Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 18, 2 May 1868 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 18. HONOLULU. MEI 2, 1868. NA HELU A PAU 335.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e aawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA.
(Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
Ka Nupepa Kuokoa.
He mele no Kualii, Kulanipipili,
KULANIOAKA, KUNUIAKEA &c.
-
I haku ia e Kumahukia a me Kaiwiokaekahu,
na kahu ponoi o Kualii; ma ke kaua i
Kunia, ma Keahumoa i Lihue.
-
Ua hanau ia o Kualii ma Kalapawai, ma Kailua, Koolaupoko, i ka A.D. 1555. O Mahuluanuiokalani ka makuahine, a o Kauakahi a Kahoowahaokalani ka makuakane. Ua waiho aku au i ke Kumuuli me Kumulipo no ka mohai ole ka! Pela paha oukou.
- S. M. KAMAKAU.
20. Aloha kukui peahi,
I ka leo o Paoa,
Ua oa ka maka o ka ilima,
Make nonu i ka la o Makalii,
Ia Makalii la pua ke koolau,
Pau i ka hau o Maemae,
He mae wale ka leo o ke kui o lalo,
Hoolono wale o Malamanui,
Ia ai ku i ka uala,
Kauwewe kupukupu ala o Lihue,
Kupu mai nei ka manawa ino,
Hanau mai me Kalani wale la,
O Ku no ke Alii—
21. He puhinalo no Ku i Kamakoa,
Oi lelo Ku i ka pali,
Mai pau Ku i ke ahi,
O ke aha la ka'u hala e Ku,
O ka luukia ana i ka pau,
O ka hia ana i ke oa,
O ko Ku ia kona hoa hele,
Kau ai ka la,
Ai ai Ku i ka unahi pohaku,
Ola Ku i ka ipu o Lono,
I ka ipu a Kupaku;
O Ku no ke Alii—
22. O Kailua makani anea,
Oneanea makani a Hema,
He mama wale no ka leo.
Ke uolo mai-e—
E o ia nei o ka lahui makani,
E ku mai oe i ka hea,
I ka uolo-e—
Mai hookuli mai oe,
O ke kama hanau o ka leo,
Ka i lele i waho,
Ka i noa i waho ka paio,
Palea aku la i waho.
Hoi ia mai a ka hale lili ia,
Me he leo la ko ka aho,
Ke kaunu ia la ka moena,
Ke kupa me ka aahu,
Ke hea wale la i ka uluna—e—
Aole ia he kanaka la,
O maua no na kanaka,
O Ku no ke Alii—
HE HOOHALIKELIKE NO KUALII.
23. Aole i like i ka halawili,
I ka naio laau kekee,
Ka auka ahihi kumakua ole,
Ke kawa i keekeehia,
Ka hinahina i ka makani,
Kele ana o hi-o, e hina la,
Ua like paha?
Aole i like, (me Ku).
24. Ua like ka paha ka ohia,
Ka lehua i ka wao eiwa.
He laau hao Ku i ka nahele,
Ua like paha?
Aole i like. (me Ku)—
25. Aohe i like i ka ekaha,
I ka ekaha ku moana.
Me he olapa lau kahuli,
Me ka pua mauu kuku.
Hina wale—hina wale la,
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
26. Aole i like i ka ua naulu,
Ia ua hoohaili kehau,
Me he ipuwai i nininiia la,
Na hau o Kumomoku,
Kekee na hau o Puuloa,
Piiku na hau o Leleiwi.
Noho e na hau o Kepookala,
Aole ka oe i ike i ka hau kuapuu,
Kuakee, kuawili, kekee, nohoke,
Ohai mohala o Kanehili,
I Kaupea-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
27. Aole i like i ka lipoa
Ka nanue ai a ka ia,
Ka lipahapaha o Waimea,
Ka limu kau i ka laau,
Ka alamihi ula i ka luna o Kaala-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
28. Aole i like i ke kukui,
Ia kukui ili puupuu,
Ili nakaka i ka la,
Me he kanaka inu awa la,
Ka mahunea o kukui o Lihue-la —
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
29. Aole i like i ke aalii,
Ka poholua laau aala.
