Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 37, 10 September 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Marti Steele |
| This work is dedicated to: | R. Dwayne Nakila Steele |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
haku, a hoomoeia aku na kua nui i hoopaa ia i na pine hao, a kapiliia o luna i na papa hele, ua hanaia ma na aoao i na paehumu, a hoopaa ia no me na apo hao, na kekahi kamana haole no i hana, a pau kaha, a maikai ma ku nana ana. Ua waihoia he mau malama a oi ae, aole hiki ke hele na lio, bipi, miula, ame ke kekake ke hele maluna o ua uapo nei, o na kanaka wale no ka mea hiki ke hele, no ka mea, aolo i iliwai likeia na poo me ka honua, ua kiekie maluna ka uapo, a ua haahaa malalo ka honua. Nolaila, hiki ole i na holoholona ke hele malaila, ua manao paha ka Luna alanui e paa loa ana, nolaila kona hookoe ana ia wahi, aha nae i pulumiia mai e ka wai, heaha la ia mau kua nui, me ia hao i hanaia a paa, lilo ana i mea ole.
Nolaila, nui ko makou minamina no ia alahaka, me ka manao iho, e pau ana ka naku ana iloko o ke kelekele nenelu poho, eia ka e hoka ana, "No ka mea, aole oukou i ike i ka wa e puka mai ai ke keiki a ke kanaka, i ke aumoe paha, i ka wanaao paha," wahi a ka Baibala.
He lio kekahi mea i laweia e ka wai, ma ke kahawai o Ainakea ame Kapaau, ua kukuluia ua lio nei e kona kahu malaila, me ka manao aole e poino ana, aka, ikoko o keia wa no ia ua ai, a lilo ai ka uapo o Puaiole o ka poino noia. O ka loihi o kahi i laweia ai o ua lio nei, aka, ua aneane he mau haneri (100) anana a oi ae ka loihi, aole nae i make ua lio nei, aka, ua manumanu nae kona ili i ke kuoloia i ke aa, mai make no paha, no ka mea, ua paa e i kekahi mea nana i keakea, oia kekahi mau kumu kukui malalo mai o kahi o J. W. Haiha Esq. a malaila kona wahi i paa ai a loaa i kekahi kanaka. Ina aole keia mau kumu kukui, ina ua lilo i ka make keia holoholona. He nui no na poino e ae i keia wai, aole e hiki ke hoomaopopoia, a he oi aku keia o ka wai nui mamua o na ua ana a pau ma Kohala Akau nei, no ka mea, he uuku loa ka wa i ua ai, a malie ka ua, a pau nohoi ke kahe ana o ka wai, nui nae ka poino. Me ka mahalo.
S. W. KALAAUNUI.
Kaipuhaa, Kohala Akau, Hawaii, Iulai 1864
Lunamakai ikaika ma kana Oihana.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA KAUMAKA OE: Ka hale makeke a ka manu, kahi e o-na nuiia nei e na tausani pua lehua i kau i ka wekiu; na mu-o hinalo aala i kilihuka ua liiliiia o ka hooilo, ka noio nana e kaau nei ina ipuka hale o na keiki o-poo o ka naauao, mai ka ua kiai leo o ka manu o Panaewa i Hawaii, a ka wai kuau-hoe a ka lawai-a i na pali i Kauai, puolo hainaka wale mai hoi o Niihau a ke kiki-i.
I ka hapalua mua o keia makahiki, ua hoomaopopo iho au i ka ikaika o koonei Luna Makai apana, oia o D. Kaulei; oiai, ua kaikai ia oia ma ka mana o ka olelo a ka Mea Hanahano Gov. P. Kanoa, a ua noho hoi ma kaiaulu, kahi e kie-i ai maanei a ma o. Aka, ua paio oia ma keia apana me kona mau enemi, a ua lanakila o na lanakila. O ka pohaku kumu o ke kihi ma keia apana i luaiele ai na oiwi, oia no o umeke uala awaawa, a me umeke bia. A o ka hamare hoi ana e wawahi nei, a me ka pauda, o ke Kanawai o ka aina. Aka, he makehewa paha oukou e ka poe heluhelu i keia pepa, ke ike mai i ka moolelo, oiai e uneune aku ana au me ke kolopa, i olokaa aku na pohaku nui, a me na pohaku liilii i ka hanahanai o ka mahalo. Eia malalo iho:
1. Oiai ua hoe-e mai ma Paa, & Mahaulepu, he poe inu uala awaawa a me ka bia; ua waiho aku o D. Kaulei i palapala hoopii imua o ka Mea Mahaloia, Judge G. W. Lilikalani Esq, Lunakanawai apana. A ua hookolokoloia lakou 9, $6.00 pakahi, $54.00; hookahi i haawi i ka bia ia hai, he 10 lakou, he $10.00 + $54.00 = $64.00 ka uku hoopai, a me na koina. He kakaikahi na mea opiopio, o na elemakule a me na luwahine, ua huluaa i ka inu uala, a me ka bia, oiaia o lakou kekahi i hoopaiia. Aiwaiwa wale na elemakule a me na luwahine o keia aina, he hoou-i okoa ae no, aole nae e hiki---O ka Helu 1 keia maluna o kona ikaika i akaka ia'u.
