Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 279, 14 September 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Dana Wong |
| This work is dedicated to: | James Kehaulani Wong, my pops |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA
I keia la, ua hookohu ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, no ka Apana o Koloa, Mokupuni Kauai.
C N. SPENCER.
Kuhina Kala aina.
Keena Kalaiaina, Aug. 31 '91. 271-d3t.
---
I keia la ua hookohu ia aku o W. Von Gravemeyer Esq.. i hoa no ka Papa Alanui o Hana, Mokupuni o Maui, ma kahi o P.M. Rooney i wa ho mai.
Eia na hoa o ua Papa la"
DAVID CENTER ---Luna Hoomalu.
OSCAR
W. VON. GRAVEMEYER.
C.N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 2 1891. 3ts-d.
---
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI O MANUKA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU, HAWAII.
Ma ka Poakolu, Separtmaba 23, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, ua makaukau o hoolilo ia aku ma ke kuai kudala akea ana, ka hoo limalima o na Aina Aupuni o Mauu-ka a me Kaulanamauna, iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ko laua ili, he 26,000 eka oi, a emi mai paha.
Ka manawa hoolimalima 10 makahiki
Uku koho mua, $100. a ma ka hapa makahiki ka uku ana.
Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no hoi i ke Aupuni i kekahi wa iloko o ka manawao ka hoolimalima, ke komo aku a ke lawe nona, ke hoolilo aku a pau i kekahi mahele paha o ua mau aina ne, no na mea e pili ana i na pa aina home, me ka hookuu ana o ke aupuni i na hoemi kupono mai ka uku hoolimalima aku.
C.N. Spencer,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 27 '91. 269 4t-d.
---
KA RULA NO NA KAA.
Mamuli o ka mana i ili mai maluna o'u ma o kekahi kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana o na Ohua a me na Ukana a me ka ae ana no ka hoolimalima o na Kaa, Kaahuilalua, Kaaukana, Kaakikane, a me na ano kaa e ae, ma ka Apana o Honolulu. Ke hana hou aku nei ma keia i na Rula Hou iho ma hope nei e piliana i ke ku ana o na Kaa ohua, e heluhelu ia Rula 12 A., pene:
12. A---Oke Kaa ohua laikini ia e kali @nua ma kahi Hoolulu ma Honolulu o ke Alanui Kaamahu Oahu, e hoolaina ia la kou ma ka aoao Ewa o ka aoao hema aku o ke Alanui Moi, o kahi e Kipoho Manienie ia la, a ke alanui kapae makai a ma ia ala aku a ke ala@kapae ma ke kihi o ka Hale Hoolulu o ke Alakaamahu.
A ma ka lihi makai o ke Kipoho Manienie Waena, e huli la ma Ewa.
A ma ka lihi o ke Kipoho Manienie Akau Hema, mai ke Alanui Moi aku e huli la makai.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaiana
Keena Kalaiaina. 262-3ts-d.
___
HOOLAHA OIHANA WAI.
Honolulu, June 22, 1891.
I kulie ai me ka Pauku I, Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886.
O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai ke hoomaopono ia aku nei, o na uku @wa no ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa ia ma ke Keena o ka Oihana Wai, ma ka la I o Iulai, 1891
O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke umikumamalima la mahope iho o ia wa, e paku'i ia aku ana no he umi pa haneri keneta.
O ka poe a pau e heokaa mai ana i ko lakou auhau wai e hoike pu mai i ko lakou likiki hope i uku ai.
Ma ke Keena o ka Oihana; Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na @oohau.
JOHN C. WHITE.
Luna Hooponopono Oihana Wai
223-24ts.
---
Ma keia hope aku, aole o hoouna ia kekahi pepa ma ka owili pakahi ke ole e uku mua ia mai, ke ola o ka pepa, ae hoolohe e na makamaka i keia no ka OIAIO, a me ka LEO, nele no ka uku ana mea uele no oukou i ke kukui ole.
Ma ke kauoha
KA LEO O KA LAHUI.
---
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me puuku.
---
POKAHI, SEPATEMABA 14, 1891.
---
NA HANA AUPUNI.
