Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 41, 9 October 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

/ hi)i)/)oii iipoi/o hoii ia elike tne mr. w<nnre Moolelo lhi(tk(t (i / V v> Umeaii <tnte ,i\l aui. MOKUNA IV lIOOMAKAUKAU 0 HIIAKA-I-KA-POLI-0-PEI,F, NO KE Kll ana ia Lohiau—ka Heli<: pu ana mk Pauopala'e mk Wahineomao—Pau na Poo o na Akua o Panaewa I KE Okiia e Hiiaka. [lIOOMAUIA. 1 Kaij Helu 22—Na I-liiaka Kiua. 1. Po Panaewa ika ua awa, 2. Ke hehi mai la ika lau laau, 3. Ke kani mai la ika pua lehua, 4. Ke wawa mai la'ke akua o Panaewa, 5. Ke hookikinaia ae la eka inaina, 6. E Panaewa —e! 7. Hoouahoa ana oe ia'u, he wahine, 8. He eha no ka'u, ka ka wahine i lono oe, 9. Aia 110 ina ina'i ana a kaua. Pau keia kau a Hiiaka, huli ae Ia ia a kamailio i ke aikane ame ke kahu i ka ' ana 'ku,ia laua: "Ia nei olua e noho ai. Ua manao hoi au e hele pu Hiai no olua ene a ; u, aka, noonoo iho- nei au, e aho o ko olua wahi keia e noho a-i, a kali ae olua 0 kuu ola ame kuu make ia Panaewa. I make au iaia, oko ala no kena uhoi akj.i olua i hope; a i make hoi o Panaewa ia'u me na kini ka lehu ka lau ame ka mano o ke akua, alaila, e hoomaha iki ana kakou ia nei, i kuu iki iho hoi ka luhi, a hele aku kakou no na Hilo Paliku. E pau ana na poo 0 keia poe akua i ka okioki ia e a'u.' la wa ninau aku Ia o Wahineomao i ke aikane ia Hiiaka: "Pehea auanei e moku ai ke poo o ke akua ia oe, aohe au ohe?" "Aia nohoi ka ohe 0 Homaikaohe," wahi a Hiiaka i pane mai ai imua 0 Wahineomao. f noi wa i honi n:ai ai 0 Hiiaka i ke aikane ame ke kahu, a o ka huli aku la no ia a nalowale iloko 0 ka ua awa ame ka ohu e poipu ana iloko o ka ulu lehua 0 Panaewa I keia wa a Hiiaka i komo aku ai, oia kona manawa i halawai aku ai me ka lehulehu o na akua 0 loko 0 Panaewa. He ikuwa lua ia ona leo oua poe akua nei. Nana aku la o Hiiaka, .a ike aku la i ka nui launa ole mai o ua poe akua nei, a ia wa kau aku la ia, penei: Kau 23—Na Hiiaka Keia. 1. A loko au 0 Panaewa, 2. Ike au i kini me ka mano oke aleua, 3. E kupeku ana ika lehua, 4. E haa ana ika nahelo, 5. Hele hookahi ana Hiiaka ika loa, 6. Aohe koolua, aohe ka mea aloha, 7. ouu akua aloha ole la o Panaewa. A pau keia kau aia nei, oko ia nei poipoi mai la no ia ika pau ona a paa pono i ka poho lima, hoomau aku la no keia i ka hele, oiai ua poe akua nei e noke nui mai ana i ke kiei a i ka hah/ a i ka hoaiki mahope mai 0 na kumulaau, me ka ana mai 0 ko lakou mau leo e kupinai ana ma'na wahi apau. Ke lohe aku la o Hiiaka i ka hawanawana ae a kahi inau akua i kahi poe akua e ae, i ka ui o ia nei, a i ka minamina nohoi ika wahine ui ika make opiopio. Aka, mai la kekahi wahi akua. "Pehea auanei e hiki ai ia kakou ke kapae ae i ke kaua i hoounaia mai ai kakou e ko kakou haku, e Panaewa? 