Hawaii Holomua, Volume I, Number 23, 9 June 1894 Edition 02 — Ka Haiolelo a Dole. [ARTICLE]

Ka Haiolelo a Dole.

Ma ka Muolu o na ona o ka nupopa ‘ 'lakaainana.” i loaa mai ai ka haiolelo piha a Pere- ' sidena D« le i wehe ai i ka ahaolelo p. <r Ja makaukau mua i ka hoonol.o ia iloko ona huakepau. a(i i ka makou e pahol» aku nei ika hoomaikai no ia hana oluo u ma ka aoao o na ona o ka ‘ Alakaainana.”] E na Hoa c ka A!»a Kuka a me na E1 '9, na Lala o ka Aha Kemu.eauawai o 1894; I ka ve i ? una o ka Aha Kumukaouw» i, ke noi aku nei au i i 7 . . ■ i kj onkou uoonoo e naiia mai i kekuhi ratu mea e pili ana i ka hana i ka leaia aku ai oukou e ( hoakoukoa mai. Mumuli o ka ; hakalia o ’.ea hoohuiaina i mai naoia ma'eiena o Hawaii a me Amenka Huipuia, ua hoalaiu mai ka n nau e pili anu i ku hoololi an . ae i ke auo manawa ! o keia ueho aua i mea e loaa ai ke ano <u eau oke Aupuui, a i I luea hoi eloaaai ke kuleana o ka i lehulehu rn o na wahaolelo la u I j lakou. U i nana akahele ia keiu mea ma !:a aoao o ka Aha ■ Hooko i n } ka Aha Kuka, a me ■ ka aoao ) ka pono oka lehu- : iehu, a me la koiua a pau e pili ana i k< ia ninaa; a oiui, ke koi ( ikaika ia oiai nei keia hoololi e ' ika nooi oo nuauuo o ka lehu- ; lehu, u i 1 eia n» hoi ua kulike keia mt ko kakou kulana, a he mea e ulu ai na oihana pono kaulike m) ke keakea ole ia. Manuli e» ka ikeia ana o keia, :ua ula liou <a uinau no ke a!ui nui e h,ki ;ku ai i kahi i makej makeia, oii hoi, ma ka lawe ana i mai i k ?:a kulana e ku uei i ka i hua e kuk liu ai, a i ole ia, ma ka hoopoi t pono liolookoa aua : paha ike Vupuni. Oka manao I hope ka i l.ooholoia, mamuii o ' ka ikeii' a ii o kahi ia e loaa ai ! o ka mak mkau uo ke kukulu i ana he Aupuni i kupono i ke ano lahui e ke nei. Oka ninau e pi.i ana i ano oka Aha e kaiieaia ai m» ka hana ana i Kumukanawai iou, he mea po-1 hihihi :a; no ka mea, oiai ua makemiki ia e loaa pouo ka leo 0 ka lehul !’:m, ua manao nae ka i Aha Hnoke me ka Aha Kuka, he mer iki ole ia lakou ke haawi tkc loko o na lima e ae ; i ke koikoi o ka hana i honkauia inni malu 11 o lakou malalo oka i Olelo Ku i laua o lanuaei 17, 1893, a e y».Ii ana hoi i ka pomai- : kai o keia mua aku o ka aina Nolaila h)i, na hooholoia e j waiho ak) i ka hana i kekahi , i aha i hoo’iuiia mai loko ae o na Aha a elu oke Aupuni a me na I Elele i ko i uia. I Ho uier makehewa paha ia'u ' ;ke hoak«W aka ia oukou i ke koikoi ) ka hana i haawiia mai i na ka Aha liaua Kumukanawai e . hana. Muope o ka emi wale i ana ihope o ke Aupuni Noho Ahi no keeahi inauawa, ua haule wale ia mamuli o kona hoao , ana e I ooiuli i hope i oa haoa holomia, me ka hoopio i na pono rc.e :ia makemake o ka iahui mali o o na hana hookaamaha o k i mea hookahi. Xa kei& hoao ana i hookau | mai malu la o kela hapa o ka ’ lahui e ake nei ika nlu mau o ua pono e sa aiua i ke kuleaua a me ke kai'uha e keakea aku i keia miu I ana hoi kope; kona mea, o ka hapa o ka lahui iholo- | mua iloke >na oihana hooma- | lamalama aoke o lakou kuleana I e “ko” ak i i kekahi hapa iloko | o ke ano pmhuli; aole no hoi e ’ loaa i kekihi Alii ke kulean* e hoomaka i kekahi hana i hoi | hepe e like me ia me ka hiliuai | iluua okr ano palaka a noonoo ole paha o kahi hapa i mea e hiki «i. 0na poe i ae wale aku 1ka hana oia ano, me ke kea- ! kea ole akn, o lakon ka Y hoike ae iko lakon makankaa ole ke malama a pale »e peha i ko lokou pono i io, a haawi aka i ka hana ia hai. « ea poe « ae aua e lawelawa ia haaa 90 lakoo. Nolaila, oaa poo i ake • o» . - .

