Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 45, 5 November 1898 — Page 6
This text was transcribed by: | Arnold Hori |
This work is dedicated to: | Moiliili Hongwanji Mission |
KE ALOHA AINA
6 KE ALOHA AINA, POAONO, NOVEMABA 5, 1898
HE MOOLELO WALOHIA
---:NO---
ALANADELA
Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu
Keokeo.
--- A I OLE ---
Ka Loea Hookani Pila Hapa o
ke Kuiu Aumoe.
I ka ike ana mai o na powa i ke pio e laweia aku nei no kahi a lakou e akoakoa ana. ua hookaawale ae la lakou i wahi no ke pio e hele aku ai, a aia hoi ko lakou mau maka a pau ke haka pono mai la maluna o Alanadela.
Aole nae ka kaua aloha i nana aku ia lakou, aka, aia kona poo ke kulou la ilalo, me ke kaumaha nui, a o ka ula ohelehelo hoi o kona mau papalina aia ia ke ahuwale la i ka maka o na powa.
A ua lilo iho la hoi kona helehelena ui a me kona oiwi kilakila, i mea naua powa e makahehi loa ai, a komo iho la hoi ka manao aloha iloko o na powa no ke kanaka opio e lawe ia aku nei e make.
Aka, aole nae pela ka manao o ko lakou alii powa, i kona wa i ike mai ai i ka helehelena ui o ke kanaka opio e lawe ia aku nei imua ona, ua lilo ia i mea e hooi loa ia ae ai o kona piha lili, a komo iho la hoi na kuko ino iloko ona, aole loa oia e hoopakele i ka kaua Alanadela mai ka make mai, no ka mea, he hoohaahaa wale ana aku no ia i kona kanaka ui malalo o na kapuai o ka kaua aloha.
I ka hoea pono ana aku o na powa me ka lakou pio no kahi a ko lakou haku e noho mai ana, ua haawi aku la lakou i na kunou ana, me ka puana pu ana ae hoi o kekahi o lakou:
E ko makou haku alii, eia kau pio kauoha mai nei i kau mau kauwa imua o kou alo i keia wa, a kau poe kauwa hoi i kii aku nei maloko o kekahi rumi paahao, e hoike mai o ke kanaka opio io anei keia au i makemake ai?
Ae, e a'u mau kanawa hoolohe, wahi a ke alii powa i pane aku ai, o keia no ka'u kanaka i kauoha aku nei.
A i keia wa no i haliu mai ai na maka o ke alii powa maluna o Alanadela, a hala he mau minute o kona kilohi ana mai maluna o ka oiwi kilakila o ke kanaka opio e ku aku ana ine ka piha inaina oia no ka wa i loheia aku ai o kona leo i ke poha ana mai me ke ka-ka-na, i ka i ana mai:
E ke kanaka lapuwale, aole anei e hiki i kou poo ke aea ae iluna a nana mai kou mau maka ia'u?
A i keia wa e pane mai i ka'u ninau, iloko aku anei o kou rumi ka'u wahine ma kela po aku nei?
E hoike koke mai ano, a i ole pela, e kauoha aku no au i ko'u mau kanaka e haehae liilii i kou kino iloko o na apana he lehulehu.
Na keia leo makona o ka alii powa i poha mai la o pili ana no kona nana ole aku iaia a me ka ninau ano nui i waiho la mai la imua ona nana e pane aku, i kono mai iaia e aea ae kona peo iluna, a e kaulona ponoaku hoi kona mau onohi maka maluna o ke kanaka puuwai lokoino.
Aka, iloko o keia sekona ana i aea ai a naua aku la i ke alii powa ua hoohikilele kokeia ae la oia i ka halawai ana aku o ka lena ike o kona mau maka me ka ui Magarita e waiho ana iluna o ka lepo mahope o kahi a ke alii powa e noho ana iluna o kekahi noho pulu nani loa,,
O kona mau lima e me na wawae ua paa ia i ke kupee ia me na kaulahao nunui, a ma kona mau papalina lahilahi hoi, ua hiki i ka kaua Alanadela ke ike maopopo aku i na kulu waimaka e hioio malie iho ana no luna o ka lepo, a ua lilo hoi keia mau hiohiona maewaewa e kau ana maluna o ke kino o Magarita i mea nana e hoopiha mai i ke aloha kupouli no kona kokoolua iloko o ka ehaeha, aka, aole nae e hiki iaia ke hoopakele aku iaia, oiai, eia like no laua iloko o ka poino.
No kekahi mau minute keia noho ekemu ole ana a Alanadela, no ka mea, aole i maopopo iaia kana haina e pane aku ai i ke alii powa no keia ninau ano nui i waihoia mai, aia hoi, ua loheia aku la ka pae hou ana mai o ka leo weliweli o ke alii powa i ka i ana mai:
E ke kanaka plo, aole anei e hiki ana ia oe ke pane koke mai i ka'u ninau mamua o ko'u hookau ana aku i kekahi hoopai koikoi loa maluna o olua, E pane mai i ka'u ninau ano, heaha ka hana a ka'u wahine maloko o kou rumi i kela wanaao aku nei, a kekahi kiai i ike ni i ka oili ana mai mailoko o mai o kou rumi paahao? O ka'u mau huaole lo hope keia ia oe, a ke pane koke ole mai oe, e uhau aku no au i kahi oi o ka'u pahikaua maluna ou.
