Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 48, 26 November 1898 — Page 4
| This text was transcribed by: | Tiana Kamiko |
| This work is dedicated to: | Dedicated to Farrington High School |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, NOVEMABA 26, 1898
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu a he Nu
pepa na ka Lahua Hawaii.
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA
HONOLULU......NOV. 26, 1898
Eia ke hoohua mai nei na hana hao wale ka haunaele, ka powa a me ka pepehi kanaka iloko nei o ka aina ka mea a makou i olelo kahiko ai, mamua o ke keehi ana mai o na kapuai o ka hoohui aina iloko nei o na Paemoku o Hawaii he poino ke hoea mai ana, oia hoi, e lilo ana ko kakou noho maluhia ana i mea paani wale ia, i mea uhauha ia a pela aku.
O na lono no na hana ino e pahola mau nei iloko o ka aina i kela a me keia manawa, aole ia he mea hiki ke hoemi aku, oiai, ua oi aku ke komo ana mai o ke ino ma kahi o ka maikai, a hoihoi hou ia keia hoohui aina i akenui ia, a i makahehi ia hoi e na keiki a me na mamo a ka poe waiwai o na ohana kuonoono e noho mai nei.
No laila, ke ninau nei makou, mai hea i hoea mai ai keia mau hoopilikia ia ana, aole anei mailoko mai o ka makemake o ka poe nana i hookele ko kakou aupuni, manao makou, mailaila mai no, a ke ikemaka nei ua poo la, i na hua mimino o ka mea a lakou i makemake ai, he pilikia.
Aole hoi o ka ike ana i keia mau pilikia i pahola ae, he mea ia e hoemi mai ai i na manao piikoi o ua poe nei, aka, ua hooi hou ia ae no ka lakou mau hana hoopilikia i ko ka aina nei, oiai, aole i lawa ko lakou makemake kauoha i na poe o ua auna hulu like nei, oiai, eia no lakou ke kauoha nei i na poe limahana e komo mai, a oia hoi ka kakou e ike nei i keia mau la, ua ulu ae la he mau manao kue iloko o lakou, me ka haalele pu ana aku i ka hana a na haku, al me ka hana nui wale no e pono ai.
O kekahi mea nui a makou i kahaha ai oia no ka ulu ana ae o ka manao hoalele hana iloko o kekahi poe Auseturia mamua koke aku nei, a o ka hope oia haalele ana, oia ka loaa pono ana aku o kekahi hana kolohe a na poe kepa kauaka, @ana i hoolilo i kekahi poe keiki o@ ole i poe kumakahiki i loko o na mahiko.
A mamuli o ke talena maikai i loaa i ka Lunakanawai Apuna Wilikoki o keia kulanakauhale; na haawi mai la oia i kana olelo hooholo maluna o kela poe keiki @o ole, e hookuu ana ia lakou mai ka noho ana malalo o na haku mahiko, ka poe nana lakou i hooluhi i na la i hala ae nei, a ma o ko lakou pae malihini ana mai hoi i keia aina.
E pono e huli pono ia ka poe nana e hana nei kela mau hana ino, ka mea hoi a makou i lohe pinepine ai mai ko makou wa kamalii mai, o na poe luna kepa kanaka kekahi poe hana pinepine loa i keia ano hana, a malia paha, eia no ia poe ke noho hoopue mai nei, o ka wa kupono keia e noii ia aku ai ko lakou mau poopoo, a hiki i ko lakou loaa pono ana.
O ke Kanawai ka mea nana e ao i na poe haihai kanawai a pau a no ia kumu, eia keia hana haihai kanawai iwaena o na poe waiwai, nolaila, o ka Loio Kuhina ke kuleana maluna oia mau ano hana, a o kona kuleaa hoi ia oa ka mikimiki e i oia honua, aole o kona hele e kokua ma ka aoao o na poe hui mahiko o lakou.
O ka Poaha iho ka la hoalohaloha o ka poe Amerika, elike me ke kuahaua lahui o ko lakou Peresidena, nolaila, e malama ana no ia poe ia la no ka hoalohaloha ana aku i ke Akua elike me ko lakou maa mau i ka malama ana ia la.
A oiai hoi, ua hele iho nei ka wahine a ka Peresidena o ka Repubalika e noi wahi kenikeni no ke kokua ana paha i paina luau nui no na koa Amerika, ma'i a ma'i ole paha, ma ua la ala, he mea paha e kalokalo aku ana ia lakou manu hulu like, i ka hooikaika o ka wahine a ka Peresidena o ka Repubalika, e loaa ona puu dala nui, e lawa pono ai na puu moniai o na poe koa owaho o Kapiolani Paka.