2. Pela no ma Koloa-kai ua hoopii oia imua oia Lunakanawai hookahi no, a ua hookolokoloia a ahewaia, he 15 lakou; he $4,00 pakahi, a o ka huina o ko lakou hoopai he $60,00, a me na koina. No ka ona i ka uala, a me na mea ona e ae paha.
3. I ka malama o Iulai nei, ua komo oia ma ka apana o Hanapepe; ua hoopii ka mea nona ka inoa maluna, imua o Judge J. Kauai, Lunakanawai apana, a ua hoahewaia, 6 lakou, a he $11.00 pakahi, a o ka huina o ko lakou hoopai he $66.00, a me na koina.
No ka Hula Hawaii, a me ka loaa ole o ka "Palapala ae Hula."
He ekolu kumu nui o kuu mahalo no D. Kaulei, Kapena Makai o Koloa. Pehea la ko oukou ike mai ia D. K. ____? ua hiamoe anei? ua uhiuhi lau-mamane anei o ka wai a Kapapala? ua pee anei ma ka malu o na lala o ka hookamani? Aole paha e-a?
Ina me D. K. ____ kekahi Luna Makai ikaika, kulua mai ma ka Nupepa, i hinu i na laulau ono oluna o ka papaaina o ka Nupepa Kuokoa.
Ke pulou mai la o Haupu i na Kihei-pili a ke anu; ke nihi ae la maluna o Maona, ke kuehu mai la ka ua Akiukiu i ka lau o ka nahele, e hoi kaua a ka poli o ke alanui o Huleia. Me ka mahalo.
J. W. G. KAIA.
Koloa, Kauai, Augate 4, 1864
He Leta no Oregona Mai.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: Ka Hoku Loa malamalama o ko Hawaii Pae Aina. Eia mai kahi nu hou, ke au aku la i na ale hulilua o ka Moana Pakifika, a halawai aku me oe i ka lai o Honolulu ke oluolu nae i kou manao.
Eia ua wahi nu hou la, o na kanaka Hawaii a pau a Kale Olelo e, e kipa mai nei, oia hoi ka poe ku makahiki, he $10 00 no ka malama hookahi, a me ka poe hana mau hoi ma ka uku la, e hana ana maanei, $1 no ka la, a he $6 no ka hepedoma hookahi. I ka manawa e hana ai a kani ka bele aina awakea, hoi mai na haole paahana a pau a komo ma ko lakou hale aina, a pela no hoi na kanaka. Alaila, laweia mai la ka ai a na kanaka maoli iloko o kekahi Kini-pana nui, ua hoopihaia i ka palaoa oolea, oia hoi ke koena i koe iho mai ka ai ana a ka poe haole, oai hoi ka uala kahiki koekoe, ka io bipi paakai, a kau iho la iluna o ka papa aina, lalau aku la na kanaka i kahi palaoa oolea, me kahi io bipi paakai, a paa iho la ma ka lima, pela ia lakou a pau, a ina e haawiia mai ke ti, he elua, a ekolu paha kanaka i ke kiaha ti hookahi, a pela aku a pau lakou.
A eia hoi ka hilu loa, aole e loaa mai ke pa, ka pahi, ke puna, ke o, i ka lima wale iho la e paa ai kahi mea ai. Holo no ka puaa malalo o ka papa aina, kipaku aku no na kanaka, huhu ke kuene, a olelo mai, "mai pepehi oukou i ka puaa a ka haole, no ka mea, o ko oukou hoa ia e like ai." Ina hoi e laweia mai ke koena ai a ka haole, puoloia me kekahi pale pakaukau ano pelapela, a lu ia mai la ma ke alo o na kanaka maoli, elike me ka hanai o ke kahu i kana ohana moa, he nui na manawa i hana ia ma keia ano. O ka hale aina o na kanaka maoli, ane like me ka hale o na holoholona, a pela no ka hale moe o na kanaka maoli, aneane like loa no me ka hale o no holoholona.
