Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 19, 13 February 1839 — Page 75

1839.) KUMU HAWAII. 75

a i ke kikala, a i na kuli, a i ka manamana wawae. Hoomau oia i kana pule i ka wawae o ka mai a paa aku la oia i ka lima i ka piko, pule hou iho la oia iluna o ka piko, a eha a ke kahuna ha ana i kona waha iluna o ka mai i kana pule ana o ka piko, ola loa ae la ka mai, a hele koke aku la no ia iwaho, olioli kona mau makamaka i kela kahuna lapaau i ke ola ana o neia mai make loa, olelo lakou he kahuna akamai keia, he kahuna mana. Eia kekahi olelo a ke kahuna i ka mai, olelo oia me neia. Ina na hai oe i lapaau, make oe he mai aua oe i ka waiwai ia'u pela aku ke kahuna lapaau piele waiwai.
SIMIONA K.
 

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, FEBERUARI 13, 1839.

ILIAHI!

                Palapala mai kekahi misionari paipalapala ma Makao penei:
                "Aole nui ka'u mau mea e hai aku ai ia oe no ka hana ana i ka i iliahi maanei, ma ko'u ike ana nae, aole oihana e ae oia mea, o ka hui pu ao o ka iliahi, a me ka okaoka o ka laau kedera, a me ka palolo, a pili ma na laau i mea kuni imua o ke alo o na kii, he ano hoomana. Ke lawe nei nae na haole i na aina ma ke komohana, i mea e mau ai ke ahi ma na hale hookipa, he mea ahi owili baka, no ka mea, he ahi mau ko ia a ana, a pau loa ka laau i ka aiia e ke ahi. No ka ewaewa ole o ka a ana o ia mau laau, ua lilo lakou i mea e akaka ai i na hora, ma ko lakou a ana oia ka mea e puunaue ai i ka manawa, a nolaila ua hanaia ia mau laau he poepoe loihi. O kekahi mau laau ana hora, he kanaha kapuwai ka loa o lakou, he kanalima paha, aole au i ike he mea mau ka puhi ana o ia mau mea ma ka hoomana, ke ike aku nei nae makou i ua mau mea la ma na heiau. Ke manao nei au, he mea hoomana ma ko ka poe Pake manao, ia mau laau ala a pau, aka, ke hana nei lakou i na hana e ae me ua mau laau la.
                Aole maikai loa ka iliahi mai Hawaii mai, e like me ko Timora, a me ko Malabara iliahi, ua emi hoi ke kuai ana.
                Ke makemake aku nei au e olelo pololei aku ia oe, he ae paha, he ole paha, no na oihana e hana ai ka iliahi i maopopo ko'u manao. Aka, no ka nui o na ano o keia mau laau ala loloa, a me ka nui o na oihana a na Pake e hana ai me ia mau mea, malama paha aole he oihana hoomana wale no ko ia mau mea a pau; aka, eia ka mea maopopo, o ka nui o na oihana, he mea kuni mea ala no na kii."
                Pela mai ka hoahanau. Lohe makou o ke gula kekahi mea hoomana nui wale o na Pake. Ina e pule lakou i na kii, puhi lakou kii; aole okana mai o ke gula e lilo i keia oihana. Pela hoi ke dala. He mea hana kii hoi ke dala a me ke gula ma na aina hoomana kii a pau, aka, o Kina ka aina hoomaunauna nui wale i ke gula a me ke dala mai na oihana hoomana kii. O na dala, a me na gula a na moku haole e lawe nui ai ma Kina i mea kuai, aole ia e puka hou mai a laweia ma na aina kahi i lawe ia aku ai.
 

PEPEIAOPUU.

