Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 47, 25 November 1865 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
HUNAHUNA MEA HOU
o na Aina e.
PEPEHIKANAKA. Maluna o ka moku Okobala Kaleo kahi i hana ia ai o keia hana ; o ka inoa o ka mea nana i pepehi o Thos T. Franklin, he nika oia, he kuke noluna o ka moku, a o ka mea i pepehiia o Gonsalves he Pukiki ia, ma ka la 23 o Augate ka pepehi ia ana. I haua i ka laau maluna iki ae o ke kumu pepeiao, a o ka make no ia, a hoopaa koke ia no hoi ka nika i ka hao, a ua lawe loa ia ma Bosetona e hookolokolo ai.
HE AIHUE AKAMAI. Aia ma Amerika kekahi kanaka aihue, ua ike ia kana hana akamai ana i na halekuai. Hamo no ua aihue nei i na puka-aniani me ka mea pipili a kapili aku ka pepa a paa, alaiia, kui koke aku me ka ikaika, a pau ke aniani i ka nahaha, aole nae e helelei ilalo a nakeke, no ka mea ua pipili ke aniani i ka pepa, a o ke komo noia iloko e ohi ai i ka makemake.
HE MAU OMOLE KAAHELE. He nui na omole waiwai ole oloko i kiolaia ma ka moana, ma ke kapakahakai o Aferika, a ua ohiia ae e ko Irelani poe, i ka pae ana aku ma ko lakou mau kapakai ua poe omole nei. Ua loaa ka omole mua, he 16 makahiki oia omole ; o ku lua, he 14 makahiki ; o ke kolu no hoi, he umi makahiki. O kekahi omole hoi, ua kiolaia ma ke Kai Karibiana, a mahope mai o elima mau la, ua loaa ua omole nei, he 200 mile ka loihi mai kahi i kiolaia mai ai. A he omole iho no, ua kiolaia ma ke Kowa o Berina, a he 200 mau la ma ia hope mai, loaa ua omole nei ma ke kahakai o Honodura, ua like hoi ia me 3,500 mile o kona au hele ana ma ka moana.
Mai Kina a me Iapana mai.
Ma ke ku ana ae o kekahi moku ma Kapalakiko i ka la 21 o Okatoba iho nei, ua hoike ia ae na nu hou malalo iho nei.
Ua hoike mai kekahi kapena moku, ua hele aku na puali kaua o Taicuna (Taicoon) e hakaka ma ke ano kaua me ka puali kaua kipi o ke alii Nagato, a oia kaua, ke mau la no ka hakaka i kana wa i haalele aku ai. A ua lohe wale ia mai no o ke alii Satasuma, ua hui aku oia me ke alii kipi Nagato e kue aku i ke aupuni. I kekahi lohe wale hoi e pau koke ae ana no ka haunaele. O ka luku ana o kekahi aoao i kekahi aoao he makau maoli no ke ike aku.
Makani ikaika ma ke kai o Kina.
He makani weliweli kai hiki ae ma na kai o Kina, a na ia makani i hoopoho iho, a ulupa iho i na mokuahi kaua nui ekolu a me na moku he lehulehu wale o Beritania Nui a me Amerika.
Poe Kipi ma na kai o Kina.
He nui loa na kanaka kipi ma na kai o Kina i kela wa, a o ka lakou hana mainoino, o ka luku nui i ka poe a pau e loaa aku ana ia lakou ma ia mau kai. He nui wale na moku nui i komo wale ia e keia poe i ka po a i ke awakea, a i na wa no a pau e loaa aku ana ia lakou. O na kanaka a pau a me na moku ke loaa aku, he pepehi wale ia, a hao waleia na waiwai a pau.
No Europa.
O ka mai ahulau o na bipi ma Rusia, eia ke anai mai nei i ko Beritania mau bipi, a he mau tausani i pau i ka make i keia mai. Ua papa ae ke aupuni o Farani aole e hoolele ia mai ma Farani kekahi bipi o Enelani mai, a pela no hoi ko Belegiuma.
No ke Korela.
He mai ahulau no keia e pili ana i na kanaka. Ua oleloia mai nei, ua emi mai keia mai, ma Tureke, Italia, a ma Mosile, aka nae ua hoea aku nei i Enelani ma Kaukametona, a ma kekahi mau wahi, ma ka hema o Enelani. Ua manaoia ma Meka i loaa mua ai i keia mai, penei e maopopo ai. He mau haneri tausani Mahometa i hele malihini aku ma Meka i keia makahiki, a ua nui na hipa a lakou i mohai ai, a waiho wale iho no i ka la enaena a pilau loa. Ahu ae la ke korela iwaena o ua poe nei, a laweia aku la e ka make ka hapanui o lakou. I ko lakou hoi ana ae ma ko lakou wahi ponoi, ua lawe pu ae lakou i ua mai nei. A laha ae la keia mai, ma Konesetaneko, a ua weliweli loa ko laila poe, ua oi ae mamua o ke tausani ka poe make i kela la keia la. O kekahi mau misionari Perosetekane o Amerika, ua hana lakou i ka po, me ke ao ma ke kokua ana i ka poe mai me ka pomaikai nui, ke kakaikahi loa o lakou i make. A ua hiki ae no hoi keia mai ma Beruka i Suria, a ua holo i ka mauna, ka ekolu hapaha o na kanaka, a ua kanahai mai nae e like me ka mea i hai mua ia ae nei.
