Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 32, 10 July 1906 — KA WELAU AKAU. [ARTICLE]

KA WELAU AKAU.

Be mau tausaui o na tansani 0 na ilala lehulehu loa a ko ke ao nei i lilo no ka imi ana i ka welau akau;. a he mau ola kanaka manuunuu loa hoi i' |ioomoepuuia ma ia alahele puanuanu a ko ke kanaka noeau i ko aku ai; eia nae;, aohe i. lihi launa aku, kekahi oia mau hūakai i. kahi I makeniake nui ia e loaa' a e ik'eia hoi e ke ao huli akeakamai o ko kakou nei poai. Uā - frOao"~kekāhi poe huH" 1 ua welau akau nei, e hoea ilaila, ma na haluna. Aole no i. hoiolea i. ia mau hoao ana. O ka hapanui o na.huakai i lawelaweia, maluna no ia o na moku ame ni auwaa holo hau. Ke, ake loa nei ko kai kakou mau poai akeakamai, e ike me ka maopopo lo u ina paha he aina a he honua maoli ma ua po i anu akau nei; a ke noho ia nei paha ia kaha honua aina e kekahi lahuikanaka elike meko kakou nei kt ano. He mau hipuu makahiki lenulehu loa keia mau hoao ana a keia poe; aole no i hiki aku ia mau hoao ana i ka pahu hopu, e hiki «ai. ke oleloia ae me ka. .maopopo, ua Ko'ea ka hoao ana i ke Kiekie na o ka ike lihi ana aku ia wahi, elike me Mose i ike aku ai i ka aina o Kanaana, ka aina o ka waiu ame ka meli. He mea maopopo, ua lioopohua ia ka ikaika o ke dala ma keīa mau alahele; ua hoopuhiliia ka noeau ,o ke kanaka; a okamakau kau.huli'honua a na ahahui akeakamai ame ka na kanaka wa iwai i ohohia ma nei mau hana i j hpo iuliu ai, ua lilo i m a ole. A ke waiho la no ke kaha honua o ka welau akau, he mea pohihilli iloko lokapolikua o ka nel.e, mai ka ike, a me ka niaopopo ana i ke kanaka e noho ana ma t a aina mawaena o na welau elup, o ka poepoe honua nei. Aia ma kekahi moolelo kahiko o Hawaii nei, oi.t ka moolelo o ''Alohilohi." ua hoikeia, o ka inoa o ka aina ma ka welau akau ponoi, oia a Olohe-l'na. A o ka aina malalo mai o ia aina ma ka welau akau ponoi, oia o " Kini-lau.'' ,A o ka aina o Ala&ka e olelo ia nei i keia wa. ua hoike mai ia moolelo kahiko; oia o Kahiki-ma ai-kea kona inoa, Ke hoike nei keia moolelo kahiko o Hawpii nei ua ike mua ko Hawaii nei poe kahiko, i.ia he aina paa ma ka welau akau ponoi. a ua kapa lakou ikela aina o t)lohe-lua. 0 ke kumu paha i kapaia ai pela, mamuli ia o ke olohelohe oia aina, a aohe ulu ia e na nea ulu; a i ole, he aana-lii a-pa-nenee ke kupu ana o | ko laila mau mea ulu. . . | Ua hoikela nohoi ma keia moolelo kahiko o Hawaii nei, o ka ai a ko laila poe kanaka, he "ko-. hi" oia hoi ka hau-paa (i'ee) a kakou 6 olelo nei i keia wa, Pehea la i loaa ai keia ike i na ku- , puna kahiko o Hawaii nei no kela

aina ma ka welau akau a ko ke _ao [naauao e hoopapau nei i ka' liuli-anii? He ninau polūhihi no ia-ke kuailo ae i kona haina i kēia wa. O' na mea maopopo nae, oia keia: • 1. He . aina io no, aia ma ka welau akau, a ua ike 'ila Hawaii kahiko ia mea'.' 2. He lahuikanaka no, aia ma ia aina, aua ike no na Hawaii kahiko ia inea. 3. 0 ka ai aia iahui i ola ai lakou wahi a ka hoomaopopo- ana ana Hawaii kahil£o, he hau no ia (i'ee), oia hoi ke "kohi.'' 4. Ao ka inoa oua nina la ma ka welau akau, wahi a na Hawaii kahiko, oia o Olohe-lua. Aia rna ka manaoio hoomana 0 kekahi poe Karist:ano ma Hawaii nei, ke manaoio nei lakou, aia he lahi'ikanaka i ike ia lehova nia ka welau akau, ka aina 1 hoopuniia e ka hau paa (i'ee), a e hoea mai ana ka manawa, e hele mai ai lakou mai ia wahi mai a hoea i keia <- wao kanaka,'' a kakou e noho nei. Ua hoomaopopoia ma kekahi mau manawa he lehulehu wale i kaa hope ae nei, ka ikeia ana o ke akaku .o Y kekuhi kulanakauhale iloko oka lewa. A ma ia akaku. ua ikeia aku na kahoaka halepule nani ioa eku ana, a pela hoi me na hale nani i okoa loa ko lakou mau kii i kapiliia ai mai ko na hale aku o keia ao aina a kakou e noho nei. Aua manao wale ia e leekahi poe? o ua akaku la, oia ke kii kahoaka o kekahi kulanakauhale ma ka weiau akau. Ua huna ke Akua i ke alahele e hoea aku ai ko keia ao aina i ao aina akau la; a o kekahi manao- paha kei--i i o':eloia ma keia hopunaolelo a Solomona: "He mea n.ani i ke Akua ke huna i kekahi mea lie mea nani hoi i na 7 li:l ke iml.