Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 22, 26 August 1857 — NO KE KALAIAINA. – Helu 7. [ARTICLE]

NO KE KALAIAINA. - Helu 7.

.Yo ka hooikaika. Ma ka m«»kuiia inua. ua hoakakaia kf> ann ime ka luli ana oke kumu-waiwai. Ma kein inukiina e hoakakaia uiai ai kekahi muu mea ii.i ka hnnikaika ana. I. Eia ka mea hoakaka mua, 0ko ke kanaka pono ma ka waiwai. '2. Eia ka liia, Ka manao o ke kanaka i hna huoikaika ana. ‘J. Kia ke knlu, 0 na ano Uke ole oko na kanaka honikaiku nna. 4. Eia ka hii, 0nn men e mahuahua'i ka miwai loaa ma ka liooikaika ana. ,Yu ke kanaka pono ma ka waiwa:. Eia ka mea hnakaka mua, o ko ke kanaka poim ma ka waiwai. Uu pili maopnpo kek ih niau poiio i kelu kanaka i keia kanaur ka. Mai ke Akna mai kekahi, a nuna iho nol kekahi. Eia kekaiii mau pono a ke Akua.il haa#i like mai ai i na kanaka a pau, a na’liii a pau o na aina a pau loa : o ke ola. onai lala o ke kino, o ka noho lioopiia ole ia, a ine ke keakea ole ia, o ka malanialama, o ke ea, 0 ka wai inu. o ka inea a kona lima i hana’i, a me ka mea a kona maniio i hooponopuno ai. laa pae Wiilo kekahi tausani kanuka ma ktkalii aiha maiiiko o ka moana,, mai na kokulu eha o ka homia mai, alaila, un maopopo no Ka pili ana o keia iii.au pono ia lakuu a paii. Aole hiki i kekahi ke olelo i ke.kahi, anle oei einu i ka wui, e hana oo i ka’u, na’u kela mea au i hnna’i. Hē man moa laa lua keia. No kela kaniika keia kanak» kona, o ka mea hoi)le 4 hoole nia i ka mea maopopo; ua hoole hoi oia i ka ke Akua. ina i ike aku kakon i na mann nunu he haneri e hooiliili ana i ka raiki, a k i akn lakou a pau ma kahi a lakou i makemake ai, a hooikaika loa lakou, a nui ka raiki i hooiliiII»: ina nana hou aku kak<>u, aua lele ako kamanu hookalil,. a ai i kela ui a maona, 1 hoomaunauna aku oia i ka nui o ua puu nuki la; & nana wale ae na manu kanaiwakumamaiwa, aole ni pu, o ke aa wnle no ka Ukou a me ka ni ino, ina pela, pehea ko ka«D« aanao iua poe manu la ? A ina nana Uw-«ku kakou, a ike i kekahi o na mnnu >9MkWlkuflMinaiwa, ua pnloli loa oia, a no loa, ua lele ae oia q ai pu me keUt««Me ai mua ana, aike mai na manu a Jpp«,.iele koke mai laknu a pau e hakapoioli la, ina peia, aole anei ■poi knhaka aku, a holo koke, e kokoa i Oiaka mea i ike pinepine ia Aole i nui na aina e f»« umnawa, aia ma Aaia kekaM|gi« • wiwii«i kahi eno hoi kekahi. WaHp»popb wkuIuUum) a pau ka. howa o ia HHHMkikn Mnli a leau {i mai ai, loM hana ka ai naka k» klnaaa honikaika poana • klHplMi ai no 0wJ|Wi«Akua IIBm ili Mp. : ■. * ’