Ma keia Mile Olopapa wale, he nui ka hana pono ole ia o ka mea ai a na kanaka maoli, ma ka Mile Olopapa ma Port. Madison, maikai ka mea ai a na kanaka maoli, e like me ka mea a ka haole, ua lawa pono ke kanaka ma kana ai ana, eia nae ka mea hoohalahala, o ke kopaa ka mea i makemakeia e na kanaka maoli, i mea kokua ma ka inu ana i ke ti a kofe, aole nae he loaa, o ka malakeke awaawa wale no ke loaa mai, nolaila, hoowahawaha na kanaka i keia Mile Olopapa, hiki mai no ka poe ku makahiki, nana no i ke ano o na mea ai, ina ole lawa pono, ku ae no hele ana, noho iho no kekahi poe, me ka hoomanawanui no. Ma ko'u noonoo wale ana, ina no e maikai ka mea ai, a me ke kupono hoi o kahi e ai ai, a me kahi hoi e moe ai, me ka loaa pu mai hoi o ke kopaa, alaila aole paha e mahuka pinepine ana na kanaka; aka, ina e nele i ka hoomaikai ia ana ma na mea oluolu maikai ai ke kino, e ku ae no auanei hele ana.
Oia kahi manao kauleo aku ia oukou e na makamaka, mai Hawaii a ka mole o Niihau, ke ike mai la no oukou i ke kina o ka mea ai, a me kahi hoi e moe ai. Ina e makemake ana oukou e kepa, a holo mai ianei, eia wale no ka pono. E kuka pu me ka Ona malaila, a maikai pono na mea ai a me kahi e moe ai, alaila, pono ke hele mai.
Maanei au e kuu aku ai i ka maka o ka peni sila mai ko'u hapapulima aku.
Owau me ka mahalo,
GEORGE B. KAHINANO.
Port. Gamble, W. T. Iulai 16, 1864
He olelo pane i na
MAKAAINANA O KONA H., HAWAII.
E KA NUPEPA KUOKO E; ALOHA OE: E oluolu paha oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau aoao i keia mau hopuna olelo i hoikeia maluna, "He olelo pane ina Makaainana o Kona Hema, Hawaii," a penei ka'u olelo e pane ai:
Ua ike au i na manao o oukou e ko Kona Hema Hawaii ma ke "Kuokoa" o ka la 13 o Augate o keia makahiki, e olelo ana, "He leo no Kona Hema, Hawaii."
Aole nae au e pane wale aku ina ua hoopololeiia ka oukou olelo i ka oukou mea i olelo ai, aka, no ko oukou hoopuka i ka olelo waiwai ole, a he olelo kuhihewa i ka nana aku, pela ke ano nui o ka oukou olelo.
Ke olelo nei oukou e o'u makamaka, "he poe hoopilimeaai makou mamuli o na Kuhina ame na 'Lii, wahi a ko oukou kukulu manao ana, e akahele oukou o ku i ke a'u ka i-a nuku oi, e hoopono ka hele i ka uka o Puna, e nihi ka hele mai hoolawehala.
E nana pu mai oukou e o'u makamaka, o ka Elele a oukou i koho ai, ua ae oia e hoohiki i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a o makou na Elele i oleloia e oukou he hoopilimeaai mahope o na 'Lii ame na Kuhina, aole makou i hoohiki, o ko makou hoopilimeaai auanei ia?
He 105 Pauku o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a me ka pauku hea kahi e olelo ana e hoohiki na Elele, i ao hewa ai oukou i ka Elele o oukou, e hele i Honolulu e hoohiki lalau? Mawaho nae paha o ka ili manoanoa o ua buke la ea?
Ke olelo nei au ia oukou ma ia mea, ua kohu pono keia wahi olelo a kamalii penei: Aohe ono wa-kae-aka-i, i ka lio maka-pu-kae-aka-a, he lio hu-he-kae-aka-wa, ma kapa alanu-kai-uku-i, no ka mea, o ka Elele a oukou i koho ai, ua alakai hewaia e oukou, a ua hoohiki me ke ano koku ole, mamuli o ka oukou alakai hewa ana.
Eia kekahi, ma kahi hea, a ma ka pauku hea o ua Kumukanawai la kahi e olelo ana, na ka Lunakanawai apana o Kau mokupuni o Hawaii e hoohiki na Elele? Pela io no, lea io no hoi ka apa ia Hawaii he moku nui, aole no hoi i kana mai ua hoolalau o oukou i ka Elele o oukou? No ke kaa paha o ka la ma Kumukahi e puka mai ai ka mea i pouli loa ai o Kona Hema, ina paha ma Napoopoo e puka mai ai ka la, ina ua malamalama, a o makou na Elele i oleloia e oukou he hoopilimeaai mahope o na 'Lii ame na Kuhina, aole makou i hoohiki.
