Ke Au Okoa, Volume IV, Number 25, 8 October 1868 — KA HAKU MONETE KARISO. [ARTICLE]

KA HAKU MONETE KARISO.

Hala ae la he man minnte ko lana iioho pane leo ole ana kekahi i kekahi, a pane mai la o Dahātēse, " APualoaaihp nei ia'a kan mea ē noonoo ana." "E hai mai, heal>a ia," wahi aTsiriā.' I mai la o Danatese, " 0 kabi au i eli mai ai & hiki ia nei, . ma ke ado koea likeia; a ina kaoae eli hnina koln akn aole anei kana e pnka aka ma ka lanai mawaho aka ?" " Ae," wahi a Faria, "a aole i .nmikumamalima kapnai iaaluna ae." "Ina pela," -wahi a Danatese, "ehaiaka auia 6e i ka mea pono iāJsana e hiki ai ke hana. E eli mna aku kana ma ka hikina hema nei, me he mea'la o, luna ponoi o ka laan keai I keia manawa e ho'o pono loa ana likeme kan maa mea i manao ai e puka-aku kana ma ka lanai mawaho, a pepehi aka kana i na koa kiai a holo akn kaoa. ona mea uni wale .no a k.ana e manao'noi ai, o' ka aa, a na hoike niaī oe ia mea; a o ka ikaika hoi, he'mea ia aole i neleia'n, a o ka hoomanawanni hoi, na hoike mai oe ia, a o ka'u hoi ka'a e hoao aku ana e hoike." . •' 1 hooka'hi wahi-roinate e kua hoa'loha" wahi a Faria, " aole oe i ike i ke kumn nni 0 ko'n aa ana, a me ko'a hoomahnahna ana 1 ko'u man wahi ikaika nawaliwali. No ka hoomanawanui i ko'a manao, na hoike mahuahna aa ia mea, ma ko'u hana ana i ka po, a kekahi kakahiaka ae no, hoomaka hon. Aka, e ke.kanaka opiopio, ia manawa, ūr manao aa aole an i hana i kekahi mea e koe aūa i.ko ke Akua. manao ma ka hoao ana e hoopaiele ia'u iho ka mea i ha'na hewa ole, ka mea. aole i hana i kau wahi hana hewa, a hekupono: ole keia mauhoopaahaoia ana. Aka, i keia manawa, ke ano kanalna nei au." "A, aa loli ae : nei ka kou man manao ?" wahi d Danatese mc ka kahaha nni, " ua manao anei oe i keia'wa, na oi loa akn ka hewa ke hoao oe me a'o e mahuka mai keia mau romi pouli akn." Pane inai la o Faria, " Aole, a aole no hoi o'u makemake e hoiliia mai ka hewa. Mamua aka nei, ua man£o waīe iho no au,'aolē .au e .hana ino akn ana L.kanaka, aka, e hooikaika wale ana no i iia knina e puka ai me ka hewa ole. Aole au i manao iki he tnea hewa ka eli ana ma ka paia a me ka wawahi ana i kekahi ala pii; āka. he mea hiki 010 ia'u ka lawe ana i ke ōla o kekahi. mea, a mekahoa anaaku. i kona puuwai." Ma keia "wehewehe ana mai a ua Faria_nei, ua noho mumule wale iho la jfb. ua o Danatese; a olelo mai la na Abbe la, Mai ko'u hoopaahaoia f.na mai, na noonoo uui au ap na ano o kekahi poe i hemo aku ai mai. loko aka oka hale paahao a me na wahi paa. Mawaena oka poe i pnka ola, oa manao iho la an ke kumu mea, no ka noonoo hopuhopualulu ia—a oka poo e pakole aku ana, aa noonoo akahele loihi ia. No i.a mea, e kali malie kaua a hiki mai ka manawa knpono."

