Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 33, 19 August 1865 — Page 3
This text was transcribed by: | Gordon Rosete |
This work is dedicated to: | Stphanie 'auntie foosh' Rosete |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HUNAHUNA MEA HOU.
o na Aina e.
Ua ike iho nei makou maloko o ka Nupepa Sunday Mercury o Nu Ioka i kekahi mea e pili ana i ka mea nana i pepehi ke Kuhina o Amerika, oia hoi o Payne. Ma ia pepa ua hai ia mai he keiki kamehai ia na pepa ua hai ia mai he keiki kamehai ia na Jefa Davisa me kekahi wahine i launa iho me ia i na makahiki he nui wale i hala aku, iaia e noho alii koa ana no na koa kiai o Papu Snelling.
Ua hookuu ia mai nei o Junius B rutus Bu, ke kaikuaana o ka mea nana i pepehi o Linekona mai ka halepaahao aku, no ka pili ole o ka hewa a kona kaikaina i hana iho ai iaia, ua kaawale loa no ia mai iaia aku. Ua manao ia o keia Bu ka lawehala hope loa o ka hookuu ia ana mai nei, aole ia i hookolokoloia.
Ua make mai ne ke kanaka i ki ai i ka poka mua ia Papu Sumeta, oia hoi o Edward Ruffin. Nana no i ki ae i kona poo a naha hilii. Ua olelo iho ia mamua o kona makeana, aole ia e ola ke noho malalo o ka malu o ke Aupuni o Amerika Huipuia, e aho o kona make ana, he mea kaumaha no ia i ka poe e kokua ana i ko lakou aoao.
Ua lohe ia mai nei ua mihi aku ka Haku Napoliona i ka Emepera no kona hewa, a e hoi hou ana no paha ia ma na kulana ana i noho mua iho nei.
Iloko iho nei o ka malama o Iune, ua hoolanaia ke kulanakauhale o Parisa e ka wai. Aole i hiki i na kaa ke holo. Ua pau na hale i ka hanee i ka uila, a he keu ka ia o ka pilikia nui i ili iho maluna o ke kulanakauhale o Parisa.
Ua hoopaa iho ke Alii o Abisima ma Aferika i na kanaka Bereitana he nui wale ma kona aupuni, aole ia e ae ana e hookuu ina ua hoounaia mai kekahi palapala mai ka Moi Wahine mai o Beritania e koi mai ana e hookuu, ke ole e lawe pono ia mai e na elele kupono.
Ma ka Mokuaina o Nu Ioka ma kahi Kaulana ma West Point, ua puka ae na keiki o ka Halekula koa e paikau, elua haneri ko lakou nui. Ia lakou e paikau ana, kau pono iho la kekahi no panopano maluna o lakou a pau, a ua hoanuuia lakou a pau, a ua hemo ka pu a kekahi poe mai ko lakou lima aku. O ke kumu ka o keia, no ka hulali ka o ka lakou mau pu, i na ka aole a lakou mau pu, aole ka lakou e eha ; pela ka wehewehe ana a ke kahi kanaka akamai i keakeakamai.
No Kenela Wulu (Wool) me Jefa Davisa.
I ka wa e kaua ana o Mesiko me Amerika, ua hoomakaukau iho o Jefa Davisa e haalele ia Mesiko me koaa puali koa a e hoi i Amerika, a hele aku ia Kenela Wulu ke alii koa iaia ia kulana, a noi aku la i mau kaa ukana nona e lawe ai i ka ukana a kona mau kanaka. Olelo mai la ke Kenela ua pilikia na kaa a pau i ka lawe ana i na mea kaua, aka hoomau loa’ku no nau ia ke noi ana, a inaina iho la ke Kenela me kona makemake ole e lohe hou i ka Jefa Davisa mau olelo. Nolaila, hele koke aku la ia, me ka olelo mai i ke Kenela e hele i Gehena. Pane aku la ke Kenela ina ia e olelo hou me ia, o kona wa ia e hopuia ai. Aole nae i hoolohe mai o Jefa Davisa, hoopuka mai no, a holo aku la me ka mama loa a hiki i kekahi alanui, a kena ae la ke Kenela i kekahi kanaka e ku koke ana e alualu koke aku iaia. Ike iho la o Davisa e alualuia’ku ana ia e kekahi kanaka mama, holo aku la ia a puke aku la ma kekahi aoao o kekahi hale o ka poe. Mesiko i paa i ka pakuia i kekahi pa kiekiea i kiai ia hoi e na koa kiai a hiki i ka was i hiki aku ai ke ahi kou me na koa kiai eha. Olelo aku la ke alii koa iaia, he lawehala oe na’u, a ua kauohaia mai au e lawe aku ia oe imua o Kenela Wulu. Pane aku ia e hele aku ana no ia. Aka,i lawa no a ialau ka makao ke alii koa, o ko Davisa holo aku la no ia me ka mama loa. I keia manawa alualu ia aku la ia e kekahi kanaka Kenekute, a kokoe ia e loaa komo iho la ka makau iloko ona. Aka, hele loa mai la no ua koa la a hili iho la ia Davisa me ke kumu o kana pu kaupoohiwi maluna o ke poo, a kakaa aku la o Davisa me ka hili mai i kana pahikaua, aka, ua paleia no nae e ke koa a hiki i ka wa i hiki mai ai ko lakou nui, a hoihoi ia’ku la ia imua o ke Kenela, a malaila kona wahi i hoopaaia’i a hiki i kona wa i mihi ai i kona hewa, a hookuu mai la ke Kenela ia ia me ka oluolu.