I ka hooki ana iho o ke alii powa i kana kamailio, ua ike ia aku la oia i ka unuhi ana ae kana pahi mailoko ae o kona wa-hi, a paa ae la me ka makaukau no ka hili ana mai maluna o kana pio, me ka naka haalulu pu ana ae hoi o kona kino me ka piha inaina no ke kanaka ana i manaoio loa ai he punua hou keia na kana wahine.
Ua hoea mai nei maluna o ka mokuahi Auseteralia he 8 mau kumu misionari Moremona, no ka noho paahana maanei iwaena o ka lahui Hawaii.
ua hoihoiia aku no ka halema'i pupule o Lono, ke kanaka i ike mau ia iho nei e haiolelo ana ma na huina alanui, a i olelo ae, e hoi aku ana oia i Maui no ke kukulu ana i luakini.
Nuhou Kuwaho.
HOOMANAOIA KE KAUA O TRAFALGAR.
Ladana, Oct. 21. Ua lawe ia keia i la ano nui no ka hoomanao ama i ke kaua o Trafalgar, i malamaia ma ka la 21 o Okatoba, 1805, i ka wa o na mokukana Beritania malalo o Adimarala Nelekona i lawe haaheo ae ai i ka lanakila mai na mokukaua Farani a me Sepania, e akakai ia ana e Adimarala Villoneuve.
O ke kumu i ulu mai ai o keia, mau hoohiwahiwa ana maanei, mamuli noia o keia hoopaapaa me Farani maluna oka ninau o Fashoda, a i nana ia aku hoi, me he mea la, he kumuhana ia e ulu mai ai mawaena o keia mau aupuni elua.
KE HAKA LA NA BOERS ME NA KIPI
Peotoria, Oct. 21. Eia ke ulu mau ae nei na ke kulana kupilikii me ka lahui Magato maloko o ka apana o Zoutpansberg, ma ka hema aku o ka muliwai Limpope. Ua pepehi ia mai nei e lakou he misionari a me kona ohana ma ke taona o Zoutpausberg, a ua hoouna aku la ke aupuni o Transvaal he pualikoa no ka hookau ana aku i ka hoopai maluna o lakou. A ke pii mau ae nei ke kulana kupilikii.
O ke alii Opefu a me kona mau kanaka he 20,000 i hoolako pono ia me na pu a me eha pukuniahi i haawi ia aku ia lakou e na ilikeokeo kalepa, a ua upuia e hoea mai ana he kaua hahana. O ke kauoha hope a Kenerala Jonbert e koi ana no ka haawipio ana mai, ua hoole ia mai ia e na poe kipi, nolaila, ua kauoha ae la oia i 3000 poe Burghers hou no ka hoopuipui ana aku i ka 5000 maluna o ke kahua kaua.
E HOAO IA AKU ANA E HOOLANA.
Caimanera, Cuba, Oct. 21. Eia ka mokuahi kolo Chapman ke lawe mai nei he mau heleuma mai Santiago no ka hoopaa ana i ka mokuahi Teresa i ka wa e hoao ia ai o kona mau enegini. E hoolala ia aku ana ka hoolana i ka mokukaua Sepania Reina Mercedes mahope koke iho o ka hoi ana mai o Hobson. A ke manao ia la na kanaka o ka hui hoolana moku ua hiki ia lakou ke hoopakele aku iaia.
PAKELE MAI PAU I KE AHI.
Wasinetona, Oct. 21. He lono telegaraa kai loa mai nei i ke Kuhina Kaua Moana, mai ia Adimarala Diuwe mai Manila mai, e olelo ana, ua hoea aku la ka mokuahi Nero i Taku, ma ka la 16 iho nei me kona nanahu e a ia ana e ke ahi, a ua olelo hou ia mail aohe waiwai oia moku no ka noho hou ana aku malaila, a e hookuu ia mai ana oia no ka hoi ana mai i ka home.
HE ELUA TAUSANI I HAALELE AKU LA
I NA HANA.
Pittsburg, Pa., Oct. 22. He elua tausani poe eli nanahu ma ka muliwai Monogahela i haalele aku la i ka hana i keia la no ka hooko ana i kekahi aelike o Kikako. Ua hoomakaukau ae na poe haalele no kekahi kua loihi ana, a aia lakou ke kukulu la i ko lakou mau hale lole ma kahi kokoke i na lua nanahu no ke rue ana aku i na poe okoa aku i ka hana malaila.
Nuhou Kuloko.
Aole i loaa ke kaa baikikala o Kapena Bower a hiki i keia manawa.
Eia na Iapana ke hauoli mai nei i ka la hanau o ko lakou Emepera.
