Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 41, 23 January 1873 — KA AHAOLELO KUIKAWA. [ARTICLE]

KA AHAOLELO KUIKAWA.

I La Hana 8, Poaha, lakl'aki 16, 1873. Halawai ka Ahaololo ma ka nora i hoopaueeia. Mea Haoohano Pereaidena P. Nahaolelua ma ka nobo. JPule ia e Rev. JL. Kapali. Heluhelu la ka moolelo o la inehiaei Mi ke aoi.ua aponoia. ~ N6i mai o Mi. H<tleminu t lawe ke koooi* te.wae i kohoia i ka oielo pane a keia- hale i ka Moi no kaua haiolelo alii. Hooholoia. Hapaiia ka nooooo aaa i ka uoololi o ka Pauka 43 o ke kumukai<*wai. Ma ke aoi a ka Loio Kuliina ua hoohhloia e kapae ia ka huaolelo ex iioololi ma ka pauku, ma ka olelo Beritaciia aae, ua pololei no ma ka olelo Hawaii. Noi mai o Mi. Kile Kauka, hepono ke pakui ahu i ka pauku hoololi holookoa malalo o keia e waiho oei. Kokua naai p Mi. Aholo, niaaoia a hooholoia pela; Ma ke noi ua hooholoia e ainauia aa ae a me na hoole. He 32 ka nui o ka poe ik< ho ma ka ae wale uo, P. Nahaolela ~ KMuakau, Bihopa, Hall, Judd, Stirling, Nahinu, Martio, Nawahi, Hikikoke, Kipi, Hak-maau, Na•he. Aholo, Hanaike, Kaukau, Kuihet«oi Linoaea, Nui, Kahananui, \ewtoo, Kaiue, C«rier, Mikaleoii, Poli, Komoikehuehe, Paikuli, Kekoa, "Judd, Kapaoiai, Kaakaha, Kaiki . H.ipaiia ka ooonoo i ka hoololi i manaoĪN no ka pauku 42 oke kumukanawai. Pene> ka heiuhelu aoa :

3 Ka hooolu i neNAoiA jto Kb paoko 43 o ke kamokaoawai o Aogate H. 1864, e iike me ka pauka 80 o ke katgiukaDawai. /I. O ka pauku 42 o ke komakaoewai e kkoMi la ran ke kap«e ioa esa i oe hoaolelo me ka Loio Kekiu o ke aupeei." , Noi mai o K«iki e kapae loa ia k» noo> •«» aa» i keie hooluli. No ka mea, oka Lo> Kuhina oia oo kekahi mea naoa e kuhika--8 i ka Moi, e alakai paba rae oa kukakuka 3 Kue mai o Mi. Kaaka i ke kapae ioa aoa. Se pono.ke noonoo akaheie ii keia taea, oiai Bi k;< Moi maoli i £Hikema<<e e lawe mai ī ke- ■ ***>loV), she poao ia kakaa ke aiaaq aka KuUiaa. KBoike mai ke Kohioa ō ko na Aina e, o V*feemu aui wale no paba i waiho ia mai si ftia hooloii, qo ka iiio ana o k« Loio Kohioa #a kam m«u hana poooi o ka Aha Kiekie §kekahi manewa aa bala ka Loio Kuhioa i wahi e ae oo kaoa haoa, aoie oia ma koqa noho a i maoawa hoi ua paa om i ahaoleloa waiho kana hana ponoi. He ipau kumu e ee oo kekahi.

{ Hoike mai o Mi. £aaka i kona manao madi, aole no oia i kokua lo« i ka hoolo{<, a ao£no hoi e kue uo k>> kapae an« Aka, i mea 4m*ikai lo* ai he mea ponn no i elua wale Oo.Kuhina, e hoohui ia na haoa o ke oihana Waiwai a ino ke iLuhina o na Aiaa e, a o ke $uhioa Kalaiaui». O keia kana hoololi i &anao ai e wailio mai Knmailio mai o Mi. no ke kopono ole ke hookaawale» ka £»'»io K ilnna mai ka Aha Kuhina aku. . Wiiiho mai o Mi Keo Kaaka, he hoolūli i wale no Kuhina, ke Kuhina Kalaiaina a ke Kuhina o ko na Aina e. Ku iaii oMi Komoikehuehu a kamailio <na k» aoao e kokoa ana i ka houioii o $i pauka. ī mai o Mi. Ka»kaba ma ka aoao iina i ka hoololi. 3 Mahope iho o ka hoopaapaa ana ua ninau J$ uo ka hoopanee loa ana a hooieia. ( Ninauia no ka'hoololi a Mi. Kaaka, a bootsia. Ninaoia na aea rae na hoole ika paui(o ho'iloli, jNa ae—P. Nahaolelaa, Kamakau, Bihopa, B*.irling, Judd, Nehiuu, Hikikoke, Kipi, HaBmniiu, Naiiie. Aholo, Haoaiko, Knukaa, Luuoaea, Nui, K.h„ an „ a i, N v , ton, Kaiue, Mikalemi, Poli, Komoibebuebn, Paikuli, Kekoa, Kale Kauka, Kapuuiai, Kauknha.

