amerika no hoi, oia o Mr. Sepena Lanai ke poohina o Mareka.
O ke Kanikela Beritania nae, hele aku la oia imua o ke Kuhina Nui o ka Moi, ke pani hakahaka hoi ma ko Kalanimoku wahi, oia hoi o Boti Kamauleule. Ua hoahewa no o Boti ia Mr. Rikeke. A o Manuia hoi ka Ilamuku Nui, a he Alii no hoi no na pakaua o Oahu. ua kokua no hoi oia mahope o na Kanikela. Ua ninau aku no hoi o Boti ia John Young Olohana, no ka pono a me ka hewa o Mr. Rikeke. Naminami mai la o Olohana, "Nuinui Beritania hewa like liia, naminami palapala raibila, nuinui hewa."
A lohe o Boti a me ka Moi Kauikeaouli i na olelo a Olohana, ka haole hoi i hilinai nui e na'lii mai a Kamehameha mai. Nolaila, jmanaoio iho la na'lii, a o Kaahumanu ma pu no kekahi. Palapala aku la na'lii o Oahu i na'lii o Maui, penei: "E ko Maui mau alii, Aloha oukou. Ina e kii aku o Kapena Bakala, Kapena Kalaka a me ke Kanikela Berikania i ke kumu a oukou ea, e malama oukou ia oukou iho, a mai ana oukou i ke kumu a oukou, e hookuu mai no, he haole no he haole namu, na lakou no ia e hana, aia ko oukou hewa o ka uwao wale aku ia lakou." Ua makemake na'lii o Oahu, e uhao ia Mr. Rikeke iloko o ka waha o ka mano. Aole i pau.
-
No ka Pope.
-
MOKUNA 4.
"E ike ia kakou, E hookanaka! O kipa hewa ke aloha i ka ilio! He ilio ia he kanaka keia, ae."
-
E o'u hoa manu nunu lawe lau oliva o ka halelana o Noa, e noho ana mai Hawaii a Kauai; Aloha oukou;
Ke hoike aku nei keia Mokuna i ka pono ole o ka pule a ka Ekalesia Roma, no ka mea, ke pule nei lakou i na mea he nui wale, aole i ke Akua wale no; penei kekahi pule a lakou:
"Aloha oe e Maria,
Ua piha oe i ka maikai,
Ua noho pu ka Haku me oe,
Pomaikai oe iwaena o na wahine a pau,
Pomaikai Iesu ka hua o kou opu,
Santa Maria, makuahine o ke Akua,
E pule aku oe i ka Haku no makou,
No ka poe kina nui i keia manawa,
A i ko makou wa e make ai amene."
Ea! Pehea keia pule? Pono anei? I ko'u manao aole pono iki, a eia na mea e akaka ai ka lalau a me ka pono ole.
1. He makehewa loa ke pule ia Maria a me na kanaka make, no ka mea, aole maopopo ko lakou lohe i ka pule, a i mamao aku lakou mai o kakou nei aku ma kahi e noho ai na uhane, a ina pule aku au ia Maria, aole akaka kona lohe, nolaila, ua luhiu-a ka'u pule pinepine ana ia Maria. Eia kekahi mea e maopopo ai ka luhi-u-a, aole e hiki ia Maria ke noho ma na wahi a pau a puni ka honua nei i ka hora hookahi, ina paha o Aubereti ma Lahaina, a o Ioseve hoi ma Waialua, pela hoi o Kuhihewa ma Honolulu, alaila, i hookahi hora o lakou e pule ai ia Mariaa e haawi mai i kekahi e hoopau ae ai i ka (mohai) a na Kahuna o Baalakebupa i hoomakaukau ai, me ka manao e loaa mai ana ke ahi, eia ka aole. Pehea la keia? e hiki anei ia Maria ke lohe i ka pule a keia poe? Aole loa, no ka mea, he wahine kanaka no o Maria, aole he Akua, nolaila hoi la ea, ua akaka ae la he kanaka no o Maria aole he Akua, a aole no hoi e hiki iaia ke noho ma na wahi a pau a puni ka honua nei, e like me Kristo la, a malaila mai no ke alakai makapo ana o ka Pope, e like me Aubereti laua o Ioseve, na palaualelo lalau kalo nui a Binamu.
