Ke Aloha Aina, Volume III, Number 38, 18 September 1897 — Page 6
This text was transcribed by: | Merrillyn Pace |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO SEPATEMABA 18, 1897
LANAKILA NA ROIALITI.
Haawi pio ka Nupepa Avalakaika, ka Alihikaua o ka Hoohuiaina.
O Kenerala Kuokoa ko@ a lilo @ Pio na na Roialiti.
Ma ke kahua mokomoko o ka Halawai Makaainana a ka poe Aloha Aina i malama ai ma ke ahiahi Poakalu, Sepatemaba 6, 1897, ma ke Kuea Pa Alii mamuli o na oniu ana a ka ihe laumeki (baiolelo wiwo ole) a ka Peresidena o ke Aloha Aina, he hakoko ana hoi kena maoli ia ae ai ke Aupuni, e na nupepa kakoo o ka aoao hoohui aina e hopu he kipi, he ohumu kipi, a pela wale aku, aole i lilo ia mau kena hohewale ana i ke Aupuni, i mea e hopo iho ai na olelo a ke Alakai, a Peresidena Nui o ke Aloha Aina.
Nolaila, o ka hua i loaa mai ma ia Halawai, oia no ka haawi pio ana mai a ka nupepa Avalakaika iaia iho, ka Alihikaua o ka poai hoohui aina a me ke Aupuni, no ka mea, ma kekahi o kona manao pepa i hoea mai ai ma ka la 9 iho nei o Sepatemaba, e hoike mai ana i kona kakoo ikaika loa ana i ka Halawai Makaainana a ka poe Aloha Aina, no ke kue hoohui aina a e haawi ana i na apono ana i ka hapai ana o na kanaka Hawaii i ka hana kue aku i ka hoohui aina, e hoike ana ua nupepa hoohui aina la i ka mea oiaio maoli ma ka olelo ana:
“Ma ka oiaio maoli ke olelo ae, aole ka hapanui o na kanaka Hawaii maoli i kakauinoa no ke Koho Balota,” (no ka hoihoi ole no hoi paha i keia ano aupuni). Ke manaoio nei lakou no ka hoihoi hou ia @ o ke Aupuni Moi, i ka wa e hoauhee ia aku ai ka hoohui aina. O ka hoole ana o na kanaka Hawaii, aole e hoohiki malalo o ke aupuni, mamuli no o kekahi kumu, oia ka hoihoi ole i ke aupuni e anee ana ma kae o ka hoohui aina.
Iloko o eha makahiki a oi i hala ae nei mai ka @ ana o ke Aupuni Moi, o keia nupepa ka Alihikaua ma ka aoao kakoo i ka pono o ka poe @, a @ @ @ @ @ aina, a e kue ana hoi me ka ikaika i ka aoao Aloha Aina, a ua hoomau ia mai ia kulana paio ma ke kahua kalai aupuni a hoea wale i ke ahiahi o ka la 6 o Sepatemaba i bala, oia kona manawa i hopu pio ia ai e ka Halawai Makaainana a ka poe Aloha Aina ka manawa hoi ana i wehe ae ai i kona papale hulu a haawi mai la i ke kuau o kana pahikaua (maka @) ma ka aoao haawi pio, i ka puali a na Alakai o ka lahui.
O ka lele ana mai nei o ka nupepa Alakai o ka aoao hoohui aina a kakoo i ka aoao Aloha Aina, ua like ia me ka haawi pio ana mai o ka elua hapakoli o ka ikaika o ka aoao hoohui aina, a makou e olelo ai nei, o ke “Kuokoa” mai @ a haawi pio mai, haule ae la no ka eha @ he hooluu wale ana aku no ka @ Hilo.
Ma ka hora 12 o ka po Poakahi nei Sept. 13 i haalele mai ai o Mrs. Iuha Kanealii i keia ola ana, ka wahine @ hoi a ko makou makmaka L. W. P. Kanealu, ma ka hora 3 o ka auina la o ka Poalua ae i mauele ia aku ai kona kino lepo no ka ilina o Kawaiahao. Aloha wale ia makahine Hawaii.
Na Palapala
Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na hewa ana no keia mau manao i hoopukaia nalalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o @ poe na lakou i kakau mai.
NA HOOHIWAHIWA LA HANAU O KA MOIWAHINE LILIUOKALANI MA KE KAHUA MA’I LEPERA.