Na hoole'—-Martin, Nawabi, Keo Kaaka, Raika ( be 27 ka nui o aa uoe ae, a eh* ma kt» hoole. NoUila, ua hooholoĪA ka hoololi. Noi mai o Mi. Kale Kiuka e kapae ia na rula a e ae ia aku oia e heluhelu mai i kekahi olelo hooholo i kakauinoa ia e ka Moi. Aponoia. Heluhela ia noai k» olelo hooholo no ka hookaawale ana i $10,000 no na lilo o keia ahaolelo ua kakauinoaia ua olelo hooholo ia e ba Moi, aponoia. Noi inai o Mi. Kaaka, e waiho mai aaa oia be liooluli no ka pauku I o be kumukaoawai, a peoei : E hooioliia ka pauku l o ke koaiakaoawai o ka la 20 o Augate, 1864, a peaei e helaia ai ; Pauku I,—Ua baoa ke Akna ioa kaaaka a pau me ke kuokoa a me ke kaohke o ka ooho ana a ua baawi oia he mau pono e pili paa loa ia lakou ; oia hoi, o ke ola o ka naho hoopilikia ole ia mai. a me na p ino e loaa mai ai, a e maluhia la ai ka waiwai, a e imi aku i ni mea e oluolu ai ka ana. Noi mai o Mi. Nawahi e apouoia keia noi. Kue mai o Mi Aholo me ke noi ana e hoopanee loa ia ka noonoo ana. Ma ke noi ua hoonaaha ka hale a ka hora I2| ponoi Halowai hou ha hale a hapai ia ka ooonoo _aoa iio ka ninoo e kapae loa i ka hooloiio ka paoku 1 oke kumakaoawai i waiho ia mai e Mi. Kaaka. Ku mai o Mi. £holo a kamailio mai oo ka pono e k«pa» loa ia ka hoololi i maaaoia no ka pauku akahi o ke kumukanawai. Lilo ka hal« i ka hoopaapaa ana no ka faa< palua hora a keu. Mahope iho o ka hoopaapaa aoa na hooholoia e kakauia na ae a me oa hoole i ke kapae aea. He 31 ka poe i koho, he 18 ma ka ae, a he 13 uu ka hoole. Na ae—P. Nahaoielua, Kalakaaa, ELaraakau, B>hopa, Hall, Stirliog, Kaai, Hikikoke, Kipi, Halem«ou, Naihe, Aholo, Kaokau, Kuihelani, Nui, Kahao&nai, Komoikehaeha, Paikuli

Na hoole.—Alap&ki Cauk«, N%hiau, Mar> tio, Niiwahi, Laaoi*e«, Newtoo, Kame, Kaa* k«, Mikalemi, Poli, K«koa, Kale Kauka, a a>6 Rēiki. Waiho hoa mai o Mi. Kaaka he hoololi hou ka pauku 4 o ke kuaakaaawai. r Heluheluia «a pauku aoololi la peooi: J Pauke 4—E kiki uo ioa kanaka a pa« ko Akoakoa milk;, m ki bool«ko ole i na nea >au», « hukaHuka ptt„ao Ho_Jaki>s}.g>»a p»»np, fe ao aku i ko lakou poeiknhoin/a e nonni aka J k"» Moi, a i ka Ahaololo o ke Aupaui, e jrehe i ko lakou a»au piliki».

