Ke Au Hou, Volume II, Number 24, 14 June 1911 — Kaao Hooniua Puuwai No KA-MIKI KA HI'APA'IOLE O KA POHU LA'I O KONA KAI OPUA-KE AIWAIWA NANA I HOOHOKA O LUANUU-A-NUU-POELE-KA-PO AME KA PUKU'I-AKUA O NA PALIKU'I EIWA O HEHA WAIPIO I KA NOE-A O KA OLALI NANA I LAWE A LILO NA LEHO KAULANA O KALOKUNU, O KA MAKANI KUEHU LEPO O PUAKO [ARTICLE]

Kaao Hooniua Puuwai No KA-MIKI KA HI'APA'IOLE O KA POHU LA'I O KONA KAI OPUA-KE AIWAIWA NANA I HOOHOKA O LUANUU-A-NUU-POELE-KA-PO AME KA PUKU'I-AKUA O NA PALIKU'I EIWA O HEHA WAIPIO I KA NOE-A O KA OLALI NANA I LAWE A LILO NA LEHO KAULANA O KALOKUNU, O KA MAKANI KUEHU LEPO O PUAKO

MAHELE EHA Ke A'o ia ana o Ka-Miki ame Ma-Ka'iole i ka NOU POHAKO AME KA AlO POHAKU 0 ka uianawa no ia o ua kahuna nei i owili ae ai i ke pakaukau ana e īuama awa ana a kau ia ae la i ka paia o ka hale, a owili ae la i ka moena a moe aku la iloko o ka moena, o na wawae i ka puka a o ke poo iloko me ka hoaiki mai o na maka, a ma ka lima ka Pikoi kahi i paaai, Ia laua nei i hookokoke aku ai i ka hale 0 ua kahuna nei, ua ike aku la no hoi laua nei 1 ka huna ana o ua nei i ka awa a kau ma ka paia o ka hale, a owili no hoi i ka moena a moe iloko me ka pikoi ma ka lima. O keia mau hana apau a ua kahuna nei, ua ahuwale loa ia i ua mau moopuna aiwaiwa nei a Kau-luhenuihihikolo-i-uka. Olelo aku la o Ma-Ka'iole i ke kaikaina: "Keu hoi ke kupanaha o kela kanaka, he kahuna nui keia. Eia la ke owili mai la ia "po'e-pō'e-a-wili-kanu-a'' ka moena opihi a ke kupunawahine o kaua o— Kaulu-i-ke-kihi-o-ka-malama O Ka'ulua ka la O Ka'ulua ka ua O Ka'ulua ka makani O Ka'ulua ke kai O Ka'ulua ka malie O Ka'ulua ka Hoku e kau nei E Kauluhenuihihikolo-i-uka —e E —o mai ana i ko inoa—a O maua keia o na kama au la —e. O mai la nohoi ua kupunawahine uei mai

uka lilo n>ai o K.alamaula: "E—o, anoai—a, Ha'o-e," * Pane aku la o Ka-Miki: "Na'u e olohu ae i na wawae ona i ka pohaku ia* "Kaa*ku-a-Maiiii" ka ai hoopau a ke kupunakane o kaua i a'o mai ai a makau i wai auau no kaua e le'ale'a ai," Pau no ke kamailio ana aua eueu nei, o ka iho la no ia i kekahi pohaku nui a ka lauaa oy, a ia hiu ana no i ka olohu, loaa pono aku la na wawae o ua kahuna nei. O na wawae, o na lapauila o ka puka o kahale pokopoko liilii aku la a huea pu ia aku la ka paia o ka liale a hamama pu o hope o ka hale, a ku ana no hoi laua nei ma ka puka, a o ua kahuna nei keia ua pokopoko na a-u, a ua pau ka hiki ke hele. • Pane iho la o Ka-Miki: "Ea, make la, make a Uii, uuku ka ike lahilahi, ihu pohue, he ike 110 kai papau, aole i piha ka pelupelu, he kikoo wale no a poho kahi ike eke kanaka makua, a kuhihewa nae ia wahi awe'awe'a ike ua nui loa, a hoap ae nei e hoopapa i na moopuna a KauluhenUihihikolo-i-uka. Ike aenei oe ia maua huna iho nei oe iko awfo au e mama ana e kau mai la ma ka paia o ka hale, a makemake oe e hoopapa ia maua, mamuli o kou ike ana he inau keiki hoopapa maua e hele nei e puni na moku o loko o Hawaii nui a Kane ka moku makahiapo a Wakea ame Papa i hanau ai, oia kou kumu o ka hoao ana ae nei e hana mai ia maua pela, me kou manao ua lawa loa oe me ka ike o hoopuhili mai ai ia maua ma ia hana."