O ka Poakahi ae nei ka la 28 o keia mahina, oia ko kakou la kuokoa i ulupaia iho nei e ka poe kumakaia hoohui aina, aka, aole o ko lakou hana ana pela, he mea ia e hoopau ia ai ko kokou malama ana ia la, aole loa pela, he mau manao hohe wale ia, a he mea hoi e hoonawaliwali ai i ko kakou mau manao Aloha Aina oiaio mai kinohi mai.
Aohe a makou kue no ko ka Ahahui makua Kalaiaina hoohiwahiwa ae ia la, no ka mea, o lakou a me kakou a pau kai ike i ke anoano o na hana i malama mau ia ai oia la, a na makua o kakok@ i hoohiwahiwa ai me la pail ni ana, a kakou no a pau i ikemaka ai, ua malama ka ohai a a ua malamapu hoi me ke aupuni.
A ke ike noi no hoi kakou ma ke kuahaua a ke Kuhina Kalaiaina o ka Repubalika, e malama kulaia ia no ia la a puni ka Paeaina, he hoike hoi ia no ko ka iahui oiwi e liuliu nei e malama ia la kamahao hookahi iloko o ko lakou mau puuwai.
No laila, e na Hawaii ponoi, e ala me ka manao lokahi, a e kokua like no ka hanohano oia la nui o ko kakou aina makuahine aole nae ma kekahi ano o ae, aka, ma ke ano maa mau i kuluma i ka malama ia mai kinohi loa mai a pela mau aku a hiki i ka hopena, a i ole, i ka nele loa ana paha aole he hookahi kanaka Hawaii e koe.
Ma ke koho ana mai nei o na Luna Aupuni o na Mokuaina o Amerika, ua lawe haaheo ae ka aoao Repubalika i ka hapanui o na hoa oloko o na Ahaolelo, i ka lanakila hiwahiwa ma ko lakou aoao, a aole hoi malaila wale no, aka, ma na koho Kiaaina ana a Meia no kekahi mau mokuaina a mau kulanakauhale nui e ae o Amerika.
O keia koho balota ana mai la no ia mau hana, he hoike ia no ko ka lahui Amerika hilirai maluna o ka Peresidena Makinile mau hooponopono aupuni ana, a oiai hoi, i kona au i poha ai ke kaua mawaena o Sepania me Amerika, nolaila, ua lilo ia i mea e hooi ia aku ai ka ikaika hana ma ka aoao Repubalika mamua o ko ka aoao Demokaraka poe.
Aka, aole o ka lilo ana ae la o ka hapanui o na moho ma ka aoao o ka poe Repubalika, he mea ia e hoemi hope ia mai ai o na manao o ka aoao Demokaraka aole loa pela, e hoomau ana no lakou i ka hooikaika ana e kue i kekahi mau hana ino a lima nui paha a ka aoao Repubalika, elike me ko lakou ano mai kinohi mai.
He mea oiaio paha, mamuli o na hauwawa olelo o keia mau la, e holo io aku ana o Peresidena Dole i pau, no Wasinetona, a oiai hoi, eia ko lakou mau manao haakei ke ake nei i na wa a pau, aole loa e hooko ia mai na noi a ka lahui a lakou i powa ai, a i hao wale ai me ka hilahila ole i na makahiki i hala.
O ka pulumi ana mai nei o ka aoao Repubalika i ka hapanui o na hoa hou oloka o na Hale Ahaolelo elua o Amerika, kekahi mea nana i hooi hou @e i ka manaolana iloko o ko lakou pohai, e hele loa ana ka kakou i ka pono o ko kakou aina, a kakou e koi mau nei, e hoihoi hou ia mai elike me na la i hala.
He nani hele ana paha ia, ke nele io hoi, ua hooikaika ke kane, ka wahine a me na keiki no ka pono o ka aina, aohe a lakou mau hana e ae i lawelawe ai, oia hookahi wale no, e nonoi ana i ka oluolu o na Mana Lani, e kokua mai ia kakou iloko o ko kakou hoopilikia wale ia, ko kakou noho paialewa ia ana, me he mea la, aia kakou iluna o kekahi ahua ale o ka moana kahi i au ai.
Aka, owai kai ike i ka la o ka poino a me ka lanakila e hoea mai ana, no ka mea, he mea huna ia mai ko kakou mau maka aku; aole hoi iloko o ko kakou mau hoa paonioni, he maamaa like i loaa ia lakou, elike me ko kakou nele ia ike, pela no hoi me lakou, no ka mea, o ko ke Akua mana no ia, a nana no e hoike mai i ka aoao i pono.