2. Eia kekahi mea e maopopo ai he makehewa ka pule ana ia Maria a me na kanaka make, no ka mea, aole na lakou i hana ka lani a me ka honua, aka, "O Iehova oia ke Akua! O Iehova oia ke Akua!! Ke Akua, Ka Makua, Ke Keiki a me ka Uhane Hemolele." O Ka Mea Mana hoi nana i hana ka lani o na lani, ka honua hoi, a me kona mea i piha ai, nolaila, aole pono ke pule ia Maria a me na kanaka make, eia ka pono, "e pule i ke Akua Kolukahi, Hemolele ke Akua hookahi, a Iaia wale no e pule aku ai, no ka mea, he Akua aloha, ahonui i me ka lokomaikai o Iehova, a ua piha ka lani a me ka honua Iaia, a he kokua ku kokoke loa oia i ka wa popilikia," nolaila, makehewa ka pule ana ia lakou.
3. Hookahi wale no mea nana e uwao imua o ke Akua, e nana ma 1 Ioane 2:1, Ina e lawehala kekahi, aia no ko kakou mea nana e uwao me ka Makua, o Iesu Kristo ka pono, pela ka ke Akua ia kakou, aole mea e ae nana e uwao ia kakou imua o ke Akua, o Kana Keiki Hiwahiwa wale no ka mea i hookaheia ke koko mohai hookalahala, i ola na miliona uhane make a ka Pope i kiola ai, a ua ike nui laula ia ka lanakila ma kana uwao ana, a heaha la hoi ka waiwai o ko Maria uwao ana?
4. He hoomanao ka pule, a o ka poe pule ia Maria ma, ua like lakou me ka poe hoomanakii, aole pule i ke Akua wale no, aka, pule i na mea e, i ka wahine make a me na kanaka make, a penei ka Iesu Kristo kauoha. 'E hoomana aku oe ia Iehova kou Akua, a e malama aku Iaia wale no," aia la! Aole ia Maria, a pehea hoi ka Pope?
5. E heluhelu kakou i ka Baibala mai mua a hope, aole loa e loaa ana ia kakou kekahi kanaka pono e pule ana i kekahi kanaka make, a wahine make hoi, aole loa, e like la me ka pule ole ana o Iosua ia Mose, aole pule o Pauolo ia Elia, &c., aole loa, he ole loa na aka, ua pule no lakou i ke Akua ia Iehova wale no.
6. He mau kanaka hewa loa kekahi a lakou e pule nei ma na aina Pope a pau, oia o Piuke V., a me Kerikori VIII. He poe Pope make keia ua kaulana ko lakou hikaka ana iloko o ua hana hewa ekaeka loa he nui, oiai lakou e ola ana, ua hewa loa ka lakou hana ana. Aia la mahea ko lakou mau uhane? Aia paha me ke Akua? Aole loa, no ka mea, he Akua maemae o Iehova, o ka poe me ia, he poe maemae lakou, nolaila, ua akaka, aole pono ke pule i na kanaka make a me ka wahine make, a ina anela no hoi, no ka mea, aole hoomanao mai lakou ia kakou.
7. Eia hoi kekahi hewa o ko lakou hoomana ana, hookomo lakou i na kii kalaiia iloko o ko lakou mau luakini, paapu ko lakou mau luakini i na kii he nui wale ke ano, a he nui ko lakou manao i na kii milimili oia ano. Pehea keia? Ua like anei me ka ke Akua olelo? E nana ma Pukaana 20:4, Mai hana oe i kii i kalaiia nou," e nana hoi ma Kanawailua 4:15, 16, E malama nui ia oukou iho, (no ka mea, aole oukou i ike i kekahi ano i ka la a Iehova i olelo mai ai ia oukou ma Haleba mai loko mai o ke ahi.) o hana hewa auanei a hana aku oukou i kii kalaiia no oukou ma ke ano o kekahi mea, o ke kane a o ka wahine papa." Pela hou iho no ma Oihana 17:29, Ina he poe keiki kakou na ke Akua, aole pono ia kakou ke manao i ko ke Akua ano, ua like ia me ke gula a me ke dala, a pohaku hoi i kalaiia ma ke akamai a me ka noonoo o ke kanaka." Aia la! Ua loaa ka hewa o ka Pope Katolika Roma ma keia wahi, a mamuli e hoka no.
8. Eia ae kahi hewa o lakou: pule lakou ma ka olelo; Aole akaka ka lakou pule i ka poe lohe ole, no ka mea he namu ka olelo a lakou. Aka aole pela Paulo ma i ao mai ai ia kakou. E nana ma 1 Kor. 14:3—6, 16—19. A malaila e ike ai kakou, ua papa loa ia mai ka namunamu lapuwale ana ma ka olelo e, imua o ka poe lohe ole ia olelo, a he mea lapuwale hoi keia me ka luhi wale.