I* wa 1 pana m»i fti o Keahlolo ma k* oaihl />lua A hoopakele M i kou ok, a e mihi pa aku ana au ia olua no kuu hewa o ka lele mua ana aku nei no ka hoopapa ana me olua e na keiki, mo kuu uianao aole olua e eia ka, ua ahiiwale au ia olua. , "He mihi waiwai ole loa kena au eke kanaka makua, no ka mea, ua pau ou mau a-u i ka pokopoko a ua pau ka pono, ua loaa pono oe ia Kiilenalena, ka ai ope'a a kuu kumua'o nou pohaku i a'o ai a ailolo, aoe hala i ka pua mauu ame ka lonalona he aka iki, a o ce hoi he aka nui," wahi a Ka-Miki ia Keahiolo. "A ua maopopo loi. e make ana oe,aohe ou wahi i koe, oiai ua haalele ke akua ia oe a holo ma ko maua aoao. XJa ike no oe he akua hololua o Uli, he nana i ka pono a nana i ka hewa, oia ka mea i pule ia ai: "O Uli i uka, O Uli i kai, O Uli nana pono, O Uli nana hewa. "A lele mua oe, hewa oe i ke akua a haalele ke akua ia oe, a o kou make no ia aoe ola, a no ka mea, ua hookapae oe i ke kanawai luli ole o ke akua mana ame na aumakua mai ka po mai, a lele wale ka po ia Waiololi a hanau ka po ia Waiolola—e, Po no. A kinikini ka po, a manomano ka po, e mana ia'u nei la ia Nana-i-ke L kihi-o-ka-malama an>e Kahueloku-i--ke-kihi-o-Kaelo, na moopuna aiwaiwa a Kau-lahenuihihikolo-i-uka ame Laninuikuiamamaoloa la—e. "Nolaila, aohe a maua ola, aia ke ola i ke akua ame na aumakua," wahi a Ka-Miki. A no Ma-Kai'ole na'e, aia ke aloha iloko ona no ke kahu a no Kealiiolo, a oia kana i ui aku ai i ke kaikaina i ka i ana aku penei: "E kuu piko e, kuu iewe i akiakiia e ka iole nui manomano, kuu po, pokii, po kapu hoakua. Akua ka la ia Kona—e, "E kuu pokii, pokii hoi e, no'u kau wahi l«o no ka hanau mua.'' Pane inai la nohoi o Ka-Miki, a huo, a pane, a lohe: "Heaha nei uiui a ninau a kuu h&ku e ha'o nei a Lono wale hoi e?"

rt S nel aku mia ftu ir m ® knu plkai ® ka« ola *ku kaaa ia Ksabioio ke kahooA & Keauhou, na alii paa aina a ai ahupuaa, inai ke kai a ke kuahiwi, a e huikala aku hoi iaia elike roe kana noi.'' Ua po.no no ia i ka manao o ke kaikaina, a ua huikala aku la laua i ua kahuna nei a kahea ae la nohoi i na kupunawahine o laua e hoola mai i na a-u i pokopoko o Keahiolo, a he mea oiaio ua lohe mai la no ua mau kupunawahine nei a hoolaia ae la ua kahuna ala a hoi hou e like me kona wa mua. Ua malama ae la ua kahuna nei he aha papai-a-awa, a kalua ka puaa, aua ai iho la ua maukeikiala me ua kahuna nei. E na makamaka heluhelu a hoonanea pu hoi o Ka-Miki, ki hiupaiole aiwaiwa lua ole o Kona Kai Opua ika Pohu Lai a Ebu, a o ke ahi kanana hoi nana i ulupa na olohe pukani o ka moku o Keawe, a o ka alapa nana i hoopUhili aku ke koa ha'iha'i iwi piakani puahiohio o Kala'e i ke kae'ae'a o na pali kui o Wailau ame Pelekunu, nona ka inoa o Ikoa. Maanei e waiho ai kaua i ke kamailio ana no ke kahuna no Keahiolo, a e nee aku kaua no mua. Ma keia la no lpi a laua i hoea ai i kahi o ke kahuna a kakou i ike ae nei, aia he aha lealea a piha hoi i na alii e malama ia ana ma ke kahua lealea o Kahoee, a aia malaila na kanaka koa a kaulana, a o na alapa aiwaiwa hoi oia mau okana, a o ke koa kaulana paaaina aiwaiwa oia mau ahupuaa mai na Keauhou a hoea i na hau kololio iniki ili o Laihi oia no o Ohiamukumuku, a no ia nei ka inoa o kela Heiau e waiho la i Keauhou a hiki mai i keia la au e ho >hialaai nei i ka ono o ka kaua hoonanea e ka hoa kuilima o Ka-Miki. Ua alakai aku la o Keahiolo 1 kana mau malihini ana i lioopaa ai he niau moopuna hookama hoi nana a hoea i ke kahua lealea kahi o na hale auolo e kuku ana a puni ke kahua lealea, a ua hele no hoi a piha i na kanaka, a aia na luna ke hookaawale la i ka aha kanaka ina na wahi i hooknawale ia no lakou, i kaawale ai ke kahua kalu e malaina ia ai na lealea o ka la.