0 ka manawa no ia i lele mai ai 0 ua poe eepa nei 0 Panaewa maluha 0 Hiiaka, oia no oe o na menehune makika e popo'i ana maluna 0 kekahi holo-wai kahiko. He im hoi leau 0 ka leo o ke akua e lele nei e pepehi ia HHaka. O Hiiaka hoi ia manawa, ua huki ae la ia kona pau a muu mokaki aku la ke akua ilalo. oka lima ku'i hoi o laua nei me ke kaikuaana, oia 0 Kilauea, ua pili mai la ia ma ko ia nei lima lienm. Nokula, ke lawe nei ko ia nei akau i ka make mawaena 0 na 'kua liilii 0 Panaewa me ko ia nei pa« uwila; a 0 ko ia nei lima hema hoi, kahi i pili p-iai ai ka limaku'i o Kilauea; ke oni la ia me he puhi olali la no ka moana e haulani ana me ka weliweli nui mawaena 0 na 'kua liilii. Ploomau aku la keia i ka paio ana me ka nui aku o na ākua i koe e nee hele mai nei iloko oka ululaau. Alaila, kiko aku ana ka lima Kui oia nei i ka ohe laulii 0 Homaikaohe. lie wahi pah:i keia aia i Hil'o Akau. Ae ua Jilo keia ohe i ohe kaulana loa no. Hawaii nei i ka wa kahiko,

I ka loaa ana inai o ua ohe nei, ua malama iho la ia a hoea mai ka wa pono e lawelawe akn ai oia i ka hana ana i manao ai e liana aku me ua ohe nei. Eia no keia ke liakaka nei tne na eepa 0 Panaewa. 0 na wahi kaikaina manu 0 Pan;iesva, lele mai la no laua e nana i ka hoouka ana o )co knua mawaena 0 Hiiaka ame ko lakou poe akua, alaiīa, hoi aku la imua o Panaewa e hoike ai ika laua mea i ike. la Panaewa e ninau mai ai ia iaua: "Pehea ke kaua, e o'u mau pokii?" Eia ka laua nei pane: "Aohe make o'ko kakou aoao ia Hiiaka, aole hoi he make 0 Hiiaka iko kakou poe." Alaila, pane mai la o Panaewa: "Pehea i maopopo ai ia olua, aohe make o na aoao elua?" Pane aku la ua mau wahi manu nei: Ike aku nei nohoi maua e mau ana no ka paa ana 0 na poo o ko kakou mau akua, a e hiamoe nui ana kekahi poe o lakou, a 0 kekahi poe nohoi, e okuu wale ana no iluna; me he mea la, e hoomaha ana ia poe, no ka maluhiluhi i ka hakaka me Hiiaka. Ao ka poē noiioi e hakaka ana nie ua kaikaina nei 0 Pele, aia no ko lakou mau poo ke paa la no iluna 0 ko lakou mau kipoohiwi, elike nohoi me na poo 0 ka poe 0 kakou e hiamoe ana. No keia pane a na wahi manu, ua hauoli iho la ko Panaewa noonoo. laia no nae ame ua mau wahi kaikaina manu nei e noke nui ana i ke kamailio me ka piha- hauoli o ko lakou mau noonoo, ia wa i helelei iho ai kekahi mau mea mamua ponoi 0 ko lakou mau alo. 1 nana iho ko lakou hana, 0 kahi poe kanaka 0 lakou A ia wa i olelo iho ai na wahi manu me ka eleu nui a piha hauoli nohoi: i ' Aia! Aia la! Ke ike iho la no oe, eko makou kaikuana, i nei mau wahi kanaka 0 kakou. Eia k.kou nei e hianioe ana. Ke mau nei no ko lakou nei mai. poo i ka paa ana iko lakou mau pauku kani-ai; ua pili maka, a e hiamoe nui ana.'" Nana pono iho la 0 Panaewa i na pokii eepa ona i helelei iho ai niamua o kona alo, a ike iho la