9. Eia kekahi hewa iloko o ka lakou pule ana: O ke kuhikuhi mau ana o na lima i ke kea, ma ka umauma, ma ka poohiwi akau, poohiwi hema, i ka lae no hoi, me ka olelo ana. "I ka inoa o ka Makua a me ke Keiki a me ka Uhane Hemolele, Amene. "Heaha la ka waiwai o keia kuhikuhi ana i ke kea? Nohea mai la ia hana? Aole paha no ka olelo Hemolele? no lakou iho no.
10. O ka Mesa kekahi hana ukoole a ka ekalesia Roma, he mohai ka mesa wahi a lakou, "Ua hoolilo ia ka berena a me ka waina i kino maoli, a he koko maoli no Iesu Kristo, a o Kristo maoli imua o ko lakou alo i ka wa e mesa ana. Aole manao lakou he aka, a he hoailona hoi no ko ka Haku Iesu Kristo make eha weliweli ana ma ke kea, aole loa, aka, ua kuhihewa maoli no, me ka manao lalau ana i ka mea ike maka, he herena a he waina, i huiia me ke akamai o ke kanaka, he Akua la, Pehea he oiaio anei na alakai makapo oia ano? He Akua io anei ia popo berena a me ia waina hoi? Aole loa, aka, ua like no ia me na akua wahahee o Hawaii nei mamua.
Pehea ia kou manao e ka mea heluhelu? Na ku anei i ka ke Akua olelo? aole loa no, no ka mea he mau hoailona hoomanao wale no ka berena a me ka waina, ua pu ka mohai ana. "Heb. 10; 14, "Ma ka mohai hookahi i hanaia ai oia i ka mea i pono mau ai ka poe nona ka huikala," aia la, ua akaka aole he mohai hou ana i koe, ua pau mua ma ke kea, aole no hoi he mohai hou ana o ka Mesia, aole loa, e like me ka manao hookiekie o kanaka pope la, no ka mea ma kona make hookahi ana, ua pau ka hewa o ka poe manaoio ia ia, Heb. 9: 12, & 9: 26, heaha ke ano o ka mesa? he lapuwale.
T.M.K. HOOLEPOPE.
-
HE MAKAU KE LILO I KOA.—Ma ka la 13 o Aperila, ma Parisa, ua piha loa kahi noho o ke Kuhina Amerika malaila i na kanaka Farani, no ko lakou makau i ke kanawai koa hou oia aupuni. No ko lakou ike ole i ko Amerika Kanawai, nolaila, ua noi aku lakou i ke Kuhina Amerika i mau palapala hookupa Amerika, aka, ua hooleia mai, no ka mea, aia wale no a noho he elima makahiki ma Amerika Huipuia, alaila, lilo i kupa. Ua manao na kanaka o Farani, o ke kuikahi i hooholoia iho nei e Perusia, ua ae ia la na Farani ma ia kaikahi, nolaila a aku ai, eia ka aole.
Ka Ahaolelo. M.H. 1868.
-
Poaha, Mei 21. 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Hoike mai ke Kakauolelo, ua kohoia o Alabati F. Kauka i Lunamakaainana no Kona Hema. Komo i ke keena ke Komite o na Palapala Hookohu, a he wa pokole, hai mai lakou, ua koho pono ia keia Luna hou.
Hoaponoia ka hoike a ke Komite, a hoohikiia.
Heluhelu mai o Mr. Pinehasa he hoopii no Honolulu, e noi ana, e hoopii ae i ka uku la o na Jure. Waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Heluhelu mua mai o Mr. Hikikoki he Bila e hoohalikelike ai i ke Kanawai Hoopai Karaima ma na olelo Kanaka a Haole. Hooholoia ma ka heluhelu alua.
Waiho hou mai kela Keonimana he olelo hooholo e kohoia i Komite Wae mai na mokupuni pakahi ae no ka nana ana i na Auhau, a e hai mai no ia mea e like me ko lakou noonoo. Ae ia ka olelo hooholo, a kohoia o Messrs Hikikoki, Nakila, Kalu, Kuhina Kalaiaina, Kanuka.
Heluhelu mai o Mr. Kuihelani he olelo hooholo e noi ana, e hookaawaleia i $500. no ka hana ana i ke alanui mawaena o Kalepolepo a me Ulupalakua. Waihoia a hapaiia ka Bila Haawina.
Heluhelu hou mai kela Keonimana i kana Bila e hookaawale ai i ana aina no ke kukulu ana o na Komisina Palena aina. Hoohoholoia ma ka heluhelu alua.
Heluhelu mai ke Kuhina Kalaiaina he Bila e hoololi ai i na pauku 118, 119, 120, a e hoopau loa i ka pauku 121 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka heluhelu alua a ka noha ia e pai.