No ko makou ike e lalau ana na Elele o oukou me he aama la ka pii i ka pali, a pela ka paha makou e lalau pu ai, a pii pu i ka lapa manu ole, o ko makou hoopilimeaai auanei ia mamuli o na Kuhina ame na 'Lii?
Aohe Kuhina i hele mai ia manawa e koi mai ia makou e hoohiki ole, na ko makou Lunaikehala no i koi ia makou a i alakai ia makou e like me ka noonoo i loaa i ko makou mau uhane.
O ko oukou manao anei e like pu makou me na lio keiki i make ka makuahine, a e hahai hewa ana me kekahi lio kane? Pela io no ko oukou manao.
"Ku pouli io no ke aloha o Kanehoa,
Aohe eu i ka haua e ke anu."
Eia hou, ke olelo nei oukou aole pela ka manao o ko makou poe nana i koho; o oukou auanei e ko Kona Hema na Makaainana o Lahaina, ame Kaanapali nei ame na apana e ae i hoopuka ai oukou ia olelo? Na oukou auanei makou i koho e ko Kona Hema? Aohe no ka paha oukou i ike i ka Olelo Hooholo a ko Lahaina mau Makaainana i hoopukaia ma ka Nupepa Kuokoa, ke olelo nei au, o ko oukou makapo ia. E alakai ka makapo i ka makapo, a haule pu laua i ka lua. Haule na Makaainana, haule pu me ka Elele iloko o ia kuhihewa.
E aloha auanei,
J. A. NAHAKU.
Kuanapuli, Maui, Aug. 18, 1864.
Ahaaina Lulu Dala Luakin ma
WAIALUA, MOLOKAI.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: Me ka manaolana hookamani ole, ke hooili aku nei au i keia wahi ukana ia oe, a nau hoi ia e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kowa, a e ahai hele aku hoi ma na palena kai o keia mau mokupuni, i ike mai ai na hoa Karistiano a pau e noho ana mai ka hikina a ka la i Haehae, a ka welo ana a ka la i ka ilikai o Kaieiewaho, ma ka mole aku hoi o Lehua.
Eia iho ua wahi ukana la, ma ka la 30 o Iulai, oia hoi ka Poaono, ua hapai ae na hoahanau o ka apana o Waialua, he ahaaina lulu dala, i mea e pau ai ko lakou Halehalawai, ame na Pukaaniani no hoi kekahi no ka mea, ua hoomanawanui no lakou i ka noho ana ma ka papahele i na kau i hala aku la, aka, ano, ke hiki nei lakou i ke kau o ka lanakila, a e seku ana lakou i ka noho ana ma ka papahele, a e noho hoolai ana lakou ma na noho ma keia hope aku.
Eia hoi ka huina o na dala ma ia ahaaina ana, he $102.31 1/4, penei ka hookaawale ana, na ko Waialua poe, he $59.87 1/2. Ua haawi mai lakou e like me ka nui o na dala a lakou i kohokoho mua ai, e like me keia, na Rev. D. W. Kaiue Esq, $10.00, na Rev. S. N. Nueku, $5.00, na S. Paulo $5.00, na S. Kauhane $5.00, na Kaokaka $5.00, na Kaili $4.00, na Waiauwia $2.50, na Napela $2.00, a na na kamaaina hoi $2.00.
A o ka hapanui mai ka hookahi dala a hiki i ka hapaha; a o ka nui hoi o na dala a na haumana kula $5.00, ke hui puia nae me ka kekahi mau wahi keiki liilii hele ole i ke kula. Eia hoi ka nui o na dala mai ka poe o waho mai, ke $32.31 1/4, penei ka mahele ana: Na ko Mapulehu poe me kekahi poe o Kaluaaha, ame kekahi poe e ae o lalo mai, he $8.75, na ko Honouli, ame Moakea, ame kekahi poe uuku o Honomuni, he $10.56 1/4, na ko Halawa poe hoi, he $13.00. Ua loaa mai hoi $5.12 1/2 ma ke kuai ana'ku i ke koena puaa o ua ahaaina la.
A he hui hou hoi ia huina houluulu, me ka nui o na dala a ko waho poe mai, ua like ia me $97.18 3/4, hui hou mai me $5.12 1/2. O na puolo puaa i kuaiia ai, alaila, hiki ka huina a pau loa i ka $102.31 1/4, e like me ka mea i haiia maluna. Nolaila, e wiki oe e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, e lawe kukini mama aku i keia wahi ukana imua o ka poe puukani opiopio, ame ka poe hapauea i hele a kolopupu a palalauhala e noho ana i ke aweawe liula o Mana.