---
He mea hauoli ka ike ia aku o ke Aupuni e hana ana i na hana aupuni, no ka mea, he mea e hoolawa ai i na limahana i ka hana a he mea hoi e hoopomaikai ai i na kanaka, a ma ia mau ano e hooulu ana he pomaikai palua. O keia iho la ka hana kupono a ke aupuni no loko nei o ka aina, mawaho hoi he imi aku i ke alanui a me ka makeke e loaa hou ai he pomaikai i ka lehulehu, a ma ia mea he pomaikai pu no hoi no ke aupuni. E pii ana, a e emi ana ke aupuni e like me ka pii ana a emi ana o ka pomaikai o kona lahui. Nolaila, he hana kupono na hana a ke aupuni e hoohana ai, ina e ike ia oia ka mea e hoopomaikai ana i na kanaka ma ka hana ana ma ano a pau, a o na hana pilikia loa na hana e haawi ana i ka pomaikai i ka hapanui, i ka lehulehu, oia ka hana kupono e hana mua ia.
Ua lohe mai makou eia ke aupuni ke hoopapau nei i ke alanui ma ke kua aku o Puowaina, a me ke ala nui o Hilo, e pii la i ka Luapele.
He oiaio he mau hana keia a ma kou i makemake ai e ike i ka hana ia, iloko nae o ka manawa kupono, a mahope iho o ka hana ia ana o na alanui a me na alahaka, na uwa po a me na uwapo, a pela aku; o ka hana i ka hana e wehe ana i ka pilikia a e kokua ai i ka noho'na o ka lahui mua, a mahope aku na hana hoohiluilu a hoopukapuka, a kokua paha i ka poe kakaikahi e hoopomaikai ia ana e ka hana e hoohana ia aku ana.
Ke hana ia nei ke alanui Pele o Hilo, a ke hana ia nei ke alanui ma ke kua o Puowaina, a ke waiho wale ia nei hoi ke alanui Pali o Nuuanu, a ke kolo nei na hana no ka eli ana i ke awa o Holulu. I ka hoohalikelike ana i keia mau hana a ke aupuni o hana nei, ua oi aku ka pomaikai o ka nui lehulehu ina o ke alapali o Nuuanu a o na alanui maoli o Hilo a me ka eli ana i ka nuku o ke awa o Honolulu, ke hana mua ia a mahope aku kekahi o keia mau hana elua. E aho aku no nae ke alanui o Hilo eia ae no ke oki loa. o ka hana ma ke alanui ma ke kua o Puowaina. He alai wale iho no ia hoolilo ana i ka hoohana ia ana o na alanui e like me ko Nuuanu. He alahele maoli keia ala no na kanaka mai kekahi apana a kekahi apana. Ko ke alae hana ia nei no kekahi poe waiwai, e ake ana e kuai i ka aina o ke aupuni i koe a pau loa aku, alaila, noho aku e hoopukapuka ma keia mua aku i ka poe malihini a poe nele paha. Ko Hilo alani hoi, he hana e hoopomaikai ai i ka poe kukulu Hotele i uka o ka luapele, a no ka hooko ana i na ano ai o ka pee makaikai, he mau kaau a oi iki aku o ka makahiki. Aka, o ke alapali o Nuuanu, ke alanui i hiki ke hana ia a hiki i ke ana lealea ke holo me ka oluolu, a e kokua ai hoi i ka poe he lehulehu wale, eia ke waiho wale ia nei. Ua hiki i keia alauui ke kukulu ia no kanaha tausani dala a maikai. E pau ana he hane@i tausani dala no ke alanui o Hilo, a koe aku hookahi hapa nui. O keia alanui ae hoi o ke kua o kakou, aole he akaka o ka nui o na hoolilo no @pia alanui i keia wa, aka, aia malaila kahi o na hana hoonanea a hoohala manawa, e like me ke ano o ka palu e puhi ia ana i ha opelu ke ake ia e hoopuni i ka upena. He mau ano hana waiwai ole keia e hana ia nei, a he hiki ke kapaia na hana hupo o ke au o Liliuokalani. Ua loho mai makou eia ke kiai mau nei o Hanale Walakahauki i keia alanui o ka paa ae alaila ka iho koke iho no paha ia e hao i ka aina. He poe waiwai e ae no kekahi. He hana maikai no e hana ia, mahope aku nae o ka pau ana o na hana pilikia maoli i ka hana ia.
---
NO KE AHA LA I NELE AI.
