Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 52, 24 December 1864 — Page 4
This text was transcribed by: | Arnold Hori |
This work is dedicated to: | Hawaiian Historical Society |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Aole e nui hou ana o Hawaii,
NO KA MEA HOI, UA HOONOAIA
KE KANAWAI HOOKAMAKAMA,
A ME NA HEWA
E AE E MAKE AI KA
LAHUIKANAKA.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--E hiki paha ia oe ke hookomo iho i keia manaoo loihi ma kou pakeke, ae hai ae i ke akea imua o ka lehulehu, a haia loa'ku i na hoa'loha e noho mai la i ke anu o Kaleponi, me ka hoomanawanui, a me ka paupauaho ole.
Eia no ia malalo nei, e like me ka mea i kau haaheo ia ae la maluna o keia kukulu manao ana, oia hoi keia, "Aole e nui hou ana o Hawaii, no ka mea hoi, ua hoonoaia ke Kanawai Hookamakama, a me na hewa e ae e make ai ka Lahui." Nolaila, ma ka manao loihi o ko kakou makamaka o Z. P--., o Wailupe i kukuluia mai nei ma na Helu o keia mau pule i hala'e nei, nona ke poo e ninau ana; "Pehea la e nui hou ai o Hawaii, no ka mea hoi, ua uuku ia ?" A no ia ninau ea, ke pakui ia'ku nei e a'u i ke pani hakahaka o kana mau ninau, me ka mahalo aku i ka mau olelo maikai, a o kekahi hoi o kona mau manao he pono ole.
Ma kona hai ana mai i ke "kee o Moolau, i aha auanei kau e kanahele e?" (Oia hoi o ka hoike ana mai i na kee o na kaikuahine o maua) e lawe nei i ka palapala Laikini, uaoki no ia hihia, na ke Aupuni e noonoo i ke ano o kona hua, a na 'Lii i hooholo ai, a me ka Moi i make aku nei, (Iouli Kalani Kamehameha IV.) a na i kakau inoa'i. Nolaila, ma keia Kumukanawai he Hookamakama i ae ia e noa, ke ike nei kakou i keia wa me ka pohihi ole. A ke hoike aku nei au, he oiaio, penei; "O ka ae ia ana o ke Kanawai hoonoa no ka Hookamakama ma Hawaii nei," no wai ia hewa? ea, no wai hoi. Ke hai aku nei au, no na'Lii no ia hihia a me ke Alii nui i hala'ku la, ka mea i kakau pulima malalo o ka palapala ne, e noa ka Hookamakama.
Nolaila, auhea oe e Z. P. Poliala, a me na hoa o kaua e heluhelu ana i keia manao, no ka mea, he mea hou loa ka Hookamakama i ne ia e ke Alii Naauao, A. Liholiho, a he mea kahiko loa mai ke mi ana o keia Lahui, mai a Kalaiopuu mai ke emi ana o ka Lahui Hawaii, a hiki i ke a-u ia Kamehameha I. ke Aliii Kaulana o Hawaii nei, mai laila mai a hiki i ka makahiki 28 o ka Nohoalii ana o Kalani Kauikeaouli Kamehameha III. Pela wale ke emi ana mai o keia Lahui, a hiki i keia wa, nolaila, e noonoo mai kakou.
Aka, i keia wa'ku mahope aku nei, e lilo ana keia Lahui i mea ole, ke noonoo ole na'Lii, a me ko kakou Moi akahele e noho nei i oi aku kona Naauao i kona mau mua i noho iho ma la Noho Garaunu o ke Aupuni Hawaii nei. Aia a Kuokoa kona manao me ke aloha i kona Lahui nei, a hookapu hou ia keia Kanawai he Hookamakama, alaila, ke i nei au, e pii anu keia Lahui iluna, he hoohiolo ia ka pao a kona mua i kukulu ai, a me na hewa e ae e make ai ka Lahui. Oia no hoi ka noho manuahi ana me kahai wahine, a me kahei kane. A pela no ka poe i mare ole ia, ke noho manuahi nei no ia poe a lehulehu wale.
