Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 41, 23 January 1873 — HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA

Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds.

HE MOOLELO WALOHIA.

Ala ae ls a koiao ibo » o» wab» kapa, aka, aole i 600 to|te ako t» a» > ka oak»li> o tok o o ka fi#te, e"bofolo ana oa' wawae līaha a l lalo o na alapii, a maimpe he leo auwe B»a--kau o ka wahine kekahi i uwa ae, aolaila, ua boofaui hoū iu kau makau ke hoohuipuia rae ko'o mau hihio weliweli o ka po a me oa auo hoenoano makan oua po nei Aole i emo lohe aku la au i ka balulu ana o kekahi mau ka »uai wawae e piī mai anā uia ke alapu o ko'o keena e weiie >•><> ia mai la ka puka, aia hoi kom» <b&< la o EdewHd» me na helehele na haikoa, a ko'ikeo e like me k» rnske. l/a aoe pau kon« aho, a me ka eeiiia t booho ai oia "O ! e loaepa, lo»epa, o ko kakoi< hiku—" Aole i pau pono mai ka haaolelō i ke kameilio ia ua kunewa aku la ib i hope a pili i ka paia ; hehee iho a maule iho la. " K oa lani <naik«f I" i hooho ae ai au <ne ke okakale makau pu t " heaha keia ? Ua aha j& ko kekou haku ī" " Ua pepehiia, ua pepehi mainoino loa ia !" I kuu lolie ako la au iluna oka noho me ka hoopopule ia o ka manao Aole uu i uwe iho, oole hoi i hoopuka ae he wahi buao(e(o, eke, ua tibe iho la au me be mea ia i lioomilnieia, a oa boolil»i» boi ko'o heieheleaa iloko o ke keokeo me be kii nabela la. Iko Edewada pohala aoa mai me ke ano hehena, o kona holo iuo aku la no la ilalo o ke alapii, me lie mea la aole oia i ike 1 kana mea e baua ai. Aole au i boomaopopo iea i ko'u ano oia noho ana iho mehope, »ole boi i ko'u hiki ana ako iwaeoa o oa kauwa, i holo aku paba au ilaila, a i ole i hele melie aku paha. Aka, o ka'u mea i ike i ko'u wa e ku aoa iwaena o lakou, o ko Miua Edita puka aoa mai me ka nwe ana, a me ua I helehelena hoī i hoalii eehia ia e ke kaumaha ame ka manaonao. Aka, e hookua uai ia'u e hoike aku maanei i ke ano i ike muaia ai keia pepehi manaonao a kekahi puuwai eleele aloha ole.

0 Uekuhi o na kauwa i ala mua i« ksb»biaka roa faa ° *» a Dora «onn, ua ilio uku la ilalo, a ike aku lo taua me ka haohao nui ika uu la'na o be pani lalo o kekahi puka aniani, a elua mau ulili bao i okiokiia a bemo. Ma ko laua ike aoa i ka hemo o ba paka aoiani, oa maoan laua ua komo aihueia ka hale, a liele aku la laua e buli i kahi o ka aihoe i puka ai iwabo—aia hoi, ua wawahi ia ka puka pao oa kauwa, ma ka aoao maloko aku nei ka wabi ia ana, nolaila, me he mea la o ke koaio ana iloko maluna niai qo oka pa. īka ike ;a aoa o keia mau mea ua koaio aihaeia ka hale ia po, holo sku la o Edewada me ka maoao e hai ia Jelema, me ka ikeole oa make oia i ka pepehiia. Kikeke aku la oia i ka ipuka, aole be paue mai ; nolaila, aa haohao nui loa oia, a wehe maoli aku la, aia hoi, he heana maoaonāo o ke kanaka make kana i ike ai. E waiho lahalaha «na kona haku maluna o kahi moe, oa oki kaa pahu ;ia ka puu mai kekahi aoao o ke kunau pepeiao a i kekahi—-na palahea aku ke koko ilona o ka uluna a aie ke kihei moe. la Edewada i puka ine mai ai toe ka holo paukiki ana iwaho. ua lo ie ia aku la e kekahi mao kauwa e ae kona halulu ano e, a holo mai lakou e liana me ka ninan ana—heaha keia ? A i ke kouio ana aku o kekahi poe kauwa a ike ko maka, ua hooho ae la lakou me ka eeiūa' maoaouao i ka hopena mainoioo o ko lakou haku. Ma ia manawa no hoi i iohe ai o Edita i kt halalu a me na leo paiauma ano e ona kauwa, a holo mai la mai kona keena moe a komo i ke keeoa okona maknakane, aia hoi e woiho kioo pahaohao iina kela, ua hala ka pili ka peakua oke kauaka. Hooho ae la ia hookahi ieo auwo kumakena a waiho maule iho la i ka papahele, a oia leo uwe ka'u i l'ihe ai, i ko'u wa i hoomaka ae ai e «la. Ua hoinoi ia aku la o £dita ena kauwa me ke ano maule i kooa wahi moe; a na kn mea heluhelu e hoohalike ibo i ka uui a me ke kaumaha o oa ehaelia i haole kukonu-1 konu iho maluna o oa pc« noho hale a pau ; oo ka make mainoino aoa o ke makou haku. I No kekahi manawa, he hora okoa paha a keu, ua lupea wale ia ko'u manao iUko o ke kanikau ehaeha no ka make mauele ana o ko'u mea naaa i hoopomaikai ie—eia ka hoi e hoopokole ia'na. A i ko'u lohe aoa iha kauwa e kameilio aua wa ko'u wahi e noho aoa, huike aku la au ia lakou i ka'u piau mea i ike ai la po a me kuu lohe ena i ke kani uioa aaa oka puka pa A hjoia mai la o Edowada no kuu hai ana aku he mau kanaka elua ka'u i ike ai e hele aim mai ka puku pa aku, aka, aole oae au i ike pono i ke laua maa hd«ht)lsna.

