Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 270, 1 September 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Kiana Pauda |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU, SEPATEMABA 1, 1891. Helu 270.
He Moolelo Kaao
No
KAMAPUAA.
KE KEIKI PUAA A KAHIKIU-
LA ME HINA---KA MOOPU-
NA PUAA A KAMAUNUA-
NIHO---KA HOA PAIO HOI
O PELE, KA WAHINE O KA
LUA I KILAUEA, A HALA
LOA AKU I NA KAPUNA O
KUKULU O KAHIKI.
O oe ia e Haunuu, e Haulani
E Haalokuloku
Ka Mano e ka I'a nui
E ui, e Uilani
Ko inoa Puaa ia e o mai.
Olelo ae la hoi ke kaikaina; o ke kane no hoi mahope, o ka'u kane no hoi ia.
Ia manawa i hoi aku ai ua mau wahine nei iloko o ka hale e pulumi ai i ka hale a maemae.
Oiai ua mau kaikamahine nei e hoomaemae ana ia loko o ka hale; ku ana o Kamapuaa mawaho o ka puka o ka hale o ua mau wahine nei.
Kahea mai la ua mau kaikamahine nei iaia nei; e komo mai hoi paha iloko nei o ka hale e hoomaha ai, he ai ko ka hale, he i'a, he kapa, a me na mea no a pau e oluolu ai oe e ka malihini.
Pane aku la o Kamapuaa i ua mau wahine nei, mawaho nei no wau a hele aku.
Aole pela, e komo hale wale e ke hoa, i ike oe i ka wai lahau o Wailua, wahi hou a ua mau wahine nei i pane mai ai.
Auhea mai la ka hoi kou kokoolua i hele pu mai nei?
Aole o'u kokoolua, o ko'u kokoolua a olua i ike ae nei, o ko'u akua no ia.
Owai ka inoa o ua Akua la ou a olua i hele pu mai nei?
O Kanakaouka.
A owai hoi kou inoa?
O Kanakaokai ko'u inoa mai na makua mai.
Kii okoa mai la ua mau wahine nei, a koi nei mau lima huki okoa aku la no laua iaia nei iloko o ka hale.
Nolaila, ua pale ka pono iua mau wahine nei, aohe laua i kale i ke onaona maka; aka, aia laua i ke oolea lima.
Komo aku la lakou iloko o ka hale, a hoolale koke mai la no na kaikamahine Kauai i ko laua oolea hana i ke kumu o ka hana.
Ke papale aku la na lima o Kamapuaa i ua mau wahine nei, a i mai la ua mau wahine nei ia Kamapuaa.
He keu hoi keia o ke kanaka naaupo, aole no ka paha he wali o keia lau ia oe, ua pau ka wai awa, o ka wai manalo keia e onou ia aku nei ia oe.
I aku la o Kamapuaa, he wali no ia'u na lau aole hoi wau he ka'e ole loa e wali ole ai.
Heaha la hoi kau e apa nei? aole anei wau e pono ke hana e mamua?
Ina olua e ae ana i ko'u manao, a pela hoi wau e ai i ko olua manao, i na wa a pau a olua e makemake ai no ka hana.
O ka'u apana hana makaukau kena.
A heaha la hoi kou mea e apa wale nei no?
Eia ko'u mea i apa loa ai: Aole auanei wau e pono ke hana e me olua mamua.
A owai ka hoi mamua?
O ko'u akua o Kanaouka.
Mamua oia e hana e ai, a mahope aku wau, a ina olua e ae ana, alaila ua pono, i ole olua e ae mai, a o ko kakou pau no ia.
No ko laua makemake loa no i ko Kamapua kanaka ui, ua ae mai la laua mamuli o koi nei manao, me ka maopopo ole i ua mau wahine nei e, o ka ili ai mua no nei a laua i hoolei loa ai na ka holoholona e ai.
Ia manawa o Kamapuaa i kahea aku ai i ua Limaloa nei penei:
E auhea oe e ke Kanakaouka, e hele mai hoi oe a pa ae kou waha hewa mamua, a mahope aku hoi wau o kaua; o oe no ka mau o ke Akua, a mahope aku wau ke kanaka ou.
I ka manawa i hele mai ai o ua Akua Limaloa nei o Kamapuaa, ua hoi aku la ua mau wahine nei a luna o ka @u'a moena Pawehe o Niihau, malaila kahi i lolii iho ai ko laua mau kino nunui palupalu.
Ku ana keia mawaho o ka puka o ka hale.