Ua loaa mai nei ia Kenela Kanabe (Canby) mamuli o ke kauoha a ke Kuhina Kaua ke kanaka i hoolaha ae ai ma kekahi nupepa o Alabama, ina o ka mea i make ai o Linekona e loaa no iaia ka miliona dala, aia oia ma Wasinetona i keia manawa kahi i hoopaaia ai.
Ua lohe mai nei makou, o Vladimir ke kolu o ke keiki o ka Emepera o Rusia e noho mai nei ma ka nohoalii oia aupuni, oia ka Emepera ma keia hope aku, oiai ua nawaliwali loa ke Duke Nui o Alekanedero i Leia manawa. O ke keiki mua loa a ke Kaikuahine mua o ka Emepera ua holo malu aku me kekahi kaikamahine hana keaka, me ke koi aku e mare laua. Mai ko io no ia manao o laua, ina aole laua i loaa mai i kekahi alii koa o Rusia. Ua loaa mai ke kauoha iaia mai Rusia mai, a ua hoihoiia’ku ua keiki la i kona home. Aka, o ka wahine opiopio i hooneleia i ke kane alii ole, ua hanwaii’ku na dala he nui wale iaia.
Ke hele nei o Kenela Keremana i ka makaikai ma na kulanakauhale nui o Amerika Huipuia. O kana wahine kekahi e hele pu nei meia, a me kona mau ukali a me kona Kauka lapaau.
Ua hoolaha ae o Kenela Kalani i kona manao aloha i na koa o ka aoao Akau ma na nupepa he nui wale, a penei kana mau olelo.
“E na koa o na Puali koa o Amerika Huipuia. No ke aloha o ko oukou mau puuwai, i ko oukou aina iloko o ka hora o ka popilikia a me ka manaonao, ua apo aku oukou i ke Kumukanawai a me ke Aupuni Hui, ua kiola aku oukou i ko oukou mau pono iho, a ua hooikaika iho oukou no ke aupuni nani hookahi e noho ana malalo o ka la: a ua wehe ae oukou i ka ipuka e aloia ai na kukui o ka malamalama. O ka oukou hele ana, o na kahua kaua a oukou i hoouka ai, aole ia e hooponalonalo ia; aka , e hoomaamaama ia no ia mea a hiki i ka wa e hulihia ai keia ao.
No ko oukou hoolohe i ke kahea a ko oukou Aupuni, nolaila, ua haalele aku oukou i ko oukou mau horne a me ko oukou mau ohana a mohai iho oukou i ko oukou mau kino no ko oukou aina. Ua kauia ka lei kalaunu o ka lanakila maluna o oukou. Ua hooko aku i ka mea a ko oukou mau puuwai i iini ai, a ua hana iho oukou i ka hana hanohano a na aupuni naauao e hana ai. E hookuu koke aku ana no au ia oukou e hoi i ko oukou mau home a e ike i ko oukou ohana, oiai ua hookuaia aku oukou me ka maikai, a ke lawe la oukou me oukou i ka inoa lanakila a na ia mea oakou e hookiekie ae, oini ua imi aku oukou i ka pomaikai no ko oukou aina.
He umi tausani ka nui o na koa i make, a ua silaia lakou i na sila hiki ole ke holoi ia. O ko lakou mau lua kupapau ua hoopuluia e ka lahui e auamo nei i ka ukana luuluu, a e hoomanao ie ko lakou mau inoa me ke kokua ia o ko lakoa mau ohana e noho hei me ka u a me ke kaumaha.”
Ke kuko nui loa nei na kanaka o Geremania e holo i Amerika, oiai ua pau mau nei ke kaua ana. I ka manawa no i kaua mai nei, he mau tausani Geremania no kai haalele iho i ko lakou aina hanau a holo aku i Amerika, a ua ikeia ko lakou akamai. Ua ike iho lakou i ko amerika noho ana, nolaila, ua hoolilo iho lakou ia Amerika i home no lakou. ma Geremania, o ka olelo mau i na kanaka, o ke Aupuni Amerika. He nui loa kani akea no ka poe Geremania, o ka olelo mau i na kanaka, o ke Aupuni Amerika. He nui loa kani akea no ka poe Geremania ma Amerika, a ua makemake loa lakou ia Aupuni, nolaila, e aluka nui ana lakou i Amerika.
Ka Uea Telegarapa Atelanika.
