Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 16, 2 January 1839 — Page 63

1839.) KUMU HAWAII. 63

hala'ku la o Ranai ma ka waapa, a no ka hakalia iki o na waa, holo aku la kekahi poe haole o lakou nei me kekahi poe e ae mauka ma na lio a ma ka wawae paha kekahi, no ia hukai haole paha kekahi haole i kipa io Binamu la. A i ka wa i hele aku ai o Kekuanaoa i ka Wapo e holo, hiki mai ke Kanikele mai ka Wapo mai, i mai ia Kekuanaoa mea, ua kanalua keia a me kekahi poe haole i ka hiki koke ole mai o kekahi no ka moku mai. Alaila noho iho la, hookahi paha hora. Hiki mai la kekahi mau kanaka, ma na lio, o Kulu a me Kekuapanio, olelo mai laua, "Ua ili ka moku, ua paa loa mai hope no a ka i ihu, aia ma kai iho o kahi o kela moku ili ai i ke kipukaone." Hoouna hou aku la o Kekuanaoa ia laua e holo hou e nana pono i ka ili io ana e like me ka laua olelo mai: alaila holo aku la laua a hiki mai ke Kanikele mai ko Mi. Garaima wahi mai a ka Papu, i kiiia'ku. I aku la o Kekuanaoa, Olelo mai nei na kanaka ua ili ka moku ua paa loa. I mai ke Kanikele. Pono e holo kakou ano. Alaila holo aku la lakou mai ka Wapo ae, o ka waapa nui a me na kaulua, hookahi kaukahi. Elua haole i holo pu aku me Kekuanaoa laua o Paki, o ke Kanikele a me Mi. Pele, elua pu kaupoohiwi i lawe puia i mea kahea a me na kahei elua, i ke Kanikele paha ke ki o ua mau pu la. A i ka ha paha o kana ki ana, oaka koke ae la ke ahi ma ke alo pono o ua Kanikele nei, ma ke kua iho o Kekuanaoa, he hunahuna pauda helelei iho no kapuahi paha, pakele ae la hoi ke Kanikele ia mea. A hiki lakou i ua moku la he kia pa, o Kolumebia ka inoa, o Humepele ke kapena mai Kolumebia mai a holo ma Beritania. Ike aku la lakou aole ili ka moku, ua ku malie no, he umikumamahiku anana kona wahi i ku ai, aole i puaia na pea e kali ana lakou malaila no ka makani, no ka mea, ua pohu aohe makani, no ke koia e ke au a ikaika iuka ko lakou mea i ku ai me ka pihoihoi ole no.
                Noho iho la Kekuanaoa ma iluna o ua moku la hookahi hora, alaila hoi mai lakou, lohe ae la nae o Kekuanaoa he Farani kekahi kanaka maluna, i aku la ia i ke Kanikele. Ina he kahuna pule oia, aohe pono ke lele mauka. Olelo koke mai ua Kanikele la ia ia. Aole, he kanaka aua aina oia e like me ke kanaka i make ai mauka o Waimea i ka luabipi.
                No keia mea luhi hewa ana o kekahi poe, ke manao nei no hoi a'u, i na ili io ua moku la, ina ua lilo keia luhi ana i mea ole. Aka, aole hoi ili ua moku la, oia hoi ka mea e lilo ai paha he luhi hewa io keia. A ina he luhi hewa io keia i ka manao paha o kekahi poe, e like ae ko'u manao nei, he pono i na mea a pau oia kahi mamao aku i na'lii, ke ike i kekahi mea nui, he moku haole paha, he moku Hawaii paha, a he mea nui e ae paha, ua ili a e poino ana, he pono ia lakou e kokua pono aku a e hoomalu pono aku i na mea pio a pau e pio ana me ka malama pono ia. Ina maopopo ka pilikia ana, alaila e hoike koke i na'lii. Ina paha pela, aole hoi lakou e luhi hewa a me kekahi poe e ae i ke kokua ana. Na'u na I. II.
 

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, IANUARI 2, 1839.

NO KA MAKAHIKI HOU.