Aia a kau ia ke Kanawai hookapu Hookamakama, a me ka noho manuahi ana o ka poe i hoike ia maluna, me ke kau ia o ke Kanawai koikoi ikaika loa maluna oia poe, alaila, e malu auanei ka aina, alaila, e hooulu mai auanei ke Akua i keia Lahui a hoi hou e like me mamua, me ke kukulu ia o kekahi Halekula nui e ke Aupuni no na kaikamahine ike ole i ke kolohe, a malaila lakou e ao ia'i i na hana e pomaikai ai lakou i ka wa e nui ai. A pela no hoi na kaikikane, e hana ia'i, aole e mare kekahi o keia poe i ka mea e, ia lako iho no, alaila, i na pela, ke olelo nei au, e nui hou auanei oe e Hawaii nei.
Nolaila, ina aole e ae ia mai keia mea i hoikeia maluna, alaila, ke olelo nei au, e nalo ana keia Lahui a lilo i mea ole, no ka mea, o ka paa loa ana o keia Kanawai Hookamakama ma Hawaii nei me ke kulai ole ia o keia inoa haumia, (na wahine Laikini) a pela'ku. Nolaila, o keia pae i kukuluia e Kamehameha IV., i hoopea loa ia me ka wehe ole ia paha e i hoopaa loa ia me ka wehe ole ia paha e kona muli ma ka Nohoalii, alaila, he oiaio, ua akaka loa, i na e mau keia mea ma Hawaii nei, he Laikini Hookamakama, alaila, ke uwe nei au me ke kaniuhu i na hanauna mahope iho nei, a me ka poe opiopio e hoomahua ae nei, me ka ike aku o ke lakou mau maka i keia hana haumia, o ke kako iho la no ia, a i hiki i ka hoomahua ana'e, aohe mea nana e huhu mai, e, uoki mai hele oe ilaila, aole! no ka mea, he Kanawai no ia ua ae ia paha, aole paha, ke kuhihewa ole au, a ke kuhihewa hoi, i ka nui ana'e, o ka lawe ae la no ia i ka palapala Laikini, haumia, pale ka pono, a o ke kapaia'ku la no ia he wahine Laikini kela, ua lawe i ka palapala.
Nolaila, eha kahi manao, pela no au i ike ai i kekahi mau kaikamahine i mare kane ole, he mau kaikamahine maikai lakou ekolu, oia poe, ke noho nei iloko o keia lua mimilo nui he Laikini. O ka mimilo nui ma Norevai i Amerika, a o keia mimilo nui ma Hawaii nei, ua like ma ka hoohalike ana, i kona Moolelo Kaulana, ina i ino kaikoo, a makani paha, alaila e pau no na moku a me na kanaka i ka make ma ia mimilo; a ia i malie, aole e make, pela no keia mimilo nui ma Hawaii nei he Hookamakama, a me na hewa e ae e pili ana ia ia i hoikeia maluna'e nei o keia kukulu manao loihi ana o ko oukou hoa nei.
A pela no hoi keia mimilo, i na e mau aku kona ku ana, alaila, ke uwe hou nei au maanei i ka pau ana o na hanauna hou o keia wa i ka make iloko o keia mimilo nui he Hookamakama, a pela'ku i ka poe hou e ku mai ana. Aloha ino.
A nolaila elua hewa nui i ulu ae i keia wa, o ka ae ia ana e noa ke Puhi Rama ma Hawaii, nei oia kekahi men e poino nui ai ka Lahui, aole nae hoi i ino loa, ua aua iki in no, he wai pono.