Heluhelu mai o Mr. Kale Kauka he olelo hooholo, e kauohaia ke Kuhina Kalaiaina e uku aku i $25,000 no ka hana ana i ka Pali o Nuuanu i holo ke kaa, a e hookomoia ma ka Bila Haawina. Waihoia a hapaiia ka Bila Haawina.
Heluhelu mai o Mr. Nahaku, he olelo hooholo e uku mai ka waihona dala ae na aie a pau o ka Moi mamua ae o kona noho ana mai maluna o ka noho alii, aole e oi aku mamua o $30,000. (Nui no ke dala o Kaanapali.)
Ma ke noi a Mr. Koakanu, ua hoopanee loaia ka noonoo ana.
Ma ke noiia ana mai, ua hapaiia na hana o ka la.
HE KANAWAI e haawi ana i ka mana i na Kuhina o na mokupuni e, e hoohiki. Heluheluia ma ke poo a holo ma ka heluhelu akolu.
HE KANAWAI e hoemi ana i ka Auhau Lio. Heluheluia ma ke poo a hooholo loa ia.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka pauku 3 o ke Kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana i na ohua. Hooholoia ma ka heluhelu ekolu.
HE KANAWAI e dute ole ai i na mea Keleawe, tini a pela aku ke laweia mai e na moku malalo o ka Hae Hawaii.
HE KANAWAI e hookomo mai ai i na mea paa-hana me ke dute ole. Hooholoia ma ka heluhelu akolu.
HE KANAWAI e hoololi ai i ke Kanawai i kapaia, he kanawai e hoopau loa ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila, a e hooponopono ai i ka Buro o ka Oihana Ao Kula, hooholoia ma ka heluhelu akolu.
Komite ka Hale no ka noonoo ana i ke Kanawai no ke Komisina Palena Aina ma ka heluhelu alua C. J. Laiana ma ka noho Luna Hoomalu.
Heluheluia ka Bila ma na pauku, he 16 ka nui, a hooholoia me na hoololi liilii.
Hoopaneeia ka Hale.
Poalima. Mei 22, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Heluhelu mai o Mr. Waila he hoopii no na Lepera mai o Molokai e noi ana ma na kumu he lehulehu. Ua noi mai oia e waiho i ke Komite o ka Papa Ola.
Heluhelu mai o Mr. Mahelona he hoopii no Ewa a me Waianae e noi ana i $1,000 no ke Kao (scow) ma Puuloa. Waihoia a noonoo me ka Bila Haawina.
Heluhelu mai o Mr. Kale Kauka he olelo hooholo e noi ana i $500 no ke alahaka o Waikane. Ae ia
Noi mai o Mr. Hikikoki e kapae i ka olelo hooholo e hookaawale ana i na la hana o ka Bila Haawina a mahope iho o ka pau ana o ka noonoo no ka Haawi wale i Kokua i ka Laina Mokuahi Kaleponi. Ae ia.
Heluhelu mai o Mr. Koakanu he olelo hooholo e uku i $500 no kela poe i hooponopono ai i na kanawai i ano like aku me ke Kumukanawai. Hoomoeia.
Hoolaha mai o Hon. Bihopa he Bila e hoonui aku ai i ka mana o ka Baro Hoopae Lima Hana.
Hoolaha mai ke Kuhina Kalaiaina he Bila e hoololi ai i ka pauku 788 o ke Kanawai Kivila.
Heluhelu mua mai o Mr. Asa Hopu he Bila e hooponopono ai ka auhau maluna o na pipi, hipa a me na Kao. Hooleia ka Bila.
Ma ke noiia ana hapaiia na hana o ka la.
He Bila e hoololi ai i ka Pauku 788 o ke Kanawai Kivila.
Ma ke noi a Mr Laiana, ua waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka pauku 527 o ke kanawai Kivila.
Ma ke noiia ana ua Komite ka Hale no ka noonoo ana O Mr. C. Kalu ma ka noho Luna Hoomalu.
Heluheluia Pauku mua.
Noi mai o Mr Kuihelani e hooholo, a kamailio mai a loihi e hooholo no kona makemake e lilo o Kahului i awa ku moku.
Kokua mai o Mr. Asa Hopu i ka Bila.
Kue mai o Mr. Matina i ka Bila.
Ninau mai o Mr. Koakanu no na moku nui a me na moku liilii paha keia awa. Ina no na moku nunui aohe hohonu kupono, a kokua mai oia e hoopanee loa i ka noonoo ana.
Kue mai o Mr. Nahaku i ka Bila.