No ka Pope.
Ua hoopuka ae ka Pope i kekahi olelo kukala, e kue ana i na ahahui hanamalu a pau. Ua hooweliweli aku no hoi oia ia lakou ma ke kapae ana ma waho o ka ekalesia, a me ke noi ana i na aupuni e kinai ia lakou. Ua manao ia he la hana nui ma Roma i keia makahiki aku, i mea hoomanao i ko Petero make ana ua lono wale ia, ua make oia i ka makahiki 66 o ka Haku.
Ua hanaia ke kuikahi mawaena o Auseturia a me Perusia, no ke aloha no i na panalaau ia Kelewiki, a me Holetena. E lilo ana o Kiela i awa no Kelemania a pau a me na panalaau elua, i manao ai i mau aupuni kukaawale mai ia Perusia ae. He mau lauwili ka nui o na kanaka i holo ae mai Kelewiki a i Denemaka.
Eia no ka Moi Wahine o Beritania ma Kelemania a ua halawai laua me ka Moi o Perusia, a me ka Moi o Beligiuma. A o kana keiki alii Alefereda e lilo ana i Duka no Sax Kobaga no ka make keiki ole ana o ka hoahanau o kona mau makua. Eu holo ana na keiki alii opiopio elua a Vikoria o Alefereda, a me Atura (Arthur,) i Konesetaneko i ka malama o Okatoba me Haku Laiana ka ahaiolelo hou ma Tureke.
E holo ana he mokuahi 200 tona ka nui mai Hamebuge ma Kelemania aku, a hiki ma ka Alika ma ka akau o Asia, e kokoke ana ma Sepitebegana, a me Nove Zemebela, i hoomaopopo ai i ke kahe ana o ke au o ke kaikuono, a ina paha he wahi e komo ai ma ke kowa o Berina.
No Aferika.
He kaua hookahe koko ma Aferika Hema mawaena o ka ohana Basuto a me na kuaaina olelo e. Elua mau papu o ka ohana Basuto i lilo, a he mau tausani hipa, bipi, a he nui wale na hale i pau i ke puhi ia i ke ahi.
Ua lilo ae ia Rusia o Iakena ke kulanakauhale nui o Kokana ma Asia waena ma ka hikina ae o ke kai Arala, a o ke kaua koe o lakou me ke alii o Bakara.
He Aumoku kaua Amerika ma ka Moana Pakifika.
E hoouna ana ke aupuni Amerika i Aumoku kaua ma Kina, e hoomalu i ke kalepa ana ona malaila. O ke Aumoku kaua o Amerika o ka Moana Pakifika e ku ana ma ke awa o Kina e hoomahuahua loa ia ana, O na manuwa ahi ekolu e like me Saranaka eia no lakou ke hele ae nei, eia na inoa, o Makule, Mohanago, a o Naiaka. A ua kauohaia no hoi ka moku hao Vanakabila, me ka moku kaua Pohatana e holo mai. Ke Kaua ma Amerika Hema. Ua hele ae ko Paragua ma ka muliwai Uragua ma Berazila Hema, a ua lawe pio ae lakou i ke kulanakauhale o Sana Boria. I malamaia e na tausani kanaka elua, he poe no hoi lakou i auhee mua imua o na tausani koa he 15. A ma kahi e kokoke ana ma Korinete, he mau koa he 18 tausani (koa Paraguwi) e kai ana iloko pono o ka aina, me he mea la e manao ana no ia ia Berazila Hema. Me ka i ana he 20 tausani koa o lakou mahope. Ma ka noonoo laulaha ana he hapa hupo, no kahi o Paragua. Ua hoohalike mau no lakou me na Ilikini kamaaina ma ke ano, a ua like no hoi ma ka hawawa i ka malama ana i ke ola, aka ua maikai ke kaua ana i keia wa. A ua malama pono ia ka poe pio, a ua papa loa ia ka hao wale i ka waiwai.
Ma na palapala i loaa mai, i ka waena konu o Iulai, ua hoike ia mai no Kenela Urekizia oia kahi mea kue i ka poe ia lakou ka mana ma Buenosare i keia wa. A ke kupaa nei oia ma ka pono o kona aupuni i keia wa, aka ua haalele loa iho nei kona puali koa iaia he mea kaumaha nui ia no ka poe hui, no ka mea o ko lakou ikaika nui ia ma ke kue ana i ka poe Paragua. I ka lohe ana ua helelei ka puali koa o Urekiza, nui loa ae la ka pioloke mawaena o ka poe Balanako, o Ulagua, oia ka poe ia ia ka hooponopono ana o ke aupuni mamua o ke kaili wale ia ana o ia mea e ka Peresidena Pelolika, ua makaukau ka poe Balanako e hui me ka poe Palagua ke loaa ka wa kupono. O ke komo ia ana o kekahi mau moku aina Belazila eha, e ka poe koa Paragua he mea e akaka'i ke ano koa loa o ka poe koa Paragua, ua hele aku ka Emepera o Parakila me kona Kuhina kaua, e hoao i ka hooponopono hou ana i keia mea.