Ka maile hoe hoi i Maoi,
Ke kaluhea o Kawiwi-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
30. Aole i like i ke kokio,
I ka hahaka pua mao ia,
Ke kahuli pua i Kupaka-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
31. Aole i iike i ke ka waa,
I ke ka liu ku ma ka waha,
Ai mai kamahele he kanaka,
He moku, he au, he aina-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
32. Aole i like i ka naia,
I kona ihu i kihe i kai,
I kona ili i eleele,
I kona kino i kai o ka mano-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
33. Aole i like i ka hokii,
Kahapane ai puu lehua,
Ka oo manu i Kaiona-la—
Ua like paha?
Aole i like (me Ku)—
(Aole i pau.)
-
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
NA S.M. KAMAKAU.
HELU 70.
-
NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI
MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA III.
-
I ka hookumu ana o ke Kulanui o Lahainaluna, ua hoouna aku ka Moi Kauikeaouli i mau kumu nana iloko o ia kulu, oia hoi o Kamaunu, Kawailepolepo, Mahune a me kekahi poe e iho, e ao i ke akamai a me ka naauao, a lilo ia lakou ka hooponopono o na oihana o kona aupuni. O Kaahumanu kekahi i hoouna i kana mau kumu, a pela no hoi o Kinau, Kekauluohi, Kaikioewa, Hoapili, Kuakini, Keoua, Aikanaka, a pela keia alii a a me keia alii i hoouna aku i ka lakou mau Kumu i Lahainaluna. He mea hiki wawe ka holo o ka naauao iloko o ka lahuikanaka Hawaii.
KA HOOIAIO ANA O NA'LII A ME NA MAKAAINANA I KA OLELO A KE AKUA.
Pehea la i lilo ai o Pohukaina a me Haliimaile i mau Pa Moi, a i mau pa hoi no na'lii e noho ai? A no ke aha la hoi i noho ai ka poe koikoi malaila? Eia no, o ke kumu nui o ko lakou noho ana malaila, o ka makemake e lohe i ka olelo a ke Akua, a i kokoke hoi kahi e hele aku ai i kahi o na Misionari. No ka mea no hoi, o Waikiki wale no kahi e noho nui ia ai e na'lii, no ka mea, i ke au ia Kalanipupule, ua noho uuku ia o Honolulu; a i ke au hoi o Kamehameha I, ua noho hapaluaia ma Waikiki a ma Honolulu; a i ke au hoi o ka Moi Liholiho, ua noho paa ia o Honolulu. Penei hoi ka noho ana, o kahi i nohoia o Kamanuwai, e hele lihi ana ke kukulu ana o kauhale, maluna mai o ka muliwai o Kikihale, a hiki aku i kai o Kapuukolo, a makai hoi o Kaaloa hale, ka hale waiwai o Kuihelani, a makai iho hoi o Pulaholaho, ka aina o Kaahumanu i lawe waleia ai e Beritania; a ma kahakai o Mokuaikaua, he inoa hou nae ia; a ma Kaluaokapili, a ma Apua, Kaoaopa, a hiki loa i Honuakaha; a he kakaikahi na walu o waena i kukuluia i kauhale; o Kauanonoula, a o Honokaupu, o Honolulu kahiko a me ka Home Sela. E moe ana hoi he kahua maika mai ka muliwai o Kikihale, ma ke alo iho o kahi o William Siwini, a holo aku la i ka Hema Hikina ae, ma ka pa o Keoni Miki, ma ka hale pule o Polelewa, ma ka ulu niu o Kamakea. O Kalanikahua ka inoa o ia kahua maika. A e moe ana hoi ka auwai mai Kaakopua aku a hiki i na lokoi-a o Kahoikekanaka makai iho o Honuakaha. He kiokioki o waena i na hale i noho ia e na haole. Ma Pakaka hoi kahi i noho ia e ka Moi Liholiho a me Kona poe alii, a ma na wahi e kokoke ana i ka Papu, malaila i noho ai na'lii a me ka poe koikoi a me na kua e malama ana i ka Moi a me ka Papu. O Pohukaina hoi a me na wahi e pili koke ana malaila, he ulu nahele ooi na ka nohu me ka puakala.
