Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 6, 5 February 1898 — Page 8
This text was transcribed by: | Kimo Auld Wyatt |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
8 KE ALOHA AINA. POAONO, FEBERUARI 5, 1898.
HE MOOLELO WALOHIA
NO KE
Keikialii Alabati
Ke Kaeaea o Peleane
A ME KA
Ui Madelina.
Ke Kukui Uwila o Ainapo
Hoohenoia no KE ALOHA AINA
Ua lele iho la lakou mai luna iho o ko lakou mau lio, a wehe ae la i na noho a me na kaulawaha, no ka haawi ana i manawa no lakou e hamu iho ai i na lau nahele, i mea e hooluolu a e hooikaika ai i ko lakou ma kino no ka huakai hele o kahi la ae.
O keia hoi ka wa a na ukali a me na kauwa lawelawe a ke Keikialii i hoakoakoa mai ai i na laalaau e muu mokaki ana ma ia wahi, no ka hoa ana ae i ahi hoopumehana no lakou no ia po, a pela hoi me ka hoomahanahana pu ana i ka lakou mau wahi mea ai.
Oiai na ula o ke ahi e a nei, ua lohe ia aku la ke kapalulu hihiu e kuupau ana i ka holo, mamuli o ka piha i ka makau.
A oiai, no nae lakou e nanea ana, aia hoi, ua kaalo koke ino la mamua o ko lakou mau alo, he elua mau dia, e ahai ia ana e kekahi iliokahae omokoko mahope.
A elike me ka imo ana o ka maka pela i nalowale koke aku ai ka opio e aahu ana me ke kapakila, a iloko wale no hoi o ka manawa pokole, aia hoi, ua pili aku la oia ma ka aoao o ka iliohae e alualu nei i na dia.
A me ka hoohakalia ole, ua omau koke aku la oia i kana pahikaua ma ka opi mahamaha o ka iliohae he lele ana iluna a haule iho, aia hoi,ua pio ka oe ahi, a ua pau hoi kona heluna, a o na kia hoi, ua paa aku la ia i ka hopu ia e kona mau lima wikani no ka hoihoi ana aku imu o kona mau hoa.
I kona wa i hiki aku ai ma kahi a kona mau hoa, e nonoho ana, ua ua hoopuiwa ia lakou a pau i ka ike ana mai, e paa aku ana oia me keia mau holoholona, i kupono hoi no ko lakou ai ana iho, me na io maka hou.
Ua hooi loa ia aku hoi ko ke Keikialii hauoli, mamuli o ka loaa ana o keia ulia laki i ko lakou hoa.
O ke keiki opio o ke kuahiwi, i kona wa i ike mai ai i keia mau mea e paa ia aku nei e ko lakou hoa, ua lilo ia he mea e hoohauoli ai i ko lakou mau puuwai pakahi.
A elike no hoi me ka eleu i loaa ia lakou a pau, pela lakou i lae ae ai i ke kulana o ka pepehi ana i kekahi oia mau dia, a o kekahi hoi, ua hookuu aku la iaia e hele aku ana iloko o ka nahele.
Ua hoolawa ihola lakou i ko lakou aina ahiahi me keia mau mea makamaka hou wale no, me he mea la, aia no lakou a pau iloko o ke kulanakauhale o Pelekane kahi i noho ai.
Aole i loaa ia lakou he pili ana no ko lakou mau maka, a hiki i ka wehena kaiao, a eia no hoi ko lakou wa i liuliu koke ae ai i ko lakou mau lio, no ka lakou huakai hele.
A mamua ae hoi o ko lakou haalele ana iho ia wahi, ua paina mua iho la lakou i ko lakou aina kakahiaka, a oiai hoi, o keia alahele a lakou e hele aku nei, e hoohalawai mau ia mai ana lakou me na mea e hoohauoli ia ai ko lakou puuwai ma ka hahai holoholona ana.
Oiai nae lakou e liuliu ana no ka hele ana, oia no ka wa i pane aku ai o ka opio noho kuahiwi imua o kona mau hoa, i ka i ana aku:
O keia wahi a kakou e hele aku ai, aia a nui ke koa me ka maka’u ole, alaila hoea palekana aku kakou ma ko’u home noho kuahiwi.
No ka mea, ma keia mau wahi aku, ua piha in a holoholona hihiu hae, a i ko lakou wa e ike mai ai ia kakou, o ko lakou wa no ia e lele kue mai ai maluna o kakou.
Aka, e hoomanao nae, e pailaka aku ana au ia oukou ke alahele malaelae, me ka halawai ole me na pilikia he nui.
I ka pau ana no o kana mau kamailio ana, oia no ka wa o lakou a pau i kau ae ai maluna o ko lakou mau lio, a hoonee aku la i ka lakou huakai hele noloko o ka nahele loloa e hihi mai ana mamua o ko lakou alo.
Ua komo pono aku la hoi lakou a pau iloko o ka naele o ka waonahele, elike la paha me ka naele o Alakai, a ke Kuini Ema a me kona mau hoahele i hele ai.