Na Palapala.
Mai na Pae Aina o Maikonisia mai.
TABONTEEA, }
Ianuari 17, 1865. }
IA REV. L. H. KULIKA ; ALOHA NUI :— Ua mau no ka makou mau hana ; o na kula wale no ka mea mau ole, no ka molowa o na haumana, hele iki mai no, a holo aku no. Ua mau na halawai Sabati a me na halawai Mahina Hou, a me na halawai Poakolu ; ua hele mau mai no kahi poe, ua mau no ka hoomaloka o kahi poe.
He wi nui i kela makahiki i hala aku la, ua kupa ia e makou ka akulikuli i ai na makou. He la ikaika i kela makahiki i hala aku la, maloo kahi mau kumu-niu, a me kahi mau kumu puhala, nolaila mai kela wi ikaika, aole hoohua nui mai na kumu-niu i na hua ; a pela no hoi na kumu puhala, aole hoohua mai i na hua hala. Ua holo pinepine makou i ka moana i ka lawaia i ai na makou, nui na ia. Ua nui ka ua i keia wa, ua ola mai nei na kumu-niu, a me na kumu puhala, ke hua mai nei, ke kuai aku nei au i ai na makou, emi no ke kumukuai, hookahi no makau no ka ahui lei hala hookahi, ono maoli i ke kupa ka hala.
NO KE KAUA A NA PEKANA.
Ua kaua mai nei o Abemama, o ke'lii me na kanaka, ua hee mai nei na kanaka ; eia ke noho nei i keia aina, o ke'li me na kanaka, ua hee mai nei ke'lii me kona poe, ua lilo ka aina i na kanaka ; no ke'lii ka hewa he alunu, a he pakaha wale i ka pono o na makaainana. Eia ke noho nei i keia aina ; ua kaua mai nei o Marakei, o ke'lii me na kanaka, ua hee mai nei na kanaka ; eia ke noho nei i keia aina. Ua kaua mai nei o Makin, o ke'lii me na kanaka, ua hee na kanaka, aole i hiki mai nei na kanaka ; i lohe mai nei makou i kahi moku kialua kuai aila niu. Ua nui loa na kanaka e noho nei i keia aina, ua hookipa maikai no ke alii o makou ia lakou. Ua hoomakaukau kaua iho nei keia mau aina ; o Tarawa, a me Abaian nei ma ka malama o Maraki, 1864 a hiki ma ka malama o Iune. O ka pau no ia o ko lakou manao kaua. Ua holo aku nei ka waa noi i ke'lii o Tarawa e Kuikahi, ua ae mai nei ke'lii o Tarawa ; ke noho oluolu nei ka punalua me ka punalua.
Ua lohe mai nei makou i ka nu hou o kahi mokupuni o Nui kona inoa, maikai ka nu hou mailaila mai ; ua makemake ko laila poe i ke ao, a ua makemake i kumu na lakou. O ka lakou kumu i keia wa, o kekahi haole kuai aila niu, a me kana wahine i ao ai i na hua A a me ka hookuikui i keia aina mamua. Ua hiki mai kahi moku mai kela aina mai, a me na kanaka oia aina.
Ua noho pu me maua kahi haole pio, ua ili ko lakou moku i kekahi mokupuni one, a ua nahaha loa ko lakou moku. Ekolu haneri mile paha ka loa mai keia mokupuni aku a hiki i kahi i ili ai. Ua lilo mai keia poe haole i ke au a me ka makani ino, a ua hiki mua i Maiana, a no ka misanere ole ilaila, nolaila, ua holo mai ianei. Ua manao lakou aole i pono me ka poe Pekana.
Ke hanau nui mai nei na wahine, nui loa na keiki a lakou ; aole nui loa ka make. He mai kunu iho nei, a me ka nalulu, a me ka hi, ua pau nae ia mau ano mai.
He kakio ka mai hou i keia mau la, nui loa ka maneo wahi a lakou, ke noke nei i ka wauwau, ua paholehole ka ili, a ke hele mai nei i laau lapaau, i mea e pau ai ka maneo, kokoke e pau ka'u lepo pele, ke koi mai nei kekahi poe e hamo i ka pulukona, a ke hamo nei au, ua ola ka poe i hamo-ia. Ke i mai nei lakou nei, akahi ka ike ana i keia mai, ke kuhi aku nei lakou nei, no ka poe o Maiana keia mai. Pela io no paha.
