Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 20, 13 May 1875 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I .} HONOLULU, POA HA, MEI 13, 1875. {HELU 20.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.
[NO KA LAHUI HAWAII.]
Sweet Hour of Prayer.
Golden Chain, p. 10.
1. Hora maikai e pule ai,
A waiho i ko lalo nei,
A hai i kuu makua mau,
I kuu mau hemahema a pau;
A nana e hoolako mai,
A pale i na ino nei.
||: E hana au a kali nou,
Ka hora pule maikai o'u. :||
2. Hora maikai e pule ai,
No na makua no kamalii;
E pule au i kuu Ie su
E lawe ae i kuu luuluu,
Hoonaauao, a hoomaemae,
Kokua a hoopomaikai.
||: E kula au a kali nou,
Ka hora pule maikai o'u. :||
3. Hora maikai e pule ai;
Nau wau e hoohauoli mai.
E mau me au a hiki mai
Ka hora a'u e waiho ai,
Kuu home nei a pii ae no
I kela home o'u ma o.
|| : Alaila pau kuu kali nou,
Ka hora pule maikai o'u. :||
HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA
MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA I X—HELU 22.
Ka poe makahehi i ka moiwahine—ka hakaka a na makilo—ka hoomakaukauia ana o na pono kaua—ka hui ana me Penelope.
MAI ka hale aku o Eumeusa ke kauwa hanai holoholona ka Iulesia hoomaka hou ana i kana huakai, ua hele pololei aku la ia a hiki i ka hale alii a komo aku la ma ka ipuka nui o ka rumi a na 'lii e noho mai ana e paina nui ana. I ko lakou ike ana mai i keia mea e hele aku ana me ka lole lepo a me na ano ilihune, o ko lakou manawa no ia i hoomaka mai ai e hoohenehene. Ua hoomaopopo mua no nae keia i na mea e hana ia mai ana nona, a nolaila hoohaahaa loa iho la keia iaia iho, me ka hele pakahi ana'ku ia lakou a pau me ke noi aku e like me ke ano mau o ka poe makilo, me ka mau no nae o ke ano kuoo o ko ia nei kulana, a ina paha he kanaka manao aloha kahi malaila, ina ua komo iho ka manao iloko ona, "Ina paha i oluolu i na lani ka hoolilo ana i keia kanaka makilo i Moi, aole no e nele ana ka hanohano o ka noho alii iaia." Ua haawi makana mai no kahi o lakou ma ke ano hoino wale no nae, a aoleno ke aloha maoli, a o ka hapanui o lakou, ua kipaku mai la iaia nei me ka i mai, "e hele oe, he hoolapuwale kau i ka makou papaaina." Oiai wahi a ko lakou manao, o ka noho pu ana o kekahi kanaka o kona ano malaila, he mea hoolapuwale ia i ke anaina a na'lii."
O Telemuku sa, eia no ia ke noho pu nei me ke anaina, ua ike mai la no, a ke hoomanao iho la i ka moi kona makua, a oia no keia ilihune makilo; a i kona hele ana mai imua ona, ua haawi aku la ia i ka ai o kana pa, a e inu i ka wai mailoko aku o kana pola. I ka ike ana o na'lii i keia hana a ke keiki alii, ua piha lakou i ka inaina no ka haawi ana i keia kanaka lapuwale ilihune i ke kulana o ke alii.
"He mea pono ole loa i ke keiki alii Telemakusa ka hoomaamaa ana i keia poe," wahi a ka Haku o Anatinosa, "no ka mea, he hele wale iho no keia poe ma o a maanei o ka aina e hai hoopunipuni ai i ko lakou moolelo, me ke kaena mau he poe kiekie lakou mamua, a komo wale mai me ka wiwo ole iloko o ka halealii o ka moi. He ilihune ano hookano keia, he kanaka Aigupika hele wale iho no paha."