Hala hope ae la na laau hihi mahope o ko lakou mau kua, waiho mai la na kula one laula me kona mau ea wela e kololio mai ana mamua o ko lakou mau alo.
Aka, aole nae ia he mea e hookuemi hope ia mai ai o ka lakou huakai, oiai, o lakou a pau, eia lakou malalo o ke alakai ana a kekahi keiki opio i oi aku ka wikan@ o kona mau manao, mamua o ko kekahi poe e ae.
He ekolu la o ko lakou hele ana ma keia huakai, a he mau haneri mile hoi ka mamao mai ke kulanakauhale mai o Ladana, aia hoi, ua hoea aku la lakou ma ke kulanakauhale ana i hoonoho a ii ke kanaka @@.
Ua apo ia mai la ke keiki opio a me kona mau ukali pu e na poe a pau oia wahi, a ua haawi ia mai hoi na hookipa hiwahiwa ana no lakou a pau.
Ua liuliu koke ia mai la na mea ai no lakou a pau, a pela i hooko ai ke kanaka puhi ole i kana mea i hoike mua aku ai imua o ke keiki opio.
He elua la o ko lakou noho ana ma ia uka @@ me ka hoolaha ana he mau manawa paani no lakou maloko o na ulu nahele oia wahi, me ke alualu holoholona hihiu ana.
A ua lilo hoi keia huakai hele kuahiwi i ke Keikialii Alabati a me kona mau ukali i mea hoohauoli loa i ko lakou mau manao.
A i ke kolo o ka la, ua hoomaka aku la lakou e nee ma ka hoomau ana aku i ka lakou huakai hele no loko o ka ululaau, me ka hoohala mau ia o ko lakou manawa ma ke alualu holoholona ana a me na hana e ae e hoohauoli ia i ko lakou hele ana.
I ka piha ana o hookahi pule a oi o ko lakou hele ana, ua hoea aku la lakou a pau maluna o kekahi kiekiena, kahi hoi e ike pono ia aku ai ka home o ua keiki noho kuahiwi la, a ia wa no hoi oia i huli mai ai a kamailio mai la imua o kona mau hoahele, i ka i ana mai penei: E nana i kela wahi kiekiena, o ka home ia o ko oukou wahi hoaloha nei.
I kela wa hoi i hoohikilele ia ae ai ka manao o na mea a pu, no ka mea, ua kokoke lakou i ka pahu hopu o ka lakou huakai hele, a oia hoi ka kela a me keia i nana aku ai me na helehelena pahaohao, i ke kupanaha o ka noho ana o keia ohana iloko o keia ulunahele laau loloa.
I ka pau ana o ko lakou nana ana, oia no ka wa i hoomau aku ai lakou no ka hele ana imua, i kahi o ko lakou wahi kamaaina e kaukolo pu nei me lakou.
I ka wa nae a lakou e kokoke loa aku nei, oia no ka wa i ike mai ai o ka elemakule a me kahi luahine i ko lakou nei maaloalo aku ma kahi kokoke i kahi o ko lakou wahi pupupu hale e ku ana.
Ua ulu koke ae la na manao ano e iloko o laua, oia hoi, he poe powa paha keia poe e hele mai nei, a oia hoi ka ua elemakule la i komo hou aku ai iloko no ke kii ana aku i kana ihe no ke pale ana aku i ka poino e hoea mai ana, no ka hoopakele ana i ko lakou mau ola pakahi.
Aka, ua hoopau koke ia nae ia mau manao ooloku, mamuil o ko ke keiki opio lele ana iho mailuna iho o kona lio, a akahi no a ike pono mai na elemakule, o ka moopuna keia a me na hoahele lehulehu.
O keia no hoi ka wa ilele iho ai o ke Keikialii Alabati mailuna iho o kona lio, a pela no hoi me kona mau ukali a me na kauwa lawelawe pu hoi; a o ka ui hoi o ke kapakila, eia no oia ma ka aoao o ka lio o ke keiki opio kahi i ku ai.
A oia no hoi ka wa i hele mai ai o ke keiki opio, a nonoi aku la i ka oluolu o ka ui o ke kapakila, ina paha he mea oluolu iaia e hoohala iho i ka luhi a me ka inea o keia hele ana mai o keia loa, iloko o ka maluhiluhi nui.
Ma keia wa i hoi, e hoike aku ai kou mea kakau, no na mea e pili an aka Ui Madelina, oiai no oia e noho ana me ka hoomanao mau ana no kana keiki, pehea aku nei la kana huakai hele, ua halawai paha oia me na poino he lehulehu wale.
O keia mau manao e ulu mau nei iloko ona, ua lilo ia i mea hoopilikia i kona puuwai wahine, a na ka waimaka no hoi e hele.
O ka hoea ana aku o kana kamalei aloha he keiki me kona mau ukali, aole oia i ike, oiai hoi oia iloko o na hooniponipo ana a ka hiamoe, me kona haupu ole ae, eia kana lei aloha he keiki ua hoea mai.
Ua miki mua aku la na elemakule e hoala iaia mai ka hiamoe ae, me ka hoike pu aku hoi, ua hoi mai kaua keiki, me na hoaloha he lehulehu.
