Ke Alaula, Volume III, Number 2, 1 May 1868 — Page 5

KE ALAULA.
BUKE III. HONOLULU, MEI, 1868. HELU 2.

KA LUA PELE O KILAUEA.

                Kekahi keia o na Lua Pele kaulana loa o ka honua nei; nolaila i makaikai nui ia keia puka uahi o ka opu o ka honua e na haole a me na kanaka naauao, me ke kahaha a me ka mahalo i ka mana o ka mea nana i hana. Aia o Kilauea ma ka aoao hikina o Mauna Loa, ma Puna, Hawaii.
                O ka hapa uuku paha o ka poe e lawe nei i ke ALAULA ka i ike i keia ahi pio ole o Hawaii; nolaila, ke hoopuka nei makou he kii e hoikeike ana i ke ano o ka Lua Pele. Aole nae i like ke ano o ka Lua Pele i kekahi makahiki me ko kekahi makahiki mai. I kekahi wa ua nui na loko ahi e lapalapa ana, e paila ana, a e poi ana me he poi'na a ka nalu; a i kekahi wa hookahi wale no loko ahi, a uuku mai ke ahi i ikeia aku. I kekahi wa he nui ka uahi e puka mai ana ma na puu Pele liilii mai o a o o ke kahua o lalo o Kilauea, a i kekahi wa uuku wale no ka uahi i ikeia.
                Ua manao na kupuna o keia lahui o kahi keia i noho ai kekahi akua wahine, o Pele kona inoa, me ka manao hoi nana no i hana i na mea kupanaha a pau o loko o ka Lua o Kilauea, a nana no i hoohu mai i na pohaku a Pele i kona wa huhu, a ma kahi hoi ana e makemake ai. Ua haawi aku ka lakou na Pele ka mana a me ke ano weliweli o keia mau mea kupanaha a ke Akua Nui i hana ai i mea e ike ai kakou i kona noho Alii ana ma ka honua nei.

Uhai o Kapiolani i ke Kapu a Pele.

                He kapu loa ka iho ana o na wahine i ka Lua Pele i ka wa kahiko o Hawaiii nei. Aole hookahi wahine i iho iloko o na hanauna he nui wale, no ka olelo o na kahuna o Pele e make ka wahine ke iho. I ka huli ana o keia alii wahine o Hawaii i ka pono, imi oia i ka mea e uhai ai i na kapu i hoopilikia i na wahine o kona lahui. I iho la oia, "ina e uhai au i na kapu o Pele, he mea nui ia, a e hoowahawahaia paha na kapu a pau e hooluhi nei i na wahine o kuu lahui."
                Hoopaa mai na makamaka iaia, a o kana kane hoi, o Naihe, makau no oia o make kana wahine alii ia Pele, a papa mai iaia aole e hele. Aka, wiwo ole kona manao, a paa loa no e hele. Haalele oia ia Kona, a hele i Kau e hele aku i ka Lua Pele.
                I kona hookokoke ana aku, halawai mai kekahi kahuna o Pele me ia, a papa mai iaia mai hele aku, o make oia. Wehe aku o Kapiolani i kona mau buke, a heluhelu aku i ua kahuna wahahee la i na olelo o ke Akua, a me na pauku no kona mana, a pau ka waha o ke kahuna wahahee.
                Hele hou aku oia a hiki i Kilauea, a malaila hui me kekahi o na kumu misionari mai Hilo mai, o Mr. Goodrich kona inoa. Alaila iho aku oia me Mr. G. a me kana mau kanaka he kanawalu. Iho loa aku kela a ma ke kae o ka loko ahi, alaila ku iho kela a kamailio mai penei: "O Iehova ko'u Akua. Nana no i hoa i keia ahi. Aole o'u makau ia Pele. Ina e make au ia Pele, alaila e makau oukou iaia; aka, ina e paulele au ia Iehova, a hoopakele mai oia ia'u i kuu hehi ana i na kapu a Pele, alaila e malama oukou ia Iehova. He lapuwale na akua a pau o Hawaii nei. Nani ka lokomaikai o Iehova i kona hoouna ana i na kumu e hoohuli ia makou mai keia mau akua lapuwale a i ke Akua ola." Alaila hoolea lakou i ke Akua me kekahi himeni, a noi aku ke alii ia Alapai e pule, a kulou iho lakou a pau imua o Iehova ma kapa o ka loko ahi o Kilauea.
                Pela i hoohiolo ai keia alii wahine naau koa mamuli o ka pono i na kapu a Pele, kekahi o na akua wahahee i hoopaahao i na kanaka o keia lahui i na hanauna he nui o ka noho pouli ana. I ka makahiki 1824 keia iho ana o Kapiolani ilooko o ka Lua Pele, a he nui na wahine i iho aku a makaikai i na hana o ka imu ahi hui o ke Akua mai kela wa a hiki mai i keia wa.

HELE ANA I KA AUAU.

                "He wewela ino ka la, e u haele kakou i ka auau." Pela i pane aku o Kimo Kana ia Henele Ano, i ka loaa ana ia lakou kekahi alanui e huli aku ana i ka muliwai. "O ka'u makemake ia," wahi a Henele. "Ina o kou makemake ia, na wai e keakea? E haele pu kakou." He wahi ano kanalua iki no ko Henele, alaila ae mai no ia, "Ae, e hele no wau."
                I ka hiki ana'ku i ka muliwai, ua hiki mua aku ilaila kekahi mau keiki e auau ana. Hoomaka laua nei e wehe ae i na kapa, a ua makaukau o Kimo e lele aku i ka wai, a hoomaka koke o Henele i ka hoopaa hou i na pihi o kona lole. Kahea leo nui mai o Kimo, "Pehea la keia, aole ka oe e auau ana?" Pane aku o Henele, "Aole no au e auau ana." "No keaha la hoi; he makau wale no ka paha oe no ka make ana o Bila Paka ma keia muliwai?" Pii koke mai ka ulaula o na papalina o ua o Henele i ka heneheneia mai i ka makau wale. Olelo kela, "Aole no au i makau e make i ka wai." Ninau hou mai kela me ka okalakala, "Ina pela, no keaha la e haalele mai ai oe ia makou me ka auau pu ole o kakou?" "Aole au e auau pu me oukou, no ka mea, ua papa mai kuu makuahine ia'u; aia wale no a ae kela, alaila e auau wau." "Akahi no paha a hoomanao ae oe ia kauoha a kou makua-