L»l»-fca bale i ka boepaapaar ana ao ka baps)u bor» i Imb, Ma k« aoi ua booboloia e oioau i oa ae me o« ho0)e Bo ka boopaaee !oa ana. Ua booholoia e hoopiaaa loa, ba 83 ma ka ae a tie 10 rm ka hooia H«patia ka oooaoo a«a i ka hooioli i «aiho ia reai « Mi. Sw Kaaka 'no ka paaka 30 o ke kafflufeaaa<rai, a pooai ka hoiohola aoa : S hoololii* ka paaka 20 » ke kumukaiipwai o ka la 20 u Aagate, 1894, a peoei e heluiioioia'i : Paoliu 80-—E loahelaia ka Alana Nui o ke Aupuoi i ekoiu apao» okoa. ka Aiaaa Hooko ka Maaa Saa Kaaawai, «me fea Maaa Hookoiokolo, aole hoi e hiki i kokahi Luoa o ka o>hfu>a Hooko, *me ka Oihaaa HQnko)okoio, ke i Ula o ka hale o ka Poeikohoia. 1 Noi noai ka Hon. &alakaaa e hooholoia a e haawi ia i ke feomt!e hooknlekolo. Noi mai k& Loio Kuhiaa e kapaeia keia hoaololo, "oa lala o ka mana hooko," ora hei na looa o ka oihana booko, a webevehe mai oo ko kupoop ke kapaeia keia mau boaolelo Ua ainaaia a tioohoiota ka heoioii a ka Luio Kuhiaa.

lfft noi o Mi Kaiue e hookomoia mnhapa ooa hale a elua pu. Ma ka awaaia ana ua hooleia. Ua mnauia" a hooUolo ioa ia. - He 35 ka poe Koho. Waiho maio Mi Keo Kaoka i kn hnololi i maoaoia no ka Pauku 20 « ke Kumakaaa wai. a ponei ba heluhelu -it»n : E hooloiiia k.i p AU feo 29 o ke K«imnkaD»nrai o ka l.t 20 « Aug >te, 1864, a penei e heloheluii'i ; Pauhu 29 Na ka Moi, oie ke kuka pu nie ko(t> Aha iAkamalui ka maaa e hana i aa kuikahi. Oaa ku<kahi e hoololi ina dote malana o ka waiwai o aa ama e 'mai, a e hoololi'aoa poba i kekahi kanawai. e hoike ia imua oka Ahaolelo, ao kona ae aaa. Na ka Moi e koho i na Elele Aupuni e hoouaaia atsu, a e haawiia aku ka iakou hookohu a me e like eue oa kaoa-wai iwaeo» o na Aupuni. Kue mai ka Loio Kuhiaa me ke noi ana, e kipae loa ia, a i kokua la mai e Mi Kaukaha. Niuauia a hooholnia e kapae loa ia

Waiho hou mai o Kaaka i kekahi hoololi i manaoia no ka Pauku 5*2 o ke Kumakanawai. neiuueiuia uo paoKO nooiou la penei • E hoololiia ka Pauku 52 o ke KumOikanawai o ka I- 30 o Augate, 1864, a peoei e heiuheiuia'i : Pauku 53 —Na ka Aiiaolelo e hoopai ma ka hale poahao oo oa la aole oi akn mamua oke kanakolu, i kela kanaka keia kanaka, ke hoomaewaewa oia i ka Ahaolelo ma ka hana hoohaunaele, a hoowahawaha paha iloko, a ke hooweliweli paha oia i kekahi o ka Ahaolelo ma ka haoa ino i kona kino, a i kana w«iwai, no kekahi mea aoa i hana ai, a i olelo bi paha iloko o ka Ahaolelo ; a ke lele ioo paaa oia i kekahi o ua poe la no ua mau mea aei, a ke lele ino a hopu paha oia i kekahi hoike. a i kekahi kanaka eae paha i kauohaia e ka Ahaolelo i kona oeie ana ilaila a hoi ana paha, a ke honpakele paha o<a i kekahi kanaka i hopuia mameii o ketauoha o ka Ahaolelo.

Ma ke noi, aa hooleia ka hoololi, be 30 ma ka hoole i ka bila n4 hh ka ae. Wmho mai o Mi Keo Kaaka i kekahi hoololi hou i manaoia oo ba pauko t»5 o ke ko* mukaoawai, a heluhelaia peoei : E haolulm ba pauku 65 o ke kumukaoawai o ka la 20 o Augate, 1864, a penei e heluheluia ai : Pauku 65—Ma ka Ahahookolokolo Kiekie, e hoonohoia kekahi Lunakaaawai Eiek>e, a mu n» Lunakaoawai hoa, aole emi malalo o elua ; a e hiki i kekahi e lakoa e eoho e e hoopooopono i kekahi halawai o ua Aha oei. E paa na Luaakaaawai o ka Ah*hook.»lokoio Kiekie i ka lakoa Oihaaa, oiai e pooo ka lakou haaa aaa, e pili aae ia lakoa ka hoopnia imea o oalii ; a e loaa ia lakoa i ba wa mao|K>po, ke kauwahi uku ao ka lakon haaa ana; a oiai lakou i paa i keīa Oihaaa aole e hoemiia ua uku aei. Aka hoi, e hiki no ke houpauia kekahi Luoakanawai o ka Aha Kie> kie, a o kekahi Aha Kakaa paha, eo ke kemu ua hemahema maoli koaa oooaoo aaa a o koaa kioo pab«, eaa ka olelo ae like i hoeholuia e oa h*pakolu elaa iloko o aa Hale Ahaolelo eloa. £ lohe mua no aae ka Luna.kanawai i ka hoopii iaua o ka Ahaolelo, a e Klo ia la ke kope o oa kuaaa hoopii, he nni la «aamua oka haaa aaa imua e ka Ahaole* lo £ hooloheia oae k« Luaakaeawai i hoo» pn«a. imaa e ka Ahaolelo.