"Ke ike nei au," wahi a Iulesia, "he mailuilu ke loaa mai ana i ke kanaka ilihune mai ka oukou papaaina mai; he pomaikai ke loaa mai ka paakai mai ko oukou mau lima mai, ina no oia e lawe mai ana i kana ia ponoi."
No ka piha loa o ka Haku Anatinosa i ka inaina, lalau iho la ia i kekahi noho a hoolei mai la me ka ikaika iaia nei, aka, ua pale ae la no keia i ka huhu, me ka hoomanawanui no ka hiki mai o ka manawa kupono. Hoi aku la keia a ma ka paepae o ka ipuka noho iho la ai i ka mea i haawi ia'ku. "No ke ola a me na waiwai e hakaka ana no ke kanaka," wahi ana, "aka, o keia kanaka hoi he pepehi maoli no i ke ola o ka opu. Ina paha he akua kupua ko keia kanaka makilo, ina paiia aole e ola ana kuu Haku Anatinosa no ka mare ana aku i ka moiwahine." No keia mau huaolelo a Iulesia, ua piha loa iho la ka Haku Anatinosa i ka inaina me ka pane mai ina keia e kamailio hou aku e lele liili koke iaia.
Ua ane mahalo ole no nae kekahi o ko lakou poe i keia hana a ka Haku, me ka pane ana mai, "Owai la kai ike pono i ke ano o keia kanaka, aole o kakou, malia paha mawaena o ka poe e hele mai nei o keia ano, he kanaka koikoi io, i hookahuli ia paha e na kupua, no ka mea, he hiki i na kupua ke hana pela ina lakou e makemake." Oiai keia mau mea e hana a e kamailio ia'na, e haka pono ana ko Telemakusa mau maka, a e hoolohe pono ana hoi kolnia mau pepeiao. Ua pii ae kona, inaina no keia mau hana ino ia o kona makuakane, aka, ua hooikaika no ia e umi mahope o kona leo, me ke kali ana i ka makemake o ke kupua Mineva.
Ia la, ua komo pu aku me Iulesia iloko o ka halealii he kanaka makilo okoa, nona ka inoa o Irusa—he kanaka i maa mau i ka hele ana imua o keia poe alii, a ua lilo ia he kanaka hoolealea ia lakou, no ka mea, he hiki iaia ke hoonuu i na mea ai e lawa ana no kekahi mau kanaka ekolu a eha me ka piha ole o kona opu. He kanaka kino nui ia, aka, aole no i nui loa kona ikaika. O keia kanaka, i kumu nona e makemake a e punahele loa'i i ka Haku Anatenosa, ua hoomaka mai la e hoinoino ia Iulesia e kuamuamu mai ana, e henehene mai ana, a no ka hoolohe ole aku o Iulesia i kana mau huaolelo lapuwale, ua manao kela he makau maoli ko ia nei.
No keia ano hopepe o ia nei, ua ano hooio loa mai la kela a kapa mai la iaia nei he hohe wale me ke noi maoli mai e hakaka. Hoomaka mai la na mea a pau i ka hoino iaia nei me ka hookokono mai i kona kokoolua e hana ino mai iaia nei. I ka ike ana o Iulesia he mea makehewa ke kamailio ana'ku i keia kanaka hana ino, wehe ae la ia i kona palaka, a hoomakaukau iho la e hakaka me kona hoa paio.
(Aole i pau.)
NA POHAKU KUPUA.
HE KAAO KA RISIMAKA—NO NA POE OPIOPIO.
HELU 1.