Ua ike iho makou maloko a na nupepa o Enelani i ka paa ana o ka uea telgalapa. Ua oi aku ka paa a me ka nani o keia uea hou mamua o ka uea kahiko. He 2,600 mile ka loihi o ua uea la ma ka helu pono ana. o ka uea nui o waena no loko mai no ia o na uea keleawe liilii ehiku i wiliia a lilo i hookahi. Mawaho ae oia, ua uhiia i ke gutta percha: a mawaho ae oia, ua wili hou ia he umikumamakhi uea ikaika, ua wili mua ia nae ua mau uea la i ka lopi malina. Nolaila, aole i emi iho malalo o ka iwakaluakumamalima tausani mile ka loihi o ka uea keleawe oia ka uea i waena konu; a oia kahi e holo ai o ka uila, a he kanakolukumamalima tausani mile o ka uea hao mawaho loa, a ua oi ae mamua o ka aha tausani mile o ka lopi malina, a e puni ana ka honua ia mau tausani lopi malina i na puni he iwakaluakumaha. Ua hana okoa ia ka uea a hookahi mile ka loihi, a pela e hana ai a loaa he mau haneri mile, alaila, hui ae, a lawe aku iluna o ka moku Hikina Nui; ka moku nui hookahi ma ka honua nei a pokaaia iloko o na pahu nui e kolu. Ua hanaia na mea hana no ka uila ma ka aina, a ina no e pa mai ka makani ino, aloe no e moku hou e like iho nei me ka uea mamua, e holo pu ana meia kekahi mau moku kokua, aole nae e kauia ka uea maluna o lakou.
Ua manaoia e holo ana o Hikina Nui, me ua uea la i na la mua iho nei o Iune. e holo malie loa ana ia, eono paha mile i ka hola hookahi. ma na mea nae i lohe ia mai nei, o ka loihi o kona manawa e holo ai mai Valentia, Irelani a i Nupounelana he 12 la a i ole ia he 14 la.
O ka hoopaapaa mawaena o ka Emepera Napoliona o Farani a me ka Haku Napoliona, ua pau, oiai ua ae mai ka Emepera i ko ka Haku haalele ana no kona noho lala ana no ka Hui Kuhina. A noho Peresidena hoi no ka Hoike Nui. Nolaila, e nana kakou ma keia hope akum no ka mea e hiki mai ana no ma keia hope aku ka hoopaapaa o ia ohana Alii. I ka lohe hope ia ana mai nei, ua hele aku ka haku Napoliona, ke keiki Alii, i Helevitia (Switzerland), aole i maopopo ke kumu o kona holo ana ilaila.
No Haalelea wahine: - I ka poaha iho nei, holo aku o Mrs. Esetera Ana Amoe Haalelea i Hilo, maluna o ka moku hao ka Themis, no ka mai o ka Makuahine. E malama ne makani iaia; a na ke Akua e hoihoi mai iaia, a e hapai hou i ka hana a ka. Haku ma Honolulu nei.
Na Palapala.
Ahahui Ekalesia o Kauai.
Koolau, Aug. 11 1865.
Rev. L. H Gulick; Aloha oe: Ua weheia ka halawai o ka Ahahui o Kaui i na la elua, 9, me 10. Ua hoomakaia na hana e like me ka mea mau. Ua noho ae la o E. Ioane i Lunahoomalu.
Eia no hoa o ka Aha, na Lala, na Elele o na ekalesia. E hana e ae nae au i ko’u kaumaha, me ke aloha : elua mau lala ponoi o ka Aha , ua hai nalo na maka pale ka ike. O ka pono no ia ia oe.
“E ka Makua: O kou makemake ke hookoia.”
Heluheluia ka mooleloo ka halawai hapa makahiki o Koloa, Ianuari 11, 12. a me na halawai ku i ka wa o Auahola, Feberuali 23, a me Waimea, Maraki 29.
Kohoia o Rev. J. W Smith, E. Helekunihi, D. Kealahula i komite imi hana no ka halawai e hiki mai ana.
Heluheluia mai he palapala aloha na ka aha Lunakahiko o Maui, me Molokai, o helekunihi ke komite nana e palpala’ku ia lakou.
Ka Hoike o na Kihapai. Hooloheia ka Haiao a J. Kauhoe, Mat. 5 : 48.
Heluhelu Kumumanao.
Kamika. “Me ke kino hea la e ala hou mai ai i ka la hope?” Epeso 2:1.
D. Kealahula. Make i na hala me na hewa.
Kahookui. “Ka pono e hoike ai na haipule i na wahi a lakou e hele ai? “
Dole. “He pono anei i na Kahunapule i haule i ka moekolohe, ke hapai hou i kana oihana Kahunapule?”
J. Kauhoe. “Heaha na hana a ka Uhane Hemolele?”
E Helekunihi. “Heaha ke ano o ka Hapauhou?”
A. Wilikoki. “Mahea na Uhane o na kanaka e noho ai, mai ka la make a ka la hookolokolo?”
E. Ioane. Ka pono o na kula Sabati me me na kula Baibala?”
Na Olelo Hooholo.
“ He mea pono i na Lala a pau o keia Ahahui a me na Elele ke hooikaika ma ka hookumu ana o na kula Baibala a me na kula Sabati, a e paipai hoi lakou i na hoahanau a pau o ko lakou mau apana e paipai pu me lakou ia hana maikai.”