Me ka mahalo,
S. K. MAHOE.
Waialua, Molokai, Aug. 8, 1864
Makena Hula ma Halehaku.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: E oluolu oe e ka Luna Hooponopono o ke Kuokoa, a hookomo iho i kela mau wahi hua e kau ae la maluna, "Makena Hula ma Halehaku." Ma kahi i haiia ae la maluna, malaila kahi nui loa o ka hula, ma ka hale o kekahi kanaka o Kamaikaaloa kona inoa, malaila kahi e hula mau ai kela la i keia la, a penei ka hana ana a ua kanaka nei ina he haumana komo hou aku i kana pa hula, alaila, ninau aku la oia i ua haumana nei, "e hoohiki mai auanei oe e noho mau loa ma ka'u pa hula?" "Ae," alaila, pule aku la oia i ke Akua penei: "Kukuhi mai i ke kea, ka inoa o ka makuu, ame ke keehi, ame ke kaulawaha, ame ke apoopu Amene." Pela mau iho la ka hana mau ana a ua kanaka apiki nei.
Ma ka la 5 o Augate, oia ka la i uniki ai o ua pa hula nei, ke ano oia mea, he uniki, e hoolako mua i ka puaa, kalua a mo-a, me ka hoomaikai ana i ka hale i na lau laau uliuli o ka nahele, me ka hana ana i kuahu iloko o ua hale nei, a maluna hoi o ua kuahu nei, e hoonaniia'i i na pua o kela ano keia ano. Nianu mai paha auanei oukou, 'i kuahu aha la hoi ia?" Ke i mai nei hoi o iala, "i wahi ka no Laka e noho ai," he oiaio kau, pela io ko'u ike maka aole ko'u he lohe pepeiao mai, aka, he ike maka maoli no, maluna o ke kuahu kahi o Laka e noho ai, no ka mea, o Laka ke Akua o ka poe hula, wahi a lakou, a ma ka puka o ua hale nei, ua kukuluia he mau laau loloa, ua hakuia i na lau maile, ame na lau uliuli o kela keia ano, a makaukau na mea i haiia aela maluna, alaila, hoonoho like i na haumana a pau, me ka malu o ka hale aohe walaau, ia wa, ku ae la ua kanaka nei iluna, pule aku la i ke Akua ma ka pule ano e, a pule pu aela no hoi me ka poe a pau o loko o ua hale nei.
A pau ka pule ana, ia manawa, hoomaka ae la ka hula, ana, i ka nana aku i ka hana uso ole a keia poe, aole wahi mea mikohukohu ihi, o ka nui o keia poe, he eiwa ko lakou nui, a eia iho ko lakou mau inoa pakahi, o Hu, Kekila, Kahikina, Kahea, Lino, Kapahi, Kaleiopu, Kaniho, ame Keakalani, he mau kaikamahine opiopio laua malalo paha o na makahiki ewalu. Auwe! aloha ino keia mau kaikamahine opiopio i ka lawe ia e ko laua mau makua i ka hula, ina he oiaio na ko laua mau makua i hoouna e hele i ka hula, a e alakai paha ia laua iloko o ia hana lapuwale, alaila, e pono e hopuia keia mau makua hana lapuwale. Eia no hoi kekahi, aole no paha i ae ke Kumukanawai e hula keia poe ma Halehaku nei, a i ole ia, ma na wahi e ae paha? No ka mea, o ke ano o keia hula, he hula puuliuli, a ina ua ae mai ke Kumukanawai i ka hula puuliuli ana, alaila, ua pono io ka lakou hoomahui ana ma ia hana uso ole, ina aole i aeia e ke Kumukanawai keia hana lapuwale, alaila, e pono i na makai ke makaala ma kahi i haiia ae la maluna, no ka mea, e hana mau ana keia poe i na manawa a pau. Me ka mahalo. S. K. K.
Makawao, Maui, Aug. 9, 1864.
Kanikau no ka Lai o Lele.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: E oluolu paha oe e hookomo iho i keia wahi Kanikau o ko kaua makamaka me ka uku ole.
He wahi Kanikau keia no kekahi Kalana o keia Aupuni; i ko'u manao ua make ia, a nolaila ko'u haku ana i wahi Kanikau nona malalo nei.
Aloha oe e Lahaina e,
Kai kou haule ana,
Auhea la hoi kou mau?