i 1 I l«uia a e hoohnlomna i na pono i kivi!\ *> ka uina, i ka \va a lakou ' c lawe tuai ai i ka mana iloko o ka wi pilikia e like mo ia i oleio ia, a<>le la he haim kue i na pono o ua poe c kipi ana i na oiha ia hooholomua o ka aina, a i na pov> paha o na poe i hiki ole ke hooumopopo i ke ano o ia kipi ann inamuii o ka nuonoo ole a me ka ike o!e i ke auo e ke koikoi o ka hewa 1 hoauaia mai maluna o lakou. 0 ke Aupuui Miuawa i kukulu a u aiuna o ke kalma kahi i hiolo ai ke Aupuni Noho Alii, ua hooko aku ia i na oihana aupuni a hiki i keia wa, ano hoi, la kiki mai ka wa e houpouopouo hou ai i ka oihana kivila um na ano e loaa aku ai i ka leaulehu ko lakou mau kuleana ! upono. 0 ka hana ana i kumukauawai no ke Aupuui o keia J Paea na i kupono i ko kulanu repui>alika, na pum ia me na ninau pohihihi; a i nui ke aloha aiua, ka naauao, ka mikiala hana a me ka wiwo ole e j pono ai. O ca hook.mo nna iloko o kekahi kumukanawai a me na kana.vai i na manao kalaiaiua o ka laaui kumu hookaiii ine ne ! makemake a me na manao pili hoomaua hookuhi, he hana olu1 olu walo no ia ke hoohalikeia ' me k.i hoolala ana o na hana no na lahui i ano like ole ma kc I kumn, a i like ole no hoi ma ke i ano c na noouoo ana a nao na j hoon ana. Aka, ke manao nei au e loaa ana no ia kakou ka mea i makemakeia mu ka kakou hanu, ina e hoeiaioia aku i na |><>e e noho ana inakko o ke kanawai kuoiu he pt no kanawai kaulike ko lakou, a mo ka oihana hooko naauio, a ke loaa aku no hoi i ! na poe i ao ole la e lawelawe i ke Aipu ū mainuh o ke kulana e ku nei he manao hilmai i ke • ano hoopono o na pr>e e lawe- I lawe ana i ke Aupuni. O ea lioao hope o ka hana i houkauia mai maluna o kakou mamuli o ko ka Moiwahine kipi ana i ke Kumukanawai, kahi wale no i loaa ai o kona mana, oia no I:e kaupaona ana mai o ! na noonoo o ua poe e oana mai i nei nia ka hiki pono ana ia kakou ke paa i ka mana me ka hanaiuo ole i ua mana nei, a me ka hookoia o na oiliana i anpnui uo ku pomaikui o ka lehu ehu ma.nuli o ka mana kalainupuni i kukuluia maluna o ka ike i ka hooko i na hana kalai aupuni. Oiai, e ka hoonoho ana i kumuk inawai kahi e hiki ai ke hooko p>mo ia naoihma aupuni ma io ano repubaiika, oia ka mea kiekie a oukou e huli ui maleko u ka oukou mau kuku ; ana, aka nae, o ka manao mua, keknuu hoi i kukuluia ai ke Aopuni Manawa, oia hoi ka I hooholo ana i kuikahi hoohui i | me ka lahui nni a hoa’ioha maik&i e pili kokoke ana ia kakou, ke hii aku nei uu me ka mahaio, 1 : i e po io e ikeia e oukou ma ke ano he kumuhana auo nui ia o ka repubalika bou, e like me ia i hauaia e ke Aupuui Manawa. K > paipai aku nei au ia oukou ■ e uo>uoo iho no ka pono koho ; I halo.a, be hanaia i haawiia mm j ; e ke Anpuni maluuk o ka ioakaainana, a aole hoi ia he pono i pilipaa. A he hana ia i hookoia i ioe ka pomaikai o ke «upuoi e , na poe wale no i makaukau ma j ka uoonoo no kona mau hooko «no koieoi, e Hke roe ka ikeia ! aoa o na kan&ka kioo ikaika ] wale no ke kupono e hele i ke kahna kaua. Ma ke ano o ke ana e ikeia «i ka makaukau ma ka noonoo, ma ia aao wale no e hoaponoia ai ke aaa waiwai, Oiai, aole i pololei loa ia ane, a he am> kau- > maha paha i ke kanaka, aka nae, i he kokua ikaika la i ka imi pololei ana i ka makaukau ma ke ano naauao, he moa ia i ano i paakiki ma ka hoopiii ana i i ka lana. i E koiia ana eokou e noenuo - akahele i ka ninan iua b« mea