J. W. KANOA.
PUTALITALI, }
Aug. 19, 1865. }
REV. H. H. PAREKA ; ALOHA NO :— I keia la a'u e kakau nei i keia palapala, ko makou noho ana i keia aina.
Ua launa oluolu mai no na'lii o keia aina, a me na kanaka no hoi. He helehelena oluolu ko lakou nei, aohe okalakala mai. Ia'u nae e kakau nei, aole makou i kamailio pu me ke alii nui, no ka mea, ua hele ke alii i Matini, he wahi mokupuni ma o'ku o keia wahi, he iwakalua paha mile mai keia wahi aku. O keia alii nae, ua hoike oia i kona makemake i ka misionari, pela mai ka haole kamaaina ma keia wahi.
He wahi aina maikai keia, aole he ikaika loa o ka la ma keia wahi ; he ano oluolu ka noho ana, aole nae i maopopo loa, mamuli paha ike pono.
Eia makou ma ka hale o ke alii i keia po, aole nae i akaka ko makou wahi noho. Ke pukui nei makou me na wahi opala a makou. Ke paapu mai nei na kamaaina me makou i keia la, a me keia po ; e like no me ke ano mau o keia lahui, pela no ia a makou e ike nei.
Ua malama mai ke Akua ia makou ma ka moana a me ka aina nei. He mau ia, he noho'na malihini. Aia a ike au i ke ano o keia lahui, a me ko kakou hana misionari, e hai nui aku no wau ma na mea hiki. Me oukou a pau ke aloha ma o Iesu Kristo la.
R. MAKA.
APAIANA, }
Aug. 12, 1865. }
Rev. H. H. PAREKA ; Aloha oe a me ko ka hale ou a pau.
Ua halawai pu mai me makou o Rev. J S. Emesona, a me Mr. Kano, kumu o Ebon, a me R. Maka a me kana wahine. Ua olioli hoi makou i ka halawai pu ana me lakou i keia la maikai.
Ke hooikaika nei no maua i ka hana a ka Haku me ka pau aho ole. He hana hiki ole no keia i ke kanaka, aka, e hiki no na mea a pau i ke Akua. Ke hoomau nei no ma ke ao kula — Ke oluolu mai nei no na keiki e hele mai i ke kula — Aole o'u kanalua i keia wa no ke poho o ka luhi maanei ; ua manao wau, e makepono ana ka'u hana ma keia mau aina, pela ka lana maikai o ko'u manao e noho nei. O kekahi kanaka, ua manaolana wau, he kanaka kupono ia i ke ano haipule io no Kristo.
Aole mea e ae o keia mau aina, he oluolu nae ko maua noho ana i keia wa. O maua no me ke aloha.
W. B. KAPU.
Mai Nuuhiwa mai.
HOOUMI, NUUHIWA, }
Augate 11, 1865. }
REV. L. H. KULIKA ; ALOHA NUI OE :— A me na makamaka a pau ma ko Hawaii Pae aina.
Eia no makou a pau na kumu e ola pono ana, na kane a me na wahine, me na keiki hoi, o Kaiheekai, ka wahine o Kaukau ka mea nawaliwali iki i keia mau la i hala'e, a ua holo pu mai me a'u i keia holo ana mai a'u ma ka moku uuku a maua o Kaukau, e imi i ola no kona kino, aia ma Uapou oia i keia mau ia me S. Kauwealoha ma.
A ua holo mai au ma Nuuhiwa nei, e ike i kuu mau haumana, a eia no laua e ola pono ana, a ke launa iki mai nei kekahi poe me laua, he 14 poe hele pule.
Aole pau ke kaua ma kau wahi o Hiwaoa, ma ka mahina o Mei. Holo aku ko Nahoe, Motuua, Hana'hi poe ma na waa kaua e luku wale aku i kekahi poe ma Hanauaua, aia ia wahi malalo aku o Hanamenu, a ua lilo mai elua heana, hookahi kane me kana wahine pu, a ua pau i ka aiia e ka poe o Nahoe me Motuua, a me Hana'hi e like me ka ai ana i ka io puaa, o Papatoia nae kana wahine pu, ua ike ka poe a Mr. Bikanele i lawe aku nei ia laua ; nani ka pouli e uhi ana maluna o keia lahui.
He kaua no hoi ma Fatuhiwa, ko Oomoa poe me ko Evaeva a me Hanavave ma Iulai nei, holo aku na waa kaua o Oomoa i Evaeva, a hookahi wahine i lilo mai ia Oomoa, a ua pau hoi i ka aiia e ko Oomoa poe.
Elua mau moku e kaua nei i keia wa, ko Hivaoa poe me ko Fatuhiva. O na moku e ae, aole he kaua.
Ke lohe nei au, e hele mai ana kekahi haole Beritania mai Tahiti mai, e noho ma " Taipi Bay," e kanu i ke Kofe, Pulupulu, me ke ko, ina pela, e loaa ana kekahi lako iki i na kanaka o keia mau aina, no ka mea, he nui kona waiwai ma Tahiti.