No ka mea, he lua pa-u mihi ole keia mea he Hookamakama, oia no ka moekolohe, a me na hewa e ae e make ai ke kino ma keia ao, a pela no ka uhane oia poe e pau ai i ka make ma kela no. He make ehaeha loa, nolaila, i na e komo aku keia mau hua manao a ike iho kuu alii o keia kau, ina he mea pono, alaila ina e ae mai oia i keia mau huaolelo, alaila, e ike auanei kakou ma keia hope aku, e ulu hou ana keia Lahvi a kiekie.
No ka mea, o ka emi ana o keia Lahui, mailoko mai la ia o ke aha ? Eia, mailoko mai noia o ka manao o kekahi poe o ke kuko a me ka naau kolohe i ka hai wahine, a i ka hai kane, a pela'ku. Nolaila, ke hoolilo aku nei au ia oe e Poliala, he wahi enemi oe no'u, no kou hilinai loa i ka hoike aua mai i na hua inoino haumia ma keia nupepa, o ka nana ana o na maka aniani o ke Kauka i kahi huna o na wahine Laikiki, a me na apana o kahi huna i waiho ia e Kauka Hilipalani ma ka omole, nolaila, e noonoo oe i kau mea i olelo ai. A he mea wela ia no ka manao o ka poe naauao, a me ka poe haipule, nolaila, ke olelo nei au ia oe. A i manao oe e kukulu hou mai i manao ea ? Alaila, e waiho i na hua awaawa welawela me he nioi la. E kalai a miomio a pahee maikai ka manao, alaila, kukulu mai, e mahalo ia auanei.
Nolaila, o keia Kumukanawai he Hookamakama ea, he pono ole ia, a he kumu no ia e hoohaumia ana i ka Lahui-kanaka, a me ka poe opiopi, alakai aku ia lakou ma ke kae o keia lua pouli o ka make, a keehi iho no lakou mau wawae iloko olaila, auwe! e haule auanei a poho ilalo, a o ka make ka hope. Aka, ehia mea aloha o ka poe opiopio i alakai hewa ia i keia alanui, a manao o ka poino io ia i heleaku ka hana, wela na wawae, me ka olelo iho, auwe! wela au i ke ahi, ka! he welu ka hookuuli, a (lolo) wahi a na makua.
Nolaila, ke olelo nei au ma keia wahi, ina e hoopaa loa ia keia mau mea ma Hawaii nei, alaila, auwe! o Hawaii i ka haule ana ilalo, a nalowale, a kiekie ae na kanaka e ma kou wahi, a o kou aina e lilo i na malihini, nolaila, e nana ae kakou ia Sodoma, a me Gomora, no ko laua moekolohe ana me na hana hookamakama e like pu me ka wa ia Noa, nolaila, ua huhu ke Akua, a ua hoopau i ko lakou nani. A pela no oe e Hawaii e moe nei, no kou hoopaakiki i ka hewa o kou moekolohi ana. Nolaila, ua kiola, ua kiola ia kou Lahui i ka make a nalowale, a pehea la uanei oe e ulu hou ae'i No ka mea, ua ike ia ke kekee o kou mau aoao i piha ai kou aina.
Nolaila, he pono i na 'Lii, a me na Kuhina, ke noonoo nui i keia wa, i mea e pau ai keia hewa; a me keia mai a-a-i iwaena o keia Lahui, o ke ku mau ana o keia mea hoohaumia i ka Lahui opiopio, he hookamakama, a pehea la e pau ai keia ino nui ma Hawaii nei? No ka mea, aia a hukia keia laau ino ma Hawaii nei, alaila, maluhia ka aina, a me ka Nohoalii ana o ka Moi Kamehameha V. Ka mea nana e' malama keia Aupuni Kuokoa.
Aia no iaia ke ola, a me ka make o keia Lahui, i na ua aloha oia i na kanaka o kona Aupuni kaulana o Hawaii nei? Alaila, ke olelo aku nei au, e haawi mai ana ke Akua i kona aloha i keia aina i hooneoneo ia na kanaka, a me na 'Lii, na pau lakou i ka nalo i ka opu ana ole o ka honua. Nloaila, aia a wehe ia keia pani paa haumia ma Hawaii nei, he hookamakama, a me na hewa e ae e make ai ka Lahui.
