Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 34, 12 July 1906 — Page 1

Page PDF (313.50 KB)

"N"a
Hoopoiiopoiio ia H«\\vnii.
3UKK II, HKLU
POAlM, in,AI 12, 11,1)11,
NA HELU APAU, 183
Moolelo
TCahiko.
IlanmatauhuweJ. J/ /',*;,«• no KA A A'J A UP UX7>
MOOLELO .V0\\
RflJHtffl J.
Ka Na=i Aupuni o Hawaii.
Auhea oe, o ki u maicnn 'in. () kou houpuka aca mai la i ka inoa o kekshi ho^hauau o'r; a kop hoi kou hoike ara ma i na in OH o kahi mau nln jwaena o lakou nei e Lonobo insii m".
0 kau hoike ana ru.n nei i liook'ihi Wrili 1 no imv.i, a buna hivLoe i n» inoA o kalu poe al.i e a^ ua like Joi kaa hanti i*na, p kui pi'iku.i 'In, me LC»I hnopc a wale i ka inoi o ku mo a lii'.ukil'i i piiku a-ruHUu no nei, a po'imvi iho la hoi ur, o ke ,ihu k.iln man inoa e ae. a kaholo w.ile III-M nei no ktu ulclo am; GIH ibo no iwaena o na In i uu j pu M » Hu» ka ill mu kaua i nei me a he an a. Aoln Uui uo i liai ae nei \ ko lakou mau mij.i i ka Aha Nin. MA knV in^nao, »ole ia he olelo poun o kn makua, u ka hooka uhihi walp tina'ku-
"Eia ko'u niftii'o," wahi A Krtmeh inietia i hoo-mau ami r,i i k, na oielo ann. E hele kokp kukoa i KonA i ka Id apojo. A o ke ano o k* hnakui hole, penoi no ia ( he hur^ktii Akao. ne hartk-n oi'o.
0 Ka'ioc-ilii ko akua kaa ^ukahiki. A ke haavri nei au i ka lu-um apaa o ke ol« a me ka mako iiiM. A naaa pocoi e hoonoho a e wae i kona ilarnuku. A o na lepa kapa ewalu, oia kona mau hoailoaa kapu. A o kona kapu, ha kapu moe. 0 ke alii, a mau alii, a makaainana e mco ole ana ilalo i ke ka'i ana o Ka-hoalii, he kipi oia. A e uwalo la ke kanawi, penei; E ka-pu-E-mo-e!
Mamaa o ko Kamehameha baalele ana ibo ia Kawaihae me kona alo alii a vau a nee .aRa no ka huakai poai moku ia Hawaii, ua hoonohonoho ino la oia he mau kumu kanaw&i lniii nona a me kona au-puni. A c pa^ ana keia mau kumu kunawai maluna o na'lu a D3e na makuainana.
0 ka ilina no nac i ku ai keia mau kanawai onn, oia no ke ^kaa o Kanoalu, ke Akaa Kaa makahiki o ua Paiea nei. 0 ke uuo nui o keia mau kuma kanii-wai, oia keia:
1 Aole o make ke kauaka i hoopiiia mai ma ke
ano lawehala imua o ko alii; aia wale no a noe'o pono
ia kona hala imua o ke Akua, a e kukalaia ana hoi
na mea a pan o ka aina, e hele mai e hoolohe pono i
ka hookolokoloia ana o ua kanaka 'la.

2 E hoohiki maoli ia ana ka mea, a o ka poe pah a
na lakou kb hoopii imua o keia Akua tnamuli o ka
lawelaWeia ana e kn papa kahuna.

3 He mea pono t kuhipunone, na kahuna a mo na kakaolelo o ku
hailooa no ka poe oiaio a me kn oiaio ole o na olelo a
ka poe hoopii mai i ka howa o kekahi kanaka.

4 E lilo keia poe a pau i papa nana oali pono a
ouh hewa no ku aina; a e hoikeia ka lakou olelo hoo-
holo ma o ka pohaka a«la keokeo a me ka pohaku
a la eleele. Ina, ho ahewa ka ol&lo hooholo, alaila, e
puhiia ka mea lawe hala i ke ahi.

MOKI7NA III.
K<' Mwfih o ko Waken i,\\a .Vo/zw ana ma Kohhi-Ea Loaa
ttnn o Jfc Altun Via a Knmelta l ileuna.

Aole ano o Mehani i oleloia ae In, oia no oMeha-Inus, i ike nui ia ma na Mela Koihonua, ma ka inoa in i MehdlAni. e pili ana ia Pupa, e like me ke mele i kuhtkuhiiR a° lt>? Aole auoi o Mehalani, oia no o Mphnil.ini i ikoin DIH ka iuoa o keia ko a i a o Kaoai i hmkoin
Ua hoike mai hoi o Aber.hama F- rnander ma ka an so ]7l o k-ina Buke 1, Kfi Lnhm Pohmetia, ma ka r,ian«o aim u kekabi poe paa moolelo kiihiko o Hawaii i.f', n K-na wai-lua-lan« (o,a o KaiuawaeluaJani) oia \\fA jn.'ii kahiko o ka Moknpcni o K^ai; a o Lalo-wai a hoi, oia kekahi moa kahiko o ka Mokopuni o Oahu nn.
Aia m-d kekahi pa ap la am>» kahiko i pt'iia ma ka M H 1840, e waiho nei ma ka wnihona pelapala o ka m^a kdkau, ua Icaa ka moa ' Lalo Ororo." Ua like keia me k» inoa "Lalo o Lolo, a i ole, ' Lalo Ololo." 0 keia inoa •'Lalo Or-jro" i hoikeia ma keia palapala am? ae la, oia ka inoa o kekahi wahi ma Puna, Hawaii, an p ane 5 mile ma ka hikira hem a aku o ka Lua o Pele.
Ke kuhikuhi nei ka mea kakaa i L eia mau hoike ae la i mau mea hooiiiio mai, ua lehuleh i loa na wahi
0 Hawaii nei i kapam ma ka iooa Lolo, Ololo, a i ole,
OlooJo; a ma la ano e hiki ai ke oleloi^ heinoakama-
aina uo kei.i no Hawaii nei. mai kahiko loa mai.

Aia ma ka Malrup'im o Ka< ai, e like me ka mea
1 hnikeia ma ka helu i hala, IO«H no keia inoa "Lolo"
oia hoi. Lolo i-Hanaimaa ma Wainitn-(a ua konro
hewn ma kola heJu i hala, ka inoa Wahiawa)- Lolo-
Mehnjlani, na no ma ia wahi (Wainiha) a o Lolo-
uiauna no hoi.

Aia ma kekabi o ua kaa a Hiiaka, oia hoi o "Ku-nihi Kaena, bolo ana i ka malip," e loaa ai ka Inoei Ohiki-Lcto. Peuei kekahi hapa o ua kaa la:
Kumhi Kuena, holo ana i ka mahe
Ua welawola i ka La, ko alo o ka pali
Aaamo mai ka La i Kilauea
Ua wela i ka La na Keawaula
Ola i ka rrakam Kaiaula
lie makaui la no lain
HHOM i kn La na Makua
WeU i ka La na Ohiki-Lolo.
E hoikn piha ia aku ana keia kaa ae la ma ka moolelo o Hiiaka tna keia maa aku.
E jJuomau in aku una7