Mamuli o na hoolala ana a ka Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o ke Kahua ma’i lepera nei, Mr. Robert M. Kaaoao, ua @ aku oia i ka oluolu o kekahi mau keonimana kupono iloko o ke Kahua Ma’i, ma ke kuka pu ana me ia no ka malama ana i na hana hoohiwahiwa la hanau o ka Moiwahine a ka lahui i aloha nui ai, ua hookohu aku ka Peresidena ia lakou i mau Komite no ke @ ana aku uo kekahi mau kokua ana mai ka lehulehu mai, no lakou na inoa penei:
Aluna Smith, L. B. Wahinalo, J. M. Spencer, J. Punilio, G. K. Kahelekukona, Job Kahiea, James Harvest a me Simon Kapahee. Me ka eleu nui, ua hooko aku la lakou i ka hana me ka manao lokahi, a ua loaa mai na lau oliva a ke aloha, mai ka lehulehu @ o na makaainana aloha alii a aloha aina hoi, nona ka huina o $52.35.
A ma ka lakou halawai i maiamaia ma kahi o ka Peresidena, Kalaupapa, ua noonoo ia me ke akahele ka lawa o ka hiki ke malamaia kekahi paina @ makuahine, aka, mamuli o ko ke Komite noonoo ana, ua hooholoia e malama ia i paina o na mea ai mama, e laa ka inu kope ana ma na hale inu kope o W. G. Feary ma Kalaupapa, a me Roth Halt ma Kalawao, a ua hookoio ia pela ma ka la i makemakeia no keia hana, @ ka la 2 o Sepatemaba nei.
I ka hoea ana mai i ka la i oleloia ae la, ua malama pu ia he mau hana elike me ia i hoike ia ma ka papa kuhikuhi o na hana o ka la malalo iho, penei:
Paina Mama – Hora 11 a.m., a ka hora 2. p.m.
Halawai Haipule Hoalohaloha i ke Akua a na poe aloha aina, i ka hora 12:30 @ o ka malumalu o ka @ haawi ai, mamuli o ka hoole ia ana mai o ke noi a ka Peresidena i ka luakini hoole pope o Kalaupapa no ka malama ana i ka Halawai Haipule Hoalohaloha i ke Akua o ka mea Nona ka @ a ka lahui i anoi nui ai, nolaila, ua lawe ae ka Peresidena i keia anaina mala’o o ka malumalu o keia lanai, a penei na mea i @ @ ia hapalua hora Haipule:
HIMENI HEI: -- “E Hawaii Kuu One Hanau e.”
PULE: -- Rev. S. K. Kamakahiki.
HIMENI: HUI: -- “Kuu Aina Hanau e.”
HAIOLELO O KA LA: -- Robert M. Kaao@o
PULE HOOKUU: -- Lunakahiko Peresidena J. Puniiio
HAWAII PONOI.
NA HANA O KA LA.
HORA 1 P.M.
HEIHEI WAAPA: -- Elua waa ma keia heihei, 3 kanaka @, makana $3.
Eo i ka waa o Kalani Makini.
HEIHEI AU: -- 3 poe i komo, makana $2.00. Eo ia Kalani Makini.
NA LEALEA NA KA AINA.
HEIHEI LIO LIILII: -- 6 lio i holo, makana $2.00. Eo ia John Bell.
HEIHEI LIO NUI: - 6 lio i holo, makana $2.50. Eo ia Dick no Keliikoa.
HEIHEI EKAKE: -- 2 ekake i holo, makana $2.00. Eo ia Jack, no Pomaikai.
HEIHEI KUKINI: -- 5 poe holo, makana $2.00. Eo ia John Kilia.
HEIHEI 3 WAWAE: -- 4 paa i holo, makana $2.00. Eo ia Jno Kilia a me Punohu.
HEIHEI KAMALII: -- 5 keiki i holo, makana $2.00. Eo ia A. Fernandez.
HEIHEI KAAHUILA BARO: -- 3 poe holo makana $2.00. Eo ia Mihaai.
PII POU AILA: -- $3 makana. Eo ia Kane Kaluakini.
AI APALA: -- 4 poe i komo, makana $1. Eo ia Keoki.
Heihei palulu ia o ka maka, holo pololei a hiki i ka pou, makana $2.
O keia ka panina o na hana o ka la, a ua malama pu ia no hoi ma ke kahua o na hana lealea ma ke kai a me ka aina malalo o ke alakai ana a ka @ puhiohe, i noho alakai ia e Prof. C. N. Kealakai.
Ma keia la, ua akoakoa ae ka lehulehu ma kahi o na @ ma ia mau kahua me ke ohohia nui e ike i na hana lealea o ka la malalo o na hooponopono ana a ka Peresidena R. M. Kaaoao a me na Komite i hoike mua ia ae nei.