" A," wahi a sanatese, ''he hiki no paha ia oe ke hoomanawanoi no ka hoololiloli ana aku; oiai, ua paa man kou manawa i ka' eli ana, ake maluhiluhi oe ma ka hana ana, alaila, he kou e hoohoihoi mai ai ia oe." " Aole pela," wahi a Faria, "ke pau ko'u mau eli ana, alaila, he kakau palapala a he imi palapala ka'u mau hana." " A pehea i loaa ai ia oe na pono e kakau ai, ka peni, ka inika ame ka pepa ? Ua ae ia mai no oe ia mau mea." "'A'ole," wahi a Faria, " na'u maoli iho no i hana i ka'u mau mea hana i pono ai. Aia a hele mai oe e ike ia'u maloko: o kuu rumi pouli e kuu hoa'loha opiopio, alaila, hoike i kekahi boke nui holookoa, ua hua o na manao ame ko'u mau noonoo ana o ko'u ola ana. He lehulehu wale'oia i noonoo ia e a'u ma ke Coliseuma o Romā, ma ke kia hoomanao o Mareko ma henike; a ma na kapa muliwai o ka Amo ma Feloreua, me kahi manao ole e loaa ana ka kahi manawa e hooponopono ai maloto o na rumi pouli oka Chateau D' If neī. oka buke a'u i kakauai, a a'a hoi e olelo nei, oia no hoi 'Ke kupono ana o ka hoohui ana ia Italia malalo o ke aupuni moi hookahi.'" Ninau hou paai la no o Danatese, " A maluna oie ano pepa -hea. kau kakau ana 'i keia mau huke aa e olelo nei." - ■'■Malunaiio 0 kuu man palule a.i elna,;i hanaia no e a'a a pahee me. he ili diala,?' "A no ke kakau aua i keia buke nui, lehalehu wale ako la no hoi kau mau huke," wahi a Danatese. Pane mai la ua Faria nei, " Malokp o kuu mea. waiho palapala ma Eoma,. he 15,000 buke; m.ahope iho o ko'u mau h.eluhelu nui ana ia« mau bake, tia ike iho au he 150 .mau buke wale no ake kanaka e heluhelu ai, alaila, loaa pono iaia ka naauao o ke kanaka akamai loa. Ekolu o'u mau makahiki ka hoopaa naau ana i ua mau buke nei, a ua ane' ane e paa pono loa ia'u na mea a pau loa oloko olaila. Ke kumu nni nae i hiki ai ia'a ke hoopanaau i ua mau bnke nei, no ka mea, ūa hiki ia'u ke kamailio me ka maikai loa i na olelo Geremania, Farani, Italia, Enelāni ame k'a olelo Sepania. oka olelo Helene nae, tia 'aneāne e hiki ia'u k"e kāmailio, a oia nō hoī k'a'u 'e iīnr nui nei.^ -raaTi h'uaōlelo-' ā uāiō.'Pana.-ū* hoomāhuāhua loa ia mai la ko Danatese hookahāba iā o kona mau manao; ā nināu hou mai la no nae ia, " Pehea e hiki ai ia oe ke hoolako mauia oe iho 'me na maka penihōa 1 kela manawa keia manawa ?" Pane aka la no na o Faiia, " E hoomanao no. paha. oe i kekahi mau Ia o ka hebedoma, he Tawe ia mai no ka ai ana o ka aina awakea ka ia; a nani wale kuu hauoli ke hiki mai ka Poakolu, Poalima a roe ka Poaono. Aia ma ka lae o ka ia kekahi iwi, a mai loko mai olaila e hana pinepine ai au i naan maka peni no'u."

" Aka, aubea ka inika e kupono ai no ke kakau ana ? Ihea e loaa ai ?" " E hai no an ia," wahi a Paria, " aia he wahi kahn ahi iloko o ko'u keena mamna. loa aku nei paba; a malaila i loaa ai.ia'n ka pa-u, a me ka wai e laweia mai ana ia'u i na la Sabati e loaa ai ka wai e hoowali ai. Aohe inika oi e ae o ~ka a ka mea kakau palapala e niakemake ai e like pu me ia." "A ika inanawa hea e hoike mai ai oe i keia mau mea a pau loa au e olelo mai nei ?" " Ina oe e manao i keia manawa, i keia wa no," wahi a Faria, a komo aku la laua maloko o ua ala nei, mawaena o ka opu o ka honua. MOKUNA IV. SJL BCin O FABIA. Maliope iho o ko laua hele ana aku ma oa ala honua nei, me ke kolo a me ka hapapa ana o na lima, komo aku la laua nei i ka rumi oua wahi kahana ItaUa nei. 0 kona romi ua kipapa ia ka honua i na pohaka nui paa. Aole no i u wale iho .ka lauanohoana, i aku la o Danatese, " Ea, e hoike mai oe i na mea nui au i kakau a i .hana ai—He makemake .nui au e ike ia mau mea."