O na kau i hala'e,
Kou mau la kinohou,
Aka, a no e,
Ua haule kou mahiole,
Kau pahi me kau pu,
Ua haule pu laua,
Lanakila o Santana la,
Kai a-a e puhi rama,
He ahi Helene,
Ahiko-e aa,
Pau o Lahaina e,
Mai kela pea, a keia pea,
Nawai la e kinai?
Aloha ino o Lahaina,
Pehea la kou pono,
E lanakila hou ai?
Haliu i ka Haku,
Mihi i kou hewa,
Kiola a haalele,
Lalau i kau pahi,
Oia ka pono mau,
Kaua me ka enemi
Na pua a Satana,
Paio a Lanakila,
A kau kou Hae mua,
Pomaikai hou oe,
E Lele, e Lahaina e!
Aloha nui loa oe.
D.
Kona, Hawaii, Iulai 19, 1864.
MARE.
Iulai 25, ma Waialua, Molokai, mare o S. Paulo Nawahine, na Rev. S. W. Nueku laua mare.
Iulai 30, ma ia wahi no, mare o Meheula me Kelea, na Rev. S. S. Nueku laua i mare.
Sept. 5, ma Honolulu, mare o Kamaneo, no Maulaua, Oahu, me Kaohipu, no Palolo, Oahu, na Rev. H. H. Pareka laua i mare.
HANAU.
Iune 10, ma Waialua, Molokai, hanau o H. Kamalo w, na Laumauna me Kawelo.
Iune 10, ma Kawaikupu, Molokai, hanau o Keahi k, na Nalu me Maraea.
Iune 26, ma Poniuohua, Molokai, hanau o I. Kahiki w, na D. W. Kaiue me H. K. Kaiue.
Augate 26, ma Wainee, Lahaina, Maui, hanau o M. Kaonohi, na J. W. Newa me A. Kea.
Aug. 27, ma Polonui, Lahaina, Maui, hanau o Daniela Hakuole k, na D. H. L. Hakuole me L. Kekuewa.
MAKE.
Iune 5, ma Kainalu, Molokai, make o Mahuka k.
Iune 6, ma Oneula Honuaula, Maui, make o Hakalau k.
Iune 10, ma Paeahu, Honuaula, Maui, make o Laluhi w.
Iulai 1, ma Ulupalakua, Honuaula, Maui, make o Makaila w.
Iulai 5, ma Palauea, Honuaulu, Maui, make o Kaanaana k.
Aug. 26, ma Keawakapu, Honouaula, Maui, make o Kalai w.
Sept. 1, ma Kawaiahao, Honolulu, make o K. Pehu k, he kauhoia kona mai i make ai.
Sept. 6, ma Pahua, Honolulu, make o Kipipi w, hemai maoli kona mea i make ai.
OLELO HOOLAHA.
UA HAALELE MAI KA'U WAHINE mare, o
Kaale,
i ko'u hale, a me ko maua noho ana, nolaila, ke papa aku nei au, mai HOAIE na mea a pau ia ia ma ko'u inoa.
KAMOHIA.
Waikahalulu, Sept. 5, 1864 146-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hoolaha aku nei au no kekahi mau Lio helehewa, he Lio ulaula lae kea, ekolu wawae keokeo, i kuniia me ka hao ma ka uha akau, penei N, a malalo o keia hao he hao i ane like me Ki pukahale. A o kekahi, he Lio eleele lae kea loihi, elua wawae keokeo, i kuniia i ka hao penei C, ina ike ka mea nona keia mau Lio, e hele me ka makaukau i na dala, e loa ano au ma Kolowalu ke kuleana o na Lio e holo nei, ina e kii ole mai na mea nona keia mau Lio, a hala na ia he 10, lilo loa keia au Lio ia'u.
SAMUEL JOHN.
Kolowalu, Honolulu, Sept. 6, 1864 146-3t
A. W. B. NAHAKUALII,
He Loio! A he Kokua!
AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o keia ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka uku oluolu.
Honolulu, Iulai 28, 1864 140-6mt
OLELO HOOLAHA
O KA
PAPA NANA KOHO
NO KA
APANA O HONOLULU,
KE HOOLAHA AKU NEI LAKOU I NA mea a pau e koi ana, he kuleana e koho no na Lunamkaainana, e halawai ana lakou e kakau i na inoa o na kamaaina o ka Apana o Honolulu, ma ka Haleku a o Kamoiliili, ma ka Poakahi, la 12 o Sepatemaba, a ma ka Halekula o Wailupe, ma ka Poakolu, la 14 o Sepatemaba.
JNO. MONTGOMERY, Luna K. Hoomalu.
GEO. H. LUCE, Luna Auhau.