Nolaila, ma keia mea, ina hoohiolo ia keia mea he bila lawe Laikini, moe manuahi; kii i ka hai kane, i ka hai wahine, me ka mare ole ia ma Hawaii nei, ina hiolo ia, alaila, e ola ana keia Lahui, alaila, pii hou na ohana alii, iluna a kiekie a pela no hoi e pii ae ai ka Lahuikanaka, a ulu. Me ke aloha. BENIKILA.
Kanikau Aloha no M. J. Nowlien,
I KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--E oluolu paha oe ke waiho aku i kuu wahi ukana ma kahi kaawale o kou mau aoao, penei: I ka la 15 o Okatopa o keia makahiki, ua make kuu kane i aloha nuiia o M. James Nowlien, ma Lahaina, Maui, a ua haalele mai i ka pili a maua ame na keiki, nolaila, ua ilihia mai malua o'u ke kaumaha kuhohonu o ka naau e noho nei, no ka mea, ua laweia aku ke kane ka mea nana e hooponopono mai--Ua mareia maua e Rev. C. B. Andrew, i ka la 20 o Feberuari, M. H. 1855, ma Kaluaaha, Molokai. A no kona haalele ana mai ia'u, nolaila, ua hapaiia mai au e ke aloha paumako e hoomalule nei i kuu kino ; a ua huku iho au i wahi kanikau aloha nona, a i kanikau hoi ma na wahi a pau a maua i noho ai, ame na wahi a maua i hele ai.
He kanikau aloha no M. James Powlien,
Kuu kane mai ka ua hehi mai ilunu o ke kukui o Lanikaula,
Mai ka ua halii mai la i ke pili,
I pili ia e kaua ka ua me ka la,
Ke anu hoi me ke koekoe,
Kuu kane hoi o na pali hililua o kaaina,
Ke huli nei au ia oe aole e loaa,
Kuu kane nana i ka wailele o Moaula,
He wai hoo-ai-ai ia i na maka o kaua,
Kuu kane mai ka piha kanaka e Halawa,
Mai ke kai hawanawana la e Kuokane,
Kuu kane mai ka luna la e Kaluanui,
Mai ka uka iuiu la e Kapili,
Oia nahele paoa i ke ala o ka Awapuhi,
Ke uhi ia nei au e kou aloha,
Kuu kane hoi mai ka la welawela la e ke kula,
Mai ka ua kualau la i ka moana,
Aloha oe, ke kane o ka wa naaupo,
Hoonaauao aku hoi i ka poli ou la e ke kane,
Auwe, kuu kane ka mea kaumaha o ka manao--e.
Kuu kane mai ka wai luupoo la e Niheu,
Mai ka piina ikiiki la e Kiolea,
Mai ka makani anu la he Waikeloa
Mai ka la kukanono la e Kuala,
Kuu kane hoi o ka i-a wela i ka hao,
Aloha oe, kuu kane mai ka aina kuahiwilua,
Mai ka ihona loa la e Keawelua,
Elua a'u hana e noho nei,
O ka u me ke kaumaha,
Kuu kane mai ka piha kanaka la e Pualanalana,
Aloha ia wahi a kaua e hele ai,
A hiki aku i na wai elua,
Kun kane hoi mai ke one o Waialua,
Mai ke kula loa hoi la e Kainalu,
Mai ka wai kopi-lima la e Kawaikapu,
Kapu mai nei ko leo la e ke kane,
Auwe, kuu kane ka mea kaumaha o ka manao--e.