Akaaka mai la ua-o Faria i keia noi akjii a ua o Danat,ese, a hele aku la oia ma kekahi paio, wehe ae Ia 1 kekahi pohakn nni, a ike ia aku la kekahi loa, a maloko olaila na mea hana ana i waiho ai., He min apa lilin'a īoloa, eha paha mao iniha ke akea; na paa pono i ke kakan ia, me ka moakaka loa e hiki ai ia Danatese ke helnhela hoomaopopo pono loa, ma ka olelo Latina nae. A i mai la na o Faria, " Eia ka bnke holookoa a'n i kakaa ai—l kela la akn nei no* ko'u kakam ana* na hnaolelo Hopena mahope loa ona bnke nei. Elaa o'n mau palnle, a he nui wale na haiūaka i pau i ka haehae ia i mea « kakau.iho ai i keia mau olelo nani. Ina wau e pakele aku ana mai keia hale paahao aku, a ina e loaa kekahi mea pai palapala e hiki ai ke pai„ alaila, o ko'n kaulana ma ke kakau bake ana, ua hoomau loa ia no ka wa pan ole." .

" Kc ike nei au," wahi aDanaeete, " Ano, e liookuu mai oe ia'u e ike aku au i ke ono o «ka peni au kakau ai i keia mau palapala maluna o keia mau opana lilina." "JE nana mai oe," wahi a Foria; a hoike mai la oia i

kekahi laau eono pahainiha ka fta, me he peni hulu pena la; a ma ka maka nae, ua hikii ia me ke kaula lopi ka iwi lae o ka i-a ana i hai aku ai ia Danasete—he oioi no, a ua mahaeia no o mua o ka makn, me he maka peni sila maoli la. Nana iho h o Danasete, me ka mahalo nui i ke akamai i ka hana ana ia mea; a nana ae la ia ma o a ,maanei o ka rumi i ka mea i hoomoomo ia ae%aie like me ka maka peni maoli. A ! ke ike nei au," wahi aDanasete, "Ao7 7 ...... le anei q£ e haohao ana i kahi 0.. ka loaa ana ia ia o ka pahi koli peni, oia paha ea ? Aka,_ ua hana akamai ia no e a'u e like me ka'ū mau hana akamai ana i kekahi mau mea e ae a'a i hana lim& ai me ke kokua ana mai a ka noonoo poo. 0 keia pahi, ua hanaia no e a'u mai ke kau mai o kekahi ipukukui ihoiho o'u. _ Ua hele ua pahi nei a oi loa, me he pahi umiumi la; a elua naē wahi i pakela loa aku ai, ha hiki ke kolikoli hulu peni, ahe hiki no ke kolikolī i na mea nunui paakiki.

Nana iho la o Danatese me ke kahaha nui. i na mea a.pau loa i hoikeia aku iaia; me he mea la e nana ana oia i na mea ano e oloko ona halekuai maikai loa o Maisela. " A-no ka inika," wahi a Faria, " ua hai aka no au ia oe i ke kumn a me na mea a'u i bāna ai i loaa mai ai ia; a ina no au e makemake hoi ' o v 1 man inika hoa ke pau keia, alaila, hana hou ihouo au.": Aka, ninau hou aka lano ua o Danatese, no ka piba no oloko i na ano pahaohaoi " Eia no hoī kekahi- wahi- mea maopopo ole ia'a; pehea e hiki ai ia oe ke hana-i keia man mea a paa loa r kā manawa ao ?" " E hana pn no au ī ka po," wahi a Faria. - "I ka po,?' wahi a Danatese ilokō o ke;kahaha nni, "ina pela, aa like ae anei kou A mau maka me ko ka poeo ka ike i' ka manaw.a pouli ?" • : :. ' ;