Kahea aku la no hoi o Kamapuaa, e komo mai hoi paha oe maloko nei, a pau hoi kau hana ana, a mahope aku hoi wau.
Ua komo mai la o Limaloa o ka hale, a hele aku la maluna o kahi o ua mau wahine la e moe mai ana.
Ua ike koke mai la kekahi wahine o laua, aohe keia he akua nou e Kanakaokai, o Limaloa no nei kanaka, o ke kanaka no a maua i makemake ole ai.
Aole i pau.
He Moolelo Nanea.
NO
De Atanani.
Ke Koa o ka Lio
Olohe.
---A I OLE---
NA KIAI EKOLU
O FARANI.
Aole anei pela kou manao e ka moiwahine? i kamailio mai ai o madame Bonacio.
Ae e Conesetina, o ko'u manao nui ia, aka, owai la ka'u mea e hoouna aku ai, a owai hoi ke kanaka i aa e lawe i ke alahele o ka hopu pio ia, oiai, na palena a pau o Farani nei, ua paniku ia e na mana alunu o ke Cadinela.
Ae e ke aliiwahine, oia wale no ke alahele a kaua e hana ai, ina nae he mea hiki, wahi a ka madame Bonacio.
Ae, o ka'u wale no ia i manao ai, aka, owai ke kanaka a'u e hoouna aku ai no keia misiona o ka pauahi i lawa me na hilinai ia ana? wahi a ka moiwahine i ninau ak ai i ka madame.
E waiho mai i na hilinai ana a pau maluna o'u, a na'u no e hoolau na mai imua o kou ihiihi i ua kanaka la, a ke ole au e kuhihewa, e haawi ana oe i kou mau hilinai ana a pau maluna ona.
Alaila, e kuu Conesetina maikai, e lawe mai i ua kanaka la i o'u nei, a e loaa no iaia na hoohanohano ana mai ka moiwahine Ane aku o Farani nei.
Ua ku ae ka madame Bonacio iluna a haalele iho la i ke alo o ka moiwahine Ane, a aia ma kona poli ka palapala a ua moiwahine la i kakau ia me na olelo mawaho o ka wa-hi penei:
"I ka haku Duke o Bakinehama:
Ladana."
I ka madame Bonacio i haalele aku ai i ka halealii, ua kamoe aku la oia i kona mau kapuai no ko laua home, a iaia i hoea aku ai, ua ohaoha ia mai la oia e kana kane me na haawina o ke aloha wahine maopopo.
Alaila, hoolauna mua lo@ ae la laua ia laua iho iloko o @a kukai olelo ana, mahope iho o ko laua kaa wale ana no kekahi wa loihi, e like me na mea i hoike mua ia ma na bhelu ae nei i hala.
A iwaena o ka laua mau kukai olelo ana, ua hoopuka ia na olelo mawaena o ke kane a me ka wahine me ka hahana, a na ia mau paio olelo ana a laua me ka ikaika, ua haalele iho la o monasiua Bonacio i ka hale me ka pane hope ana mai i keia mau huaolelo:
E ike hou mai ana au ia oe i keia ahiahi!
A hala aku la ua Bonacio nei, ia wa i luai ae ai ka madame i kana mau huaolelo o ka hailiili a me ka hoowahawaha, a wahi a ua madame Bonacio la:
Aole kela wahi holoholona he kino uhane; aka, he Cadinelisa oia, a e kuhi ana paha ua aloha au nona, aole loa, e hoino a e hoowahawaha mau loa kau ana au nona, a ma ka oiaio o ka'u mau olelo, e uku ana kela wahi debolo no keia mau hana ana.
I kela wa a ka madame Bonacio i hoopuka ae ai i kela mau huaolelo o ka hoino maluna o kana kane, ia wa i kekeke iho ai kekahi mea maluna iho me ka pa-e ana mai o ka leo:
E wehe ae i kahi puka huna, a e iho aku no au i ou la!
O ka mea nona keia leo a ka madame Bonacio i lohe aku ai, no ke koa opio Atanani no ia, ka mea hoi nana na huaolelo keonimana i pane aku ai, ia laua i hui ae ai he alo a he alo.
He wahi kanaka apiki maoli ka hoi kau kane, aole no paha oia i ike i ka rula o ke kulana keonimana oiaio?
Auwe! ua lohe ka paha oe i ka maua mau mea a pau i kamailio iho nei?
Ae e ka madame, pau loa ia ia'u i ka lohe ia.