NO KA PULUPULU.
He nui ke Kumukuai o ka Pulupulu ma Nuuhiwa, he 17 1/2 keneta no ka paona, o ka mea me ka anoano pu, o ka " Sea Island," he nui ka makemake o ke Aupuni Farani, a ke paipai nei ka Hope Kiaaina ma Nuuhiwa nei, a ua kauohaia hoi au e kanu i ka Pulupulu, a e ao aku hoi i na kanaka ma Hivaoa e kanu nui i ka Pulupulu, a na ke Kiaaina Farani e kuai mai, e like me ka mea a ke kanaka i makemake ai.
Ke kanu nei na kumu Farani ma Hivaoa i ka Pulupulu ; a ke kuai nei hoi i na Apana aina o kanaka, e lilo mai no lakou, pela ma Puamau, a ma Hekeani, kahi a P. Kapohaku i noho ai mamua, a ma Atuona, kahi a Z. Hapuku e noho nei.
Ua oluolu no ka Hope Kiaaina Farani e nono nei ma Nuuhiwa nei ia makou, na kumu mai Hawaii mai, e hiki no ia lakou ke hoomalu i ko makou noho ana, ma ke ano hooponopono Aupuni. A o ke ano hoomana, aia no ia i kela mea keia mea, ma ka pule pope paha, a ma ka hoole pope paha hoi ; pela ka Hope Kiaaina i hai mai ai ia'u. Me ke aloha.
J. KEKELA.
I na makua.
E KA NUPEPA KUOKOA ; ALOHA OE : E oluolu oe e hookomo iho i keia kumumanao ma na wahi kaawale o ko kakou nupepa.
Eia kou manao ia oukou e na makua, e noho oukou me ka malama loa i na keiki a oukou, me ke ao kupono ana ia lakou, me ka hoopai kupono ana i kau rula e ka makua i manao ai oe e hoopai aku. Aole e pono ia oe ke hoopai aku me ke ano huhu, a olelo ino aku i kau kaikamahine paha, a i kau keiki kane paha, o lohe mai no auanei ka pepeiao o ua hapuu nei au, hoolana-koi ko i ala manao, a mamuli o ia olelo ino ana au e ka makua, komo iho la no iloko o ka manao o ke keiki, o ka loaa iho la no ia o ka ia'la kumu hana, nana e kauo aku i na kapuai o ua hapuu la au iloko o na makalua ino o ka hoowahawahaia, a no ia hana ana o kau keiki pela, ma ia mea kaulana ae la kou inoa. A he mea olelo ia penei, " o ke kaikamahine a K. ua mea ae la me H. o ke keiki no hoi a U. ua launa ae la me Hanalia," a pela aku, a o ka lilo ae la no ia o kou inoa e ka makua i mea e kamailio nui loa ia ai. A o ke kaulana hewa ae la no ia o kou inoa e ka makua, mamuli o na ino pono ole a ko keiki i hana ai, a pono ole iho la ka manao. A o ka lilo aku la no ia o ko hapuu i ka lalau, pau ka maliu ana mai i kau mau olelo ao a pau, e ka makua. Oiai ua ku aku la ko iala mau kapuai maluna o ke kahua kaua o ka haumia a me ka pono ole.
Nolaila, he mea pono i na makua mea kaikamahine lahilahi, palupalu, ohaoha, ke ao kupono loa i na kaikamahine a lakou, no ka mea, ma o lakou la e puka mai ai ka lahui, ina e malama pono ia ko lakou kulana, a e hoopulapula ia hoi ka lakou mau huli me ke kanu ia ma kahi o ka lepo i mau i ka wai, i koii ai a ulu pono ae ka huli, a lau, a ha, pale kana. Alaila, e ai oe auanei i ka hua ohaha maikai o kou luhi ana. A pela no hoi oe e ao aku ai i kau keiki kane i hele a kau ka iwa he la makani. E ao aku me ka oluolu a me ke akahai, a me ka naauao, i lilo kau ao ana i kumu alakai no kau keiki kane i hiki ae i ke kulana kiekie o ka mahaloia. Oiai, ina kakou e nana ae i ka moolelo o Wasinetona, ka luna kaua o Amerika, nana i imi a luhi hoi ma ke kaua ana me kona aupuni makua. Ua maopopo ua kuokoa o Amerika Huipuia a hiki i keia wa, no ka mea, o Wasinetona, he keiki hoolohe loa i ke ao ana a kona makuahine i koaa wa uuku, me ka malama loa i na mea a pau a kona makuahine i ao aku ai. O kona makuahine he wahine naauao loa oia, a he wahine haipule no hoi. A pela hoi au e hoike aku nei ia oukou e na makua, e ao aku no me ka malama pono loa i kou pane ana, mai pane oe me ka olelo kakana, ano inaina, hoonou ka leo, kokolo ke aa o ka ai, kakauha ke aa o ka lae, i ka olelo ino ana aku i ke keiki, ka mea o ka puhaka o ka mama i hoomanawanui ai i ka eha.