. "He mea oiaio aole e hiki," wahi a Ean'a,. " aka, ua hoolako mai no nae ka Makua- Nui i ke kanaka, me ka'ike ame ka i hiki ai i ke kanaka ke hoolako i.ka nele o ka mana au i la. Ua hoolako no au ia'n iho me ia malamalama i oi ae ka .ike. mamua o ko ka popoki." No keia mao oleīo,, ninaa maiJa o Danatese, "Peheai hiki ai ia oe? : 'E<hai mal o«©.** Hai aku la ,no hoi ua o īana, "Ua hookaawale ae au ika mo; jnt^aovfcaJapi.mai ; kā'io.ae, lilo ae la ia i aila maikai. Eia kuu ipuku : kui." Hoike pu mai la oia ia lalo o kona kiaha inu wai, - iloko olaila kahi oka aila e waiho ai. ; -■> • .*r • ■ : ! - N iuau hou mai la no o Danatese, " Pehea e loaa ai ke ahi ?"1 Pane mai la no o Faria, "Eia kekahi hunahuna o ka lole Hlina." " A pehea e a a'i; aohe ahi koe ?" wahi hou no aua o Danatese. "Ua hiki no ia mea ke hoomakaukau koke ia," wahi a Faria, " Nō ka mea, i kekahi inanawa, olelo akn au, ua ino ia kuu ili, a haawiia mai ka luahi pele; a ma ia mea mai i hiki : ai ia'u ke hana i ahi koe." Waiho akn.la o Danatese i na mea a pau loai waihoia mai no kona naja ana iluna o ka papakaukau; a ku aku la e nana me ke kahaha nni o ka manao i ka hiki anaika.manao ame ke akamai, a me ka' noonoo kanaka, ke hoolako i na mea a pau ana« makemake ai ke nele oia.- Komo mai' la iloko ona ke kupaianaha o na hana a kona hoa'loha hou. «

Wahi hon no a ua o Faria, " Aka, aole oe i ike i na mea pau loa; tio ka mea, aole au i manao, he mea kupono ka huna ina i ka'u mau mea huna a pan ma kahi hookahi; e pani ae kaua i keia wahi, alaila, e ike no anei oe i kekahi mea okoa ae a'u e hoike aku ai." Kokoa mai la o Danatese i ka hookomo hrou aua aku i ka pohaKU e pani aku ai i ua wahi la. Lulu iho la ua kuhnua nei i kekahi mao, huna lepo malnna iho, i kumu e nalowale iho ai ka mehen he lua malaila. Mahope iho o ke poo o ka mea, a i hunaia aku e k«kahi pohaku pili pono, aia malaila kekahi lua, a moloko oia lua kekahi alapii kaula lopi mai' ka iwakaluakumamalima a ke kanakolukumamalima puai ka loa. Nana pono ibo la o Danatese, na hele a paa lauoa ole, aohe mao mea kaujuaha e mokn ai. .. : Hoohuahualau mai la no o Danatese, "Nawai i hoolako mai ia oe me na mea. a pan e pono ai ka hana ana i keia mau mea?/' "Aohe meaea.e, na'n wale no," wahi ,a Faria, " la'o i hoopaaia ai i na makahiki ekolu ma ka hale paahao o Fenesetela, na haehaeia e a'u kekahi man palulo oia; a weheweheia.e a'u ka naau lole o kuu kihei moe; a ia'u i lawe ia mai ai i ka Chateau D'lf nei, ua lawe pn;<nai maQ Daau '°' e i biki ai ia'u ke hoopaa pono loa i hana,"

" Aole anei i ike ia kon mau kihei moe i ka hemphemo ?" wahi a Danatese. "Aole, no ka mea," wahi a Faria, " mahope iho o kuu wehewehe ana i ka naau, na hikiikii iho la no au i na piko me ke ano ulaaa hou ana, mo keia kuikele," a hoike mai la.oia i kekohi iwi ia mai kona pakeke mai. "Ua komo mai no iloko o'u ka manao," wahi hon a Faria, "eholoaku mai luko aku o keia hale paahao, ma ka wawahi ana i na ku hao o keia puka aniani i oi iki uc ko akea mamua o kou rumi. Aka, no kuu manao ame kuu naua ana iho, ina wau c puka aku ma' keia

puka aniani, alaila, e haule iho no au ma kahi e mumulu nni loa ai oka poe koa. Nolaila, na haalele au ia noenoo ana; aka, aole nae au i .haalele i ka maluma ana i ke alaa'u i hoomanawanui ai k*t hana ana."