Hooholoia. “aole pono e launa mai na hoahanau i hahai mamuli o Rowela me na ekalesia o Kauai ma ke ano elalesia.”
Hooholoia. “He mea pono i keia hui ke lawe aku i ka palpala haiolelo i haawiia ia D. Nuuhiwa 1854. No ka hoole ana i ka ekalesia o Koolau ana i ae pono aku ai i ko Hauula, a ninauia e ka ahahui ekalesia o Oahu, Me ke kokua nui ia Rowela e hooikika iaia.”
Hooponoponoia ka inoa o ko makou ahahui a ua kapaia “Ka Ahahui o ka ekalesia o Kauai.” Mamuli o ke Kumukanawai a na komite i hana hou ai. Elua halawai ana o keia Aha i ka makahiki ma ka Poakolu mua o Feberuali, Augate. Ina hoopanee ka Aha e halawai hou i Koloa. Heluhelu ia mai la ka papa hana a ke komite i hoomakaukau ai e Helekunihi.
Ka Papa Hana.
1. O Waiamau ka haiolelo, o S. V. Naumu kona hope.
2. Na E. Helekunihi. “ Ka pono a me ka hewa o na ahaaina lulu dala?”
D. Kealahula. “Ko ke Aku ike.”
Ia waiamau, Halelu 2:17.
Rev. J. W. Kamika. “ I keia manawa ua lilo nui na kanaka i ka hana. Heaha na pilikia e ku kokoke mai la?”
Rev. D. Dole. “ He mea pono anei i na Kumukula e ao aku i na haumana o na Kula Aupuni o ko lakou mau Halekula ma ke ano hoomana?”
Ia Kapahu. “He mea pono anei i na haipule e launa pu me ka poe i okiia mai ka ekalesia aku?”
J. Kauhoe. “Heaha na hana a ke Kauhunapule?”
Naumu. “Heaha na hana a ke Kahunapule?”
S. Kahookui. “Ua like pu anei ka makua me ke keiki?”
Ia Wilikoki. “Ka pono a na makua e malama i ka lakou mau keiki ma ka la Sabati?”
Rev. E. Ioane. “He mea pon anei e na Kahunapule ke lilo nui ma ka hana lima: aole anei?”
Ua ninau ka Aha – ia Waiamau, Kupahu, Naimu: a ua haawiia lakou i na palpala ae “Haiolelo.”
Na J. W. Kamika e hai ae ka moolelo okoa- kou hoalauna. E.Helekunihi.
KEU A KA HOLO. – Akahi wale no a ike ia ha holo hikiwawe ana o ka moku kialua Alberni. He 50 la mai Honolulu nei aku a hiki i Victoria a me kona hoi ana mai.
PAKELE MAHUNEHUNE. – I ka poalua iho neia, ua puiwa ke kaa o Mike Daimana, a ua hai ka lima o Daimana wahine.
NORTHAMPTON, IUNE 15, 1865.
Ia L. H. Gulika: - Aloha oe, a me ka poe a pau e heluhelu ana i ka Nupepa Kuakoa.
E oluolu paha oukou e lohe i ko makou pomaikai ma ka moana. Mai Honolulu mai a hiki i Nu Yoka; mai laila mai a hiki i Northampton nei. Ua holo mai makou i ka la 3 o Aperlia, ma ka moku Comet, Capt. Chase. Ua kokua maikai mai ka makani a hiki makou i Kapalakiko. He 17 na la ma ka moku pea; a he 21 haneri mile ka loihi.
He 12 na la ko makou hookipa ia ana e na makamaka ma Kapalakiko, a me Oakland, a me Brooklyn, a me San Liandro. maikai loa na kauhale, a me na mala ke nana aku. Ua kupu maikai ka mauu, a me na mea kanu, ka huita, ka barley, ka oats, ka rye; a ua paapu na laau hua i na pua. e nui wale auanei paha na hua.
A hala na hepedoma elua, holo mai makou ma ka moku ahi; “consititution” kona inoa. He moku nui ia a maikai. Ua lako na ohua i na keena moe, a me ka ai maikai, 500 a keu na ohua, a he 100 paha na kamalii.
Nani ka holo ana o keia moku i ke ao a me ka po, i ka wa makani a me ka wa makani ole: 250 na mile ka holo ana i kela la i keia la. Mai Kapalakiko a hiki i Panama 3 tausani akeu na mile, a he 12 na la a me ka hapa ka holo ana; ma ka moana Pakipika no ia. Eia kahi i haalele ai makou i ka moku Consititution, a komo i na kaa ahi, a komo i na kaa ahi, a holo i Aspenwall; he kauhale e pili ana i ka moana Atlelanika. He 47 na mile mai Panama a hiki i Aspenwall; e ekolu ka holo ana o na kaa ahi. Alaila ee makou i ka mokuahi Eriela (Ariel), a holo i Nu Yoka; ewalu la a me ka hapa ka holo ana me keia moku. Nui ka pilikia o na ohu ma keia moku, no ka mea, aole nui na keena moe. Hookahi haneri a keu na ohua aole keena moe. Nolaila ua moe kahi poe ma ka papa hele (on deck), a ua moe paapu kahipoe iloko o ka rumi ai (Cabin), ma na noho malalo o ka papa ai; a ma ka papuhele a puni. Nui wale ka ohumu ana o na ohua i ka mea nona ka moku (Vanderbilt), no kona haawi ole mai i ka moku nui, a maikai e like me na moku ma ka aoao Pakipika. Ua kapaia kana hana, he apiki, a he powa wale aku i na dala o na ohua.