O ka huli ana o Kalanimoku a me Kaahumanu ma ka olelo a ke Akua, oia ke kumu o ka noho ana malaila, a o Apahua ka inoa o ia kula. I ko Kalanimoku hoi ana malaila, ua hana ia he pa nui loa me ka laau o ke kuahiwi, e pili ana i ke alanui Moi ma kai, a e aneane ana e pili i ke alanui Rikeke ka aoao ma Ewa, koe nae ka lihi o Haliimaile e pili ana a hele iuka, a hiki ma ka lihi alanui e hele la i Waikiki, a pela ka lihi o ke alanui Puowaina, ma ka aoao ma Ewa iho o ka hale pohaku o Rev. Mr. Eleiti, e hele ana i kai a hiki i ke alanui Moi, hele ilalo a hookui i Haliimaile.
Ua kukulu ae no hoi o Kalanimoku i ka hale pohaku nui, o Pohukaina kona inoa, e aneane ana mauka iho o ke Alanui Moi, ma Ewa iho o ka Hale Hoolina o na'Lii. Aia no maloko o ua pa nei ko ka Moi Kauikeaouli Halealii, a malaila no hoi ko Kaahumanu, ko na kaikamahine o Kaahumanu, o Kinau, Kalanipauahi a me Kekauluohi, a o ko Kahalaia, oia hoi ke Kahu Alii o ke Keiki Haku a lakou. O Haliimaile ko Boti laua o Liliha, o ko Lilia Namahana hoi, oia o Piia ma ka aoao ma Waikiki o ka pa o Pohukaina, a malaila ae o ke alanui Puowaina, o Walawalaihonua me Kapolohau, a malaila, a malaila no hoi kahi i hanaiia ai o Ruta Keelikolani.
Ua hoopuniia ka pa o Pohukaina e na kauhale o na'lii, maloko a mawaho aku o ka pa a puni. Aia malaila na kaukau alii a me ka poe koikoi, a me ka poe makemake i ka hooikaika i ka pono o ka olelo a ke Akua. Ua lilo na'lii kahiko me he poe opiopio la iloko o ia mau makahiki.
Eia hoi kekahi mau hana kaumaha i hanaia iloko o ka hooikaika ana e komo iloko o ka ekalesia; O ka hooikaika ana hoi, ua hele nui mai la na kane a me na wahine mai na kuaaina mai, aohe manao iho i na hana o ka hale, i na makua i na keiki, i ke kane me ka wahine, a i na pilikia he nui mahope. Ina e ku ka manao i ka wahine, aole e hele mai ke kane, o ke ku ae la no ia o ka wahine a hele ana i ka hooikaika, a pela no hoi ke kane, na makua a me na makamaka.
I ka hele ana, aia kahi e hai ai o ka manao i o Kaahumanu la, o ka maka'u i ke alii—o ka ulaula mai o na maka, o ke komo i ka ekalesia, o ka makemake i ka olelo a ke Akua, o ke pale ae la no ia i ka maka'u, a o ka hele aku ia no ia imua me ka wiwo ole. A hala ae la ia puu make, ninau ia mai la, ua ike o mea ma ia oe? Aole O hele ilaila; a i o a ia nei, a pela iho la e hana mau ai. A lohe mai la, aohe maopopo o ka manao, aia a aumoe hele e hai i ka manao, alaila maopopo ka manaoio, a hana aku la pela. Aole e loaa ia oe, e hele oe ia mea e noi i ke kumu a ke Akua, a weheweheia mai, alaila, e loaa ia oe ka manaoio. Nolaila, ua lilo na hana i hanaia i ka wa kahiko, i mau kumu nui e aloha ai na alii a me na makaainana i ka olelo a ke Akua.