J. S. LOW, Kahu Kula.
Honolulu, Sept., 1 1864 146-1t
$30 00 MAKANA!
E HAAWI NO AU I NA DALA MAkana he Kanakolu, i ka mea a mau mea paha nana e hoihoi mai i kuu NOHO LIO a me ke KAULAWAHA, i aihueia'i mai ke kua aku o kuu Lio, ma ka po o ka Poaono, la 3 keia malama, a penei ke ano o ua Noho Lio la: He Noho Lio ano Beritania, a ua hoailonaia me na huaolelo,
"Shearsby Canterburg,"
ma ka Noho a me ke Keehi, a pela no hoi ke Kaulawaha, ke hoike pu ia mai nae me ka mea nana i aihue, i hoopaila'i ma ke Kanawai, a i ole ia, e uku
Makana no au i $10 00
i ka mea nana e hoihoi mai i ka Noho Lio, me ka niele ole ia'ku o ka mea nana i aihue. E hoihoi ae ia P. Naone, ma Pauoa, a a nana no e hookaa mai i ke dala ia oukou.
S. SPENCER, (KEPINE.)
Honolulu, Sept. 7, 1864 146-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo nei, e Kaakina, no ke koho ana ia la i Luna Hooponopono no ka waiwai o OKIHEWA (w), o Waihee, Moukpuni o Maui, i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia nei i na kanaka a pau o ka pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Sept., 1864, i ka hora 3 o ke ahiahi, oia ka ia a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole, i hoikeoia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni oka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Sept. 26, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei e Moses Puua, no ka hooiaio ana i ka Palapala Kauoha o MAKAIOEE (w) o Lahaina, make aku nei. Nolaila, ke hoike ia kau nei i na mea a pau i pili, o ka Poakahi, oia ka la 3 o Oak., 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai; a me ka poe hoole e hoike ia aku; aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Sept. 9, 1864 146-2t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e Kaaia (w,) no ke koho ana ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o WALAWALA (k,) no no Honuaula, Kona Akau, Hawaii, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeiai na mea a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 24 o Sept., i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai, a me ka poe hoole e hoikeia'ku; aia ma ko'u Keena hookolokolo ma Onouli Nui, Kona Hema, Hawaii, kahi e hana ai.
C. F. HART,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onouli Nui, Kona H., Hawaii, Sept. 5, 1864. 146-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o KAMAHUI w,
no Kailua,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kealo, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o KAMAHUI w, no Kailua, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, oka Poalua, oia ka la 20 Septemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. MCCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Sept. 6, 1864 146-3t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o KAIHUALUA,
no Waikiki,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R. G. DAVIS, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kahula w, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o KAIHUALUA k, no Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kauaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 10 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. MCCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Sept. 2, 1864 146-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MAE, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e Nalu (w,) no ke koho ana ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o KANEHAILUA (k,) i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia nei i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 24 o Sept., i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Onouli Nui, kahi e hana ai.
C. F. HART,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onouli Nui, Kona H., Hawaii, Sept. 5, 1864 146-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o MAILELUHUA k,
no Kahaluu,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. ROBERTSON, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, o Keahuawa w, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o MAILELUHAU k, no Kahaluu, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 13 o Sepetamaba, i ka hora 10 o kakahika, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikela, aia ma ka Hale Hoonoloko ma Honolulu, Oahu.
L. MCCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aug. 30, 1864 145-2t
OLELO HOOLAHA.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, Oahu, e hoomaka ana i ka Poakahi, oia ka la 3 o Okatoba, M. H. 1864.
S. Kanakaole, J. Kahai,
J. Komoikeehuehu, J. Papa,
Kaiama, W. N. Pualewa,
Kauamu, Kaaihelemoku,
John Neddles. Lopailani,
Kaunamano, P. Naone,
S. Kumuhonua, Keliikanakaole,
Kelohanui, Alex. Auld,
Malaki, Napoliona Nihi,
Keawelohelii, J. Maluaikoo,
Iwa, H. Kahanawai,
E. H. Boyd Waihinaio,
JNO E. BARNARD,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Sept. 2, 1864 145-4t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o PAELE,
no Waialua,
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o ka waiwai o PAELE, no Waialua, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalua, oia ka la 13 o Sepatemaba, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a LEIMAKANI a me KIHEWA, na Luna Hooponopono Waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mau mea hooponopono waiwai ia.
L. MCCULLY.
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Aug. 30, 1864 145-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e Kuapu ame Makalepo, no ke koho ana i Luna Hooponopono no ka waiwai o KAHAIKE, o Wailuku, Mokupuni o Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Sept., 1864, i ka hora 1 o ke ahiahi, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikela, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ke Apana Elua.