A ao ko Keahiolo kamaaiDa nohoi ma na mea apau o keia kahua l§alea, ua lawē loa aku la no oia i kana mau malihini a kokoke loa i ke kahua lealea i hiki ai iaia ke kuliikifhi aku i na keiki i kela aaie keia koa kaulana o?a mau kalana, a oia ka ua Keahiolo nei i nin'au māi ai ia laua nei i ko laua nei mau inoa i hiki ai īaia ke hoopaa aku i ko laua mau inoa i ka Ilamuku nui nana e malama na lealea o ka la, o laua kekahi e komo i na lealea e malaina la ann, • o na poe apau i paa na inoa o lakou na poe V ae ' a ma na wahi apau o ke kahua leī le a me keakea ole. ia, a pela ka lakou ksu liuinu ame na hope o kela ame keia nml'O e ae laelae ia ai e ka luna nui nana e niai&ma ua hana. XJa ae aku la nohoi na*keiki, a la o Ka-Miki i kona inoa o Nana-i-ke-kihi-o-ka-malama, a o kuu haku nei o Kahuelo-ku-i-ke -kihi-o-Kaelo. "E hoopaa aku oe owau ka raoho hoopapa ma na lealea apau, a o kuu haku nei ko'u hope ke hiki ole ia'u ke lēalea, a o oe ka maua kumu hoopaa a paepae hoi o ka maua mau kumu a'o kakalaau ame na ike apau a maua i a'o ai a ike." • "Alaila, o ko olua mau inoa pololei iho la keia a olua i hai mai la ia'u." Ae aku la no hoi ua-mau keiki nei, a oia ka Keahiolo i pane hou mai ai: "He inoa ano akua ko olua i kahea ia ai, a pela no e akua ai ka olua mau hana ma na auo apau, a no ka mea, ua ike pono au i ka lohe o ke akua i ka olua olelo, a'u e kaena ae ai, aohe koa e pakele ia olua, a e ola ko'u mau la ia olua e na iuoopuna hookama a'u." "E, auhea oeeko maua kupunakane a kamaaina o keia wahi, e heie oe a hoopaa aku i ko kakou mau inoa, a mai kaiiiailio wale aku a mai hoonui olelo hoi, e nihi ka helena, e malama hoi i ka leo mai walaau wale aku o pa-ia i ka nui o ka lehua, o walaau auanei ka manu he kahuli he i'a ko lalo." Ua hooko nohoi o Keahiolo i na mea apau e ]ike me ka Ka-Miki olelo iaia. I ka hiki ana i ka manawa o na lealea oia no ka wa i ku &d fti o ka lunft nui nana o malama na haua o

. _ - -- »*• •■.' *«. •■> -•» '■.'l ■} v-'>7 -X fc la, a o ka mea oiua laa . kakou aiwaiwa ka| hi'ap&'iole oka uka «4tok«U iuiu o KaukaEoksji!i ka maka o kehaoali* 4 ;». iM Oia noka wa i lele aku ai iKfha o ke kahua mokomoko me ka haah«>;* kilakila oke kulana o iia huēii nei. As*k«i» ana a Ka-Miki i hoōpuiwa a hoopihoihoi akū i na alapa o ke kahua le'ale'a, a k« hoo~ huoi ala na poe apau no keia keiki malihiai a ka luaole o ka mama i ka lele, oiai, h» kow» loihi kela i lele ia mai la a ku ana iluna ok» kaliua i hanaia a kiekie, a he lawakua kihikihi awaawaa konapiliahi ko.na kino, a he aalii ku makani lioi, a ka makani Koni e noke ai iko kulai a puhlli. A o ka lua o na inoa i kaheaia ai oia • Haumanomano he kumua'o lua, kaka-laau ame na ike e ae he nui, a oia ke koa kaulana paa aina o na'lii o Honalo, a aia no kahi i noho ai o keia alapa ma kahi i kapaia o Hamanamana, e pili al» me Keauhou 2 kme na Honalo, he ili aina lele-muku keia e waiho nei a hiki mai i keia la. He kino nui a loihi keia kanaka, a sa helu ia nohoi ma ka papa o na olohe ike kiekie o na ano like ole o na kahua hoopapa ikaika, kahi e ikeia ai ke kanaka koa a ikaika. Kukala mai la ka meā nana e malama nā hana o ka la, o ka lealea mu& oia ka hōpu a hapaki a kiola mawaho o ke kahua, a oka moho hiki iaia ke kulai a kiola i umi manawa, nana ke eo, a e loaa iaia ka makana he " 3jei-o-Mano." E hoomauia afc» mmm.