Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 40, 16 January 1873 — Na mea nui o Hawaii nei. [ARTICLE]

Na mea nui o Hawaii nei.

KA Hol HOO. {I hakuia e W. P. Bagsddle, Esq.) Iloko 0 un la pokole i kaa bope ae,ua hoea mai ina!n«a o ka Labui Hawaii he maa haaa oui \ oia hoi ke bot>o aaa a me ba hoalii aaa i Moi no ki lahui, No tta mea, ua make aku ka Moi Eamehameha V., me ka hoonoho oie inai i pani hakahaka ma ka Noho Alii o Hawaii ael. Nolaila, i hiki ai me ka mea i kauohaia e ke Kumakfyiawai o ka aioa, oa kaheaia ka Ahaoielo e hele mat e halawai no ke koho ana i Moi, ma ka ia Ewalu o lanuari, 1873. Ua maikai ka la no ka haoa nui i manaoia, ua maiie, ana kupono no hoi. Ma ka wa kakahiaka nui, oa hoomaka ka lehulehu e haiamu ine na heleheieaa i hailonaia « kfto!io!i ua huina alaaai, a me im hale ma.a ma.ii i a<voako9 »jbb ia eka iehiilehn 0 ka tnea nni i lohe ia oioo a maanei, o LuNALILO, O LONALILO, A O LŪNALILO WALB HO.

Ka Hale Ahaolelo.

Ma ka bora 10 paha, ua hoomaka ka leholehu e kahe a-wai mai aa wahi mai a pau, & e akoukoa mawaho poooi iho o ka Hale Hookolokoio kahi a ka Ahaolelo e balavai ai. Ilaila i haiamu ai oa elemakule, aa luahioe, ka ui, ka naoi, ka poe kiekie, ka poe haahaa, poe opiopio a me ka poe oo o oa ano a

mea la, he moaoa Ms okua ke nee hele mai aaa imua ponoi iho o ka Hale Hookoiokolo. ilaila i haiamu ai ua pua aaai o keia aiaa ti>e oa papaliua i peoaia e ka hauoli. me ka maaaolana i ka ifee aku ia

" Ke wewehi toatla ilunao ka laaa, ka maiewa lauoho loloa o ka hala—Kauoa lauoho ioloa o Hanalei ; i hoao mokumokuia e ka ipo—M >ku ka lau okelakela ke kupu <aamae ka ltUo ua eha Kauka-o-pua—Akahi a hai mai i kona eha, ua eha ia, be eha wale 'la oo iloko ka eha lima ole a ke aloha, a kakou no e ike ole oei ao—e."

Ua mau no ka hele hooki ole o na kanaka a hiki wale i ka hora 12 awakea, a ma ia manawa, haalulu ke kulanakauhale i na leo hnro a na Makaainana, oisi hoi ma ia manawa ko lakoa hoomaka ana e ike aku īa W Lani Lunalilo e hele wawae mai aoa ma ko Alanui Moiwahine mawiho iho o Mekuaiuaua, a i kona hiki ana mai i ka paka o ka Hala Hookolokolo, aia hoi, «a hnro ae la ka lehulehu mai o a o, a ua hele ao hoi a oei ke kulanakauhale holookoa. Ka iiele ana a kb Alii. Ua haahaa luaole ka hele ana a ke Alii, oo ke kupinai o ke aloha ana a kona mau makaainana, nolaila, ua hoomau ke Alii i ke konou aloha aaa mao a a>atQei a me ka paa » koaa papaie ma kona lima. Ke kahiko o eb Alii. Mea e ka haahaa o ke kahiko o oa Lani! 'la, he kuka paiaa oleele, aa pihiia o naa, a he lole wawae huluhula poln, h&ahaa ka hele, haahaa ka aab«, a haahaa ao hoi ka hana a ke Keiki Alii o»io; me he mea la e hoike mai aoa ia mao hana a ke Alii, aole o ka aaho aani ka mea e oMikai ai ke kaoaka, ake, o ka pouwai maikai ka mea aai, me ka haoa pa hoi i oa haoa maikoi. Kb kobo ana i Moi. I ka wa a ka Hale Ahaolelo e hoomakao* kaa aoa ao ke koho ana i Moi, e wa«ato aoa ka leo o oa laAkaaiaaoa o " Lukalilo ko makoa Moi 1 0 Lonalilo ko makoa Moi " I ka wa i hoopokaia ai imna e ka Ahaolelo ka inoa o ke 'Lii Laaalilo, ot« ke bak>t* aaa i Moi, aia hoi, oa ku ae ke Alii a hoi iloko o ke (weeaa o ka Laaakaoawai Kiekie e noh«* ai—i ka pa*.»na o ke koho aaa, aia hoi, oa ahaiia ati ka loao i oa omkaaiaaoa e haiama ana nawaho o ka Haie i Hookolokolo e W. P. RagBdale, a i ka lohe ana o oa makaaioaaa i ke koho poooia aaa o Williah C. Loxalilo i Moi, hooeaaka koke na oaakaaiaaoa i ka haro, a aa hooaaauia ka horo ana no kekahi mau minote. aa piha a hu oa puuwai o Hawaii i ka haooli, oo ka hookoia aoa o ka o aa kaoaka Hnwaii, ma ke ls«Aoie ana o ka lakoa Moi i aloha nai ai. Lehulehu ka poe i haiolelo nai i aa makaainana ualana nav o ka Hale Hoo-