I KA aina o Vanesa e pili kokoke ana i ka aekai kahi i ku ai o ke kauhale o Polouhineka, he wahi maloo, a he aina a-a, nolaila, aole ulu nui na mea kanu, he kakaikahi loa ka weuweu a me na laau haahaa e lawa ai no na holoholona. Ma kahi o na mahinaai, he aina lepo kelekele wale no a me na ululaau paina. Aka, ua uhi paapu ia ka aina me na pohaku nunui, mai ke nui a ka liilii, e lawa ai no ke kukulu ana i kekahi kulanakauhale nui. O na pohaku nunui loa o keia mau pohaku, ua hoonohoia e na poe menehune o ka wa kahiko loa iloko o na lalani loloa elua i kuamoo hele.
Ma kahi kokoke mai i ua alanui nani nei, he muliwai ke kahe ana, a ma kona mau kapa i noho ai o Marikine, he kanaka waiwai nui o na kanaka a pau malaila o kela wa i au wale aku la. No ka hookiekie o Marikine, nolaila, ua konoia kona kaikuahine o Rosa e hoole aku i kekahi mea e nonoi mai ana iaia e mare, no ka mea, aole he mea hookahi o loko o kana mau ipo i loaa ka waiwai e lawa ai kona piikoi. Mawaena o na mea i mahalo iaia, he kanaka opio kekahi, he Karistiano oiaio, o Bereneka kona inoa. I kona wa uuku no i make ai kona mau makua, a hookahi wale no wahi hooilina i loaa mai iaia mai kona makuakane mai, oia ka hana pono, a ua hilinaiia kona kokua iaia iho mamuli o ka hana a kona mau lima. I kona wa i komo ai i ka ahahui o ka poe manaoio, he keiki wale no oia ia wa, a ia wa no hoi he kaikamahine uuku wale no o Rosa. Aka, malalo o na kilo ana a kona mau kiionohi, e lilo ana ua kaikamahine uuku la he wahine ui, nani, a o ka oi hookahi ia ma ia aina a pau. A pela io no. Ua ike na kanaka a pau i ko laua kulana mai ia manawa liilii mai. no ia mea, he mea mau ia lakou ka olelo. "E aloha ana o Bereneka ia Rosa, aka aole nae e loaa iaia, he oiai, ua like me ka manaolana ana o ka heretiko e komo i ka lani."
Aole i maopopo lea ko Ro sa hoike ana mai i kona makemake io no Bereneka, aka hoi, ua huna malu oia i kona aloha nona. Maluna ae o na mea a pau, ua makemake nui ke kaikunane no ua kanaka opio nei, a ua aneane no hoi e haawi aku nana i ka lima o kona kaikuahine, ina he waiwai io kona.
I kekahi po o ka La Kari simasa, ua poloai aku la o Marikine i na kanaka opio a me na kaikamahine opio o na wahi kokoke mai, a ua hoomakaukau iho la oia i papaaina no lakou e ahaaina olioli ai. Aka, hiki mai la ka ino, ka makani a me ka ua pu, nolaila, o ka hapa uuku wale no o na hoaai i konoia ka i hiki mai, a aole no hoi lakou i hiki mua mai a hiki wale i ka aneane ana i ke aumoe.
I ka wa i noho iho ai na hoaai e ai, aia hoi hamama mai la ka puka, a komo mai la kekahi elemakule. He mau kapa weluwelu kona o ka mea makilo, hele mai la no hoi ia me ke aloha ole mai, a nonoi mai la i wahi mea ai nana. Aole he mea i aloha aku iaia, no ka mea, ua makau ia na poe o keia ano, a ua hoopaleia no hoi e na hoahanau a pau o ka ekalesia. Oiai, aole oia i ike ia iloko o ka luakini, a ua manaoio ia he kanaka kilokilo oia, he mea hiki ke olelo pela i na kilokilo maluna o na holoholona, a e hoolilo i ka opuu o na hua ai i mea eleele, a he mana no hoi kona e hoolilo ai i ke kanaka i aloha ole aku iaia i ilio hae. Aole he mea e ae e hana aku ai iaia, nolaila, haawi aku la o Marikine i kekahi mea ai nana, a haawi aku la i wahi noho nona ma kahi kokoke i ke ahi.