O na ouili pahaohao o ka nee ana o na aupuni ikaika o ka honua, ua hoea mai la ia i keia mau la, a eia ke puapuai mai nei me he wai la. O na mea e pili ana i ko Rusia makemake, ma ka hoao ana e hoemi mai i ka ikaika kaua e paa ia nei e kekahi mau aupuni keikikane o Europa, a o ka manao nui no paha oia ka hoemi ana mai i ko Beritania Nui mana, e hele palalu nei ma na wahi a pau a na pualikaua oia aina i hehi ai, aia ke welo la ko lakou hae me ka haaheo, a ke noho mana la hoi lakou maluna oia mau aina me ke kue ole ia mai.
He mea maopopo loa, o ke kumu i ala mai o keia manao iloko keia Emepera Rusia, e hana pela oia no kona hoohaiki mau ia e na mana kaua o Beritania Nui ma ka aina a me ka moana a i kona wa i manao mua ole ai, aole e hiki ana i kona enemi ke hana, ua hiki ae la oia me he imo ana la na ka maka, a ku aku la imua ona he alo a he alo, me he mea la, ua ike mua ia kona manao.
O ke paniku ia ana o ke kowa o Giberareta a me ke Alawai oki o Sueza, i ka hele kapalulu ana mai o na mokukaua Rusia, e puka ma keia aoao o ke Kaiwaenahonua kekahi kumu nana i hoopuhili mau i ka noeau o na kanaka poo nunui o Rusia a hiki i keia la, a ua hiki ole hoi i ko lakou mau pualikoa nui aina a moana, ke puka mai ma kahi aoao o ko lakou aina.
A nolaila, eia oia he imi nei i keia kumu hoolaulea i kona enemi kahiko loa, e hoemi like lakou i ko lakou mau koa aina a moana hoi, i wahi no Pelekane e punihei aku ai, a ae aku paha oia e hana pela a oia ka wa a na Emepera la o ke aupuni keokeo nei o ka hau e akaaka mai ai i ko Beritania Nui puni wale, malalo o kana mau pahele ana.
A oiai hoi, ua hana kuikahi ae nei ua Emepera la o Rusia me ko Geremania, eia laua a elua ke nana aku nei kekahi me kekahi, heaha la ka ko laua hoa paonioni hana e lawelawe ai no ka laua mau hana poholalo, e imi nei e hihia ae o Pelekane, a kani ka laua la aka, no kona puni wale.
He mea maopopo no hoi, aole e kala kahiko i ahuwale ai ka laua mau hana hoonalonalo imua o ke alo o na kilo aupuni kaulana, o ka aina nona ka olelo ia, "aole e napoo ka la ma kona kapakai." Nolaila, aia no o Pelekane ke kui mau la no ke kapili ana i na mokukaua, e hiki ole ai i ka mana o ka poka kila a kona mau enemi ke hoopapa aku ma kana mau hana a pau.
Nolaila, o na hakoko ana o na aupuni keikikane a pau o ka honua, he hoike ana mai paha ia, eia kakou ke hoonee awiwi nei i ka hopena o ke ao, elike me na kohokoho a kekahi poe naauao o ka honua i hala kahiko a e ola mai nei, aka, aole me kakou ia, no ka mea, no luna no ia mana,a aole no lalo nei.
KO MAKOU MAU MANAOIHO.
Oiai, eia ke au o ka manawa ke nee mau nei imua, i na wa a pau, a ua hiki ke hoomaopopoia, ma ka nee ana o kekahi minute a i kekahi minute, a hoawiwi ana e hoopiha ponoi na minute iloko o kela a me keia hora; pela hoi na la iloko o ka hebedoma, ka mahina a i ka makahiki holookoa, e hoike mai ana, pela iho la ka huina houluulu o ka nee ana o na ouli o ka manawa, mai kinohi a i keia la, a pela no paha ma keia hope aku, i loaa ai ka huino piha o ke Keneturia mai kahi manawa a i kahi manawa.
No laila, o na hoonee manawa ana o keia mau la, oia ka makou mea i makemake ai e hoikeike aku imua o ko makou lahui ma ke ano, ua lilo o makou kekahi o na wahaolelo nana i hookupaa loa aku i ka manao iloko o ko makou mau hoaloha o ke koko hookahi e aloha i ke alii me kou naau a pau, no ka mea, o na poe a pau i hoahi ia, mai a Iaia la mai no ia o luna, a o kou holuo a hoowahawaha ana aku, ua like no ia me ka ho@uo ana aku i ka mea nona ia mana, a me ia kuleana pu.