Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 534, 1 September 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

      ----------

HE $20 MAKANA.

    ------------

E haawiia no ka uku makana i ka mea a mau mea paha e hele ae ana e hoike imua o ka Papa Alanui i ka mea a mau mea paha nana i lawe ka ipu-kukui i kau ia ma kahi i hanaia o ke alanui Moi kokoke i ke alanui Alapai i ka po o ka Poalua nei.  Angate 16.  E hoomauia aku no ia uku makana pela, i na hana kolohe a pau ola ano e ulu mai ana ma keia mua aku, na na wahi a pau o ke alanui e hana ia ana.

 

         Ma Kauoha.

 

Honolulu Augate 17, 1892

aug18 2wksd.

 

-------------------------

KA LEO O KA LAHUI.

 

-------------

 

JNO. E. BUSH.

 

Lunahooponopono a me Puuku.

 

-------------------------

POAHA, SEPATEMABA 1, ’92

--------------------

Heaha Mai ke ano o na Kanaka?

         -------------

 

Ma ka Poalua o keia pule, ua laweia mai kekahi olelo hooholo hilinai ole i ka Aha Kuhina.  Mamua o ka noea ana ae iloko o ka Hale ua ninau ia mai na alakai o ka Aoao Lahui Hawaii Liberala e komo pu aku i keia hana.  Oiai, ina e hoomauao ka lahui, o kekahi olelo nui a na hoa o ka aoao liberala, oia no ka popo, ke ino a me ka lolo o keia Aba Kuhina, a he nui aku, i na moho e kaahele ana a e haiolelo ana, ua ae aku na alakai o ka aoao liberala i keia mea i noi ia mai o kekahi aoao e hui aku.  Aole wale no hoi o na ike i kumu ai na hoino a na moho i kohoia ai e ka lahui, mamuli o ko lakou olelo e hoopau i keia Aha Kuhina, aka, ua ike maka maoli ia no ka oiaio o na kumu e hoowahawaha ia ai o keia Aha Kuhinai.  I kela a me keia la o keia Kau o ku Ahaolelo.  Aole a lakou mau kumu hana, aole he hiki ke wehewehe mai i ko lakou manao e pili ana i ka pono a pono ole o na hana o ka hale; ua hoike maoli mai no hoi ia banekarupa ke aupuni, a ua hoike mai i ko lakou hilinai ole ia, oiai ke koi ia mai nei e hookaa i ko lakou aia, i ke hou hoaa nei i o a ia nei; a o ka oi loa aku hoi, o ka laulaha o na hana inoino e pahola nei ?mena o keia lahui, a iloko o keia aina, mamuli o ka lilo o ka oihana makai a me ka oihana dute i mau ipuka a i mau kakoo no ka hana ana i na hewa, oia kekahi mea inoino loa a keia Aha Kuhina i hoohemahema ai iloko o ko lakou noho Kuhina ana.

         I ka noonoo ia ana o keia olelo hooholo hilinai ole, ua hiki ole i ka Aha Kuhina ke pale no lakou iho, koa wale no ua olelo hoomokuahana pili lahui.  I helu ia mai ma ka aoao o na Kuhina a me na paalalo ma ka aoao o ka lahui i kohoia e hele  e hoopau ia lakou.

 

         I malamalama ai ka lehulehu i ke kulana o ke koho ana o ka poe i hele mai ma ko lakou mau Iolo iloko o ka Hale a koho, a me ka poe i hele kino wale mai no me na waha i waiho i na noonoo kananka iloko na opeope ma kuono kauhale, Penei ke koho ana o na hoa:

 

MA KE KOKUA I KA OLELO HOOHOLO:

 

1- J. Ena

2 - E. C. Macfarlane

3 - A. P. Peterson

4 -  J. A. CUmmins

5 - J. N. S. Williams

6 - J. Kauhana

7 - J. M Horner

8 - P. R. Hind

9 - J. G. Hoapili

10  - J. Marsden

11 - ALex Young

12 - H. P. Baldwin

13 - W. Y. Horner

14 - R. D. Walbridge

15 - Jas. Anderson

16 - L. A. Thurston

17 - G. N. Wilcox

18 - P. P. Kanoa

19 - W. C. Wilder

20 - C. Ashford

21 - J. ? Bipikane

22 - S. K. Aki

23 - A Kauhi

24 - R. W. Wilcox

25 - J. E. Bush

26 - A. Horner

27 - I. Kaluna

28 - J. K Iosepa

29 - J. K. Akina

30 - W. O. Smith

31 - A. S. WIlcox

 

KA POE KOKUA I NA KUHINA:

 

1 - C. O. Berger

2 - D. W. Pua

3 - W. H. Cornwell

4 - A. Drier

5 - S. K. Pua

6 - J. K. Kaunamano

7 - T. S. Nahinu

8 - Wm. White

9 - L. W. P. Kanealii

10 - W. Edmonds

 

KA POE KOKUA IA LAKOU IHO A KOHO OLE:

 