Kuu kane mai ka la kanaka nui la e Kaluaaha,
Mai ka wai huailua la e Waipahu,
Ma ke kula mehameha la e Puakoolao,
Aloha ia kula a kaua hele ai,
Kuu kane mai na one loloa la e Kaniloloa,
Mai na lai elua la a ka manu,
Mai ke kaha pili ai ole la a Kaiekea,
Mai ka wai opunui la e ke Kaha,
Kuu kane mai ke kula loa la e Kalamaula,
Mai ka uka anu la e Kalae,
Mai ka makani huihui la he Hoolua,
Mai ka piha kanaka la e Kauluwai,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
Kuu kane mai ka hale ua i ka lepo,
Mai ka wai huihui la e Waialala,
Mai ka ohu nee mai la i ka uka o Kaweeku,
Ke hoohu aela la i na kahawai,
Hookahi waiwai nui a ke aloha o ka waimaka,
Auwe, kuu kane ka mea kaumaha o ka manao--e.
Kuu kane mai ke onelele la o Moohalaia,
Mai ke kula wela la e Kaiolohia,
Mai ka i-a opu lepo la e Palaau,
Mai ka makani kuehu kai la he Kaeleloli,
Aloha ke kane ka hoa pili o ke anu
I pili ia e kaua na wahi a pau,
Kuu kane mai ka lae o Kalaau,
Mai na ale kawahawaha la e Kaiwi,
Kuu kane o ka aina makamaka ole,
Mai ka piha kanaka nui la e Ainahou,
Mai ka huikau lua la e Honolulu,
Ua luuluu au ua kaumaha i ko aloha,
Kuu kane o ka hale imi ola,
Mai ka piha kanaka la e ka Halemai,
Kuu kane o ka aina makua ole,
Hookahi no makua la o oe e ke kane,
Kuu kane o ka bele hulilua e Kaukeano,
Mai ka pu kuilua la o Puoina,
Aloha oe, kuu kane o ka ululaau o Mamala,
Ke malama hookahi nei au la i ka lei o kaua he aloha,
Auwe, kuu kane ka mea kaumaha o ka manao--e.
Kuu kane mai ka hale lewa la i ke kai,
Mai na pea hulilua la e Neti Mary,
Huli aku kaua nana i ka hono o na moku,
Moku kaua la e ke kane kaawale oe,
Aloha oe, kuu kane mai ke kai leo nui la e Keonepoko,
Mai ka piha kanaka la e Pohakupili,
Mai na ale kuehu la e Pailolo,
Kuu kane mai ka ulu niu la e Mala,
Mai ka malu ulu la o Lele,
Mai ka makani wehe launi la he Ma-a-a
Kuu kane mai ka pohu lai o Hauola,
Ua ola kaua i ka ai uahi iki la o Mareka,
Kuu kane mai nu pea hulilua o ka aina,
Mai na ululaau elua la o Lahaina,
Mai ka piha kanaka la e Keawaiki,
Ua ikiiki au e noho nei i ka mea nui he aloha,
Kuu kane mai ka malu o ka uwaina o Mililani,
He lani nui oe na kuu manao e noho nei,
He lei kahiko hoi no kuu kino,
He hoa-hele no ka la kanaka nui,
Auwe, auwe, kuu kane ka mea kaumaha o ka manao--e
MRS. A. NOWLIEN.
Puuohoku, Molokai, Nov. 15, 1864.
Punahelu hoi ka makou mau Leta.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:--Ka hoakuka o ko makou mau pono kuloko, a me na pono kaulele. E oluolu oe a me kou Lunahooponopono, e waiho ae i kela ma ke akea, oia hoi keia, "Punahelu hoi ka makou mau Leta."
Eia ma Kona nei ekolu Eke Leta, a hookahi ma Kailua, a hookahi ma Napoopoo, aia ma Onouli ke kolu, aia ma kela mau Eke Leta ma Kona Hemu, e punahelu ana na a leta a makou.
