Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 9, 3 March 1866 — Ka Moolelo o Europa. [ARTICLE]
Ka Moolelo o Europa.
No KA nOOMAKAUKAU AXA 0 KO SaHINE F. KAUA MK ko Koma. A o keia liana ino i hannia e ko Koma, o ke kumuia o ke kaua o Koma jne ko Sabine. Hoakoakoa ka poe Sabino, he puali koa nui e kipakuaku ai iakou in Komulu me kona poe hoa powa. Aka, ma ka wa a lakou i uianao ai e kaua, puehu aku ia na vvahine a ka poe Koma i ke kuln.
O ka poe wahine i holo ai ma ke ku!a, nonoi Inkou i na aoao elua, e kuikahi lakou e pono ai. Me ko lakou i ana, " Ina o ka aoao e lanakila ma ke kaua ana, alaila, nole he mea pono e loan nmi, o ke kaumaha wa« le no; no ka mea, ina o ka poe Sabine ke lanakila, aiaila hoi, pau na kane a Inkou i ka make ; a ina hoi o ko Koma ke pau hoi na kini i ka lukuia e ko Roma, no* laila, o ka hooki i ke kaun ka pono loa, a e noho kuikahi me ka maiuhia." A mamuli o keia mau olelo oluolu, ua oki pu ke kaua. A ike io maila ka poe Sabine, ua pipili loa ka manao o na wahine i na kane a )akou, a he mea menemene no hoi ka hookaawale ana ae ia lakou, ke ole e hookaheia ke koko. A pau iho la ka nene kaua, no keia mau olelo oloha makamaka i hanaia iwaena o na aoao elua. O ke aupuni mua o Homa, he alii maoli no ia me ka Aha Senate. O Komulu oia kai kohoia i alii, aua nohoalii oia no na makahiki he 37. Aole no hoi he like o na mea i oleloia no kona nohoalii ana. O kekahi poe kakau moolelo, ua manao lakou, ia Homulu i noho ai iloko o ka Aha Senate. a hoike aku i na olelo naauaoe pili aoa i ke Aupuni, aka, poul) e iho la ka hale i ka pouli ana o ka la ; a i ka wa oae hoi i hohola hou mai ai ka malamalama o ka la, ike ia aku la ka noho o Romulu i noho ai, aole nae hoi o Komulu, o ka noho wale no ke ku mai ana, a nolaila, i iho la lakoo, ua ! laweia i ka lani, a o ka manao hoi o kekahi poe, i pepehi maoliia no e ka poe Senate, no km inanao ana o Komalu, e lilo ia i luna | hana hookaomahn. Aole nae i maopopo ka . oiaio o keia. Ma na wa kaulana i oleloia, « ua nalowale no o Komulu mai kona kulanakauhale aku. me ka ike hou ole ia naalaila. j No KE KAUI AMA 0 Kuim MA W HoSlTl *A. ! O ke alii alua o Roma, oia hoi o Noma ' Pomepelio. He alii naauao a maikai oia, a ; he makemake hoi i ka malohia. He 43 ga makahiki o kona imi ana i na kanawai mai- , kai a me ke ao ana i na kaoaka i ka mahi- i ai, a me na haoa maikai e a« e waiwai ai. ! A pau ko Numa ooho alii ana t lilo ka no- ' ho ahi la Tulu Hosetelio. He aiii puni ka- ! ua oia. A otai, i kona wa i noho alii ai, hoomaka iho la ko Roma e kue aku i ka poe [ Alahana, he poe no ia e kokoke raai ana i j Roma. * I A hooholo ibo la lakoa e kaua, i ekola j koa o ka poe Roma, a i ekola mai koa o ka | poe A!abana, a o lakou wale no ke kaua. O | na koa ekolu o ka poe Abbana, be mau ke- { iki iakoo oa ka makua hookahi, o Kuriati I kaiooa o lakou a ekolu, a pela no hoi na | koa ekolu o ko Hoina poe. o Horati ko la« kou mao inoa. Kaua no keia poe ma ke kula mo!aetae f a
ma kela aoao Hoi keia aadto« lie poo nuu twna ka haLak» a keu po< i o4ok>ui ao ium maiuna «ne na pahikaua w»le u<k M« keia k&ui aoa nae. ua m«ke ehm kixi Rom«, a koe hook&hi me ka eha ole, a pau k» hoi i ka eha na koa ekolu o ka po«e Alebana. A o ke r : koa hookahi iho i koe oka poe Koma, oia kai laoakila. O kooa inea i lanakik ai, oo ka pau !oa ana o m koa Alabana i ka nawaliwali, no ka uhi paapu ana inai o na eha malnna o lakou ; a no in eha, ua hoio liiiii aku iakoo a kahi t moe ai i ka eha, a moe kaawale kela a me keia mn kona wahi iho. A ike iho la ke koa Koma ika waiho iiilii o kona mau eaemi, ala«U, makemake ioa iho la ota, a hoio aku U, a pepehi iho )a ia lakoo ekolu. A Uoakiia iho la oift ma ia kaua ana. Hauoli nui ae la ko Roroa a pau i ko la* kou lanakila ana. A hoi aku )a ua koa nei iloko o ke kulaoakauhaie, a haiawai pu me kona kaikuahine, e paiauma mai ana i ke aloha, no ka make ana o na koA ekolu o U poe Alahana, no ka mea» aia iioko o KniU kana mea i aloha nui ai, me ka hoino }>u mai no hoi i kona kaikunane, uo ka pepehi ana i kana mea aloha. Aia no hoi ma ka iinia o kona kaikuimne kana pahikaua i peplhi ai i na koa ekolu, me ke koe no o ka manao kunahihi o ke kaua ana, o ka pahu aku la no ia i koiu kai* kuahine me kana pahikaua, a mnko loa iho la ke kaikuahine. No ia make ana o ke kaikuahine, hooholo koke iho la ko iakou poe, e make, aku, no ka lanakila nui ana o Koma nm Lana lumikaika ana, ua kalaia kona hewa. No ka Nono'ui ana o Ankku Makkhu, a HIKI I KA lIOOPAUIA ANA 0 NA'UI.