ua hele a lau. kea ke ano 0 ka ili, aohe hoi he hanu ae, ia wa i hooho ae ai oia: Kahaha! He keu olua ana wahi kanaka aka hupo nui wale. Ua make keia poe kanaka 0 kakou. O ke ano nae o ko lakou nei make ana, he kupaianaha no. Aohe wahi 0 ko lakou nei mau kino i manuheu, e maopopo ai la hoi, i pa ia i ka pohaku, i ku ia la hoi i ka ihe "laumeki, i haua ia paha hoi ika newa. He ole loa * no. He kupanaha keia ano make ana 0 lakou nei." Maanei huli ae la o Panaewa a ninau ae la i na wahi kaikaina manu ona: "Ea, heaha la ka olua mea i ike aku nei ma ke ano 0 ia ka mea make a Hiiaka e luku ana i ko kakou poe?" "He pa«!" i pane mai ai ua mau wahi manu nei, me ka hoomau ana mai nohoi i ke kamailio ana: "Heaha auanei ka make aia mea palupalu haalele loa? Oka noke wale no kana ika hili ae ame ka uhau ae iluna, mahope, mamua ilalo, i 0 ia nei„. 0 ka pulelehua paha ka mea make ia paii, aole 0 ke kanaT<a elike me keia a kakou i ike iho la." "A pehea ka hoi olua i olelo mai nei, aohe mea i make 0 aoao, aka, o ka olua poe i ike aku nei, e hiamoe ana no lakou, me he mea la, wahi a olua, e hoomaha. ana lakou ika 'luhi o lea hakaka. He keu olua ana eepa aka wahahee nui wale ia'u, iko olua alii a o ko olua haku hoi. E make loa aku paha auanei olua ia'u." 0 ka wa ia a Panaewa i anehe aku ai e hopu i ua mau wahi kaikaina manu nei ona, e pepehi; aka, me ka eleu loa, lele aku la ua mau wahi manu nei, me he olapa ana la na ka uwila, a nalowale aku Ia mai kona alo aku. "He keu hoi keia 0 na wahi manu a ka pupule nui wale. I hea no la ka ka manu ike ana ia mea he lele oke ola mailoko aku 0 ke kino, ina no e ma% ana ka paa ana o ke £ioo ike kumu ai? Manao paha nei mau wahi hupo, aia a kaawale ke poo mai ke kani-ai mai, alaila, 0 kā make iho la ia ma ka laua helu? Hele a penei ke ano oka make 0 ko'u mau pokii ia Hiiaka, aole io no i kana mai a ua mea he make." Iloko o keia paio ana ame nei hakaka ana a Hiiaka me na "ulalele" o loko o Panaewa, ua hele maoli 0 Hiiaka a luhi. Aia kona lima akau ke hili ia i kona pa-u uwila i ke kini ame ka mano o ke akua e lele mai ana maluna ona; a, aia hoi kona lima ku'i, oia 0 Kiiauea, me ka ohe 0 Homaikaohe, ke okiolei Ia ina poo 0 ua poe akua la. 0 i hoomanawaniu aku leeia a aneane e puainawele kahi aho, lohe aku la keia i ke kahea ana aku 0 Pele iialo o Kilauea Ina kupunakane, na kaikunane ame na wahine no apau o ka lua, i ka i ana 'ku: "Auhea oukou e na ku-ku-a-mu, e na ku-ku-a-wa, e na wahine i ka puoko 0 ke ahi." "Heaha ia?" i ninau mai ai u-a poe nei 0 Kilauea i ko lakou haku alii. "Heaha mai auaiiei hoi ka oukou, aia ka pokii 0 oukou Ia ke hakaka mai la me na ulalele o Panaewa; nolaila, e iho e ke ahi, e hiolo e ka ua, e olapa e ka uw.Li, e hamu iho oukou a kōe koena ole o Panaewa ame leona poe ula ■ lele.