Koi»lioio, uia boi o Uon. g. K. K»«i, B*v. P, Greeu, W P. Hoa. loaapa KawaU, Hon W. P. Euaakunl mo kehsfai poe « ae, Nei ka horo aa« o na m*kaais<ta«» «a« ke kahea »1 ia Hoa. J. O. Caitor o kinuiiiO' mai. No b« sui loa o ka makemaie* o m kanaka e iko i ko lakoa Moi, aolaiia, moho> pe ibo o ha lawo ia aoa ioai o b« boike a k» Akaoiaio i ka Moi. e hai aoa i ko {«koo koho ana iaio, «iāiia, poka mai la ka Uoi a b» ka aioo aiaiooao ka Ha!» Hookolokoio, ma ka okalHa ē Kona titte»kaaawai Kfefefe E. H. Aiieo, a hoopuka mai la i kooa aioha i kooa maa makaaioaoa, me ka bel«bo!eaa i hele a piha i ke aioha, a no ka pi&a loa paba o koaa poa«rai i ke aloha a aāe ka haooii, ooiaiia, ea aaeaoe hiki pono oie iaia ke kamaiHo loihi, a oolaiia, aa hoopokoie oo oia i kaoa maa oleio, me ke kaooha mai oae i kooa poe kaoaka e haiawai aoa oia me iakoo m| Kawaiabao, roa ka hora 12 awake», o ka Poaha la eiwa. Ika pao aoa o kaoa kamailio ana, me be mea la hookahi leo o ka Lahui hoiookoar he boro mao ole do Lonalilo I. Mahope koke iho oa ua Moi ia i Haimoeipo Haio iwaeoa oo oae o ka wawaio aoa o oa leo haeo aloha a kooa maa makaaioaua makee, a aioha aiii no hoi. Ua.hoomau oo ka lehulehu i ka haoa i oa hana hoike hauoli, a hiki wale i ka oapoo aoa o ka la. Na Lamako i ka po. - M* ka hoi-a 7 o ke ahiahi, ua h'oomakaokaa ia he hoakai hele me aa ma ka hale luaoa o na Olelo-e, he hookahi bsoeri paha ka oui ooa ia'ma, aoa kaihele ako ma oa alaoai o ke knlanakaoiwle o Hoooluiu aei, na aa pee Gereaiaoia keia hoakai, a aia maloko o ia huakai oa pae hanohano he ooi wale, e kaihele aaa e hoike i ko iakou banoii no ka īAp'i Lun/lulo I E iifte me ka fe U ro i keao.pela aokekupinaii kapo.a hiki aku i oa hoi-a liilii ma o aku o ke Kau.

Ka tA Hoalii, 9, 1813.