---
He haohao makou i ka pakalaki mau o kekahi poe kanaka i makaukau, a naauao maoli no i ka lawelawe mau i ka hana, e like me Bila Uwana. He kanaka makaukau keia, aka, aole nae he ike ia iho e ka poe e kee ana ka waha i ke aloha Hawaii. Eia keia Hawaii imua o na Lunakanawai, ia lakou ka hapai ana i na kanaka ke kupono a makaukau. No keia pahaohao, ua imi makou i na kumu, a eia na haina i loaa ia makou: Na kumu i nele ai. 1. He aia. 2. He kuokoa loa. 3. Aole he hahai meheu, a he palu ka. 4. Aole he hookamani. 5. Aole no ka Hui Hoole Waiona a Mea ma.
Na kumu e ikea ai.---Elilo i hoahanau, ina he hookamani hiki no, iloko no ia o ka naau. 2. Mai kuokoa oe, aka, e holo, e like me ka uwahi o Kula, he hau. 3. E kukuli 4. E hookamani. 5. E lilo i hoele waiona e punahele nei i na Hoole Waiona. O keia iho la ke alanui e ikea ia ai keia au palukuha a hookamani launa ole mai, ke poo o ka hiu.
---
C. W. AKEPOKA.
---
"Kaulana mai nei o Akipoka, Mahimahi lua ole ma ke kanawai, Nana i kuipalu na komohewa, Na hoa hulihewa o ka hoiana."
Iloko o keia mau la, he mea e ka lanakila mau o keia hui o AkeAkipoka & Akipoka, ma ka laua lawelawe kanawai ana ma na hihia. Ma ka pule i hala ua hui ia ae ka Ilamuku a me kona mau hoa, imua o ka Aha Hoomalu no ka imi ana i ka hale o Mr. Hunt no ka rama. Ua hoopai ia ka Ilamuku mamuli o ke kue ana i ka pono o ke kanaka. Ma ko makou hoomaopopo, o keia hui loio a me ka hui o Nawahi a me Huntsman na hui kuokoa a wiwo ole e lawelawe nei i na hihia. He pomaikai nui ko kakou i keia hui mana pilikia hoopii koikoi. Eia iho la ma ko Akepoka ma mau lima na hoopii ana no ka palapala hoopii hooiliua a Keli@ahonui, ma ka aoao o kekahi o na pilikoko.
---
HE MOKUAHI HOU.
---
Ma ka Poaono nei, ua hoolana ia ae iloko o kekai, ka mokuahi hou o ke Kauka Palani. He wahi moku kahiko no keia, aka, ua hanu ia iho nei @nae a auliikolemanu, a ua hookomo ia i mau mea paahana hou.
He ku i ka mikioi ke nana aku, o ka ikaika o kona enegini, he 24 lio, a o kona loa, he 36 kapuai, o kona laula, he 18 kapuai, a o kona hohonu, he 58 iniha.
E holoholo ana keia wahi moku mawaena o kou nei, a me ke awalau o Puuloa.
Wahi a Solomona, o ke dala ka mea e hiki ai na mea a pau, a pela io no e ike ia nei, a ua lilo hoi i mea pula-kaumaka no na mea a pau, e hana ana i kekahi hana, a ua hiki no hoi i keia wahi moku ke helo i 8 a 10 mile i ka hora hookahi oia ka manao o ka mea nona ua moku la, aka, aia no a hua ka laau alaila ike ia kona ano, a pela no hoi keia wahi waa uuku.
---
NUHOU KULOKO.
---
Ke ohi ia mai nei ka papa Kiure, no ke Kau ae nei o Okatoba.
Ua hoopai ia o Frank. Burton e ka Aha Hoomalu, he $10 no ka hoowahawaha Aha.
He mau la ku wale mai no keia no ka moku kaua Penesecola, mai ka hau anu mai o Kaleponi.
Ma ka Poalima nei ka piha ana o ka 400 makahiki, o ka loaa mua ana o Amerika ia Columebia.
Mai poina i ka hoonaue ae ma ka Ema Kuea i keia po, malia hoi o kani mai na hokeo kani, a na keiki a Mr. Berger.
Ua ike hou ia aku na helehelena o ka Hon H. A. Wilimana, ma ke taona i keia mau la, mai kona kaa mai ana no kekahi mau la loihi.
He nui ka poe i lawe ia mai imua o ka Lunakanawai Hapakini, no ka hewa piliwaiwai cita; aka, aole nae i hana ia, no ka loaa ole o na hoike kupono.
Piha pono o Remond Grove i ka poaono iho nei, i ka poe puni ai puaa, a me na ono e ae he nui, malalo o na lawelawe ana a na hoahanau Kapu.