                Ke aloha aku nei ke HUMU HAWAII i kona poe kokua a pau. Aloha oukou ka poe i palapala mai no ke K. H. no ka mea, o oukou no, kekahi poe kokua nui mai. I ole oukou, ua ole makou; ina he pono ka oukou palapala, ina no he pono ke K. H. no ka mea he waha wale no ia e hai aku ana i ko oukou manao. Ua like ke K. H. me ko oukou makemake; aka, i makemake oukou e oi aku ka pono a me ka maikai o keia pepa, pono e oi aku ka maikai o ka oukou palapala ana mai ma keia hope aku.
                Aloha oukou ka poe i lawe i na pepa a paul; ina paha ua pau na pepa i ka heluheluia e oukou a hiki mai i keia makahiki hou, ua nui ka ike o oukou i ahu mai a pono ko oukou lawe ana i kela pepa. Aka, ina paha ua waiho wale oukou i na pepa ma ka pahu aole i heluheluia e oukou auhea la ka pono o ko makou luhi? Aole pono. A ina paha ua hookaa mai oukou i ka hapalua o ke dala o ka makahiki, oia no hoi kekahi pono i hiki ai i ke K. H. ke uku aku i ka poe nana e pai. He poe hoolimalima lakou aole e hiki ke hana ke uku ole ia aku.
                He mea hiki ole i ke K. H. ke aloha aku i na kanaka e ae, no ka mea, aole o lakou lohe i kona leo, ke uwe aku, he aloha no nae kona ia lakou a pau, a me ka makemake ia lakou a pau e launa mai ia ia.
                Eia hoi ka mea nui: he mau mea hee wale na makahiki o kakou, aole e emo a hala kekahi, a lilo ka manao io ia nei, hele hou ua makahiki, a pela no ka hele ana a hiki aku i ka pau ana. He wa pokole keia i haawiia mai no kakou, i pau ka hana o ke kanaka maloko o ia manawa, alaila lawe koke aku ke Akua ia ia, aole loa e hoi hou mai Heaha la ka hana a Iehova i haawi mai ai ia kakou? Eia ka hana. E imi i ke olu no ko kakou uhane. I maopopo ia alaila kokua i na kanaka e ae i ko lakou imi ana i ke ola no lakou. O kela hana keia hana a pau, e pono ke hana me ka manao i ka hana nui i hoakakaia ae nei, no ka mea, pela ke kanawai Luka 10:27. E aloha aku oe i ka Haku i kou Akua me kou naau pau, a me kou uhaue a pau, a me kou ikaika a pau, a me kou manao a pau, a i kou hoalauna e like me oe iho.
                Mai o Alekanedero Liholiho, ma Wailuku, Maui. He aiku, he nae, he kuni. Ua lohe nae makou ua maha.
                Ua mai Mika Berono, ka wahine hana lole, ua pili i kahi moe i keia mau la. Aia ma Kaneohe.
                Holo mai la o Kaikioewa laua o Mose a me Mi. Wini ke kumu o Waimea Kauai, a ua holo hou aku i Maui.
                Me e ka hiki ole mai o na moku mai Amerika mai, a mai Mesiko mai, i keia mau la, kaukae wale iho no makou a make ka malama, a puka ka lua o ka malama, aole i hiki mai. Ua hala ka nui o kau moku mailoko aku o ke awa o Kou. He mau moku kalepa ka i koe, a e hoomakaukau ana elua e holo ma Amerika Huipuia, o Kai a o Raselasa. A piha i ka ukana alaila holo.
                He pule hoomau ma Honolulu nei, i ka la mua o keia malama ka hoomaka ana.
 

KAUA MA KANADA.

                Lohe iho nei makou ma ka palapala a Mi. Diela no Kanada mai ma ka la 12 o Aperila, he kaua ma Kanada luna.
                O na kanaka ponoi o Kanada, a o na kanaka a me na'lii o Beritania, oia na hoakaua. Ua pua nae ke kaua ana, ua pio ko Kanada, a lanakila ko Beritania. Nui loa ka poe kipi maloko o na halepaahao, e manaolia i ka make, a i ole ia, e lawe ma Nu Holane, aia i hookolokoloia lakou alaila maopopo. He 20,000 koa i holo aku ma Kanada, no Beritania aku, i ke kaua ma ka aoao o ko Beritania; a hee ko Kanada, holo nui na pio ma Amerika Huipuiia e pakele ai. Aloha nui ia lakou e ko Amerika.
                Ua hiki hou ka mai luku ma Kanada, o ka mai i kapaia'i o ke kolera, he mai make.
                He mai nui ko na Inikini ma ka aoao hikina o na mauna pohaku, he mai make, oia ka mai puupuu i kapaia Pupuliilii. Lohe iho nei makou he 30,000 inikini i make ma ka lahui hookahi, oia ka poe inikini a ka haole i kape aku ai Inikini wawae eleele. Aloha ino lakou; Emi loa lakou.