KE ANO O KE AUPUNI MAHOPE MAI O KA
MOI KAUIKEAOULI.
I ka hoihoiia ana mai o na pahu kupapau o na Moi mai Beritania mai, a i ka pau ana hoi o ka Ahaolelo o na'Lii a me ke kukalaia ana o na olelo Alii ma Honuakaha a me ka noho ana o ka Moi Kauikeaouli ma ka Noho Alii o ke Aupuni Hawaii.
Ia wa, ua lilo o Boti i alii aimoku no ka mokupuni o Oahu, e like me ke au ia Liholiho, a me na la hope o ke au ia Kamehameha I. Pela no kona noho alii aimoku ana no ka mokupuni o Oahu, i ke au o ka Moi Kauikeaouli. Hoonoho aku la nae oia i kekahi kaikaina ona, oia hoi o Manuia i alii no ka Pakaua o Kekuamanoha me ka puukaua o Puawaina a me ke awa ku moku o Kou, a me he Ilamuku nui la no ke oia a me ka make. A o Kekuanaoa hoi, me he alihikaua nui la maluna o ka poe koa. Ma na la paikau o na koa a o ka Okaka, aia o Kekuanaoa a me Manuia me na kapa gula, e hao ana a paihi wale. O Nawailau kekahi alii nui, a o Keaniani, Uwahinui, a o Hinau a me Kaleohano, a he nui no na alii, aka, o na kaikaina no nae ka i hookiekie loa ia ae, no ko laua holo pu ana paha i Beritania.
Ua olelo mai hoi o Boti, ua ike oia i ka noho ana o ke aupuni nui o Beritania, i kana mau hana kuwaho a me na hana kuloko o ia aupuni kaulana o kela aoao o keia honua. Aka, hookahi no ana oihana nui i makemake ai ma ia aupuni, o ka ulu nui ana o ka olelo a ke Akua malaila, ua piha ke kulanakauhale nui o Ladana i na luakini a me na hale pule, aka, o ka halepule o Sana Paulo ka oi o na halepule ma Ladana. "I ko'u manao, oia ke kahua oia aupuni i kukuluia ai ke kaulana." Ua ike no hoi oia i ka noho ana o ke aupuni a me ka Moi, ua ane like me na'lii kapu o ka wa kahiko o ko kakou mau pae aina. Ua haawi aku makou i ko makou mau lima i paepae no kona lima ma ke aloha ana. Ua nui na alii kiekie ma ia aupuni i ane ike ole mai i ko lakou Moi. O ka poe naaupo ka i haahaa loa ma ia aupuni kaulana, a ua hooliloia lakou i lepo. Aole au i ike ma ko kakou aupuni, aka, o ka poe i ao ia ma ka palapala a naauao, oia ka poe kiekie ma ia aupuni. A no keia mau olelo Boti imua o Kaahumanu a me Kalanimoku, a imua no hoi o ke anaina alii, alaila, manae nui loa iho la o Kaahumanu a me Kalanimoku i ke ao palapala a me ka olelo a ke Akua. Ua hooikaika no hoi o Boti a me kana wahine i ke ao palapala, oia o Suini Liliha, a pela no hoi na alii o Maui, oia o Hoapili ma, a me ka laua alii o Hariata Nahienaena, a ua koho aku o Hoapili ia Mr. Rikeke i makua hanai, a nana e ao i ka ike a me ka naauao i ke Kaikaimahine Alii. Pela no i na'lii a pau e noho ana ma Lahaina, ua ao nui lakou i ka olelo a ke Akua a me ka palapala. Pela no hoi ko Hawaii poe ahi, o Kuakini me Keoua, Maheha Kapulikoliko, o Kahahana me Makulu, a o Kekupuohi hoi a me ka hanauna alii a pau e noho ana ma Kailua. Pela no hoi o Naihe, Kapiolani, Kamakau ma, a me na hanauna alii ma Kaawaloa a me Napoopoo. Aole i pau.