Mahope K»«e iho o ka ikeia aaa ua raake pepehiia o Delema, ua hooaoaia k«kabi kaaka e hele uin e naiie it £d>ts. a U6 hooona pu ia hoi oa Mulgrare e hele mai Ika hiki aoa a>ai o ke kaoka a okua la o Oelem», hoike ae la oia i kona manei», he make pepehi hikiwawe ia ku iWemi i he mau bora kona wailio make aim mnmua oka ikeie aoa. Ika aoeme ana i '•* *w»lie», hiki mit U o Mr a me Mra Mulgrave, a i ka ve o Cl»ra i komo , mai aī iloko o ka hale- kuioekeua, ua banle- 1 oia iloko o na li»i>lipo o ka ehaeha ku hooukoou. A inn i • Edepada i lobe mai ai . ao a<> ko Aug -sito Mulgrnve kaumaha noi, oiai i kon» >k»- ai><» > ki»i> i»ake o ka ma-! • ■* kjanflniH nlin I» h*m oiHiii ti | paia me ka palalu se i ka heioake i na maka, i a owe haalo'aio'u iho 1a no kekahi mau minute O na makei kekahi i hiki mai U, e ma ka lakou huli ana ako i ikeia ai oa wewahiia ka pahu-ume raa ke keeoa moe o Del- nja, a oa leweia ka p.*»hd waiho dala. Ma ka £dita hoike «oa, he mea meu e weiho aoa kona makuakaae maloko o ua pahu la elua a ekola baueri paona, akn, i k» ws i lilo ai aole i oiāupopo ka tiui O n& d ila 1 waiiioie maioko O ka keenu huli pehipel* keknhi i komo ai hiieia, a uu laweia l>ekahl mau «uea makamao 0 loko. ona halepa kekehi i huli i» e ka aihoe, a ua laweia kekaiii mau mea ai o loko 1 kou iho oka ama ahiahī. Ma ko na makai nooooo ana, uu puauu ae lakou, eole na kekahi mea o loko o ka halo i nihue, aka, he inalihnii ka mea oana i uihue—ka pepehi ka- ! naka ino hoi—L-ia kn mea kupaoaha, aole i j ike ia kekahi meheu oka wawae. Ma ko ke kauka nana pono ana i kabi i oki la, ua hai akea ae oia i kona maoao, ua okiia me kekahi pahi oi loa—tie pahi umiumi paho. Hiki mai la na kiure koroaeco 7 a i ka aui ana o ka lu, hai ia mai la ka lonu, ua hooholo lakou, "He p°pehi maoii ia e kahi kauaka a mau kanaka paha i ike ole ia."

