Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 133, 19 February 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

MA KE KAUOHA.

Olelo Kuahaua.

 Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina, ma Kapalakiko, Kaleponi Amerika Huipuia.

 O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina, o ke Alii ka Moi i hala e aku.

 Ke hoike aku nei, i kulike ai me ka Pauku 22 o ke Kumukanawai e ku nei. Nolaila, ke kukala aku nei makou:

 O ka Mea Hanohano ke Kama Aliiwahine Liiuokalani Ka Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina malalo o ke ano a me ka Inoa Liiuokalani.

 E OIA KA MOIWAHINE I KE AKUA.

 Haawiia ma ka Halealii Iolani i keia la 29 o Ianuari, M.H. 1891.

 

Na Palapala Hoalohaloha.

 Ma ke Kauoha a ka Puuku.)

 I ka mea Kiekie ke Kama'lii Poomaikelani. Aloha:

 O makou iho me ka haahaa na makaainana o ka Moi, na hoahanau hoi o na Ekalesia Hui o Kailua ma Helani ma Kona Akau Hawaii, ma o ko makou Komite 'la.

 A no ka mea hoi, na oluolu i ka makua Mana Loa, ke kaili ana aku i ke aho hope loa o ke 'Lii ka Moi i aloha nui ia. Kamaeokamaeanaia Olaiaaehu David Kalakaua, ka imi hale o Hawaii. Ma ka la 20 o Ianuari 1891, ma Kapalakiko, Amerika. A noia mea! Aloha me ka paumako! Ua hina ka pou-hana o ka hale o Kamehameha, o Keaweheulu ma hoi na koa i komo pu a eha na ili i ka hoomoe ana i ka papahele o ka hale o ua "Lii aimoku ala! Aloha ka la e alohi nei, ma na welelau o ka honua.

 E ke Kama'lii: Aole loa e poina na hiona aloha olu waipahe o kou pilikana Moi i moe aku la iloko o ko makou umauma. O kona leo aloha ke-o mau nei ia iloko o makou. O kana mau hana kokua, he kia hoomanao pau ole ia.

 No kona kaiopua i ka lai

 Opua hinano ua malie.

 Aina kai maokioki i ka hau e

 A na waa e halilua nei i ka makani

 Kani ka-ea a ka hoe waa

 Huli ka eka makai

 Ke alo alo la ina maka-a-lae o ua aina la.

 Aloha! Aloha!! Aloha pau ole!!!

 Nolaila, hooholoia; Ke komo pu aku nei makou me oe e ke Kamalii, e u pu no ke Alii ka Moi i hala.

 O ka makou pule i ke kolu o na lani, e hoomama mai i kou naau kaumaha a na ke Akua e kokua ia oe.

 S.B. Kaalawamaka, W. Kalaiwaa , S.W. Kawewehi, J. Keliikoa, D. Kahao, J. Adamu, J. Kauhaihao.

 I keia la, ua hookohu ia aku o Mr. Ka@eheiwa, Agena haawi Palapala ae Mare, o Kalalau Apana o Hanalei, Mokupuni o Kauai.

 C.N. SPENCER.

 Kuhina Kalaiaina

 Keena Kalaiaina Feb. 17, 1891. 3t.-d

 

 Ma keia la, ua hookohu ia aku o G. Kaluakini Esq. i Agena hooiaio palapala kopa palapala no ka Apana o Lahaina, Mokupuni o Majui.

 C.N. SPENCER.

 KuhinaKalaiaina

 Keena Kalaiaina Feb. 12 1891. @

 

 Ua hookohu ia i keia la o Mr. W.E. H. Dwerill Esq., i ho@ no ka Papa Alanui no ka Apana o Hanalei, Mokupuni o Kauai, ma kahi o J.C. Long i kapae ia.

 Eia na Hoa o ua Papa 'la:

 CHAS KOELLING - Luna hoomalu

 H.H.GARSBINE

 W.E.H. DEVERILL

 C.N. SPENCER,

 Kuhina Kalaiaina,

 Keena Kalaiaina, Feb. 17, 1891. 3 ts-d.

 

KA LEO O KA LAHUI.

 J. N. O. E. BUSH.

 Lunahooponopono a me Puuku.

POAHA, FEBERUARI 19, 1891.

 

NUI NA KUMUA'O.