-
Ka Ahaolelo, M.H. 1868.
-
Poaha, Aperila 23, 1863.
Halawai ka Hale ma ka hora 1 auina la.
Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho.
Pule ia e ke Kahunapule.
Heluheluia ka moolelo o ka la mua.
Kue mai ka Luna o Waialua i ka hooholo ana i ka moolelo, no ka mea o na Bila Kanawai a ka Loio Kuhina i waiho mai ai ua hooholoia ma ka heluhelu mua me ka ae ole o ka Hale.
Papa mai o Hon. Hikikoki i ka Luna o Waialua no kona kue i na hana o ka Hale; aia no maluna o ke Kakauolelo ka hemahema o kana.
Noi mai o Hon. Hikikoki e hooholo i ka moolelo o ka Hale.
Kue mai o Hon. W.F. Koakanu i na hana o ka la i hala, no ka hookomo ole ia o na Lako Palapala e like me ka ke Kuhina Kalaiaina hoololi aka he poo leta wale no me na wahi-leta.
Pane mai ke Kuhina Kalaiaina o kana hoololi me na lako palapala.
Olelo mai ke Kakauolelo ua pono no ka olelo hooholo, no ka mea ua hookomoia ka huaolelo wahi leta a pela aku; o ke ano o ia, na lako palapala.
Pane mai ka Hope Peresidena, ua kue i ka rula ka Luna o Waialua, aole oia ka mea imua o ka Hale.
Ninau ia ka hooholo i ka moolelo a ua hooholoia.
Waiho mai o Hon. W.T. Matina he palapala hoopii mai Kau mai, e noi ana e hookaawale ia na laau lapaau e ke aupuni, a e waihoia ka malama maloko o na Kahu ekalesia o ka apana. Waihoia i ke Komite o ka Papa Ola.
Noi mai ke Kuhina Kalaiaina e ae aku ia ia e heluhelu mai i na bila ana i hoolaha mai ai i nehinei. Ua ae ia aku ia, a ua heluhelu ia mai keia bila:
He Kanawai e hooponopono ai i na palena Aina ma ke koho ana i Hookahi Komisina. a e hooloihi aku i ka manawa o ke Komisina o na palena Aina i hoonohoia e ke Kanawai i hoaponoia i ka la 23 o Augate 1862.
Noi mai o Hon. Hikikoki e kapae i na rula, e paiia ka bila, a e hooholoia ma ka heluhelu mua ana; a e waiho aku i ke Komite Pai Palapala.
Kue mai ka Luna o Waialua, no ka mea, aohe i hai inoa ia ke Komisina, aka aohe nae he mea kokua aku i kana.
Noi mai o Hon. Hikikoki e ninauia ka ninau mua.
Noi mai ke Kuhina Kalaiaina, e hoopanee ka Hale a hiki i ka hora 10 o ka la apopo.
Rula mai ka Hope Peresidena i ke Kuhina Kalaiaina, no ka mea ua hooholoia ka manawa e halawai mau ai i ka hora 1.
Noi mai ka Loio Kuhina e hoopanee a i ka hora 1 o ka la apopo. Hooholoia.
Poalima, Aperila 24, 1868.
Halawai ka Hale e like me ka hoopanee ana i ka hora 1 auina la.
Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho.
Pule ia e ke Kahunapule.
Heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala, a ma ke nei ia mai, ua hooholoia.