1 - J. Nawahi

2 - K. M. Koahou

3 - G. P. Kumauoha

4 - J. H. Waipuilani

5 - J. N. Kapahu

 

O keia ae ia maluna na mahele ekolu iloko o keia olelo hooholo hilinai ole i na Kuhina

 

                                 ------------------------------

 

            He Manaolana

 

                                  _____________

 

Ma ka pau ana o keia Aha Kuhina, ua kau ka hookohu ana mai o ka Aha Kuhina hou i ka Moiwahine, a i ka lahui, ma ka hapanui o ka Hale Ahaolelo ka apene aku a hoole paha, e like me ke aupuni Moi o Emelani, ka makamua o na aupuni o ia ano ma ke ao nei ma ka holomua.  He wa kupilikii keia o ka aina; ua komo kakou i na aie, mamuli o na ahuai a me na hoolilo kupono ole.  Iloko o kanakoln (?) la e koi ia mai ana ke aupuni e hookaa i na paahana aupuni e $50,000, koe iho he $10,000 mawaho ae oia mau hookaa ana mai na loaa e komo mai ana ma ka waihona.  He $180,000 hou aku i koe e hookaa ai no na aie a ka Baneko Hale Leta, o na dala ae ia he $10,000 wale no na dala maoli e hookaa ai a me na eke makani, i puha ae ai ma ka aoao kokua i ka Aha Kuhina i ka Poalua iho nei.  Aka he mea hiki wale no keia ke hooponopono ia, ka loaa ka Aha Kuhina i hilinai ia, a e ke ana e ike ia ai ka hilinai ia aole ma o ka hookohu ana mai a ka Moiwahine ma ke ano wae i na punahele, a kapae i ka makemake o na kupa o ka aina, aka, ma o ka mea i ku i ka makemake o ka hapanui o ka lahui iloko o ka Hale Ahaolelo.  Nolaila, e manaolana aku kakou e alakai ia ka Moiwahine maluna o ke kahua holomua, malalo o ke Kanawai, a na ke Akua e kokua iaia i loaa ai ka pono o ka poe a pau e noho ana malalo ona iloko o keia Paeaina.

 

_______________

 

UA AA KA AHA KUHINA.

 

------------------

 

Ua lohea ae ua aa ka Aha Kuhina i pau aku la e moni i ka apuawa, ina ka Ahaolelo e hooholo ana i ka Olelo Hooholo a Hon. S. K. Pua i onou hou ae ai i ka Poalua nei.  O keia no ka olelo e pili ana i ka hilinai ole i ka Hamuku i hehi ia ai e ka Aha Kuhina, a ka Honepala opio, i hoomanao ole ai i ka Poalua nei, a o ka olelo hookahi no e like me ka mea i hehi mua ia e ka Aha Kuhina, oia no ka ka Loio Kuhina hou i noi mai e kanu ia i ka ilina ma Makiki.  Ua akamai no ka lawe ana mai a ka Honepala opio e hapala i ke keokeo me na hana haukae a ka ele, e pakele ai na hoahanau ona iloko a ka Aha Kuhina, aka, ua hehi ia mai no keia lokomaikai manawalea e ka Loio Kuhina, oiai aole oia e ae e hana ia kekahi hana i akaka kona ano e like me ka uhi hookamani a ko Kohala Moho o ka Hale, ana i hana ae ai ia Kuhina Numana, ma kana hoololi e waiho ia oia mawaho o na olelo hilinai ole ia.  Nui ua lauwili o kekahi o na hoa H. wali o ka Hale, aka aole ia he mea hou ia auna, a he kupono no e makeala aku ka iahui i ka poe hala pela i hiki ke kau pono na heailuna(?) o ka lakou mau, hana e hoohewahewa ole ia ai ma keia mea aku. 

 

         Aka, o ke aa mai o ka Aha Kuhina ia na hora(?) e mauliawa ana e hoopau i ka Ilanmuku, he mea hiki ole ia ke manaoio ia, e ka poe hoopono, a i hemo ka uhi wai o na kuemaka ma na hana Kalaiaina, i like ole me ka mea e paa ana i ke kaiepa o na la opio, nana hoi ka olelo hooholo ahewa i ka Ilamuku.  No ka mea o ka hewa a ka Honepala opio o ka Helu 5 o Honolulu aole ia he mea hou, aka he mea ka hiko mai mua mai, e pili ana i ka buro (?) oihana maikai.  a he mea kamaaina i ka lehulehu, a o ka kaliana o ka Aha Kuhina aia a peka ia aku e ka Ahaolelo, alaila, hana i ka lakou hana, he uhi hookamani wale no ia i kupono i ka poe opio ma ke kalai-aupuni a me ka poe hookamani. 

 

________________________

 

HOIKE A KE KOMITE WAE.