me he mea la e nana pono loa ana o v!DanateBe i ke alanui pii, aka, ke hana la no iiae ka noonoo ana o kona manao iho iloko ooi iho no, ina o ke kanaka akamai e like me kona ano, ka hiki ke ike i na mea pohihihi, a me ka hoolako ana i kana maa mea ai, malia he hiki no paha iaia ke. hoomaopopo mai i na mea e pili aua ia l|a na o DanateBe e lilo ana kona mau maliao tna ia man mea, ninau /aai o Faria i koha lioa paahao e kn Dei mē ke kahaha nui, " Heaha kan mea e noonoo nei?" Pane mai la 6 Danatese, "Ma ka mea mna e noonoo aoa au i ka manomano o kou akamai i ka hopko ana i na mea a pan loa au e hooko ai m'i kau mauhana hoomanawanni ana. Ina p«ia' oe e hooi akn ai ia oe iho mamua aku o ni ano kanaka maoli, oiai, he kanaka paahao he'aha la ananei ka mea koe ia'oe, aole ehiki kelhana ole ia. .Ua hupo loa au, a o oe, na he&pomaikai ia mai oe me ka naaaao i loaa •mai^oe." mai la na kahuna, o nei, me .ka i " Ano,. aka, he mea okoa e ae no keaahi opou manao e hana ana mamna ae o ka mahalp ana mai ia'u. "Ae," wahi a Danatese, '' Ā.oia no keia. Ia oe.i hahai mai iiei no na .m<a e pili ana no kou mau la i hala, aole nae oefi £an "wahi kamaaina me ko'u. Oiai, ua hoomakaia ka ako ana i ka mn-o o ka pomaika|"o ko'u mau la opiopio, ke makemake nni •npi.au e ike moakaka maoli i keia mea nui, n&na i imi ka hewa e kiola mai i ka inea o ka-noho'na* 'paahaio maluna o'u." Ina pewahi a Fana, "'E hāi mai oe no koa hupo i ke ano maoli o kē i hoopaaia oe. E hookou mai oe ia'o e lohēi k» moolelo ponoi inaoli." Sjoomaka mai la o"Danateae i ka hahai aJMfi kona moolelo, ma kona holo ana i īnia; h'uaikai malana oka moka Levant; ajiiki wāle mai i kana liahai 'aiia no' lōa ana me Kapena L6clene, ajt®k"a Joa,a ana mai o kekahi palāpala i maila M". Nortīer—konaka ana mai' fc3es*ela; a lae iona3 kaaailio na makuakane—kona aīoha ■• fa Mercedes a mekolauua ahaaina mare— a me-kona ninaninau Ilamnkn; a o'ka hope loa o kona hoopaahao ia ana iloko o ka Chateaa D'lf." Ika paa ana o ka Danatese hahai. ana mai i ka moolelo e pili ana iaia iho, aia hoi, kulou iho la na kahuna nei ilalo, a oīelo_mai ,Ija, " Ua olelo mai nei oe e aneane ana oe e | jnare me kau wahine opiopio; a e lilo ae ana hoi oe i kapena no luna o ka moku- Pharon ? |5e mea a mau mea no aneimalaila ekeakea mai ai ia oe.mai keia man pomaikai on a i elnā ? 9 Aka, e noonoo mua kana, owai ka 'mea au e manao ai e keakea mai ana ia oe mai kou lilo ana i kepena no luna o ka mokn Pharon ?" Pane aku la o Danatese, " Aole o'u inanao he mea keakea mai kekahi ia'u ma o na. sela a pau oluna No ka mea, he makemake nuiia au e ua sela maluna o ka moku; a ina e waiho ia aku ia lakou ka mana o ke koho ana i kapeifti no lakou, he manaolana nui ko'n, e lokahi like ana lakou a pau loa rke koho ana mai ia'u. A hookahi wale no inea enemi ia'u maluna o ka moku; ua hoopaapaa an me ia, a na olelo aku au iaia e hakaka mai me a'u; aka, ma ia aa

nna aku a'u me ko'u makau ol», no, ua hoole mai oia i ka hakaka ana mai me a'u.'* " Ano, ke aneane akn la kaua e hiki i kahi i makemake ia," wab; a Faria, " a owai ka inoa o keia kanaka ?" " O Danglars." " Heaha kona knlana maluna o ka mokn ?" "He kupakako." "Inaoee lilo i kapena no ka mokn, e hoomau no oe i, kona kulana maluna oka moku ?" " Aole," wahi a Da* natese, "inaia'uka mana, no ka mea, ua ike au i kekahi mau paewaewa maloko o ka-na-mau buke helu. No kela palapala, ua ike no ua o Danpla r i kuu hoi ana mai me o ia mai kahi moknp. mai a makou i kipa aku ai." Pane mai la kahi kahuna, " Ano,. ua maopopo ae la ia mau mea. Eia ka mea i koe, na hoomanao no anei oe i na olelo ljoike e. pili-ana no. kou hopuia ano." Ae mai la no hoi -ua o Danatese, a hahai waha mai la:oia iaia i na huaolelo o ka palnpala a JDanglars i kakau ai iloko o ka mala waina/" lana me Fernand, a i heluhelu ia mai no hei • i na o Danatese. ■ - (Aole ipau.)