Noi mai ke Kuhina o ko na Aina e, e kapae i na rula, no ka mea ua makemake nui ka Moi ma ona la e haiia mai ai ke kumu o ko ka Moi hele ana aku nei i Kau: Ma ko ka Moi makemake i holo aku nei oia me ka ae pu ana o kona mau Kuhina. Ma kona ku ana i Hilo, ma ka la 17 ae, ua hana maoli oia me ka ikaika 8 hora ma ka haawi ana i na lole i ka poe nele o na kanaka Hawaii he 100. Ma ka la 20, ku ma Keauhou, a he 68 wale no ka poe i loaa aku na kane, wahine a me na Keiki. Mailaila aku i Punaluu he 364 ka poe i hoopoino ia, a ua haawiia aku na pono kokua ia lakou a pau e like me ka lakou i noi mai. Mailaila aku i Kaalualu he 257 poe i ilihune loa. Malaila ka poe i nele loa, aole no ka nele wale no i kahi aahu, aka he nele maoli loa no i ka ai kekahi. O ka nui o ka poe i kokua ia aku ua oi aku mamua o 800; elua mau keiki makua ole i lawe ia mai nei i mau keiki hanai na ka Moi. Ke manao lana nei ke aupuni e kokua ae ana no ka lehulehu i ua poe ilihune la, i hooneleia i ka home ole, a e waiho ana iloko o ka pololi, mamuli o ko lakou manao aloha iho.
Hoikeia aku ka Palapala Hookohu o ka Luna o Kaanapali i ke Komite nana Palapala koho.
Noi mai ka Luna o Kona Hema, e haawi aku keia Hale i ke aloha, ma o na Kuhina la, no kona holo ana aku nei i Kau. Hooholoia.
Komo ke Komite nana Palapala Koho i ke Keena no ka Palapala o J.A. Nahaku. Noi mai ka Luna o Kona Hema e hapaiia na hana o ka la. Hooholoia.
Hoi mai ke Komite Ku i ka wa, a hoike mai ua koho ponoia ka Luna o Kaanapali; aka no ka hookolokolo ana i ka Luna o Ewa a me Waianae, aohe o lakou manao, no ka mea aia no ka palapala mua ia lakou.
Noi mai ka Loio Kuhina e hoapono aku i ka hoike a ke Komite; a e hoohikiia ka Luna o Kaanapali. Hooholoia.
Noi hou mai ka Loio Kuhina na ka Peresidena e hoohiki ia ia, no ka mea, ua hele na Lunakanawai. Hooholoia.
Hoohikiia o Hon. J.A. Nahaku e ka Hope Peresidena.
Noi mai ka Loio Kuhina, e waihoia aku ka Palapala Hookohu hou o ka Luna o Ewa a me Waianae i ke Komite mau. Waihoia.
Waiho mai o Hon. G.W. Pilipo he palapala hoopii mai Kona Akau mai, i kakau inoa ia he 134 inoa, e noi ana i Akahi—e wehe ia ke awa o Kailua i awa ku moku; Alua—e hookaawaleia i $4,000 no ka hana alanuia au ma ia apana, Akolu—e hoopauia na ia kapu a na Konohiki, Aha—o ke koena o na aina aupuni e kuai ia aku i na kanaka Hawaii wale no. Waihoia i ke Komite mau.
Waiho mai o Hon. W.P. Kamakau i ka hoike a ke Komite i hoomakaukau ai i ka Olelo pane i ka haiolelo Moi.
Ma ke noiia ana mai ua hooholoia ka hoike, a ua kauohaia e kakau poepoe.
Noi mai ke Kiaaina o Oahu e kohoia i Komite i elima laia, no ka lawe ana aku i ka Olelo pane i ka haiolelo alii. Hooholoia.
Ua kohoia na inoa o Hon. J.O. Dominis, V. Kanuka, J.W. Kumahoa, C. Kalu a me E.H. Ailuene.
Heluhelu mai o Hon. Waila, he olelo hooholo e noi ana e noonoo hou ka Hale i ka wa e halawai ai, a hoololi i ka hora 10.
Noi mai o Hon. Keawehunahala e hoomoe i ka olelo hooholo, hooleia. Ua ae ia ka noonoo hou ana.