A oia hoi kona wa i ala mai ai, me kona manao e puka aku iwaho e halawai pu me kana keiki, a oia no hoi ka wa ana i ike aku ai i na helehelena o kana kane e ku mai ana ma kahi kaawale aku mai kana keiki mai.
O kona ike pono ana aku la in a helehelena o ka mea ana i aloha ai, oia kana i puili koke ae ai i kona mau lima i kona umauma, a noho iho la ilalo me ka hiki ole iaia ke ku hou ae iluna.
O keia no hoi ka wa a kana keiki i hele pololei mai ai, ma kahi a kona makuahine e uwe nei, me kona hoomaopopo ole, nowai la kana mea e uwe nei, aka, ua hiki no nae iaia ke koho iho, e uwe ana no kona makuahine nona.
Lele iho la oia e honi i ka ihu o kona makuahine, elike me ke ano mau o na keiki make makua, oiaio, he hana hoi, ua kuluma iloko o ka puuwai o na keiki maikai a pau, a koe na keiki ino.
I ka wa i maha ae ai o na kikoni welawela ana a ke aloha iloko o kona umauma, oia no hoi ka wa ana i kahea aku ai i na hoahele o kana keiki, e komo mai iloko o kahi pupupu hale, kahi home noho kuahiwi hoi i loaa ia lakou.
O keia leo kahea i poha aku la, a i komo pono aku la hoi iloko o na pepeiao o ke Keikialii Alabati, aole ia he mau leo malihini iaia, aka, me he mea la, ua kamaaina a ua ike no oia iaia.
A oia hoi kana i hele pololei mai ai imua, me kona manao e nana pono i ka mea nona keia leo ana i lohe mai la, a oiai hoi na waimaka e kiheahea ana ma kona mau papalina me ka ehaeha nui o ka manao.
Wikiwiki!! Wikiwiki!!
Keia ka wa e Kuai ai i na i@ ole Huluhulu
MA KAHI O
L.B. KERR
KA MEA HOOLAKO I NA KANAKA
Eia ke kuai nei me ka hoemi nui i ike oleia mamua.
HE LEHULEHU O NA WAIWAI HOU.
Me he mea la e haawi wale ia ana. Mai kali hookahi minute. E hele mai mamua o ka pau loa ana o keia mau kumukuai. Na MIKINI HUMUHUMU e hooliloia aku no ma na uku liilii ia no ma ka mahina.
L.B. KERR.
HONOLULU – ALANUI MOIWAHINE – HONOLULU
HOOLAHA KAI LAWAIA.
Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i na ano kanaka a pau loa, i kuleana ole i ke kai lawaia o Kalua oia ke kai e hoomaka ana mai ka lae o Kawaihoa, a hiki i ka palena o Kuhouou Ekahi ma ka hema o ka Mokupuni O‘ahu, ua kapu loa ka lawaia ana ma na ano lawaia a pau ma ua kai la, o ka mea, a o na mea paha e kue ana i keia Hoolaha, e koi ia no e like me ka piha o ke kanawai.
G. KALAUOHE.
Maunalua, Jan. 25, 1898.
Jan. 29, 1m. wkly.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau keia, owau o John Mitsuhashi Iapana, e noho ana ma Pahoa, Puna. Ke papa aku nei au i na mea hale kuai o kela a me keia ano, aole e hoaie i kuu wahine i mare ia, oia o Mrs. Piipii w. Ina oukou e hoaie ana iaia, alaila, maluna no o oukou ko oukou poho, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia’u a me na keiki a maua, a ua mahuka aku oia me kana kane manuahi.
OLELO HOOLAHA.
Owau, o Kekaula Keokio Omokaa, Kona Hema, Hawaii, ka mea i hookohu pono ia mai e Ielemia Kiekie i kahu malama aina no Omokaa i oleloia maluna. Nolaila, ke kue loa nei au i ka hoolaha lalau a Kekuhao i hoike ae nei ma ka Helu 1 o ka nupepa KE ALOHA AINA, 1898, nona ka ka aina Omokaa. He lalau wale no ia i kahi e no na makahiki 42, aole i ka aina nei.
Ko’u oiaio
Mrs. Kekaula Keoki,
Omokaa, S. Kona, Hawaii, Jan. 17, 1898.
Jan. 17. tf.
OLELO HOOLAHA.
Ma keia la 24 o Ianuari, 18989, ke hookohu a hoonoho aku nei au ia Mrs. Aukai Keoni, i hope luna no’u no ka malama ana i ke kai lawaia o Kahala, Honolulu, Oahu. A he mana ko’u hope ke hoopii ma ke Kanawai, i ka mea a mau mea, ke komohewa a hoopahu i ke kiana pauda, (giant powder), a kue i ka pono o ke kai lawaia i hai ia maluna.
O PUNAHOA (k), ua hopauia kona malama ana i ke kai lawaia o Kahala. O Mrs. Aukai Keoni ka mea mana no na mea a pau e piliana no ke kai lawaia o Kahala.
W.C. AKANA KALAUKI,
Luna Malama Aina o Kahala
Honolulu, Jan.24, 1898.