* M onei waiwai no lakou, ua ike n» kakou " iile ia; no ka inea, ua )>ili pnno kein Hiiil i kn o nei poe, na na kannka o onei i ho(|kiiika, a lo a ka waiwni, nole pili iki kela 4aiwai i n» kanaka oka aina e. A ina hooikaika naknnaka o Hawnii. a loan ka waiwai aole pono i ko Maui ke kii ak,u | ine ka uko ole, Aole pili iki keia waiwai o j Hawaii ina kanaka o Maui, Ina he mea j p no ke kii wale aku ko .Mnui, alaila, pnno! no ko Berjtaoia kē.'kii wale mai i keia pae > ainn. i Peln no na kulanakauhale. Ina hooikaika I na kamika o Laliama, a Imia k» waiwai, alni-l la, imle pono i na kanaka o VVa|luku-ke.helē mai ii lawe aku i kelawaiwai ine ka uku ole mai, e like me ka manao o ka poe nona ka waiwai, Pela np.-hoi na kanaka paknhi. Inn hooikaika kekaln kanaka a loaa kniia waiwni. alaila, aohe iiiea mn ka honua nei e pono kel kii aku, u olelo na’u keia waiw.ii. A"lenami. I. | Ina pouo kekahi kauaka e ae ke kii ukiiu j ! lawe wale, alaila ua pono uo ko Rerilan a, kel I kii mai a lawe wale i keia pae aina no lakmi j Make hewa wale ka imi wniwai nnn, ke| j maopopu ole kein .po.no o ko kanaka. Ina j inanao ke kanaka aole e inulu kotia wniw.ii, | almla, aole hiki ia ia ke imi, aole ia e ikaika( ma ka hana. N"laila, pono e imi mua, n akaka ka waiwa: ku pono i kela kanaka i keia kanaka, aluila, hiki pono ke hooikaik» mii ka imi waio.ai ana. Pono e. hoakaka mua i ko ka mea aina, a i ko ka meu hana; i ka I mea ku pono i na’lii, a me ka inea ku pono i ina kanaka. Oia ka mea mua ike kalaiaina ana; i kaawale ko kela mea ko keia mea, aole hihia kekahi i kekahi, aole huhu kekalu i kekahi. Ma keia olelo, ua maopopo ka hewn o Wiliama ka Lanakiln. i kona hoolilo ana i na aina nui he iwakaloa, i wahi nahelehele, i wahi hoi e holo ni nn hnloholona hihiu, ua maopop» no Imi ka hewa o ka hoolei ana i kekahi ai, i mea e kuai nui ai kekahi ai. Ua maopnpo no hoi ka : hewa o ka haawi nui ana i ka ai a ke kanaka, na na holoholona waiwai ole. No ka mea, ua maopopo ko ke Akua m. nao i ka ai, o ka ui ku pono ike kaoaka, na ke kanaka no ia. Ua maopopo hoi ka hewa o ka poe kii aku i k» molakeke, a me kn palaoa, a me kela mea keia mea a ke Akuai haawi mai ai i mea ai, a puhi, a hoolilo i mea e ola ole ai ke kanaka. Ua maopopo ka hewa o ko Tureke hookapu ana i ke Kaieleele, aole hot e holo na mokn o nuaina e malaila. Ua inaopopo no hoi ka hewa o Beri(ania i ko lnkou hookapu ana i ko na aina e, aole lawaia ma.na uhua o Nufounalani : no ka mea, ua hAawi mai ke Akua i kela inea a nui, a»le pili aku ka luna kanaka ma ia mea; aole nu ke kanaka i hooholo ika ia malaila. A pela no na kai o Beritania. 0 k:eU mea keia mea ake Akua i haawi mai ai a nui, aole i pili aku ka iima kanaka, pono no i kela mea keia mea e kii aku a lawe wale. Pehea hoi e malu ai na aina, a me na kanaka, i hana ino ole i kekahi, a keakea ole kekahi? Oia ka haoa a na’lii, a nolaila i liaa«i mai ai ke Akua ika oihaoaiii, aheoihana . 4oa hooikaika kakah) kmaka ma ka mahi«*poao<«ukuia oia » )ike mo ka oui o kana 'Pelk'ao kalamia,. ama ke kihuoa |l|| ame Wa rte*haoa, k«iamea haoa.