Heluhelu mai o W.C. Aeko he olelo hooholo e, haawi aku ana keia Hale i ke aloha i ka Moi no kona holo kino ana aku nei e makaikai i ka poe i nele a ilihune ma Kau, a e kohoia i ekolu lala o ke Komite e lawe aku ai ia olelo hooholo. Hooholoia, a ua kohoia o Hon. W.C. Jones, P. Nahaolelua a me J.W. Kaiue.
Hoolaha e mai o Hon. Kuihelani i kona manao e lawe mai ana ia he bila Kanawai e hoololi ai i ka mahele 2 o ka Mokuna 7 o ke Kanawai Kivila.
Hoolaha mai o Hon. Hikikoki i kona manao, e lawe mai ana ia he rula hou no ka hoomalu pono ole o na Lala o ka Hale.
Hoolaha e mai o Hon. C. Kalu, e lawe mai ana ia he bila Kanawai e hoololi ai i ka pauku 903 o ke Kanawai Kivila.
Heluhelu mai o Hon. J. Upa he rula hou no ka Hale, e papa ana i ke puhi paka i ka wa e Ahaolelo ana.
Kokua mai o Hon. Hikikoki i ka rula hou, no ke kupono ole io no.
Olelo mai ka Luna o Kona Hema, ma na Ahaolelo o na aina naauao, aole ia i ike he puhi paka ia ka wa hana.
Pane mai o Hon. Koakanu, ina pela papa pu ia ka nau paka.
I ka ninau ia ana, ua hooleia ka rula.
Hoolaha oiai o Hon. D. Kalakaua i kona manao e lawe mai ana ia he bila e hoopau ai i ka Pauku 1 o ka Mokuna 42 o na Kanawai Hoopai Karaima.
Hoolaha e mai o Hon. E. Jones i kona manao e lawe mai ana ia i na bila malalo iho. He Kanawai e hookaawale ai i elua Luna alanui no Lahaina.
He Kanawai e kukulu ai i Hale Kuikui no ke awa o Honolulu.
He Kanawai e ae ai i na moku Hawaii e lawe mai i na keleawe me ke dute ole.
Hoolaha mai o Hon. Keliipio, e lawe mai ana ia he bila e hoololi ai i ka Pauku 788 o ke Kanawai Kivila.
Hoolaha mai o Hon. D. Kaukaha e lawe mai ana ia he bila kanawai e hoololi ai i ka Mahele ekolu o ka Pauku 17 o ka Mokuna 30 o ke Kanawai Hoopai Karaima.
Heluhelu mai o Hon. W.C. Aeko he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Komite o na Aha Hookolokolo e ninau ia ka Loio Kuhina ma ke ano hea la ia i noho mai ai i keia hale. Ae ia.
Kapae ia na rula, a ua ae ia aku ko Kuhina Kalaiaina e heluhelu alua mai ma na poo i na bila malalo iho:
He Kanawai e hoololi ai i ka noho ana o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Aha. Ma ke noi ia ana ua hooholoia ma ka heluhelu alua, a ua kauohaia e kakau poepoe.
Noi mai ka Loio Kuhina e heluhelu akolu ia i ka la apopo. Hooholoia. Hoopanee ka Hale a apopo.
POAONO, Aperila 25.
Halawai ka Hale i ka hora 10 kakahiaka.
Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho.
Pule ia e ke Kahunapule.
Heluheluia ka moolelo o ka la i hala a hoaponoia.
Heluhelu mai o Hon. Matina he palapala hoopii mai Kau mai, e noi ana e hele mau ka lawe leta mai Waiohinu a i Hilo i kela Poakahi keia Poakahi. Ua waihoia i ke Komite o na hana hou.
Hoike mai o Hon. Kamakau, ka Lunahoomalu o ke Komite o na Aha Hookolokolo, no ka olelo hooholo a Hon. Aeko no ko ka Loio Kuhina noho ana mai ma ke ano Alii. Ua noho mai oia ma ke ano Kuhina, aohe ia he Alii.