Eia na koa Eneginia ke kukulu mai nei i ko lakou mau halekoa ponoi, mawaho o Waikiki.
Ma ke Kinau o ka Poalua ae e holo aku ai na koa Nu Ioka no Hilo. Ina aole nae he mau kuia.
E holo hou aku ana na lala o ka Papa Ola no ke kahua ma'i ma Molokai, ma keia mua koke iho.
Ma ka la 1 o Dekemaba ae nei i manao ia e hoomaka ai ke keaka ana maloko o ka halekeaka e kukulu ia nei ma ke alanui Papu makua aku o ke alanui Beritania.
E nana ae e na Lede o ka papa hooko o ka Hui Aloha Aina o na Wahine i ka hoolaha kahea a ko Iakou Peresidena Mrs. Kuaihelani Campbell e puka aku nei ma ka pepa o keia la.
Ua hoike ae kekahi poe kauka he lehulehu wale na poe e loaa mau nei i na ma'i like ole i hoea mai mai ke anu mai, nolaila, he mea pono ia kakou ke makaala i ko kakou mau ola kino.
He haiawai kai malamaia ae ma ka Poakahi nei mawaena o na poe mahiko a me ka Aha Kuhina no ka noonoo ana i ka hookomo hou ana mai i mau limaliana Iapana no lakou ka huina o 6,000 maloko e eono mahina.
He kue mawaena o Bihop@ Willis a me Rev. Makinikoki, no kekahi mau hana a Makinikoki i kulike ole me na rula o ko laua hoomana, a me he mea la, imua aku ana paha o ka aha hookolokolo e hooponopono ia mai ai ka mea o laua i pololei.
E kipaku ia aku ana mailoko aku nei o keia mau paemoku o Arthur Fitzgaerald, kahi haole, e paa nei ma Kawa, no ka nui o kana mau hana ino, o Warimu ka moku i manaoia ai e hookau aku iaia, aka, o kahi kaawale ole nona, nolaila, ua kali hou ia iho la kona hookau ia ana aku no kekahi mokuahi hou aku.
O ka mokuahi Dorlka @e hoea mai ana i ka pe Poalima ae ne.i.
E lawe nui i ka nupepa KE ALOHA AINA, kahi i hoahu ia ai o na mea hou o kela a me keia ano.
Maluna o ka mokuahi Auseteralia i huli hou aku ai kekahi mau koa Amerika ma'i no ko lakou mau home.
E hoolakoia aku ana Hilo me kekahi rola mahu alanui a me na mekini wawahi pohaku. Pii mau no o Hilo.
Eia ke hauwawa ia mai nei o kekahi mokukaua Beritania e ku la ma Eaikimo kai loaa he kanoha no ka holo ana mai i keia awa,
He lehulehu wale o na Pake i hopu ia ma ka Poaiua nei, no ke kuai ana ina lole aahu i na koa Amerika me ka laikini ole, makai o ka uwapo o Burua ma.
Ua hoihoi ia aku la ke kino make o kekahi mau koa i make iho la maanei no ko laua mau home ma Amerika Hoipuia maluna aku la o ka Auseteralia.
O ke kanaka i hou ia ai i ka pahi mawaho o Kamoiliili ma ke Sabati uei, pa olelo ae oia aole e hiki iaia ke hoomaopopo i na helehelena o ke koa nana oia i hou i ka pahi.
Eia ke hoikeike ia mai nei ma kekahi puka aniani o ka Hui Kuai Lako Hao Pakipika, ke kii o Miss Anna Rose, ka moiwahine o Topeka, Kansas, ileko o kona aahu alii.
E malamaia aku ana he heihei kaa haikikala mawaena o Manoa a me kekahi o na koa o Nu Ioka, ma kela mua iho, ina aole he mau kuia ma kekahi o na alanui o ke kulanakauhalo nei.
Maluna mai nei o ka mokuahi Kalaudina, i loaa mai ai ka lono ia makou no ka paa ana i ke ahi o kekahi wahi kaikamahine uuku, ma Honokohau, Maui, i kela Poaha aku nei, a ua make oia i kekahi la mai.
Ua manaoia, e haawi ia aku ana ia Dwight ka hana ana i ke alanui Pali hou, mamuli o ka haahaa Ioa o kana koha ana, aka, aole nae he lawa o ke dala i hookaawaleia ai, nolaila, e hakina ana ke ano o keia alanui hou o manaoia nei e hanaia aku.
E malamaia ana he halawai o na moku heihei lulii, ma ke ahiahi Poalima ae nei, ma kahi noho o ka Moiwahine Kauemake Kapiolani, ma Honuakaha ae nei, no ka liuliu mua no ka la 16 ae nei, pe a mai ka hoike a ke Kakauolelo E. K. Lilikalani ia makou.
Mahope iho o ka mare ana o kekahi mau opio Pukiki, ma ka Poakahi nei, a oiai laua e hauoli ana me ko laua mau hoaloha ua hoea aku la he palapala honu no ke kane, i hoopii ia e ke kaiku nane o ka wahine no ka hoomahuka ana i kona kaikuahine.