 

-------------

 

E PILI ANA

 

I Na Mai Lepera ma Molokai

 

___________

 

 

No keia mau hoololi ana, e kupono ana e hoolilo ia he eono a he ewalu tausani dala, aka, o ka pomaikai e komo mai ana mamuli o ia mea oia no ka mea e hoapono ai i ka hoolilo ana i kekahi puu dala i oi ae.  Nolaila kou Komite e paipai aku nei i ka pono e hooko ia keia mau hana hou, a ke manao lana aku nei aole e alai ia e ka haiki o ka waihona, ke ko ana o keia mau hana.

 

         He kupono no e hoomaopopo ia aku ka hoomanao o ka Papa Ola i keia, ina aole na kaulahao a me na heleuma, i hoohana ia no na paipuwai e moe lan ma ke kumupali i olelo ia ae nei mamua, e hoomaemae ia mai na kio-lep-hao a pena ia hoi me ka uhi talanahu a mea e ae e hoopakele ai, e hikiwawe auanei ko lakou lilo ana he mea waiwai ole a he mea e hoonui lilo aku ai no ke pani ana no lakou ke poino wale.

 

         Me he mea la aolo i kupono ia makou e komo aku a wehewehe ma na mea liilii e ae a pau e pili ana i ka Kahua Mai oiai ua lawa iloko o Hoike a ka Papap Ola na hoike ana e pili ana i kela a me keia mea liilii i kupono e kuhikui ia mai i ko ka Ahaolelo hoomaopopo ana.  Aka hoi, mamua o ko makou hooki ana i keia hoike a ke Komite, ua kupono no e olelo iki ae makou no kekahi hoopii i waiho ia mai ia makou e no Kaikamahine o ka Heme Bihopa, e noi ana e haawi ia aku kekahi kiai i oi ae o hiki ai ke hoopakele ia lakou mai na lima o nan kanaka opio a me na keikikane.  Ua loaa ka hoomaopopo ia ana o keia mea e ka Papap Oia a me kona mau luna.  Ke kono ikaika aku nei no pae makou e kiai ikaika ia ka pno ma keia mea a e hoopai oolea ia ka poe hana hewa.

 

         Ke waiho aku (???????????) makou mahalo i na hookipa mea oluolu i haawi ia mai ia makou o Mr. W. H. Tell, ka Luna Hooponopono, a me na hookipa maikai ana mai o ka poe a pau e noho la ma ia Panalaau.

 

         He nani ka noonoo maikai i ikea ia aku e hoike ia ana e ka lehulehu.  Ka malama i ke kulana hoolohe, aka me ka hoike pu ana mai ia manawa hookahi i ko lakou hoomaipopo pono i ko lakou mau kuleana, ua lilo he mea i komohia kuonoono i ko ke Komite mahalo.

 

         Ua kauoha mai ka lehulehu e hoike aku i ko lakou aloha aina a aloha i ka Moiwahi, i keia Hale Aha olelo a i ka Lahui.

 

William O. Smith LUna Hoomalu

 

A.    R. Hind, J. G. Hoapili, J. N. Kapahu, L. W. P. Kanealii, D. W. Pua, Paul Neumann, Alex Young, G. P. Kamauoha, J. W. Bipikane

Honolulu Augate 2, 1892

 

_________________

 

NU HOU KULOKO.

 

-------------

 

Piha pono makou me na nuhou o ka Aha Kuhina i hoopau ia.

___________________

         Ma ka la 28 o Sept, e koho hou ia ai, i Alii ma kahi o Alii Numana i hookiekie ia ae i Loio Kuhina, a i hoohaahaa, ia hoi ma o ko lakou olepe koki ia ana.

 

_____________

 

E haawi ia ana he Luau ma ka pa o Halealii, i ka ia apopo, no ka hoomanao ana o ka la hanau o ka Moiwahine.  He mau heihei waapa hoi ke lalo o ke kulanakauhale Momi.

 

_____________

 

I ka wa i haule ai ka Aha Kuhina, ua lohe ia aku kekahi poe Hawaii i kokua mahope o ua Aha Kuhina nei, e olelo ana, puka ino oukou.  I puka paha hoi ia oukou, e kena poe pukalua, wahi a kekahi i pane aku ai me ka leo oolea, o ka hoowahawaha i ua mea la nana ka olelo.

 

_____________

 

He pahaohao ka ike ia, o ka niniau o kekahi poe Lunamakaainana ke hoopuka ia ae kekahi mea e pili ana i ka Moiwahine iloko o ka Hale Ahaolelo.  Aohe i loihi na la i aui ae nei, a hoino a e kamailio hele ana lakou, no ke Alii a me kana mau hana, a i keia manawa koke hoi he okoa ka lakou mau leo e mele mai nei.  He wahi manao paha.

 

____________

 

OLELO HOOPAHA

__________

 

Ke kauoha aku nei ka mea ?nena ka inoa maloko nei i ka poe a pau i ae ia ia e oluolu o hookaa mai i ko lakou aie, iloko o hookahi ?? hina mai keia manawa aku.  E pono na hoalooa e hoolohe i keia leo i lilo ai i mea pono no na aoao elua.

A.   AH FAY

 

Waikapu, August 31, 1892  Aug 31 ??? sept 2  ????