Noi o>ai o Mi Knakahe e kapae loa ie keia hooleli. No ka nee', he buototi keie e hee> pilikia ai I kekahi o aa Luuakeoawei. Ma ka oioau aaa aa hooholoia «e ka hookomo aoa i kekahi maa hoololi hoa. He 94 ke poe i koho, he 3! taa ka ae, e 3 rae ke hoole. Waiho mei o Mi Keo Keake i kekahi hoo> k>li hou i maeeoia no ka paaku Ti o ke kiH «ekaMwai, a peoei E ho<>l< tiia ka P»uka 71 »ke kueekeeawei o ka U ao o Aogate, 1864, a. peaei e beluheluia ai .*

P«Bka U—N» tea Moi, a» ke knk&pa me 4om Atia Eakieilo, e hookohe I kanawai o k« Abah«jofc»|oboW Ki«kJe. & ne aa irtii>ttkan«wsi • aesu» Aha £«kaa j a e hoopoaopoaoU ma ke kaoawai ke (akao aka. Mahone iho o ka betubeiu aua i oa Pauko -laoololi eei, oa webewebe mai o Mi &««ka i na kumo i lawe md ai i oa keaioli oei. Kue mai o Mi Kaukaha me ka oiei» m» • hoopaoee U>a i» keia biia. Nuimai kaMea Haaohaoo ke Ktth>oa o ko oaaiaae, e hookomo pa iameiw Aha ; Sab(Aa ma ua hooioli nei; a I kokoa ia •1» i Hon D Kelakaaa, « ra« Mt Nioaoia oo ke kapae aa« ike bU&« fa o a{e ia, be 10 i ae e .kapae, a he 34 i hooie, aoiaila, oa haoie ke noi e kapae. Nioauia ao ka hooioii i hookomo hov> ia peoei«. "me ka apooo mai oka Aha Kohioa," a hooholo loa ia. N.nauia a hooholo loa ia ka hoiookoa ame ka hooioli boe. He 34 ka poa i kohe, He 20 aia ka ae, ahe 14 o»« ka hopie. Waihoia mai ka heoioli» maoaoie ao ka Paoka 75 o ke Kamakanawai a peoei: E hooioiiia ka paoho 75 «. fee kumnkaaawai o fca la 20 p Augate, 1854, a peaei e helo» heluia ai : : Pauko 75—00» bi!a kaiawai a tse a* oleln hooholo a pao, oo ka hookopo aaa i ke dal», a oo ka hoolilo aua paha i ke daia o ke aupuoi, e hoopuka maa ia o»a iloko o ka hale o ka poeikohola, mahope iho o ka imnoo pono aoa'i ka loaa mai a me ka iilo aku no na makalnki eloa i hala, a me ka aooeeo hoi i ka palapala a ke Kahina Waiwai e hoike aka ei imua o lakop, no oa loaa a me oa li!o i maoaoia ne na makahiki elaa e hiki mai aoa ; aka hoi, e hiki ih> i ka baie o aa'lii ke hoopuka aka a e hoapoaa pafa a i n a hooioii, e iika eoe Ba biia kaoawai e ae.

Np» ia mai e hooholo loa ia ka bi)a hoolpli, a niaaaia oa ae am« aa hoole. He 33 ka poe i aea aole no hoihemeahoole.. Noi mai o Mi Kaie Kaoka e kohoia i tnau ko(D)te ekolu e hele aku i Ua Sfoi. ua pao na hana aka ahaoleio, Aponoia. Kohoia o« ltoiD»te, o Ksie Kaaka, Kipi, Looaaea, Kaiue a me Eapuoiai. Noi mai ka Loio Kohioa ekohoia i mau komite wae oantt e hoopooopnoo i oa bi!a I hoololi IM fea oUI» Hawai» a me ka olelo | haole. Aponoia. Kohoia ka Loio IT ihJoa, Kei» Kaaka, a me Poli.