E like me ka olelo a ke Alii mahope iho o konakohoia aoa i Moi ao na Pae Aina Hawaii, pela no i hookoia'i i k« Poaha \n 0 « lanuri, 1873. raa ka la Alii, aole he paali koa i hele &e, aka, i ka Poaha, oa poka ae na puali koa a pau, ua olinolino na alanni i na kabiko gula c oa 'iii koa, a me o« puali

bora 10 paha, ua hoomaha ka akoakoa aai aaa o aa kanaka ma ke Aianai Alii, rae a* heleheleaa no i onipaaia e ka hauoii, e like me ia ikala i koho alii ai. Oke Aiaooi Alii mai ka pmka aka o 9aie AHi lolaai a hiki i ka Halepale o Kawaiahao, ua bele a piha pu i na makaaioana e na Aiipoai a pao, o oa puaii koa hoi kekahi i koki'a pa mai i ka o ka la, ina ka hora 12 poaoi paha, na hoomaka ka Moi e hele mai i Kawaiahao, mai Hale Aiii lolaoi atai, a ma ia' maoawa no hoi, oa hoomaka ka oe-i o ke kulanakauhale i ka huro a oa makaaiaaaa, e hoike ana i ko lakou aioha hiipoi « ka Moi, a ko lakoo makemake i hoalii ai—ja hoomaa oa huro ana i ko ka Moi wa i komo ai iloko 0 ka Halepule o Eawaiahao, a i ke komo aoa ako hoi iloko, oe-i hoo ka pihe hora a aa makaainana o loko o ka haiepoie, a u heie no hoi a hooke o loko i oa awkaaioaaa a me oa haole, a aae oa poe no o kela ano keia ano lahui—piha oa naau i ka mahalo a me ke aioha i ka Moi Lunalilo ka Mda. Ua akaliia ka Moi e ka Hon. E. H. Ailea, Loaakanawai Kiekie, ka llea Hanohaao ke Kiaama o Oaha, a me na nkaii o ka Moi i make, a me ka poe no a paa o ke alo&Ui. 1 ke komo aaa oka Moi, a ma kahi i hoomakaukaoio Nooa, me ka akaii pa ia e aa poe haoohaoo o ke aioalii a me oa Kahiaa o ke Aopani, ua ku ma» ka Hoa D. KalakaM, a heluhelo i ka paiapaia kobo a ka Ahaolelo, a pau kana heluheiu aoa ma ka olelo Elawaii, alaila, heluheluia e ka Mea Haao6ftao £. H. AUen ma ka oiaio Eaelaoi. la wa koke ao, ua huro na poe a pan o loko o ka halepole, me ka hooho aaa, " E maa ke oia o ka Moi Lonalilo I." Mabo>e oia haro ana, aa hoohikiia ka Moi i ke Komokaa wai e k» Lunaka&awai Kiekie, (hoohikiw i ke Kmmk kaoawai o ka M. H. 1864,) a paa ka heokOil aaa, aiaiia, hoopaka mai oia i kana imoa ona 'Lii ame k* Poaikohoia. A mahope koke ibo ao, hoopoka oni oia i keui oieio i koaa man Makaainaaa, i ka paa aiMk oia baioMo, e kooa hoi aka ia bo ia iwaona o oa Jao aloha o kona maa miV»ainaaa. m komo aku <a i Hale Alii Mw. Mab«p«ih» o ia maaawa, aa hak m%i ka Maa Hinohano J O. Domm«, Hoa. H. A. g.ahant> ama h» kahi poe e ae, e kakaia » ke AW aea e ka Moi Lonali o 1., a oa kaikeie lakoa a p««i ke kuiaaakaohaie. Ka po aka on. Ma ka po aoa iho, ua bo-a ia m kahoi ma na hale a pani keia kaiaaakaahaie, U nalilo waie no ka ieo tobeia raa sa wabi a pae oke kalan»kaeba)e aiii. He eaaio, b« Moi keia rui na Makaaiaaaa, a oolaiia, ua | uui ke iakea aieba ame ka bMpoi m Na aa Makaaiaaaa keia Moi, aele aa aa U-»> makaaiaaea. K MAU KK OLA 0 Moi IKK Asoa 1