Mahope iho o ka mako ana o Tub llom>. teho v koho ko Koma ia Aneku Maretiu i alii. A pau kona noho nlii ana, lilo ka nohoaln iu Sercviu Tuliu. Aike 44 makahiki o koim nohoalii ana, pepehiia oia e kana huuona, no ka manao nui o lilo ka nohoalii mia. la make ana, oiioli iho In kana kaikama* hine, oia ka u-ahine a ka inea nana i m>{H*hi, no kona ake nui no lioi e lilo i MoiwaUme. A liulokfk« u« w«hio« noi un nlnnui ut> ka olioli ike kane. Ai ua wahine nei nne e holokaa ana, aia hoi, ua waihom ke kino make o kona makuakane ma ke nlanui, a ike ke kahu kaa, lele ae la knna hauli, no kona ike ana iho i ke kino kupapau o ke aiii e waiho ana i ke alanui, a manao iho la oia e ku ke kaa, aiaiia, pane aku la oin i ke kahu kaa, penei: " Holo aku He keu no hoi ake aloha ole o keia kaikamahine i kona makuakane. A hana aku la nohoi ke kahukan e like me ka olelo a ka wahine, me ka manao nae e hoohala ae i na huila o ke kaa mai k<> ki. no ae oke olii, aka, aole nae e hiki no ka oololi loa o ke alanui, a pii aku !a nn kn htiila inaluna pono o ke kino make, (aloha wale) a paumaele ae la ka huiia o ke kaa i ke koko, a pepe iho la ke kino. A lilo iho ia ke kane a ua wahine la i ahi, a ua kapaia kona inoa o Tarekuina Hookiekie. Aole nae he oluolu ona kanaka no keia aiii. I kekahi ta, ua hele ae he wnhine imua o ke aiii, me na buk» nui maloko o kona mau iima. Aole nae i ikeia ena kanaka kona wahi i hele mai ai, a me ke ano o kaoa mau buke. A nonoi aku la oia ike alii, e kuat mai i ua mau buke nei ana ; a no ke kiekie loa o ke kumukuai, oa hoole mai ke aiii, a no ka maopopo ole no hoi kekahi oke ano o ia mau buke iaia. A no keia nele ana, ua hele aku ua wahioe nei, i puhi aku ia i kekihi mau huke ana ekolu ike ahi, a koe iho eono. Hoi hou mai la no hoi oa wahioe nei imua o ke ahi, a koi hoo aku la e koai ako ke alii, aka, ua hoole loa nae ke alii. Hele hou aku la no ua wahine nei, aole no i liuliu aku, boi hou mai la no ua wahine nei i kahi o ke alii me na buke ekolo wale ne, ua puhi hou aku la no i mau buke ekolu ana i ke ahi. a ko» hou inai la no i ke alii e koai hou aku, e like no nae ke kumukuai me ko na buke a pau eīwa. A no ke ano e loa boi o ka hana a keia wahine, nalo iho faf ke alii iioko ona, a ae aku (a e kuai, a haawi aku la i ke dala i ka wahine, a haawi mai la no boi ua wahine nei i na buke ana i ke alii, a o ka nalo koke aku la no ia. Haia aku la ua wahioe nei. a heluheluia iho bua mao boke oei t a ike la iho la, he mau bvke haiolelo na kekahi mau kauki wahine,% i malamaui oa mau boke nei ma Rotna so na makahiki he nui. O keia wahi moolelo, me be ano kaao la. Pe!a oo hoi no ke peokanaka i loaa'i i ka poe nana i eli ke kahua o ka luakini o lupi. ta, a manaoio toa ko Roma po« ia poo, me ka i ana, he poo hoa wale no, o ke oki ana ihonoia. Aalrip, m ,