Nu Yoka: - He kulanakauhale nui o Nu Yoka. Malaila, ua halawai makou me Rev. E. W. Kalaka ma, a me kekahi mau hoahanau e ae. Pomaikai makou i keia halawai ana, me ka maikai o ko makou mau kino. E hana pu ana o Kalaka me ko Amerika Ahahui BAibala, e pai hou ana i ka makou Baibala ma ka olelo hawaii. Ke heluhelu nei o Kalaka, me ka hooponopono, i maikai na hua a pau, mai ka mua a hiki i ka hope o ka Baibala. He hana nui keia, aole paha e pau i keia makahiki.
Elua wale no la ko makou noho ana ma keia kulanakauhale; alaila komo makou iloko o ke kaa ahi, a holo mai i Nu London, CT. – Oia ke kulankauhale kahi a maua i holo aku ai i ka M.H. 1832.
Nani ke aloha mai o ko laila poe makamaka ia makou. Kamailio oluolu makou i ko makou noho ana, a me na hana ana i na makahiki he 32 i hala ae nei.
A hala ka la Sabati, ua hele au i kahi kamailio ma ka uea (Telegraph Office), a aloha aku au i ko’u kaikaina, e noho ana ma North Brookfield, Mass. he 60 mile aku. I aku au iaia penei; “e holo aku ana makou a popo, ma na kaa i Brookfield.” Pane koke mai no ia penei; “E halawai pu kaua i ka depot, i ka hora 2.” Nani keia kamailio pu ana ma ka uea. Kakahiaka ae, holo aku makai ka aina ma ka lima akau a ma ka lima hema. Ua hala ka hooilo, he wa kupu lau keia; he uliuli, opipio na mea a pau ma ka honua, oluolu, mehana ka la, a me ka makani. E hoonani ia ka Haku’no keia keia mau mea e pomaikai ai.
Hora 2 ku na kaa ma ka depot, aia la ko’u kaikaina, a me na kaikamahine ana ekolu, e kali ana me na kaa lio no makou. He wahi halawai hauoli ano e keia ia makou. Nui wale ko makou hauoli ana i keia mau la me na hoahanau. Ke mahalo loa nei makou i keia mau kauhale, maikai na hale, maikai na alanui: ua momaona na mala, maikai na hale o ke Aupuni, na Hale Kula na Hale Hookolokolo, a me na Luakini.
NA MEA HOU: - Nui wale na mea hou, a me na mea maikai ma keia aina. Ke mahalo nui mei makou no ka naauao, a me ke akami o na haole, e hana ana ma keia oihana ma keia oihana.
NO KE KAUA: - A hiki makou i Kapalakiko, eia ka Nuhou mua. “Ua pepehi malu ia ka Peresidena Lincoln a make!!” Ua lanakila nae ka aoao akau. A hiki makou i Nu Yoka, eia ka nuhou mua; “Ua hopuia o Jeff Davis, a ua paa i ka hao.”
Ke hookolokolo nei ka Peresidena Jonson ma, i ka Ahahui nana i pepehi i ka Peresidena Lincoln, a me na’lii hoi o ka aoao kipi. Ua pau ke kaua, a ke hoi nui nei na koa i ko lakou aina ponoi.
HOPE O KE KAUA: - E nana iki i ka hope o keia kaua. Eha miliona o na kauwa hooluhi, ua pau lakou i ka hookuuia. Akahi no a hiki pono i na kumuao, a me na Kahumapule oiaio, e hele, a ao aku ia lakou i ka Baibala, a me ke ola o ka uhane ma o Iesu Kristo la.
Eia ka wa pono, e hele nui na kauwa o Kristo, ma kela oihana ma keia oihana, e ao aku i ko laila lehulehu, i ka poe ili eleele, a me ka poe ili keokeo, i na mea e pono ai ke kino, a me na mea e pono ai ka uhane. “He nui ke kihapai ai, ua hapa no nae ka poe lawe hana. Nolaila, e noi nui kakou i ka Haku nona ke kihapai ai, e hoouna oia i na lawehana iloko o kona kihapai.”
Aloha nui oukou e na Kahunpule a pau, a me na Luna Ekalesia, a me ko Hawaii poe haipule a pau, mai Hilo a Niihau. e hooiaio i ko oukou aloha ia Kristo Iesu, a me ko oukou manaoio i kana olelo, i ola oukou. Me ka mahalo. L. Kamika.