Alaila, pehea la kau hoomaopopo no ka maua mau mea i kamailio iho nei?
O! he mau tausani na mea a'u i hoomnaopopo ai; no ka mua, he naaupo a me ka hupo nui kau kane, a ma kekahi hoi, aia oe iloko o ka poino nui, a'u i hauoli loa ai e haawi i na kokua na ma kou aoao, ina aia oe iloko o ka imuahi kahi i ku ai, a oiai, o ka makemake o ka moiwahine, o ka loaa o kekahi kanaka koa, nana e lawe kana @ona awiwi no Ladana.
Nolaila, no ka hooko ana i ko@ makemake, eia au ua makaukau e lawe i ka hana, ina o ka make a me ke ola na mea e loaa mai ana ia@u ma ia mau hana ana.
Ua pane aku ua opio nei i keia mau huaolelo me ke kuio a me ka oiaio.
He Mau Aina Kahua
Hale, Halekuai a
Mau Waiwai
e ae.
Ua loaa mai ke kauoha ia'u ke kuai kudala akea aku mai ko'u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine,
MA KA POAHA, AUGATE 13, HORA
12 AWAKEA.
I keia mau waiwai malalo ino:
HALE a me AINA---ma ka aoao Komohano o Alanui Hotle a me Kekaulike, e pili la me ka waiwai o Mrs. Mary Foster, a nona hoi ka ilo o 1425 kuea kapuai, me ke alo. 33 kapuai ma Alanui Hotele a me 34 1/2 kapuai ma Alanui Kekaulike; a me kekahi apana aina e holo ana i hope mai ke alanui aku. E hoolimalima ana ma ka mahina no $20. Aole he hoolimalima maluna o ka aina.
2. HE PA AINA---e kokoke la ma ke Komohana o Alanui Alakea a me Moiwahine, he 3667, ka ili. Ua hoolimalimaia i ka Hui Hana Hao Union, no 15 ma kahiki mai Maraki 1, 1891, me ke kulea na hoolimalima no 15 hou akju makahiki, ma ka uku kaokoa o $150 o ka maka hiki i ukuia ma ka hapaha. Na ka Hui Union e uku na lilo auhau aupuni a me auhau wai.
3. HE AINA ma PAUOA---e waiho la ma ke Alanui Pauoa, kokoke i kahi o KEO PU, 137,100 eka, he kahua hale a me ke kahi mau aina lo'i keia aina. He ku lana hoi e ike pono ia ai ke kulanakauhale a me ka moena. Hoolimalimaia ia Tai Fook Co., (Yee Wo Chan, agena.) no $100 o ka makahiki, ma ka hapa ma kahiki e uku mua ai. He 6 1/2 makahiki i koe o ka hoolimalima e paa mai ka la i o Iulai, 1891. Kala kuike ko na kuai ana a pau.
E ike ia no na kii o na aina a e loaa no hoi na hoakaka ana ma ko'u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine.
JAS. F. MORGAN.
Luna.
Kauka Pake Akamai!
DR. LEONG KANG TONG.
MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA
MA'I A PAU O KELA A ME KEIA
ANO, ME KA ELEU A ME KA
HOLOMUA.
HE OLUOLU KA AUHAU.
KEENA OIHANA:---Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e kuu nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.
HE PALAPALA HOOIA.
Honolulu, April 29, 1891.
Owau o Chu Sam Lau, no ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Hawaii Pae Aina. Ke hooia, a ke hooiaio aku nei au imuao ke akea, ua ike au a na maopopo ia'u a ke haawi nei au i ko'u mahalu piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, no ka mea, ua lapaau oia ia'u a ua ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko'u mai'i he akepau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko. Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela ano ma'i, e hele ae iaia, a e loaa no ke ola. Ua loaa au i keia ma'i mai ko'u wa opio loa mai a na aneane he 4 makahiki o ka hoomailo ana a keia ma'i i ko'u kino aka, ma keia wa na loaa ia'u ke ola maikai loa. E hele ae e ka poe luuluu a kau naha.
Mei 12, 1891.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hew; hookahi lio k. ulaula, elua wawae keokeo ma ka hema, hao-kuni A E ma ka hema, kiko keokeo ma ka lae; lio w. hulupala lae kea, elua wawae keokeo hope, hookahi wawae keokeo mua, hao-kuni N O ma ka aoao hema o ka a-i. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai, o hala auanei na la i e 15, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la 22 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.
D. KAOAO.
Luna Pa Aupuni.