No ka mea, owau nei no, he wahi keiki hoolohe ole au i kou wa uuku i ke ao a ko'u mau makua, eha ka ili i ke pai, a me ka pepehi pu mai no o ka makua, me ke ao pololei ole mai, me ka pane ino mai no. Wahi keiki palaualelo, wahi keiki lapuwale, a pela aku. Aka aole no au i manao he pololei kela ao ana, a pela no au e ike nei i kekahi poe makua ; o ke ano hookahi iho la no ia o na makua Hawaii a pau iloko o keia lahui. Nolaila, e na makua, e malama pono, e alakai pono ia lakou ma ka aoao pono, a pololei o ka Haku. Mai hoonaukiuki aku ia lakou, aka e alakai ae e ka makua i kau mau keiki ma ka aoao e pomaikai ai.
BENI.
He minamina paha.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :— Ua ike au ma kou Helu 40, Buke 4 o ka la 28 o Sepatemaba, ma ke kahua kaua o kou la hanau, nona ke poo i kakauia, " Mai Hilo mai." Penei kona kukulu manao ana, no kona ike ana he mau kumu Pope, ua lilo na kula o ke kulanakauhale o Hilo nei ia laua. Ka ! Kupanaha maoli oe e Alohauhane, ua kuhi no ka paha oe, na ua mau kumu Pope la no i koho iho ia laua e noho i mau kumu no ia mau kula ? Aole no anei oe i ike, na ke Aupuni no i hooili mai ia oihana nui maluna o laua, no ka mea, aole nana ke Aupuni ma na aoao hoomana, mamuli no o ka pono me ka pololei ke kumu o ka hooiliia ana mai oia oihana.
Eia kekahi, ke olelo mai nei kela, na laua ka hoomaloka ana i na keiki. Aole no pela. Aia hoi paha kou kuhihewa la, a me kou olelo iho, no ka nui launa ole paha o ke akamai a me ka noonoo, oia ka mea i pule ole ai. Aole no pela, no ka olelo no ma ka rula kuhikuhi a ke Kahukula Nui ; aole no e ae ia na hana hoomana e hana i ka manawa o ke Aupuni. Oia iho la la i lohe oe e Alohauhane. Aole no ia o kou inoa, eia no kou inoa, o Alohaole, o Minamina, o Hookeekee a pela aku. Oia ou mau inoa.
Ma kekahi olelo no hoi au, no ke ao ole ia o ka heluhelu Buke Kauoha Hou ma ia mau kula. Aole no pela, ke kuhihewa hou nei no oe ma ia wahi. Ke heluhelu nei no ua mau kula la i ka Buke Kauoha Hou. A eia no ka pono ia oe, e akahele no ma ka lohe, e kali hoi ma ka hoopuka ana ma ke akea. Aka hoi, ua pono no ia hoopuka ana, kuuia'ku paha ka pono ilaila i kahi akea, i ike mai ai ou hoa kula o Lahainaluna. Me ko kuhikuhi mai no hoi i ka olelo ma Mataio, a e alawa iho hoi oe malaila no, ma ka Mokuna 7 : 1 - 5. " Mai manao ino aku, o manao ino ia mai oe." &c. A ku ka hoi ka naaupo ia oe ka mea i ao ia i na ike hohonu, a me ke Kula Kahuna, o ka lalau hele ana ; kai no ua ike no oe, aole e loaa ka ke kanaka lolo, o ka ke kanaka miki ma ka hana, ku no oia imua o ka oihana o ke Aupuni. Oia la i lohe oe e Minamina oihana. Ma keia mea, aole no e pau ko'u pane ana ia oe ma keia mea, ke hoopuka hou ae oe.
Pela io no, he minamina maoli no kou i ka oihana i ka lilo ana i na kanaka Pope, a nele io ana ke kanaka Pulikano. E kuu hoa o nei mea he hoopuka Nupepa, mai kuhi no oe, ia oe wale no nei mea he hoopuka, aole, ua kupu, ua lau, aia i Honolulu i ka Hale Pai Palapala, o L. H. Kulika ka Luna Hooponopono. Me ka lana no nae o ko'u manao, e pono ana no.
Ke hooki nei au i ko'u hapapulima i ke ka'ukoe ana iluno o keia kanana. Ke hoi nei ko Halemona keiki, ua welo ka la i ka pewa laau o Kapaukea. Me ke aloha no i ka Luna Hooponopono.