Ka hilinai ana i ka Haiolelo a Rev. Mr. Holo me ka hooiaio ana.
[ He wahi kuhihewa paha ma ke poo elua o keia palapala. Me he mea la ua olelo o Mr. Holo, o na poe Katolika o lakou “ko Kristo Ekalesia i kalai ole ia.” Aole pela o Mr. Holo. Penei kana: - O ka poe Katolika, o Lakou na mea i hoole aole e hooponopono i na hihia, a me na mea pono ole, i komo nui mai iloko o ka ekalesia. O na poe Katolilka i hooponopono hapa ia, oia ka ekalesia aupuni o Enelani. a o na poe i hoponopono loa ia, oia ne ekalesia Euanelio, i haalele i na mea pono ole a pau, a lilo i ekalesia oiaio loa no Kristo. Ua kapaia lakou he “Euanelio” no ka hookumu oiaio a pau loa maluna o ka Baibala, oia hoi ka Euanelio mai ke Akua mai.
Luna Hoopuka Kuokoa]
Honolulu, Oahu Augate 2, 1865}
O ka hiona aui newalani, o ke kuluipua i ka wa o haona. I ko’u kiei ana, a halo ae, a papio iho, a hi-o aku. Loaa iho la ia’u he mau hua ma ko kakou Au Okoa o ka la 29 Julai. He mau hua ua kauia penei: “He ninau.” I ka nana ana iho; aole i makemake no ka haiia mai – Eia ka makemake o ka mea nana ka ninau – “1 E keku aku – 2 E owaowala iho – 3 E haanonou ae.”
1.Ma ka nana ana a keia Olohe imi olelo i ka Haiao a Rev. Mr Holo – aole oia i haiolelo i mau olelo na kona manao iho e ha ae imua o ke anaina, a o ka Ahe haipule e hoino aku i na hoomana Karitiano, ana i olelo ai aka, i hoali ae i ke kahua i ku ai.
2. O na hoomana Karitiano i oleloia. O ke kumuhonua o ko Kristo Ekalesia i kalai ole ia. O ke Katolika i kalai hapaia, a me ka poe i palua ka iho i ke kalaiia.
3. Ina e nana kakou i na Keneturia mahope mai o Kristo a hiki i keia manwa, a e loaa ia kakou ka poe kakau moolelo kaulana a me ka Papa kuhikuhi makahiki, e maopopo ai ka manawa. Malaila no Mr. Holo i hoopili iho ai i kana haiolelo ana.
4. Ua maopope no ia’u o H. Binamu no kekahi, i ka A.D. 1831, a o W. Rideke, o G. Dibbel i A.D. 1834, o P.S. Green, a o A Bihopa, a me ka poe haiolelo naauao ; ua hoopili no lakou me ka oiaio, a ua hai no me ke kupono, e like me keia Haiao.
Ina he kuhihewa o Mr. Holo, alaila, nole n Mr. Holo ke kuhihewa no ka poe kakau moolelo Kahiko ke kuhihewa.
Nolaila, ke ninau iho nei au ia W.P.K. no ka mea, o tu meua ioa farahi rao.
“Ua hoihoiia ma kona kulana Katolika kahiko” – aia la ma ka moolelo a kekahi kanaka ku i ka was hea; ia hoihoi ana i kona ano kahiko?
Ma ka Papa kuhikuhi a wai? I ka wa a na kumu o Roma i holo ai i Enelani; e ao i ko Beritania i ka A.D. 60. – He poe kahuna aku no anei mamua? Ua kukuluia anei he aha ekalesia? aia ma ka wai moolelo? Paa o Karatatu ke alii o Beritania a laweia i roma i ka A.D 51. Ua loaa anei: a ua kukuluia ka ekalesia Enelani?
Ke haanou mai nei o-ua oia la. Me he mea la; ua pau loa o Beritania i ka ekalesia Enelani. He ekalesia Enelani wale no anei o Irelani? Enelani? Sekotia? Ko Beretania Amerika? Ko Hinedu me Benegala? Nu Holani?
Eia mahea o ka honua keia mau Panalaau pau ole i ka helu o Beritania? Aia malaila he ekalesia Enelani wale no?
Ua ninau iho au i maopopo ke kahua – ia’u.
Owau no kekahi Olohe o na keiki Kahiko aiau o ke Aupuni Hawaii.
S.M KAMAKAU.
MARE.
Iulai 6 ma Kaneohe Koolaupoko, Oahu, mare o A. ahune Pake k, me Kanuha w, na Rev. B.W. Parker i mare.
Aug. 12, ma Moanalua, Oahu, mare o Kahanau k, me Halua
Aug. 12, ma ia wahi no, mare e Kahalewai k, me Kaawe w, na A. Haoliko lakou i mare.
Iulai 29, ma Kamakeia, Kawaihae, Hawaii, mare o Aea k, me Nakao w, na A. Pari laua i mare.
Aug. 12, ma Kaneohe, Oahu, mare o William Heeia k. me Julia Makahuki w., na Rev. B. W. Parkeka i mare.