Iloko o ka nui o na olelo a'o a na kumu a'o i ka Moiwahine Liliuokalani, ua ike iho makou ia Keo Kaake, kaikuaana o Hanale Kaaka, ke Kuhina noho o Hawaii ma Wasinetona, ke kanaka i makaukau e hoolilo i ke Kuokoa o Hawaii. He hoa paahana no hoi o Mr. Keo Kaaka no ka hui o Burua ma, kekahi o na hui kue ino loa i ka pono o na kanaka Hawaii, a hookae no hoi i ka lahui a me na 'lii. Pehea la e hiki ai ia Keo Kaaka e haalele mau i ka hana a kona mau haku hana a hele no na hana e, ke ole ia, aia kona mau hooikaika ana mahope o ka pono o ka poe kalepa, ka poe i kaili i ka pono o na 'Lii a me ko na kanaka Hawaii. He mea hoohilahila no hoi ka ike ia ana o ka poe kue i na kanaka Hawaii (e like me ko Mr. Keo Kaaka ano e pinai ana i ke alo Alii me na ao ana i kona Moi. Ua lohe maoli ia no oia e hookae ana i ke kanaka 'Hawaii, mamua aku nei ma na alanui, i ka wa o ka Ahaolelo e noho ana, me ka olelo iho, aole hookahi kanaka Hawaii i kupono e noho Kuhina. O keia olelo a Keo Kaaka, i lohe ia e ka Hon. W. White o Lahaina, ua like no ia me ka hoole ana iloko o kona naau i ka Moi kane a wahine Hawaii paha.

 

He Hana Hilahila.

 He mea hilahila ole ka hoopupu ana o ka Aha Kuhina maluna o na Oihana o ke Aupuni, me ka makemake ole ia. Ua like kela mau ano hana me ka holoholona e pupue ana i ka pue uala, a i ka pa ana aku i ka o-o a ka mea nana ka mala, ua eeke aku la ka huelo, aka, aole peia keia poe, eia no lakou nei ke noho nei e like me ke ku o Kamehameha imua o ka Hale Aupuni, me na papalina keleawe. Ma na hana ku i ke Kanawai, eia ka lahui a me na mekanika, a me kekahi hapanui o ka poe waiwai mahope o ka Moiwahine. Nolaila, ua pono no ke kupaa ana o ka ka Moiwahine, e like me ka olelo a ka Lunakanawai Kiekie, he mana no ko ke 'Lii e lawe i ka hookohu o na Kuhina, a ke 'Lii make i hookohu ai, a lakou i waiho aku ai, i na la mua i hiki mai ai ke kino wai ua o Kona Kaikunane. He nui ka hoonaukiuki o ka lahui i keia mau hana a keia poe kuhina, a i ka hoolohe aku, he kohu bipi hae kekahi poe, a ke maka'u wale nei makou no na Kuhina.

 

He Leta Hoomaka'uka'u.

 Me he la ua puehu a ua hoaa na keo o ka aoao Kuhina mamuli o ka pane a ka Lunakanawai Kiekie e olelo ana he kuleana kaokoa no ko ka Moiwahine e hoonoho aku i kona Aha Kuhina hou, a e hoole ana e i na hookohukoha a na wale moi liilii eha o ka Aha Kuhina, (Hu ka aka!) e hoole ana i ka mana o ka Moiwahine e wae i ka poe kupono e lilo i mau hoa kuka @ ma ka hookele ana i ka pono @ a lehulehu. Ua hoike ae ka inaina o ka poe hoomalimali oihana ma ka hookomo ana i na olelo hoomaka'uka'u i ka Moiwahine a i ka Lunakanawai Kiekie Alapati. Ua hoino ia ka Moiwahine no kona ku ma kona pono, ua hoino ia ka Lunakanawai Kiekie no kona ku ana iluna o ka pono. Ua ao mai ka Baibala i ka mea e hiki mai ana maluna o na kanaka e hahai ana i na hana lapuwale oia ano. Ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo i ka Lunakanawai Kiekie Alapati, no kona kuokoa a ke puana ae nei e mau oia m@ ia ku'ana a e koo aku i ka Moiwahine. E ola ka Moiwahine i ke Akua, a e hiipoi ia ke kanawai e ka Aha Kiekie.

 

Ka Buke Moolelo o Kalakaua I.

 Me ka hauoli makou e hoike aku nei imua o ka lahui Hawaii i ko makou ike ana iho i ka huke moolelo o ko kakou Moi aloha, i hoopuka ia e Jos. M. Poepoe Esq., ma ka olelo ponoi o ko kakou aina makua nei. Ua piha ia wahi buke me na manao waiwai, i ohiia no loko mai o na mea ano nui o ko kae Alii ka Moi Kalakaua ola ana a hiki hoi i kona mau minute hope loa ma kela ao. He ku maoli no i ka ono na olelo a ka mea kakau moolelo, e pili ana no ka Moi i hala 'ku i ka make; a ma kahi hoi e pili ana i kona mau la o ka hoinainau i kana Moiwahine, iaia e oni ae ana iwaena moana maluna aku nei o kakau, he keu no a ka hooniponipo.