HoakaNa mai ka noho, e hlki oo ke waiho aka ka hoiHe aiaā mai b feela Soaiite a bik( i ke K«u Ahaoielo o ka M. H. 1874. Noi knai o JVJ, Aholo e kauohaia ke komiie oqa Buke Helo e a*fc ou jaa lilo o keia Ahaolelo, a kikoo ako i ka Kahina Watwai. Apoooi». M® ke noi ua hoopanee ka bale, a balswai faoo ©* ka hora 10 kakahiaka o ka la apopo. La Haha 9 p Poalika law., 17. Hsltwai ka Aiiaolelo toa ka hora i hoopaooeia. M©b Hsnofaano Peresid«oa P. Nat>aolelua ma ka nobo. Paleia eke kahoaapule. Heluhelu ia ka moolelo o ka la ioehiaei ā aponoia. Hotke mai ke Komile Wae i kd>«a ao ka hele aaa e hai ako i ka Moi, ua pan na haaa aka Ah)M>le(o. A»a boike eaai ka Moi aia ka h«r« 12 o ke awakea Poakahi lanean 30 e hookouia ai ka ahaolelo. Apoooia. Noi mai o Mt Noi e hele Da hoa o ka hale ■haoielo e makaiKai i oa raaaava e ka q«ī roa ke awa, hooleia.

Noi mai o Mi Kipi e hapai hon ia ka ooo* 000 ana i ka hooloh o ka paoku 43 o ke knmokanawai i hooholoia ioekioei. Hooakeleia. Ma ke noi oa hooholma aa hoololi hou a peoei: E kapae ia keia mau hoaolelo, "• oioaa ia ia l»koa, n a e pakoi f« mai keia omu hu«. olelo. " ke kopooo i ka hanohaao o ke Moi, ame oa haoa oke aopaoi." Ma ke noi aa hoohnlo loa ta ka paok« aneka hooloii, 1» 33 ka poe ma ka ae.

Hnike mai ke koaite oaa B«ke Heio, be mau bila i »aiho ia <nai eo ka hao ana t ka h«lepote Kawaiahao, ka bHa aie ao ka haoa bee aoa o ke kamaea i ka loakioi, ke pai ana i ka haiolelo aliī, a rae ka biia oo ke kuai i moeaa hoo. , Noi mai ke Kohioa oko oa Aioa B e ae ako keia bale e uku i ua m hila aie boi, no ka mea, ua 010 mai keia maa aie aMiloko mai o ke koho Moi aoa o ken Hale, oolaHa, e oknia oo keia mau bila ma'ioko mai o aa lilo i hrokaawaleta ao keia Ah«>oieki. Kae mai oMi Kaai. Ma ka aiaaa aaa ia oa hooholoia e oknia «a aai bila Ul Noi mai o Mi Kale Kaeka, e «o ako keia hale e hoopau ko Kakaeeieio i aa bao* o ke~ ia Hale iloko o oa Uhe an a baki nai — t Hoohaioia. Ma ke aoa ua hoopaoee ka Heie a baktwai boo ma ka hora II A M oki Poakahi, laa*. an 90. Hookoloia.

LA Hana 10, Pomn t ÜB. W. HaUwai k% Ab»ol«la o» fc* t»i% hiak» © like m« n i Mk>p«m« i«. Mm Haee» h*ao Hope Pwr«BHi«B* D H. Bttebo.«fc eaa U aobo. Pulei* •ke K»taaa|>«i« <a«« Mabope ido o k« kali-aaa ia* Hoa o ka K*b do aa n»iaata ha i«ikilwkaa»adiM, aa b«labetuia k* oka La H«aa 9. Ma ke aoi sa «poaoi* Hoike omī ke Ko«Mte Bok« He)« i k« aoi o o« me« i qo»!i1o)« ao keia Ab«o)«(« Kaika» wa, iMk Eh<ka T»aaMl Bw*la Baaari a %m ka nai e aa lik>. 9la k« aoi ia apeaeia. H<?La»li* k« kaie a kiki ika kot>t lt pnani o ke «nkM, kiwie kele ««i ai ka Mm • iiookaa ika Akaelelo. (E ikeia ao ka Hm> oi«to Aft» «aa k« aoao «abko a 4» peea « kaiaUk)