I ka wa i maona ai ua elemakule nei, ninau mai la oia i kona wahi e moe ai ia po, kauoha aku la o Marikine iaia e hele i ka hale holoholona e moe ai, kahi o kana hoki a me ka bipi kauo e moe ana. Hele koke aku la ua elemakule nei ilaila me ka hookaulua ole; a i mea e loaa ai iaia ka pumehana o ka moe ana ia po anu, ua komo iho la oia mawaena o ka hoki a me ka bipi kauo, a hiamoe iho la. Hapuku mai la oia i na mauu kaluha i uluna no kona poo, a ua aneane iho oia e poina iloko o ka hiamoe, ia wa i kani mai ai ka hora umikumamalua, e hoike ana o ke aumoe ponoi ia.
I ka wa i kani mai ai ke ke hope loa ana o ka hora umikumamalua, ia wa i luliluli ae ai na pepeiao loloa o ka hoki, a huli ae la i ka bipi kauo wiwi me ka ninau ana me na leo oluolu, "E ka hoahanau, pehea ke ano o kau hele ana mai kela la Karisimasa mai?"
(Aole i pau.)
Ka Okolehao.
Makena wale ua mea he okolehao ma ka Apana o Makawao, mai Kula a Hamakua, no ka pau ole paha i ke kuai ia malaila ke lawe nei ma Lahaina e kuai ai. I ka Luna Makai Thos. Everett i haalele ai ia Lahaina no Wailuku, ua halawai mai la oia me kekahi kanaka e hele aku ana i Lahaina. He mau eke aha kau? wahi a ka L. Makai. He mau eke ai, wahi a ua kanaka nei. I ka hou ana aku nae o ka L. Makai i kana uwepa i ua mau eke nei, aia hoi, he huewai okolehao ko loko, ia manawa o ke lele koke iho la no ia o ka L. Makai a ninini i ka okolehao a pau o ua mau hue-wai la, he mau galani ka nui o ka wai o loko.
Ua lohe maopopo mai hoi au no ka ona loa o ke paniolo i lele ai i ka pali a make i Hamakua, a pela pu no hoi me ke haole i make ai iluna o kona pela moe ponoi iho. O ka mea hilu loa nae, aole i kahea ka L. Makai lolo o Makawao i Aha Niele i ke kumu i make ai; oiai, ue maopopo no iaia o ka okolehao no ke kumu i make ai. Heahe hoi ke kumu o keia? eia, aole e hiki iaia ke hana pela, oiai o kana mau keiki ponoi kekahi i hoala he mau haunaele nui, no ka ona i ka okolehao. A i hea iho ka hoi ka Lunakanawai? wahi a ka ninau, ua lilo no kela i Puna i ke au a ka hewahewa; oia wahi taata apiki no hoi kahi, inu kela i ka okolehao a ona hele i ke alanui e hoohilahila ai. A i hea iho ka hoi na makai? Pau pu a Lanai—aohe ku, aohe moe, koe wale no paha o Kamanoulu.
Ua olelo ia nae, o kekahi kanaka o Kula, ua loaa iaia he tausani dala, no loko mai o ka okolehao ana i kuai ai. Ke pii nei keia puu dala nui me ke diabolo.
Ua hana ia ka okolehao mailoko mai o ka malakeke, uala, maia, panini, ki, a pela aku.
Aole Apana ma keia mau Maokupuni i pii ino ka puhi okolehao e like me keia, pinepine ka haunaele, a ane holopono ole na hana a pau.
Manao au o ke kikeke mau ana o na oleloao o keia ano maloko o na nupepa, he mea ia e wehe ia mai ai na ipuka o ka lohe a hoolohe mai i ka leo o ke ola e hea hou aku nei. E pau ke puhi okolehao a me ke kuai ana. "O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make." Aloha auanei.
HALEAKALA.
Maui, Mei 7, 1875.