Me ka mahalo nui i ko ka lehulehu malama ana i ka ihiihi o ka la iloko o ka maluhia nui, mai na kane, na wahine a me na keiki, aole loa i ike ia kekahi mau hana kue i ka maluhia o ka lehulehu a me na kanawai o ka aina a hiki i ka hookuu ana o na hana a pau ma ka hora li’u la o ke ahiahi, iloko o na leo hooho hauli o ka lehulehu.
Ma ka hora 7:30 oia ahiahi, ua malamaia @ kahi o ka Peresidena kekahe paina e na Komite o ka la, me na houhene ana o na ohe o ka’ hana puhi ohe, a hookuu ia na hana ma ka hora 9 p.m., me ka maluhia.
THO. @ NAKANAKA,
Kalaupapa, Sept. 2, 1897.
KA MOOLELO O KA LA HANAU O KA MOIWAHINE LILIUOKALANI.
(Hoomauia.)
KE ANAINA HAIOLELO O KA LA.
Aberahama Poaha ka Haiolelo. Ma ka hora 11:30 a.m., ua noho iho ke anaina haiolelo me ka maluhia, a he mau olelo kahoahoa na @ Lunahoomalu i ke anaina, no ka lawe ana mei na kokua haiolelo ma na mea pili i ka mea nona ka la o hoomanao ia nei, a maluna wale no oi kumuhana e kamailio ai. Hoomaka na hana me kekahi himeni wehe i hakuia (E ola o Liliuokalani) @ alakaiia e H. H. Ewarito.
Mahope iho o ka pau ana oia leo mele, ua mele hou mai la ka papa himeni i kekahi mele i haku ia no (E Kuu Lani Alu) i ka pau ana o keia leo mele ua ku mai ka haiolelo o ka ia me ka hanohano, a hoakaka pokole mai la ma ka mea e pili ana i ka la hanau o ka Lani Aimoku o Hawaii (Liliuokalani) e hoomaka ana mai ka hanau ana, ka@ ana, ka noho ana i @ Alii no Hawaii a me ka noho Moi ana, he ku i ka noeau a makaukau hana mau wehewehe ana, a ua @ ka mahaloia a me ka hauoli pu o ke anaina.
Mahope iho o ka pau ana o kona haiolelo, ua haawi mai ka papa himeni me kekahi leo mele (E Liliulani hoi) i ka pau ana o ke mele ana, ua ku mai la ka Peresidena o ka Hui Kalaiaina E Lililehua a o kekahi hoi o na Lunahoomalu, a kahea ae la ma ka inoa E Hema, no ke kokua ana i ka haiolelo o ka la, ua ku mai o E Hema @ haiolelo @ ma @ pili i ka mea nona ka la, ua nui ka hauoli o ke anaina ma kaua mau mapuna wai @, i ka pau ana o @, ua haawi mai la ka papa himeni me keia leo mele, (Kaohiia iho ko Aupuni), mahope iho oia, ua @ hou ae ka Lunahoomalu i ka inoa o ka Hon. A. Paehaole.
Ua ku mai o Hon. A. Paehaole a haiolelo mai me ka moakaka lea e pili ana no i ka mea nona ka la e hoomanao ia nei, a me kekahi mau olelo ku i ka naauao, a me kekahi mau ao ana i na Hui e ku nei, nui @ mahalo ia, a hauoli no hoi ke anaina holookoa i ka pau ana o kana haiolelo, ua haawi hou mai la no ka papa himeni ia (Makalapua), a mahope iho o ka pau ana o ke mele ana, a he mau olelo paipai na na Lunahoomalu, i ka pau ana o ka laua, ua hookuu ia ke anaina me ka himeni Hawaii Ponoi a me ka pule a J. W. Humeku.
PAINA AWAKEA.
Ma ka hora 1 auina la, ua hoomaha ka lehulehu ma kekahi lanai nui i hoomakaukau ia, a ua eleu ae no na Komite ma ka lakou apana hana, ma ka hoomakaukau ana i na mea ai, a i ka makaukau ana, ua noho iho la na mea a pau e ai, ma ai a lawa, a ua inu hoi a kena, mahope iho o ka pau ana o ka paina awakea, ua malamaia he anaina hoonanea ma na himeni a hiki wale i na hora o ke ahiahi, ua hookuu ia ka lehulehu me ka maluhia, i aneane aku ka heluna i ka 300 a @. Maluhia na hana o ka la hanau o ka Lani Aimoku o Hawaii.
HENRY H. EVARITO.
Kakauolelo o ka Ahahui Aloha Aina o Ualapue, Molokai.
NA OLELO AO NO KE KAKAUINOA ANA.