A pela rio hui na’lii. Pono-e uku la mai la-j kou e like me ka nui o ka iukou liana au«l ina ka laknu oihana | lua malama maikai iakou i ka aina a kau. i na kanawai pololei, a hoopili pouo i kela' nii'u liewa i keia mea hewa, u hoomalu pnno ii kela kanaka keia kanaka hewa nle; i lawe' j wale ole in kana; a keakea oie ia oia, a<• 1u> i Imi e liookauinahaia, ina pela ka IioohmIu; ! ana b na’lii i ke kunaka, «luila, pono e uku I «u. mii iakou, e like me ke kauaka paahana'. . ie like hoi me ke kiui i iioolimulimaiu. Ina; !"Ie|o aku wau i ke kanakn, "E noho a kiaii | i ko’u pa, a me ko’u wuiwai, a ina komo mail ku holoholona, e kipaku aku, a ina hele mai! ka anioe, e paa oe,” aiaila e olelo mai nol kela kaiiaka iu'u, “ Aole au e kiai wale i kou | |.a; aka, nin uku mai oe la’u, alaila, kiai no wau.” Al.nla, ne np wmi, ,l ae, e uku aku j no wau.” Ina pela, ua mnke pono ko'u lilo, | ! no ka i'nea, uu malu wau a ine ko’u pa, a iiiu j ko’u wuiwai. ' ,, j ! Ua muke pono no hoi ka luhi oka mea! j kiai, ua loka kana, o ka uko poiio n’u i olelo i , mua ai ia in. Aka, iiia hiamoe oia a kiui | | ole, nlaila, nole p.mo ni’u ke ul>u aku ia in, a I j ina kii niai oia i ka’u, he aihue ia, a he h.we; |-w ile. Aole nue i olelo niuu na kunaka i nal j ’lii o keia pae aina. Uu ili mui ko lak.iu no-j ho ana no lakou. Aka, oke ano o ka no,ho| nna, un iike ia me ka noho ana n kela kiai r hoolimalnna ia, iiui kiai ponō lakou iha .ne«j a pau o ka ainn, a inalu na kunaka, a me koi | lakon waiwiii. alaila, ua niake pono ko lakou lilo ma ka aui.a i poiio ana, u ua make pono! m. hoi ka lu'ni o na’lii i ka malama nna i ka nina. 0ko lak>>u luhi, u nie ka malu i. loaai i na kanaka, oia wale m> ko |nkou kumu po.no e waiwai ai la aoleo kaainu ;no ke! aupuni la, ua pili i na kanaka a pau; aole 1 i pili ike kmo nlii w«le no Aole nne e pono' ke ukuia na’lii no ka luhi o ko lakou kmo wale; aole Imi no ka hana a ko la.kou limai ka uku. He luhi okoa k» lakou. He hana! nui loa ka hoōponopono i ke nupuni. Nolail.i, i aole pono ke hooh .likein ka uku okealii me' k" ke kanaka maoli. Pono e nui okon aku! ko ke alii. e like me ka nui o knna luhi, a me ka inaikai i haa i na kanaka ma ka huna una, j Ke olelo mai nei ke knlaiaina o Fnrani;l He men hoowahawaha wuie ka mal nii ai-j na una, ke malu ole ka waiwai a pau o kana-l ka, Ina niki i na’lii ke kii wale ika waiwai! o kanaka, ma k<> lakou manau wnle no, n inu hann ka mea e pela, « hoopai ole na’lii, a inu nawaiiwali na’lii i ka hoomalu una i ka w«i-i wai n kanaku, alaila, he mea hilaliila wale ko lakou nohu alii aua. Ina a..|e imomaluia! ka waiwai, a..|e hiki ke kapu aku he waiwui. Aole ia he waiwai io I “ No ka nnwaliwali loa o ke kanaka hoo ! kahi malaio iho o na’iii, aole loa oia e m ilu ! ma ka aina e, ma na aina wale no, kahi iko-! kuaia na kanawai e nn’lii hoounaunn, a ma kahi hoi i kapu oie ka pu palnpala, Ma Be-| ritania, na na’luhoounauna wale no kn olelo n» ka hookapu, amt kn auhau.” Oia ka! mea e hiki ole ai na makaainaiu ke hoohalahala. Ano ko Beritaniu auhau wnle «ni i ko Amenka, me ko luknu lohe nle, aole hoi i; olelo pn, oia ke kumu o ke k«ua, a Ku okon oAmeiika, a lilo i aupuni kaawale, Ma Amerika Huipuia, a nu Beri(ania, a ina F«rani, a ma Suedena, a ma Norewai, a maj Holani, • roa Belegiuroa, a roa Sepania, aj ma na aina malu maikai • pau loa,- aia no i|

ftia'lii i hoounaia, ka olelo uui no ki auhau, | u ine ks houkii|iu. | Ale i h-ionuh i mai ke Akua ina kanlka : i poe hnna na na'lii, a i mea e waiwai ai na | ’ii l'a huawi mui ke Akua ika oih ma alii i niea e pomuikai ni na kaoaka, i mea hoi a poiiu aj k« uina. ; Ina i maopopo ka malu pouo oka aina, a ime ki \vaiwHi, alaila, pono no i ka kanaka, e iim waiwiii’ A ina manao ko kanakaeimi jwaiwai, poif > ia ia e imi ma ka mea i boa* : kakuia mu ku Helu 8