T. HOOPONO. Hilo, Oct. 28, 1865.
Pane aku ia S. E. K. Papaai.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :— Aia ma ka Helu 41 o ko kakou Kilohana Pookela ko'u ike ana iho i ka pane lokoino a ka mea nana ka Ninau Helu i waiho ae ai ma ka Helu 37 ; a ma ka Helu 38 hoi i hai mai ai o S. Napahukapu i kana haina no ka Ninau Helu a ua S. E. K. Papaai nei. Me ko'u manao no hoi, o ka loihi iho la no ia o ka lele ana o ka Moo eheu nui hanaiahuhu a S. E. K. Papaai i kena ae ai e kii i ka pilali e kau ana i ka hapalua o ka laau a Kuikaa. Aka nae hoi, aole owau wale iho no kai keia loaa hookahi, e 9. 2 kp. ka lele ana o ka Moo a loa ka pilali hinuhinu ; o ke kamaeu imi ninau no hoi kekahi, ka ilikeokeo e noho ana i ka ua lokuloku o Waikoloa, kahi hoi a ka lauoha e noho nei. Ke kokua nei au no ka haina a S. Napahukapu, o ka hailoaa iho la no ia. A me he mea la, ua pili hoi kekahi hoohalahala ana au no ka weheole ia o ka hana ; nou no ia hemahema, aole no ka poe huli ninau, oiai hoi, aole no oe i noi mai i ka hana e hai aku, a wehewehe hoi. Nolaila, e ka poe makemake, e ninau aku ia hai, ina e loaa ka haina, alaila, mai hoole kolohe, he mea hooluhi wale ia i ka poo kukulu kepau. Ina nae hoi he loaa ole io no, pono no ke hoole, mai hoohalike me Papaai ka makemake hooluhi wale no ia hai.
Eia no hoi, mai hoopuka Ninau Helu kekahi ma ke akea, me ka loaa ole o kana haina ia ia iho, mamua o kona ninau ana aku ia hai e like me keia. Ke manao nei no hoi au, aole no hoi paha i loaa ia ia ke hoole'la.
E ke hoa e, e pono ia oe ke nana hou i ka hana a S. Napahukapu no kau ninau. Ma ko'u manao maoli ona iho, a me ka'u ike ana iho no hoi ma ka kakou nupepa, he nui loa ka poe i loaa keia ninau, a ua kokua lakou mamuli o ka S. Napahukapu haina. Ke hooki nei au maanei. Me ka mahalo. WILLIAM.
MARE.
Nov. 20. ma Honolulu, mare o Kekaula Kaai (k.) no Kuhimana, Honolulu, me Maloo (w.) no Kamakela, Honolulu. Na Rev. H. H. Pareka i mare.
Nov. 21, ma Honolulu, mare o Kaili (k.) no Hana, Maui, me Paku (w.) no Puunui, Honolulu. Na Rev. H. H. Pareka i mare
MAKE.
Nov. 18, ma Kikihale, Honolulu, Oahu, make Ioane (k,) he umii kona mai i make ai.
Nov. 6, ma Pahoehoe, Kona Hema, Hawaii, make o Tamara Lahilahi (w.)
Nov. 17, ma Pauoa, Oahu, make o V. Laahana (w.) no Paa Kauai mai.
Nov. 20, ma Kamoiliili, Waikiki-kai, make o Nahinai (k,) he biva ka mai i make ai.
Oct. 1, ma Hamohamo, Waikiki-kai, make o Kumauna k.
Oct. 7, ma Kowaka, Waikiki-kai, make o Kalalaua w.
Oct 19, ma Opunaha, Waikiki-kai, make o Kahue k.
Oct. 20, ma Kuauna, Waikiki kai, make o Kilahama k.
Oct. 20, ma Pawaa, Waikiki-kai, make o Kahoouakulu w.
Oct. 22, maia wahi no make o Hau k.
Oct. 24, ma Kuwalulua, Waikiki-kai, make o Keawehano k.
Nov. 13, ma Kaluahole, Waikiki-kai, make o Kalua w.
Nov. 13, ma Hamohamo, Waikiki-kai, make o J. Kiwai k.
Nov. 17, ma Kawehewehe, Waikiki-kai, make o Kahele w.
Nov. 19, ma Hamohamo, Waikiki-kai, make o Haau k.
Nov. 20, ma Kikikii, Waikiki-kai, make o Keaka k.
OIHANA PULUPULU !
— O —
HAWAII NEI !
E LIKE ME KO'U MAU MANAO I hoopuka ia mamua ae nei, e kuai no au i ka Pulupulu maikai o ka HELU 1, A ME KA HELU 2, i lawe ia mai i o'u nei.
Ua emi mai ke kumukuai o ka Pulupulu ma na aina e, no ka pau ana o ke kaua ma Amerika, a nolaila hoi ke kumu e emi nei maanei. I keia wa, e haawi no au i ke kumukuai no ka paona hookahi.
EONO KENETA.
Ina he ma-u, a he lepo, aole paha e oi mamua o 5, a me 5 1/2 keneta no ka paona. Aka, ina he loloa, a he maemae loa, mai ka 6 1/2 paha a hiki i ka 7 keneta o ka paona.
No ka Helu 2 — He 3 keneta no ka paona, a ina he maikai, a he maemae, he 3 1/2 keneta no ka paona.