He mau la i h»la ae, akahi no an a ike ua hoomalielie ikiia mai ko'u eheeha, oolaila, ua hooinaka hou oa e dooooo oui no ke kuUnu o ko'u nohu'iia o hope sku. Oua Mnlgrave, eia do laua ke noho nei, a o laua iho> ia na haku oka hale o Delem a ia man la.' Da haawi ae o Mr. Augusato Mulgrave i kekohi uku makaaa nui no ka mea e loaa ai ka mea uana I p»'pebt, a oa kaooūa la oe makai a pau e huli e like tne ko tak»a akamai i ka ioai ana e loaa ai Aka, aole loa he uau aweawea lono iki i iko ia np ka mea a mau mea paha naua i hana in kartiima nei. &lut la maauia u» oka hoolewa ana hiki mai la kekahi malihiui hou i ka hale o Dele--1118, i liele mai oia no ka hoolewa ana. O keia malihiui o ka Rev Heneri H«wada, he keiki hoahaoau qa ka vtabiue a Mr. Delema, a he kaikunane pihkana hoi oo Clara a me kona kfiikaina, ekolu a eha mau pilikana e ae i hiki mai. I ka la o ka hoolewa ana, aole loa e hiki ia'u ke hoopoioa i mokumokuahua o ke aloha paumako i hohola ia maluna o makou a pau. In'u e nana aoa ika pahu kup<tpau <» kuu haku, a oiai hoi au e ukali ana i ka huakai hoolewa moluloluio o kona kino lepo, ke ku moakaka lea mai la imua o'u ke aniani kilohi, o ka «va keia e kaawale ai au no ka mauawa pau ole mai kuu baku mai, a uoai ko'n hoa'loha maikai loa ma keia honua, a e pau ai hoi ko'u ike at.a i ka noho oluolu a me ka launa laulea aua.

Mahope koke iho o ko makou hoi anß i ka hale mai ka hoolewa mai, ike aku la au e holo ae aoa kekahi kaa oiawaho o ka pa, a hiki ike alo oka hale. E noho ana au ma ka puka makani-o ko'u keena ia wa, a i kuu ike ana i oa kaa nei ua hoomalohi houia kuu manao e ss kaumaha ano okoa mai ko ko'u mau kaUmaha ana no ke kumakena. No ka mea, ua like no ua kaa nei me kahi kaa o Juke m& i holo mai ai i kekahi mau la i kaahope ae, a no'n wale no ke kumu o hiki hou mai ai ua kaa nei, aole no ka mea e ae. He mau miuute wale no i hala ae, kahea ia mai la au e iho aku iUIo, a i kuu hiki ana aku i keKeena hookipā, ike aku la ia Lanova kabī kanaka kuapuu e holoholo ana i o a ia nei, Ua pea ae la oia i koua mau lima na ke kua iaia e hololiulo aoa, a aole no hoi i kana mai ka oioi o k i puu uia ke kua ia wa, oie he la ua ano okoa loa ae mai kuu ike mua aoa iaia. Ua kahakaha n m« kona mau heleheleua na hailona ano ino a he mea akaka, aole i waiho laoa malie ke »u o kooa mau maoao. A la'u i hiki aku ai, o ko Mr. Mulgrave manawa oo la i iho mai ai tna kekuhi aUpii o ka hale a hiki ilalo, nana ae la a puni ke keena me ka niuau aoa, " Owai ka mea i makemake e jke ia'u ?"

Pane mai la o Lanova ia Mr. Mu'grave me ka wehe aoa ae i koaa papale, " Ua leaa anei ia'u ka hauohauo o ke kamailio pu aoa me ka haku hou o keia hale ?" " 0 Mulgrave wau," wahi a ke keonimaoa "aka, aole i loaa ia'u ke kuleaoa e kapa ia mai ai au he haku oo keia hale, a aole no hoi au i ike Akahi ao a hoomakaia e heluhelu ka palapala hooiliua o kuu makuahunowai, mmao wau he uiea paha oe i aieia e kuu makuahunowai, a oo ia kamu aoei i hele mai ai oe e koi ?"