                Ua hiki mai ka mai hou ma Honolulu nei mai Kalefonia mai; he mai lele, e pili ana i kela mea keia mea a kaapuni i ka aina. PEPEIAOPUU ka inoa o ua mai la. Aole i akaka lea kahi e hiki mai ai keia mai, oleloia nae o Kai ka moku nana i lawe mai: he kanaka maoli maluna o ia moku a lele iuka, pili kona mai i na kanaka a pau ka poe i nana aku ia ia.
                Eia ke ano o ua mai la, he pehu ma ke kihi o ke a lalo malalo ae o ka pepeiao; e hoomahuahua ka pehu ana mai ka la o ka hookau ana a hiki i ka la eha alaila emi; a hala ka hebedoma hookahi alaila ola. Pela ka nui. He kuni kekahi, a me ka nalulu a me ka eha o ka moni ana, aka aole loa keia he mai luku e like me ka mai Pupuliilii, oia auanei ka mai e make nui loa ai i na kanaka ke hiki mai.
                Aole e lapaau nui na kahuna o na aina naauao i ka Pepeiaopuu no ka maopopo o ka manawa e emi ai, aka, e pono ke uhi i ke auwae i ka pulupulu, a wahi i ka hainaka mawaho i mahana ka puu, e ai uuku i ka ai, e noho malie ma ka hale, aole hele ma ka anu, aole auau, a ola ka mai. Ina he nui loa ka wela, hiki pono ka laau naha, a i emi koke ka puu a kau ma kahi e o ke kino, pono ke lapaau malaila.
                Ina e lele mai keia mai a pili i kekahi kanaka, a ola ia aole loa oia e mai hou i keia mai, ua palekana loa ua kanaka la; aka, i kau kapakahi mai ma kekahi aoao, aole ma kekahi, malia paha o hiki mai auanei ka pepeiaopuu ia ia ma ka aoao i koe mamua.
 

MAI VALAPARAIZO MAI.

                Ua hiki mai ka moku kia akolu, o Europa ka inoa a ku mai la ma ka la 8 o Febe. nei.
                He mau palapala hai mea hou a ehiku ka i loaa mai ia makou no Nu Ioka, o ka malama o Mei, a o Iune, a o Iulai. Akaka loa ma ia mau palapala na dala kokua o ka poe luna misionari, he 254,000, no ka makahiki i hoopauia ma ka malama o Mei 1838. He oi keia, uuku i ka makahiki mamua.
                Hoikeia na kula sabati a pau ma ke kulanakauhale o Nu Ioka he 16,000 haumana
lakou a pau.
                Febe 12, Holo o Raselasa ka moku o Mi. Kalaima ma Amerika, o Mi. Kaliama kekahi i holo aku, a me Kalali, a me kana wahine, a me kana keiki, a me kekahi keiki a Lanai.
                Hoi mai o Kelemenitini, mai Hawaii mai, aole i make i ka ino o ka makani.
                Kokoke holo mai o Kuakini, aia paha holo hou aku ka moku i Hawaii.
 

No ke kulu.

                O ka paa ke kumu o ke kulu, nolaila e pono ke holoi, a i ole ia e inu i wahi laau naha oluolu i ka wa e pa ana ka lepo, aka, i hiki io mai ke kulu, ea uo'ke ka laau naha. E pono ka laau hoopaa, a me ka hoopahee, a me ka auau i ka wai wela, a me ka ai uuku i ka ai hehe, aole i ka ia.
                Ua nui loa na wahine i make i keia mai; pono ke imi kakou i mea e pale aku ai. A i loaa i kekahi pono e palapala mai i ke K. H. he olelo hoakaka.
KAUKA.
 

MARE.

                Ua mareia ma Waialua, Oahu, Alekanedero Tolamana a me Kahoa. Ma ka la 26 o Ianuari ka mare ana.
Na EMEKONA.
 

MAKE.

                I ka po o ka la Sabati, Ianuari 17 Make o Meri, ka wahine o kapena Banekeropeta, ka mea i ku i ka pu o na Inikini. O kona mau eha i na poka ka mea e make ai.
                Nui wale na kanaka, a me na wahine a me na kamalii, i make ma Honolulu nei i keia mau la, he Pake kekahi. Aole he mai hookahi ka mea e make ai lakou, ia mai aku, ia mai aku no.