Eia paha ke kumu o keia, ina e holo mai o Kilauea, e kipa mua ana o Kilauea ma ke awa o Napoopoo, a haalele oia ia Kailua, aia a hoi mai mai Kaawaloa mai, alailu, ku ma Kailua, me he mea la, ua wehe ia ka umoki o ko Kailua Eke Leta, noia hemo aua o ko makou Eke Leta ma Napoopoo, malaila no e moe ai elima pule, alaila loaa mai ia'u ka'u leta, malaila no hoi e loaa pu mai ai ka makou Nupepa i kekahi wa.
Eiu kekahi, o ka malu ole o kahi e waiho ai o na leta, inu e loaa mai kekahi mau leta a makou, ua wehe ia no mamua e ka poe kalohe, he kalohe ka! ka waiho wale iho no o ka Pahu Leta. Ua oleloia mai auanei ka pou o ka lanai o ka hale e, malaila e kakia'ku ai ka Pahu Leta; pela kuu ike ana ma Napoopoo.
Eeia ka ninau: Nowai la keia hemahema ? E kokua mai oe e ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.
Me ka mahalo no.
JOHN AHULIA.
Holualoa, Kona Akau, Hawaii, Dec 9, 1864
A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka,)
LOIO!
Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.
Honolulu, Oahu, June 30, 1864- 151-3m.
Olelo Hoolaha!
KA OIHANA WAI O HONOLULU!
KE HAIIA AKU NEI I NA MEA A PAU I loaa ka pono wai, e pau ana ka uku hapalua makahiki, a e ukuia no hoi ma ko'u Keena, ma ka la 1 o Ianuari e hiki mai ana; a ina aole e uku iloko o na la he UMI mai ia manawa'ku, alaila, e hoopaaia no ko lakou wai me ka hai mua ole aku.
HENRY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai.
Keena o ka Ohiana Wai o Honolulu, }
Alanui Nuuanu, Dek. 15, 1864 } 160-3t
OLELO HOOLAHA.
E NANA MAI E NA MEA A PAU loa e ike mai ana, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua nalowale n'ou kekahi Ilo eleele maikai, lae kea, a ua kumia oia i ka hao L K ma kekahi o na uha hope, a o ka mea e loaa ai ua lio nei, e hoihoi mai ia'u ma ko'u wahi noho ma Kaopuaua, e uku pono an laia.
160-2t A. M. KAHALEWAI.
MANUAHI! MANUAHI!
AIA MA KA HALEKUAI O Kililika, ma Wailuku , Maui, kahi e kuaiia ai o na mea o na ano a pau, e pili ana i ka Halekuai, penei:
NA LOLE--o na ano, ame na waihooluu a pau.
NA BUKE HIMENI HAWAII--ano hou.
NA BUKE PAKEKE--hoomanao o na ano a pau.
Na Laau hoola maikai a Kauka Jayne, ame Kauka Ayers, e kupono ana i ka hoola ana i na mai o na ano a pau.
O KILILIKA ka Agena no Kakela ame Kuke ma ka mokupuni o Maui.
E hele mai oukou e na makamaka a pau e nana i ko'u Halekuai, ame na mea maikai he nui wale maloko--K kipa mai no mai hoomaka-e e na hoa o nei mau wai eha, ame keia aina hauliuli o ka he kuawa. Ko oukou makamaka.
J. D. HAVEKOST (Kililika.)
Wailuku, Maui, Oka. 4, 1864. 150-3m
E NA MAKAMAKA HOI O KE AUPUNI
HAWAII
Ua lohe oukou e hoihoi ia mai ana ke KUOKOA na'u e hooponopono mahope o ka la mua o Ianuari, M. H. 1865.
E kokua pu ana o H. H. Pareka ma ka hooponopono ana. Ke manao nei maua, e mau ana no ke ano maikai o ka pepa e like e mamua, a e hooikaika ana maua e hoonui ae i kona maikai. He lana no hoi ko maua manao, ke loaa ia maua ka manao maikai i na mea i lawe i ke KUOKOA mamua.