 He nui na mea e hauoli ai, a e hu mai ai ke aloha iaia, a paa ole ke kaohi mai na waimaka ke heluhelu i ua moolelo nei, no kana mau hooikaika ana i pono no kona lahui a me kona aupuni i aloha nui ia. O kana huakai kaapuni honua, o kekahi ia o na mea ano nui iloko o kona moolelo o ke ola ana, ka Moi mua loa hoi nana i kaapuni keia poepoe hokuhele, a i na no paha he alapii kupono kekahi e hiki ai ke kukulu aku a hiki i ka mahina, ina no la paha, o Kalakaua I ka Moi mua loa nana e hehi, a e Miliana na kukuna koha'iha'i oia hokuhele.

 A ma kahi o kana huakai hope loa no ka aina i kaulana i ka nani a me ka maikai, a halawai me na ulia o ka pilikia, he mea hiki ole ke uumi iho i ke aloha nona; a na ka waimaka no e halo'ilo'i. Nolaila, ke nonoi aku nei makou i ko ka lahui Hawaii ponoi oluolu, e lawe nui i keia wahi buke, i kukui a i hoomanao no ka home, no ke ola ana a me na mea nui iloko o ke au o ka nohe Moi ana o Kalakaua.

 

Ua Hoopaaia.

 Ke hai ia aku nei ka lohe i ka poe lawe pepa a pau malalo o J.W. H. Keanu, oia hoi KA LEO O KA LAHUI, ua kaohi makou i ka haawi ana aku i ka pepa iaia. No ke kumu, aole oia i hoihoi mai i ke dala a ka poe i hookaa iaia, i ko makou keena noi. Nolaila, ina he poe kekahi i hookaa iaia, e hele mai i ke keena nei e hooponopono ai, a pela pu hoi ka poe i aie iaia, e hele mai no eia kahi e pau ai ka pilikia. KA LEO O KA LAHUI.

 Feb. 19, 1891.

 Ua pii iki ae ke kumukuai o ke kopaa i keia mau la ma ka makeke o Kapalakiko he 5@ keneta o ka @.

 

UA HEWA ANEI KA HOOLOLI I KA LA SABATI?

 Oia ka ninau a Sa@'i Po, i kakauia no KA LEO i ike ia ma ka LEO o ka la 11 o Dek. 1890. Akahi no a loaa ia'u he wa pono e haliu ae ai e kaana pa me ia makamaka i anoa i e kalai manao maluna oia kumuhana. A e oluolu mai e ka hoa, e ka mailio akahele kaua, aole me na huaolelo ano maikai ole , e like me ia au i olelo iho ai penei: "Ua ike au i ka manao o kekahi kalaikii moeuhane palaualelo." Aka, e hae le kaua iloko o ka oluolu a me ka nahenahe, ma na olelo na hookuku a me na hoohalikelike ana; a me na milimili kalopaa ana hoi o loko o ka Baibala, kahi a kaua e koi aku ai, "Homai i kukui no keia alahele ninau La Sabati, i ka pono a me ka hewa o ka hoololi i ka la Sabati." Ua lokahi no paha kaua ma ka olelo ana ae: "Ua hoololi ia ka la Sabati, mai ka la 7 mai a ka la mua o ka hebedoma, nolaila, aohe a kaua hana ana ma laila. A no ka pono a me ka hewa o ia hoololi ia ana, aia kaua ilaila e nanea ai.

 E ke hoa, ua ike au i kau pane no ka ninau, e i iho ana oe aole ka i hewa; a o kou mau kookoo i kalele iho ai no ka pono o kau pane, oia no hoi ka Palapala Hemolele, a me ka Uhane Hemolele, wahi au. E ke hoa, aia mahea o ka P.H. kahi e kuhikuhi maopopo mai ana ia kaua. "ua pono ka hoololiia o ka la Sabati mai ka la ehiku a i ka la mua o ka hebedoma?"

 E oluolu oe e olokaa mai i na onohi ike o ka Baibala, kahi a kaua e leha aku nei na hilinai ana i ka lanakila ma keia ninau. Mai hoomamao aku oe mai keia ninau aka, e haawi koke mai i kuhikuhi maopoao lea, i pau ae ia, alaila nee aku ana imua.

 Aole i pau.

 

NU HOU KULOKO.