Mai kanalua oukou e o'u mau hoa'loha, aka, e hoomau i ka mahi ana a me ke kanu ana i ka Pulupulu, oiai ua oi aku ko oukou pomaikai me ka nui ole o ka luhi, mamua o ke kanu ana i ke ko a me ka uala. Ina e kanu pono oukou i ka oukou mau Pulupulu, alaila, e loaa no i kela a me keia, no ka wa hookahi, i paa pono i ka Pulupulu Helu 1, he $50.00, a ina he umi eka, he $500.00 no ka makahiki hookahi.
Iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, e loaa mai ana ia'u mai Kaletona mai, kekahi mau
HUA PULUPULU SI AILANA HOU.
Mai Karetona Hema mai, i hoouluia'i na Pulupulu, e loaa no ia lakou na hua Pulupulu iloko o keia mahina ae.
Mai hoopoina oukou iloko o ka malama'e nei o Ianuari e hiki mai ana, no ka mea, e haawi ana au i na Makana a'u i manao ai e haawi i ka mea nui loa o ka Pulupulu, iloko o keia makahiki1865 — ewalu makana ka nui — mai ke $.50 a i ke $5 pakahi. No ka makahiki hookahi 1866 e hiki mai ana, ua manao au, e haawi aku i na makana i oi ae. Nolaila, mai kanalua, a mai hoopoina hoi oukou, o ka mea hooikaika, oia ka mea e lilo ai ka makana. Me ke aloha.
H. M. WINI.
Mea kuai Pulupulu, ma ka Hale Leta
Honolulu. Nov. 16, 1865. 206-7t
Hale Kuai Hou !
UA WEHE AE NEI AU HE Hale Kuai Hou !
Ma Keopuka, Kona Hema, Hawaii, a, aia malaila e loaa'i na lole o na ano nu hou a pau, kupono no na kane, na wahine, a me na keiki, no ke kumukuai makepono loa.
O ka poe a pau e makemake ana e kuai i ka lakou Kofe, e lawe mai me a'u e kuai ai. I loaa ke kumukuai nui makepono ma ke Dala maoli, a ma ka lole paha. E hele mai e ike maka e na makamaka.
LIKI. (R. B. NEVILLE)
Keopuka, Kona Hema, Hawaii, Nov. 23, 1865 208-3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei wau i kela mea waiwai keia mea waiwai, mai haawi hoaie mai oukou i ka mea, a mau mea paha a kuu wahine mare, oia hoi o Mary Piimauna, e lawe ai, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u iloko o ko'u malama pono ana iaia. Nolaila, o ka mea, a mau mea paha e kue ana i keia olelo maluna, alaila, me oukou iho no ko oukou poho. A. C. FOWLER. Honolulu, Nov. 22, 1865. 208-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei wau i kuu wahine mare Ia MAKA. Ua haalele mai oia ia'u, a nolaila, ina e ike a lohe paha wau i kekahi poe e malama ana, Alaila, e hoopii no wau e like me ke Kanawai, aole no hoi e ae au i ka hoaie ana o kahi poe iaia, a ina e hoaie mai kahi poe, alaila, aole au e uku ana ia aie. 208-3t* WM. G. HAVENS.
OLELO HOOLAHA.
UA MAKEMAKEIA E KA MEA NONA ka inoa malalo nei I Kuke Akamai i ka hana mea ai haole. 208-1t* KAPENA KANO. (B. F. SNOW)
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA keia Olelo Hoolaha. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au ia oukou e ka poe mea waiwai e noho ana malalo o keia Aupuni. Mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare Ia Kekulapili. No ka mea, ua haalele kumu ole mai kela ia'u a me ko maua wahi moe, a ke moe hookahi nei au ma ko maua hale i ka po. O kela mea keia mea e hoaie iaia, aole au e hookaa i kona mau aie, maluna no ona ko oukou poho. Me ka mahalo no.
MOSE MANO. Hoaeae, Ewa, Oahu, Nov. 18, 1865. 207-2t*
Olelo Hoolaha !
E IKE AUANEI NA MEA A PAU KE nana mai. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu loa'ku nei au i kuu mau Apana aina e waiho la Ma Kohala, Mokupuni o Hawaii.
Oia hoi o Puoko, Kukuiwaluhia, a me Apuakehau. Aole e hele wale na Lio, Bipi, Hoki, Miula maluna oia mau elua, a i na e loaa kekahi oia mau holoholona e hele ana maluna, e uku la no $1.00 no ke poo hookahi, a o na Hipa, Kao, Puaa, e ukuia noia mau holoholona he hapaha no ke poo hookahi ; a ua koho aku au ia KAINAPAU oia kuu Hope nana e hooko na mea a pau i hanaia maluna.
J. MOANAULI
Honolulu, Oahu, Nov. 18, 1865. 207-1t
KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU !
UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I ke ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o Wini. Elua ano o ua Buke la ma ke kuai ana, $5 Dala ko kekahi, $6 Dala o kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.
H. M. WINI.
Mea Hoopuka
Honolulu, Mei 22, 1865.