Aug. 12, ma Kaneohe, Oahu, mare o Nawahine K. me Komomua w., na Rev. B.W. Pareka i mare.
HANAU.
Iulai 13, ma Kapauhi, Honolulu, Oahu, hanau o Manoa (k.,) na Manoa me Kaaihoonuu.
Aug. 11, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, hanau o Wahaalaumoku k, na Holi me Kailihauna.
Iulai 1, ma Kanoehe, Koolaupoko, Oahu, hanau o Kekuni w, he keiki Kamehai.
Iulai 26, ma Kuhua, Hilo, Hawaii, hanau o Julia Kea w. na Lawelawe me Kahua.
Iulai 1, ma Kohala, Akau, hanau o Kalahoihoiea Hapuku k, me S.R. Hapuku k, me Kanakaole.
Aug. 4, ma Puaa, Hilo, Hawaii, hanau o Iosepa k, na Kauhane me ohu.
Aug. 6. ma Honolulu, Oahu hanau o Emaria na kahoopii me Kepani.
MAKE.
Aug. 14, ma Waimea, Koolau-loa, Oahu, make o Hon J. M. Kalanipoo, he piva kona mai i make ui.
Aug. 11, ma Halaaniani, Honolulu, Oahu, make Lusia Muolo Moehonna.
Iune 29, ma Kaneohe, Koolaupoki, Oahu, make o Luahie k.
Iualai 22, ma ia wahi no make o Asimeda k.
Inlai 30, malalli no make o Kaanaana w.
Aug. 3, ma Paunoa, Oahu, make Elemakale K.
Aug. 10, ma Mililani, Honolulu, Oahu, make o Awala w.
Aug. 7, ma Lahaina, Maui, make Kaheana w.
Aug. 8, ma Mokuhinia, Lahaina, Maui, make o Kupalii k.
OLELO HOOLAHA.
I KE AUANEI OUKOU E NA KANAka o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka nona malalo nei, mai hoale mai oukou i kuu wahine mare.
Ia Kaluheluhe, aia ma Kawaihae-uka kahi i mahuka aku nei me ka hoa noho iloko a ka berita mare, haalele ihe no ia’u i ke kane mare ma Kaiwiki nei, oiai ua lako au i na mea e pono ai ko maua noho ana, a ua seku koe kapakahi mal kela, “Heaha ia ia.” a o hoaie oukou, aole au e hookaa, no oukou ka hoke. Ke hoi nui ke Hulei Boy keiki. KAPAA
Kaiwiki, Hilo, Aug. 11, 1865 194-2t
OLELO HOOLAHA.
OWAU O KA MEA NONA KA inoa malalo ilio, ke papa aku nei au i na kanaka ma Kaiwiki-uka a me kai, aohe e hele e ohi wale i kuu Uma Oopu
Ma LAPALAPA,
ma uka o kahawai o Kaiwiki a me Alae nei, no ka mea, o kahi ola no ia o Hilo nei ke hoi mai na la wai o kuu aina, hoomanao ae o kahi una Oopu, poha ka auwae, a i hookuli oukou, e hoopai Kanawai no au. KAILIULA.
Keakamanu, Hilo, Aug. 11, 1865 194-2t
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIAI’NA NA LIO elua ma ka Pa Aupuni Ma Leepoko, Waianae, Mokupuni o Oahu, ke hiki aku i ka la 26 o Augate, i ka hora 10, ola ka Poaono, o he ano o ka hae maialo iho.
I Lio kane eleele maikai laekea; mau wawae keakea mahope, ke ano o ka hao, ma ka akau.
I Lio kane ulaula makole kalakoa, keokeo ma ka aoao, houkahi wawae keokeo mamua, mau wawae keokeo mahope, laekea nui, ke ano o ka hao, HK akau, KAL ma ka hema.
THOMAS MEEK, (KAMAKI) Luna Pa Aupuni.
A.D. KAMOKULEWA, Kakauolelo.
Leepoko, Waianae, Oahu, Augate 15, 1865. 194-1t
HALE KUAI HOU.
-A ME NA-
LOLE HOU!
E WEHEIA ANA MA KA POAKULU mu ka la 28 o Iune, ma ka Halekuai ma ke Alanui Papu e huli kokoe aku ana i ka Halekuai o Mika Yen Holt a me Heuck, na LOLE KINOHINOHI, na KAMAA BUTI, na KAMAA HAAHAA, me na KAMA OPEA LIO, me na MEA A KA MANAO E IINI AI A KA POE IANAKA.
O ka laweia ana u ai nei ne iae ka moku POLYNESIAN mai Kapalakiko mai, a e kuniia ana keia mau mea a pau loa ma ke kumukuai haahaa loa. C. FRED. PFLUGER.
JULY 12, 1865. 180 3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA KANAKA A PAU I KEIA. E like me ka mana i loaa ia’u mai ka Luna Kanawai kaapuni, Apana Eha, Mokupuni o Kauai, o ko Hawaii Pae Aina mai: Nolaila, ke kahea’ku nei au i ka poa i aie mai ia Piomanu o Wailua, Kauai i make aku nei, a me ka poe ana i aie aku ai. Ehele mai lakou ma kuu hale noho ma Kauluolono, Wailua, Kaui; no ka hookaa’ku a me kahookaa mai i na aie, e like me na olelo maluna, iloko o na malama Elua mai keia la’ku. OPUANAOLE.