Lahaina, Maui, Aug. 26, 1864. 144-3t
MEA HOU!
Pulupulu! Pulupulu!
UA LOAA MAI IA'U MALUNA O ka moku Kiapa
'HELEN MAR,'
mai Bosetona mai, i kekahi mea
Wili Pulupulu Ano Hou!
no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, mailoko mai o keia wili hou, he hookaawale ia ne ka Pulupulu mai na hua mai----o nahua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.
Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka Pulupulu, penei:
HELU 1,---(KI AILANA,) he 8 keneta no ka paona hookahi.
HELU 2,---(ANO GEOGIA A AIGUPITA PAHA.) he 6 keneta no ka paona hookahi.
HELU 3,---(PULUPULU KAHIKO O HAWAII NEI.) he 5 keneta no ka paona hookahi.
A ina e lawe ia mai ka Pulupulu ia pau ka anoano i ka waeia, a e kuai aku au, penei:
HELU 1,---(KI AILANA,) he 25 keneta no ka paona hookahi.
HELU 2,---(ANO GEOGIA,) he 20 keneta no ka paona hookahi.
E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.
144-3m H. M. WINI.
E HOOPUKA IA ANA
MA
KA POALUA, AUGATE LA 2,
KA
HIMENI HOOLEA HAWAII!
PAI HOU IA! HOONUI IA!
A ME
KA HOOPONOPONO IA!
HE 400 AOAO!
UA PAI HOU IA IHO NEI KA
BUKE HIMENI HOU,
a ua hoomakaukauia e kuai koke aku.
Ua hoomahuahua ia'ku keia buke, me ka Himeni Hou he nui loa, he 400 ka nui o na aoao.
No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumukuai o ka buke hookahi, penei:
HIMENI humuhumuia me ka lole, $0 50 Keneta
HIMENI humuhumuia me ka ili, 1 00 "
Auhea oukou, e ka poe haipule, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o Ziona, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o
H. M. WINI.
Ina e makemake kekahi mea, e pai no au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hua GULA, o ka uku no ia hana ana, he HAPAHA dala, (25 kaneta.)
Honolulu, Iulai, 80, 1864.
A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka,
LOIO!
Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864 136-3m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA HOI, UA KUAIKA poe nona na inoa malalo, i na Bipi apau i kuniia me ka hao na Bipi a P. F. Manini a me W. Jarrett, koe nae na Bipi i maheleia ka pepeiao, a i kuniia hoi i ka hao 3, mai ka la mua mai o Iune iho nei.
Nolaila, ke haiia'ku nei ma keia Olelo Hoolaha, no makou ia waiwai, a o ka poe mea aina a pau e holoia ana e ka bipi o ia ano, a o ka poe paha e loaa ana ka bipi o ia ano, ke nonoiia 'ku nei e hai mai i ka poe nona na inoa malalo nei i ka wa kupaao. A ke papaia'ku nei na mea a pau, mai kuai hoi i kekahi o na bipi o ke ano i haiia maluna.
JAMES R. HOLT.
JOHN D. HOLT.
OWEN J. HOLT.
Ke hoike aku nei au, o ka poe nona na inoa maluna, ua kuai lakou i ke koena o na Bipit i kuniia me hao o P. R. Nanini, a me W. Jarrett, ma ke Kudala ma ka la 24 o Augate, 1864.
W. C. PARKE, Hamuku.
Honolulu. Sepat. 2, 1864 145 1m
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o PAAHANA
no Honolulu,
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Paahana, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulakauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 16 o Septemaba e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a KUMUOKALANI, ka Luna Hooponopono Waiwai a ka ea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu ina paha he kumu oiaio kona i oie e hookola ua moo waiwai ia, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.
L. MCCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Sept., 2, 1864 145-2t
OLELO HOOLAHA.
NA KANAKA A PAU, ME NA NAOLE, a Pake hoi, e ike oukou ia
Kauihou W.,
ka'u wahine mare, e noho ana ma Honolulu nei, mai hoale makou ia ia, o poho oukou, no ka mea, aole au e hookaa i kama aia, no kona haalele kumu ole ana mai ia'u.
AKONI MARINA.
Honolulu, Aug. 26, 1864 146-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA HOI, O KA'U WAHIne mare o
Kapihi,
ua haalele mai i ko'u wahi moe a me ko maua noho ana, nolaila, ke papa aku nai au i na mea a pau, mai hoale aku ia ia me ko'u inoa, no ka mea, aole au e uku i kana mau aio.
ALLEN COMSTOCK.
Honolulu, Aug. 22, 1864 146-6t