Ua pai kii ia o Bilakamaaole e Mr. J. J. Williams, ua lilo aku i ka Ilamuku kekahi kii, i mea e hiki ai i ka puali makai ke ike iho i kona mau helehelena, ina oia e mahuka ana.
Ua hoopai ia o Ah Khim e ka Lunakanawai o ka Aha Hoemalu, he hookahi makahiki ma ka hana oolea, me ka uku pu ana i na ala he $16. O ka pake keia i aihue ai i ka makeke hou.
Hu no hoi ka makani i na Iwa o Peleheula ke hoohehelo ae, nana aku ia la, moau na kiina wawae; aohe kilohi wale iho. Mai huhu mai oe ia'u. no ka mea, no Keonaona ka hewa.
Ua piha pono ka Hale Hookolokolo i na kanaka i ke kakahiaka Poalima nei, no ke ake paha e ike lihi aku i na helehelena o ka eueu kaulana ma ka aihue, oia hoi o Bilakamaaole. A ua hoopanee ia aku la a ka Aha Kiure o keia mahina ae.
Ua hoea hou mai kekahi Hawaii i manao ia e kona ohana ua make ma na aina e aka ua hoouiwa ia lakou i ka ike hou ana aku iaia. maluna mai nei o ka moku Almy, ka moku i pani ia mai nei @ma kahi o Hoku Ae. Ua make a ola hou eia.
I ka la apopo e haalele mai ai ke Ka@hili Alii o na Kona i keia awa, no @koua mau awa maa mau.
Ma ka paahi kinipopo ma ka aui na la Poaono nei, ma ke kahua o Makiki, ua kaa aku la ka lanakila na Aliiolani.
He leta kai hiki mai i keia Keena e hoohalahala mai ana i ka hoohana ia o ke alanui e ka Luna Alanui hou, maluna o ke kuleana o kekahi mea, me ka nui lilo, a mahope hoopau wale ia, a hoihoi ia e ke Kuhia Kalaiaina ma ke alanui kahiko. E haawi ana i ka mahalo ia Kalanipoo, mamua o keia luna alanui. lauwili aku ka hana a keia mana, ke hu ala iluna o ke kuleana o kanaka.
---
KALOA & WAINEE
NA KAMANA HUI KUKULU HALE.
(Me ka uku haaha.)
O na kauoha mai na mokupuni mai, e hoauna pololei mai i na mea no laua na inoa maluna ae, a e loaa no maua i kela Hale Hou ma ke kihi o na Alanui Nuuanu me Kukui ma Honolulu.
S. K. Kaloa & Geo. Wainee,
w-4ts Sept 11, 1891.
---
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau, eia ma ka pa aupuni o Makiki nei, kekahi mau lio hewa; lio k ulaula poholehole ke kua, aole kuni; lio k ulaula kikokiko ma ka a-i 4 wawae keokeo hoailona kuni uha hope ak. hao ano e. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii koke mai, o hala na la he 15, e kuai kukala aku no au ma ka la 26 o Sept. 1891.
D. KAOAO.
Luna Pa Aupuni.
Sept. 11, 278 d-3ts
___
Kauka Yong Kam Pung.
(APANA.)
---
Helu 53, Alanui Maunakea.
Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!
___
Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano
ma'i, mai ko na kane, wahine a me
na keiki liilii. O na ma'i ha-no
ua hiki loa ia ke hoola ia me
ka maalahi. A o na ma'i
e pili ana i ka maka
pau pu ia i ke
ola. Ke ho-
ike ia aku nei.
eia ke ola ia nei, me
ka oluolu pu o kahi au-
hau. Ka poe pilikia hanau
keiki a hele nui paha o ke koko,
a'paa a lohi paha ka hanau ana, paa
paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei.
E KIPA mai e ka poe i hooluu'
luu ia me na haawina pilihua@la ka ma'i,
a na'u oukou e hooluolu aku.
KAUKA YONG KAM PUNG.
Honolulu Sept. 2, 1891. 272--d3m@
---
I KA LEHULEHU HAWII
Ke hooiaio aku nei ka mea noua ka inoa malalo, ua hoolaia ka'u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana'e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keia la, aole i @hoea hou mai na pilihua o ia ana. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ao ia Kauka Apana (Yong Kam Pung) a e loaa no ka waha. Mai kanalua ma na ano elua ---oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau ana.
Me ka oiaio,
P.M. AEA.