Ma ke noi ia ana mai, ua hoaponoia ka hoike a ke Komite.
Hoike hou mai ka Lunahoomalu o ia Komite, ua hoapono lakou i ka Palapala Hookohu hou o ka Luna o Ewa a me Waianae. Ua hoaponoia.
Noi mai ka Loio Kuhina, e hoohikiia ka Luna o Ewa me Waianae.
Hoohikiia ka Luna o Ewa me Waianae e ka Hope Peresidena.
Hoike hou mai keia Komite, i ko lakou noonoo ana i ka pono o ka Luna o Koolauloa, me ka hoike a na haku. Ua hooholo lakou e noho no. Ua hooleia ka hoopii, a ua aeia ka hoike.
Hoike hou mai keia Komite no na Luna o Waimea, Hanalei a me Anehola, Kauai. Ua nana lakou i na olelo a na hoike, aohe kupono no ka hoopii ana mai.
Noi mai ke Kuhina o ko na Aina E, e hoapono i ka hoike a ke Komite.
Noi mai o Hon. Nahaku, e Komite ka hale no ka noonoo ana i ka olelo hoike a ke Komite o na Aha Hookolokolo no na Luna o Waimea, Hanalei a me Anahola.
Kokua mai ke Kuhina o ko na Aina E, ka Luna o Waimea, ka Luna o Koloa a me ka Luna o Hana i ke noi a Hon. Nahaku.
Ninauia ko ka Hale i ke Komite ana no keia mea. Ua hooleia.
Ninauia ka hoapono i ka olelo hoike. Ua aponoia.
Hoike mai ke Kiaaina o Oahu, ua oluolu ka Moi e halawai me ke Komite Pane i ka Haiolelo Alii ma ka hora 12 awakea o ka Poakahi.
Heluhelu mai o Hon. Kalakaua he olelo hooholo, e hele aku na Lala o ia Aha i ka hoolewa o Hon. Iona Kapena. E paa na hoa i ke kanikau i 14 la mahope iho o ka nalo ana aku. Na ka Makai Nui e hoolako i na kanikau. Hooholoia.
Ua aeia'ku o Hon. Kalu e heluhelu mua mai i ka Bila e hoololi ai i ka Pauku 908 a me 920 o ke Kanawai Kivila.
Ma ke noi a Hon. Keawehunahala, ua hooholoia ka bila.
Heluhelu mai o Hon. Kumahoa he olelo hooholo, e haawi ana i ka mana i ka Peresidena, e kipaku aku i kekahi lala ke ona. Hooleia e ka Hale.
Heluhelu mai o Hon. Kalu he olelo hooholo. Ua hooholoia.
Heluhelu mai o Hon. Nahaku he olelo hooholo, e ukuia ke Kakauolelo i $10, ka Unuhi a Maheleolelo i $10, ka Elele $1.50, a o ka lawelawe Hale, $1.60 no ka la.
Noi mai o Hon. Kalu, e hoololi ae i ko ke Kakauolelo i $12. a no ka Elele $3.00 no ka la.
Noi mai ke Kuhina o ko na Aina E, a hoololi, i ka olelo hooholo, a e uku ia e like ma ka uku o ka Ahaolelo i hala.
Noi moi o Hon. Asa Hopu, e hoololi ae i ka uku o ka Unuhi a Maheleolelo i $7.00, a o ka Elele $2.00, ke Kakauolelo he$10. a no ka mea lawelawe he $1.50.
Kue mai o Hon. Koakanu i ka uku mau o ke Kakauolelo a me ka Unuhi a Maheleolelo mamua o ko na Luna Ahaolelo.
Kokua mai o Hon. Kale Kauka, i ka hoomau no i ko lakou uku mau.
Ninauia ka hoololi a Hon. Asa Hopu, ua hooleia.
Ninauia ka hoololi a ke Kuhina o ko na Aina E, a ua hoaponoia.