 I ka la iho la inehinei, i haawi mai ai ke Kaletona i kona aloha hope loa ia oe e Hawaii . Aloha nui oukou a pau.

 He kuaua eloelo hoi ko ke kakahiaka onehinei, nana aku ia la, kukupau ke kai o Nualolo i ka ua mea he kawewe.

 Ua huli hoi mai nei ka Luna Hooponopono o ka nupepa "Kekake," i keia Zealandia mai kana huakai aku nei no ka Hikina.

 Aia maluna o ka mokuahi U.S.S. Monowai, na eke leta he nui, no kakou nei, a ekolu la mahope o kena holo ana mai, haalele aku ai ke O.S.S. Zealandia i ka Ipuka Gula.

 I ke ahiahi melehulehu o ka Poalua nei, i ka kapalulu mai ai ka mokuahi Zealandia i o kakou nei, me na ohua he nui, a iwaena o ia poe, he mau kamaaina kekahi.

 Ma ka hookupu o ka Poalua nei, a na makaainana ia Adimarala Baraunu, ua nui a lehulehu ka poe i hele ae a lulu lima pu me ia, me na makana like ole, o kela a me keia ano.

 Mamuli o ka hoike a ke Kapena o Zealandia, ua haalele aku ka mokuahi U.S.S. Monowai ia Kapalakiko i ka la 7 o keia malama, inehinei iho la ka 11 o na la, aia la i hea kaai i auwana ai.

 

HE KA@A @  KALANI.

 E Kalani Liliu e----

 Moiwahine o Hawaii

 Akahi no a noho ia

 Kou Kalaunu e Hawaii

 I Moiwahine Wohi

 I ka Wohi o na Lani

 Kou Makia Aupuni

 Ka pono me ka hoopono

 Ke pookela oi loa

 I ko Kou mau mua ae

 Ke kilohana o ka nani lua ole

 I loaa ole i na Aupuni e

 O Pelekane Kou hoa like

 Ka Moiwahine Vitoria

 He Baibala Hemolele kona

 Kahi o ka hoopono

 Ka pololei ka oiaio

 Ka makia paa loa ia

 A hiki i ke ao mau loa

 Pela no ko Kalani

 Kela Aupuni mau loa

 Kahi o ke Kalaunu Nui

 O kela Noho'lii nani

 E ka Moiwahine Liliu e----

 Hoohiki ia a paa

 Hooko ia a ko

 O Kau e hana mua ai

 Kou mau kauwa hooko

 I poe hoopono aloha Lahui

 A nele me ka hookamani

 Mai hoonele i Kou ili like

 I hoomanao ia Kou Lahui

 Ka lua Au e hana koke

 Kou kahua Aupuni

 Wawahi hou Oe

 Hoonoho hou i pololei

 Me Kau i hoohiki ai

 Ka pono - ka hoopono

 Kou kahua onipaa

 Aia a pololei ke kahua

 Pololei na Kau kanawai

 Pololei na Aha Hooko

 Pololei ka pili ana

 O ke kanawai i ka poe hana

 Alail iliwai like (hewa

 Ka Lahui mai o a o

 Aohe onioni hou

 E like me na au i hala

 He au kapulu ia

 I hookahua ia me na mea oha

 I hookikina ia me na manaoino

 He mau hana powa ka like ---

 Aole pela i Kou au

 E ka Moiwahine Liliu

 He wahine Oe mawaho

 He kane nae maloko

 He manaopaa naue ole

 Kulia me ka ikaika

 Kakoo ia a paa

 He mau koo paa loa Kou

 E naueue ole ai

 Ina makani ino hele uluulu

 O ka pono me ka hoopono

 E auhee wale lakou

 Mai puni i na mali leo

 Pela o Kalani I aamea

 I puni hei wale ai

 Ia lakou nei ae no

 E noho hoopue mai nei

 A hohi wale ia Kona kapu

 A lilo i mea ole

 Aole pela Oe

 E malama ia ke kapu

 Ka ihiihi Alii

 Na Rula o Pelekanes

 Kou mau rula ia

 E lohe e Kalani

 I keia leo uwalo

 A hoomanao pu iho

 I ke kulana o na kupuna

 He mele keia nou

 E Liliuokalani

 E o i kou moi.

 KAKAAKO.

 Feb. 17, 1891.

 

 Ua loaa hou mai nei ia makou ka lono e pili ana i ka mokukaua Kaletona, aole oia e haalele i keia aupuni, a hiki i ka wa e loaa ai ka Aha Kuhina Hou o ke aupuni, oia waiho mai.