Kokua mai o Mr. Nakila i ka Bila a kahaha loa i ka poe e hoole ana, i ko lakou hoolohe ole aku i na olelo a ka poo e noho kokoke ana, oiai o lakou ka poe ike pono.
Kue mai Ka Mea Kiekie Lunalilo i ka wehe ana ia Kahului i awa ku moku no ka mea, ua nui loa na awa ma Maui, e pau pono ai ka lakou mau hana.
Kue ikaika loa mai o Mr. Upa i ka Bila, a hoopuka mai ke koikoi e hoopanee loa i ka noonoo.
Kokua mai o Mr. Mahelona i ka Bila.
Ma ke noiia ana mai hoopauia ke Komite a hoike mai ke Komite no ka Pauku 1 o ka Bila. Ae ia ka Hoike
Noi mai o Hon. Bihopa e hoopanee loa i ka noonoo ana. Hoopanee loa ia.
HE KANAWAI e pili ana i na hooiaio palapala ana—heluhelu aluaia a hooholoia. Kauohaia e kakau poepoe.
Heluhelu aluaia ke Kanawai e wehe hou ai i ka Oihana Komisina Aina.
Ma ke noiia ana mai, ua waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
HE KANAWAI o hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ke kuai i ka awa.
Noi mai o Mr. Hikikoki e hoopanee loa i ka noonoo ana. Ninauia a hooleia.
Ma ke noi a Mr. Hikikoki, ua Komite ka Hale no ka noonoo ana i ka Bila.
Heluheluia ka Bila.
Kamailio mai o Mr. Hikikoki a loihi e kue wale ana no a noi mai ia e hoopanee loa.
Kokua mai o Mr. C. Kalu i ka Bila awa. Kue mai o Mr. Nahaku i ka Bila.
Ma ke noiia ana, ua hoopauia ke Komite a hoopaneeia ka Hale.
Poaono, Mei 23, 1868
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Heluhelu mai o Mr. Ailuene he hoopii no Kona Hema e kue ana i ke kohoia ana o Alabati Kauka.
Heluhelu mai o Mr. Kale Kauka he hoopii mai na haole Kalepa mai o Honolulu o ae ana e hoopii ae i ka uku o ke Pailata. Waihoia a noonoo pu me ka Bila Haawina.
Heluhelu mai o Mr. Pilipo he hoopii no Kona Akau me na kumu he lehulehu wale.
Heluhelu mai o Mr. Matina he palapala hoopii no Kau, e noi ana e hookaawale i $2,000 no ka hana hou ana i na alanui i ino. Waihoia a noonoo pu me ka Bila.
Heluhelu mai o Mr. Halemanu he hoopii no Hamakua e noi ana i $2,000 no ke awa o Koholalele a i $600 no na mouo, a he mau hoopii e ae kekahi.
Heluhelu mai ka Loio Kuhina i ka Bila Kanawai e kokua ai i ka Laina mokuahi moana. Waihoia no ka heluhelu alua.
Heluhelu mai o Mr. Waila he olelo hooholo, e waihoia mai na Palapala Pili Aupuni a pau e pili ana no ke Kuikahi Panai Like. Ae ia.
Hoolaha mai o Mr. A.F. Kauka he bila e hoololi ia i ka Mokuna 27 o ke Kanawai Kivila.
Heluhelu mai ke Kuhina Kalaiaina he Kanawai e hoopau loa ai i ke Kanawai e pili ana i ke koho balota.
Heluhelu hou mai oia he bila e hoololi ai i ka pauku 788 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka heluhelu alua.
Heluhelu mai o Mr. Koakanu he olelo hooholo e hoolakoia kela a me keia hoa i hookahi haneri poo leta. Ae ia.
Noiia mai e hapai i ka Bila awa, a ma ke noi a Mr. Kale Kauka ua hoopanee loaia.
Hapaiia ka Haawina Ku mau no ka Moiwahine Kanemake Kalama.
Noi mai ka Hon. Kalakaua e hoopanee aku ka noonoo ana, no ka mea, aole ka mea nana i noi maloko o keia hale.
Heluheluia ka Bila e pili ana i ke Koho balota.
Ma ke noi a Mr. Hikikoki, ua hoomoeia ma ka papa.
Hoopanee ka Hale.
Poakahi. Mei 25, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Noi mai o Mr. Kaukaha e hapai hou i ka noonoo ana o ka Bila Awa. Hooleia; eia mai ka poe hoole Messrs Hikikoki. Upa, Laiana, Kumahoa, Pilipo, Matina, Keliipio, Asa Hopu, Kaioe, Kapena Loke. Ailuene, Kale Kauka, hui me na lii, hooleia. Eia mai ka