1: -- O na poe a pau e noea aku ana imua ou me na Palapala Poo i @ me ke Poo “Palapala Hoopii Kue Hoohui Aina,” ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beretania, i kakauinoa ia e ka Peresidena wale no o ka “Ahahui Hawaii Aloha Aina,” i ikea e ke Kakauolelo Nui, Enoch Johnson, e manaoia, he mau Komite lakou i @ mai ka Ahahui Hawaii Aloha Aina aku, a o na palapala e ae i kakauinoa ole ia e ka Peresidena o ke Aloha Aina a me kona Kakauolelo, he palapala apukaia, a mai no a kakau mai i na inoa.
2: -- He hana na kela a me keia Komite Kakauinoa, ke kakauinoa ana ma o ka lahui me ka @. a i ole, me ka ke kohu o ka penikala ano akala, aole me kekahi ano penikala e ae e pau wale ai ke holoiio.
3: -- No kela a me keia Komite Kakauinoa, i ka wa e piha ai ka aoao mua o kana palapala kakauinoa me na inoa he 48, aole i ae ia ke kakauinoa ana aku ma kekahi pepa kalana loio a ano pepa e ae paha, a hookui mai malalo o ka palapala i piha me na inoa. I ka piha na o na palapala poo mua me na inoa, e hoomaka hou ma kekahi palapala poe, a pela mau aku ke kakauinoa ana, maluna wale no o na palapala poo, aole ma kekahi pepa e ae.
4: -- Ina e pokole na Komita i na palapala poo, e hoike @ aku ka lohe i ke Komite @ Apana, a mailaila mai na @ @ mai i na Komite.
5: -- O na palapala poo @ pau i piha me na inoa, e hoihoi koke a mai i ae poo o na Komite o kou Apana me ka hoohaka ia ole.
6: -- He hana na keia a me keia, a Komite poo a Ahahui Aloha Aina o kela a me keia Apana, ka hoouna kino ana mai i kekahi Elele mai ka Apana mai, no ka lawe ana mai i na palapala i kakauinoaia, ma ke Keena poo ma Honolulu, aole i hilinaiia ka @ ana mai i na palapala ma a eke @ a ano e ae paha.
7: -- E makaala na Komite i ka maemae o na paiapaia kakauinoa, maluna o na Komite ka
hilinai ana no ka holomua o keia hana nui e pono ai ka lahui Hawaii.
Ma ke kauoha, ENOCH JOHSNON.
Kakauolelo Nui o na Ahanui Aloha Aina.
PAKELE MAHUNEHUNE KE OLA.
Ma ke kakahiaka o ka la Sabati nei, oiai, kekahi Pukiki e hoomaamaa kikipu ana ma kahi kiki pu ma Iwilei, ua paa iho la kekahi poka @ o kana pu, ua unene iho la oia i ka lawe o kana pu me kona manao e hemo ae ana ka poka, aka, ua pahu koke ae la ka poka, a wela ae la kona helehelena me na maka i ke ahi pauda, ua mo-ku hoi kona papalina i kekahi apana o ka poka.
Ma o ka hemahema o kana lawelawe ana i halawai ai oia me keia ulia poino, a ua lapaauia kona mau palapu.
HE OPUU MOMI NANI.
Nani no ko ke Akua lokomaikai ma ka haawi ana mai i na kanaka a pau, i ke ola ka oluolu a me na pomaikai o keia noho ana, a pela hoi makou e puana ae nei, ua hoopomaikai ia mai ko Mr. a me Mrs. George Poai @ ohana me ka @ kaikamahine makamae mai ko laua mau puhaka mai, a pela hoi makou e kalokalo ae nei, e hoomahuahua ia mai na hua ohaha mai ko olua puhaka mai, i ulu a i @ hoi na hua o ka lahui maluna o ko elua kihapai ohana. Ma Kaumakapili ae nei keia opuu hou i haea mai la i ke ao malamalama, ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poaono, Sepatemaba 11, 1897.
KA MOKUAHI KAALA.
Ma ka hora @ o ka po Poaono nei, i haalele iho ai ka mokuahi Kaala i ke @ o Kou nei, a holo aku la no Kalaupapa, Molokai, me ka lawe pu ana aku i kekahi mau Kauka no lakou na inoa, F. R. Day, S. D. Brooks, Hurbert Woods, Stone, Oliver a me C. B. Reynolds, ka Agena o ka Papa Ola.
Ma ka hora 7:30 o ke kakahiaka ia Sabati lakou i hoea aku ai i ke awa o Kalaupapa, iloko o ka @ o ka moana, he hololio wale no ka lakou hana a na C. B. Reynolds i pailata aku i na wahi like ole o ke kahua ma’i lepara, a ma ka hora 4:30 i haalele aku ai o Kaala ia laila a hiki hou mai la @ a nei ia po no.