" Aoie la o ka'n haaa i bele eaai ai ia nei," wahi a ke kuapoa • " Alaila, e bai mai i kou.makemake," wahi a Augua«t«, "ē oluolu o« e hoike koke mai i bau iiaoa i hiki «al ai." " U.i pili eo ia i keia keiki maanei." wabi a he kuapoo. " o ka'u bana kola i hikl aat ai ( oo k» t»«V o ke'n keiki b»eh*aei> la." " O ke keiki hea," webi a Molgrav« me ke aluli ana ee e oana a ike ia'u—" o loaepa aoei kau e eaanao aei." " ao, aole kahi mea e ae," wahi a Lanove. " Ahe, ioa o kau keik< hoahaaau keia, be makemake anei oe e ike iaa oia • noho hana boa »na maaoei i Aole i bibi a>a> ka io»o*a wa a ka Aba hooko kßgofefl ML alaiia, aiaopopo ka mee e ti(o aaa be haka afl keia bale, be haku kaoe paha, a i nie ia haku wabiue," '• Ua ane maopopo o)e ia oa ko'o aaoao maoli," wahi a Lanova, "ua makemake e lawe i ke keiki me a'u, a na'u no e hoolako iaia i kekahi noho'na okoa i oi ae ka maikei." "A! pela ka »" wahi a Mfr Molgrave, "he oia'o be kuleana k»u e haoe ai e l/ke <ne kou n>akeiH*fee malona o ko keik», aka hoi, me k«kebi ano, he olioli loa au e lawe iaia m*!a!o o ka'u haaa. Ua hai aku au iaia pela maiuua 9hu nei, a pela oo au e hoopuka bou a'i i ko'u manao noaa i keia wa." • " Ke lawe uei au ie," wahi a'u a holo kiki akn li» au i ona la, ma ka manaolana, oia kekuhi mea naua au e hoomalu mei, " me kuu puow;ti a pau ke ae oei au e lawe i ka hnna a koo lokomaikhi i hifiwi mai ai." " Aole—mai ae aku i kana," i pane mai ai o Mr. Lenovn me ke kiioo o ka leo, " e hookuu mai i ke keiki me a'u, makemake au e i keia lole kau«va ooa." " H<> 9Ī i»a aku koua mekemake i ka lole kauwa," i paue «ku ai o Mr. Mulgrave. Ala;ils, liuli āe la oia e olelo mai ia'u, " Aole e hiki ii'u ke aoa la j>e, e p'»no oe e hele pu me kou makoakane e loaepa. Ke haawi aku nei au i elua dila i wahi makana nau."

j •• Aole i oele o losepa ike dala," wahi a | Mr. Lanova me fc.i hookano ae, " no ka mea, he pono ia'u ke hoike aku ia oe ano, i hoomeopopo ai oe i ko'u kulana. He keonimana ' no an e like me oe, a ua hiki ia'u Ue malama : a ke hoolilo iflia ina !»»/>»;««..»<» >» ! "No na mea e ae," i pane mai ai o Mr Mulgrave, "aole e hiki ia oe ke kamailio hookano mai ja'u ; ioa pela e olelo hookano 8i oe, aole ou e haawi aku i he keiki ia oe Aho, ua ili niai kekahi kaumah» oui iluna o'n i keia wa, nolaila, i hiki ole ai ia'u ke hoopaapaa aku i koo knleana e koi nei he ma* kuekaoe hoahnnau oe no ke kei&i." Hooho ae 1« au loe ke noi haahaa aku iaia, " E Mr. Mulgrave, ma o na laoi la, mai haalele mii oe i^'u." " E kuu keiki huue.'' i pane mai 'ai oia, " heaha la ka'u e hana ai ? O kou makuaka. ne keia i kii mai oei ia oe. Ua uiakemnke nui au e hooko i kou makemake—aka, aole e hiki ia'u ke kokua hou ia oe." Me keia mau huaolelo, huli ae la ia a pii aku la i ke aiaoui pii, lalau mai la hoi ke kanaka kuapuu ia'u, a ma kuu limu huki uku la i waho o kā bale, a biki i ke kaa, kauoiia mai la ia'u e kau aku iluna. Ua uwe ae la au me ka leo nui, aka, hoomanao ae la ad, o ka b»le a'u e hnalele ihō ai, he hale i« o ka make. Nolaila, ua Uamau pu wale la no, a ua ahai hikiwawe ia ako U au maluua o ke kaa me ke aloha ole aku i kuu mau hoa kauwa. (Aole i pau.)