wale no o ka Eepuhalika, oiai, oia no ka mea i maa iwaena o ua lahoi nuauao, a oiai hoi. aole akaka ka pono o ka haawi ana i keia mana nui i na poo i kapa ole maanei a o noho ana mal&lo • o ka niana o kekahi aupuui o oiai lakou inaanei. K iuii ouk<»u me ka i aauao o na maiia hea la he kupo io na ke Numukaaawai e hauwi ku i ka Peresideoa, i ole e kea :e«ia na pono ktviia o kanaka numuli o ka noi w:.Ie o kona mam , a i olo hoi e HIo ka i mea |. no ole iuamuli oka unV u loa o kona mana. Eia hou kekahi ninau mo nui a oukou e kaaua ni: He mea pono anei ko aeia ka uv\i i pau kona manuwa m»h > Peresidena ana, e ho!o ba1ota no ke koho hou ana ioia i Pere«iden ino ke kau e hoea koke mai ana, oiai, ua ikeia e hoowalewahia anu ‘ oia e h**olilo i kona nian i Pcresidena i mea e koho hou ;a ai oi&. Oiai, ua ikeia. aole h>lopono loa na hana ma keia aina iloko o ku Ahaolelo Kaukanawai o ka Hale hookahi, he mea pono ia oukou e kuk i no ka pooo o ka hooman ana i keia ano ahaolelo, a e kukulu puha i eiua H.ile Ahaolelo Kaukanawai. 0 na haua ame na l.umu o hoomalu ai i ka Ahaolek e pa:okana oia mai na hana ano kipo a hoohaahau aku, e ulu aua iluko i o ke kalaiaina walo no. n e hoea mai nua paha, inai na poe e imi ana i ko lakou poma kai ponoi, he mea nui keia a oukou e uoo- | noo ui. Ua haawi aku ka Ahe Hooko i ko lukou manawa a me ko lakou noonoo nui ina niuau liko rdc i ulu ae mamuli o na hana o Ka hooponopono hou ani o ke Aupaiii maluna o ke kahua KeI puhalika. Iloko o keia hana, m. kokua nui ia mui mukou o kekehi tuau keonimana, a uu ue oluo u lukou | e m>ho p i me makou na keia 1 kusa ana, a ua hoolilo wale lakou 1 i ko lukou nauuao ma ke a hana. Uiai hoi, aoie i liko loa na manao ona mea a pau ma na niuau a pau i kukaia, o na mea i hooholoia maliope o ia kuKa ana, ua hoolala a u i kaeauia, a . inalia pa!ia e kukua aua keia mea , i ka Ahuelele ma kana h inn, nolaila, eia mai, inu e makemake oukou, ko ae nei au me V.e k .naj lua o!e, aia no me ka Ahaelele ka mana e haku i ke Kumukanawai, mamuli o ke kanawai i hooholoia no ia mea, aka, u; mauao : au Iie inea pono e kokua aku au i ka oukou hana e like ma ia i haiia maluna ae. Ma ka hooko aua o k i oukou hana ma ka hoomoe ana i na i kahua o ko kakou Aupu.ii hou, ke kuhea nei au ia oul ou, inai j nana oukou i hupe i na maaao j huhu i u!u iho nei pahi iloko o na mea pili aupuui i hanaia, aka, e nana i mua, a e mi ika j pouo o ka lehulehu a rn< ka ma- ’ luhia o na mea a pau, me ka hoomauao ole i na kuee. Oiai. he mea uiaikai no ke haalele &ku ka manao niun o ke kanaka ma na men liihi, i men e lukuhi ai a e holopono ai na i hana o keia ano, *<e koi ikaika ■ nei au ia oukou, mai haulele ou- : kou i na maoao oiuio aoo nui mamuii oka makau ia l.ai. Aia < maluna o oukoa keia h iua pookela, a o ka hana a k> oukou I mou Iima i kukulu a , na ia hana oo e hoapono mai, a i ole, 1 e hoahewa paha ia oukou. £ ae uiai m’u ma ka hoopaa . ana e hoOpuka aku i af ole!o a Wakioekoua liokoo ka \baelele . ana i noho ai, oiai lakoa e haua ; ana i ke Kumukanawai o Ame- | rika Huipuia. la wa, namuii o ka makau o ua hoa i ka manao o ka lehulehu e nawaliwali ana j ka hana kumukanawai, ua olelo o Wakinekona, penei: “Ina, i 1 mea e oluoln ai ka lahei, e hooj oolo kakou i na mea a kakou i . apono ole ai, pehea la e hiki ai jia kakou ke hoopale tku i na ; mea kue i ka kakou hmn ? G | bo*»Vau kakon i hae kahi e akoaI koa mai ai ua poe uaauao a raa Ina poe boo % *oao; ao ka hopen* ai* iloko o ka lima o ke Ako*.'* *'W;‘ v * " ... i