E like ana kona ano a me kona nui me ka mea a oukou i ike ai i na makahiki i kaahope ae nei. E hoopukaia ana i kela Poaha keia Poaha. Ka uku makahiki, ELUA DALA ($2.00,) a HOOKAHI DALA ($1.00) no na mahina eono;--me ka hookaa mua no nae. Makemake maua e ike maka i hookahi dala no kela mea keia mea e lawe ana i ka Pepa, mamua o ka la mua o Ianuari.
He pono i na makamaka ma kahi mamao aku e makaala, a e eleu ma ka hoopaa ana no lakou i wahi kuleana iloko o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, no ka M. H. 1865, no ka mea, hookahi wale no malama i koe.
He hiki no i kela mea keia mea e hoouna mai i na kauoha me na dala pu. Aka, eia na inoa o na Luna nui, o kela mokupuni keia mokupuni:
NO HAWAII.
No Kohala Akau--Bona, me Luhiau,
" " Hema--Laiana, me Pali.
" Hamakua --Laiana, Kukahekahe,
Kaaekuahiwi me Waiau.
" Hilo me Puna--Koana, Laimana, Hikekoke,
Pohano, me Kaina
" Kau --Kulika, me Kauhane.
" Kona Hema --Parika, me Papaula.
" " Akau --Parika, Kupakee, Pilipo,
me Kaonohimaka.
NO MAUI.
No Hana --Bihopa, me Kamakahiki.
" Kaupo --Naloloa.
" Honuaula --Manase.
" Makawao --Poka Gerina.
" Wailuku --Alekanekero.
" Kaanapali --Moku.
" Lahaina --Balauina, me Pogue.
NO MOKOKAI
Porepe, Hikekoke, me Nueku.
NO KAUAI
No Waimea --Rowela.
" Koloa --Kauka Mika.
" Lihue --Paulo Isenberg.
" Waioli --Ioane.
NO OAHU.
No Ewa --Bikanele.
" Waianae --Kaoliko, me Keauinole.
" Waialua --S. N. Emekona me M.
Kuaea.
" Hauula --Ukeke.
" Kualoa --Kale (C. H. Judd.)
" Kaneohe --Pareka.
" Wailupe --Poli.
NO HONOLULU.
Kawaiahao --Kekauohanui.
Waikiki --Kawainui.
Nuuanu, Palama --Hu.
Alanui Liliha --Kumuhonua.
Kalihi --Kaoo.
Pauoa --Naone.
Manoa --Lima
Nuuanu uka --Pualewa.
No ka Makeke ia --Keana.
No na Katelika --Kamai.
Na'u na L. H. KULIKA.
Honolulu, Dekemaba 1, 1864.
HALE PAI KII.
MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA
"Nupepa Kuokoa,"
Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii iluna o ke
ANIANI a me ka PEPA.
E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.
H. L. CHASE (Keiki.)
142-6m Mea Pai Kii.
A. W. B. NAHAKUALII,
He Loio! A he Kokua!
AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Pallapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae, E ninau no la ia, no ka uku oluolu.
Honolulu, Iulai 23, 1864. 104-6m
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER,--Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.--Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE,--Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH,--Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe.
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hei na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Ela hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo : i ka ono ole i ka ai ; i ka nawaliwali o ke kino; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua ; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o kau puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alalia pono no elima inu ana i ka la, penei ; kakahiaka, kiekie ka la awakea. auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua e ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laa hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He lanu maikei a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa. Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he uui.
Emo ole ka oluolu o na mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a i ua paha he unikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakaiua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookani a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oioko, alaila e inu i keia Laau hoopua hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua : a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, Lookahi wale no ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hooia i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he noi wale ; a o na mai HOKII no ho i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU mea ha NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke oia i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia. a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookupuia, oia ka ai ana a me ka lau ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawa loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka hoioi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka ihooikaika ana ia mau oihaua o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka.
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI.
KOKO INO.
MAI NALULU
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai.
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.