Luna Hooponopono Waiwai.
Wailua, Kauai, Julai 27, 1865 193 – 1m
Olelo Hoolaha!
KE PAPA AKU NEI AU I NA KANAka a pau e noho ana ma Puuhaoa, a me na wahi e ae. Aole lakou e hele, aole hoi e kii i na mea ulu a pau maluna o ka aina o Kaaeamoku, e waiho la ma ke Ahupuaa o KAKIWEKA, MA PUUHAOA, HANA, MAUI.
A me ka aina kua ao Kahaawi Alu, o waiho ana ma ia Ahupuaa hookahi no. Aole hoi e hookuu walu i na holoholona, aole hoi e hana i kekahi mea e ae maluna o ua mau aina ll, he papa pu ia aku nei hoi ka poe mea Waa a pau, aole lakou o waiho hou i ko lakou mau Waa ma ke awa o HANAKAIOLE, i na e makemake ka mea Waa e Hoolimalima i ke kau ana o kona Waa ma ua awa la, e kamailio pu no me ka me nona ka inoa malalo nei. O ka poe a pau io kue i keia olelo, a kolahe maoli paha, e hanaia no e like me ke Kanawai o ka aina.
Akuna (PAKE,)
Luna Aina o Kaaeamoku, a me Kahaawi Alua.
Pauhaoa, Hana, Mau, Iulai 29, 1865. 193-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KAnaka a pau mai Hawaii a Niihau. Owau o Hookaaku, ka wahine mare
A Kapalapala no Makawao i Maui. Ke hai aku nei au ma ke akea, me ko Kauoha pu aku no hoi e hoi mai no kuu kane mare kapalapala. no ka mea, ua haalele wale kela la’u me ko’u hewa ola, a ke noho hoomauawanui nei au i kekahi mau makahiki me ka malama ole ia o ko’u ola. Nolaila, i na i hoi ole mai o Kapalapala me a’u, alaila, e hoopii no au no ko’u poho.
HOOKAAKU (W.)
Honolulu, Oahu, Augate 3, 1865 162 1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA KANAKA A PAU, OWAO ka mea nona ka inoa malalo. Ke hai aku nei au i ka poe mea Holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miula, Puaa, Moa. Ina e komo ma kuu Kuleana Alodio e waiho la ma
Kaukahoku, Nuuanu, ma kai Hanaiakamalama. E uku na Holoholona $1.00 no ke poo; ka Moa, e uku 25 keneta no ke poo hookahi.
W. S. MAIKAALOA.
Oahu, Augate 7 1865 193-3t
OLELO HOOLAHA
-A NA-
LUNA HOOPONOPONO WAIWAI
-O-
“MOKUUMEUME!”
E KUAI KUDALA IA ANA E NA MEA nona na inoa malalo nei, ma ka Hale Hookolokolo, i ha Poakahi, la 28 o Augate, ma ka hora 12 o ke awakea, kela apana aiua o ka “Mokuumeume.” e waiho la ma Ewa. I ka poe a pau loa e makemake ana i wahi mahi, kupono i ka mea hookahi ke malama, a ke mahi hoi; eia ka wa e loaa'i.
JOHN O DOMINIS,
Luna Hooponopono Waiwai o ka mei.
C.C. HARRIS (HLAKI.)
Luna Hooponopono Waiwai o L. Haalelea.
Honolulu, Augate 4, 1866 196-3t
I KA LEHULEHU!
HE MEA HOU!!
-HE-
Makepono, he Nani,
-A-
He Makepono loa!
U LOAA MAI IA S. GRINBAUM MA, MA ka moku “COMETA.”
HE AHI KOE KAULANA!
A PULU OLE NO HOI I KA WAI!!
-NA-
A.M. POLLAK,
a ua ikeia ma ka honua a puni, oia ka oi o ka
Maikai Loa a me ka Makepono Lea, i ikeia a puni ka honua.
NO KA MAKEPONO LOA.
He 150 ahi Koe iloko o ka Pahu hookahi, he 50 hoi kaua oi aku maoiua o ke Ahi Koe Koe pule.
NO KA NANI.
Ma na mea i hanala’i ua Ahi Koe nei, aohe wahi h@ pele – aohe ne hoi e pak ai ke honi aku – a ua hookomoia iloko o ka pahu maikai, nolaila, ua kupono loa la ae na hale hookipa, a me na Hale Oihana.
Ua kohoia A. S. Grimbaum ma, i mau Luna nana o kuai i ua mau Ahi Koe nei, ma na Mokupuni o Hawaii nei a e hoolako ia’ku no hoi ia laua, e like me ka nui o na mea e lilo ana.
Ina oukou e hoao ia, aole oukou e makemake ana i kekahi an Ahi Koe e no. A.M POLLAK.
193-1M Mea Hana Ahi KOE